Quaestio 4

¶ Distinctionis secunde. Questio quarta.

QUarto quaero utrum angelus requirat determinatum locum et precisum tam secundum magnitudinem quam secundum multitudinem.

¶ Uidetur quod non secundum magnitudinem. Illud quod potest esse in puncto sicut in loco non determinat sibi magnitudinem loci: sed angelus est huiusmodi quia angelus simplex est et indiuisibilis sicut et punctus ergo etc.

¶ Secundo sic. Illud non requirit certam magnitudinem loci quod potest esse indifferenter in loco maiori vel minori. Sed angelus est huiusmodi quia non minus vi detur esse possibile hoc de angelo quam de corpore sicut de lymaca que potest esse in maiori vel minori loco per dilatationem vel constrictionem vel de spongia. ergo etc.

¶ Tertio sic. Uidetur quod non requirat certum locum secundum multitudinem sui quia plures angeli possunt esse simul in eodem loco sicut patet deus legione demonum in marco que erat in eodem corpore humano et non videtur quod in ipso non possunt esse plures vel pauciores pari ratione qua erant ibi sex mille sex centi. lx vi. ergo etc.

¶ Quarto sic. quod non requirat certam multitudinem ex parte sui. Illud quod potest indifferenter esse in vno loco vel duobus vel tribus simul non requirit certam multitudinem lociSed angelus est huiusmodi. Si enim angelus est in vno corpore sicut in loco et diuidatur illud corpus videtur quod potest indifferenter in quotque partibus illius. ergo etc.

¶ Contra vnumquodque limitatum requirit certam magnitudinem vel multitudinem loci. Sed angelus est locabile limitatum. ergo etc.

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo in quiram vtrum angelus possit esse indifferenter in maiori loco vel minori secundum quantitatem.

¶ Secundo vtrum possit esse in loco punctali vel indiuisibili.

¶ Tertio de multitudine vtrum vnus angelus potest esse in pluribus locis.

¶ Quarto vtrum plures angeli possint esse in eodem loco.

¶ Quantum ad primum articulum dicitur quod angelus non potest esse in quantocunque loco sed est aliquis locus ita magnus quod in maiori loco non potest esse. Et ratio huius est limitatio angeli vel sua substantia limitata quod est idem loquendo de virtute naturali. Ratio est ista locabile limitatum secundum magnitudinem molis vel virtutis non potest esse virtute naturali in quantocumque loco. quia qua ratione in maiori eadem ratione in maiori et maiori: et sicin loco infinito quod est impossibile. Sed angelus est loca. bile limitatum et finitum secundum substantiam suam que est magnitudo quedam virtualis vel perfectionalis. ergo licet per illam non potest esse in quantocumque loco maiori vel maiori semper. quia tunc posset esse in loco infinito pari ratione.

¶ Secundo sic. Si angelus posset in quantocumque loco maiori vel maiori et sic in loco infinito per consequens posset esse in locis infinitis equalibus secundum quantitatem. Sed hoc est impossibile quia a simili posset esse in celo et in terra quod est contra Damascenum. ergo etc.

¶ Tertio sic. quia sicut dictum est in primo. Cuicunque naturaliter conuenit esse in quanto cumque loco ei conuenit ratione infinitatis et illimitationis sue. Sed angelus non est illimitatus nec infinitus. ergo sibi non potest conuenire esse in loco maiori vel minori nec in loco infinito si esset dare ipsum. Determinat ergo angelus sibi locum in maius. ita quod est aliquis locus sibi adequatus in magnitudine sic quod in maiori esse non potest sicut corpus ratione sue quantitatis molis sibi determinat locum in maius sic quod in maiori non potest se facere nec maiorem locum occupare.

¶ Secundo dicitur ab aliquibus quod supposita determinatione loci in maius angelus potest se facere et potest esse in loco minori vel maiori indifferenter infra magnitudinem illam determinatam. Unde si locus adequatus angelo in maius ponitur vna domus magna: angelus potest se facere et esse in maiori parte domus vel in minori sicut placet si bi.

¶ Hoc videtur eis probabile quia licet corpus determinatum sit in maius ad locum sic quod non possit esse in maiori loco quam sit aliquis sibi adequatus tamen potest se facere in minori sicut lymaca per constrictio nem sui et aliquid aliud per compressionem potest et se in minori loco quam ante erat sine diminutione sui vt patet. ergo non minus angelus potest hoc quia non magis artatur vel determinatur ad certitudinem loci quam corpus.

¶ Secundo hoc apparet quia diuiso illo loco totali videtur quod non impediat nimia distantia partium quod possit esse in qualibet parte illius et pari ratione videtur quod partibus manentibus continuis potest esse in parte non in toto: et sic in minori loco.

¶ Tertio videtur hoc quia idem angelus potesesse in corpore vnius maioris hominis vel etiam minoris. Unde eodem demone videtur posse esse homo demoniacus qui est maior vel ille qui est minor ergo cum diabolus sit vel possit esse in talibus sicut in loco videtur quod diabolus infra magnitudinem determinat am loci sibi adequatam in maius potest esse inmaiori vel minori loco indifferenter.

¶ Quarto quia angelus ibi est vel esse potest vbi operatur licet operatio non sit sibi ratio essendi in loco sicut dictum est supra. Sed potest operari in maiori vel minori loco quantitatiuo et mouere vnum lapidem maiorem vel minorem. ergo etc.

¶ Tertio dicitur quod virtute su per naturali puta virtute diuina non potest esse inmaiori loco quam in loco sibi adequato naturaliter Huius ratio est quia sicut corpus est in loco circumscriptiue: ita angelus diffinitiue. Sed corpus per suam quantitatem determinat sibi adequat certam magnitudinem loci ita quod in maiori loco non potest esse circumscriptiue quacumque virtute: nec etiam virtute diuina. Nam cum quantitas loci adequetur quantitati locati circumscriptiue sequeretur si posset esse circumscriptiue in maiori loco quam in loco sibi adequato quod minor quantitas illius loci adequati esset equalis quantitati maioris loci in quo posset esse sicut tu dicis et sic minus esset equale maiori quod est contradictio. Nec potest fieri aliqua virtute: igitur angelus per suam magnitudinem quasi virtualem qua est diffinitiue in loco sic requirit certam quantitatem loci in maius quod non potest quacumque virtute esse diffinitiue in toto loco maiori per vnum vbi diffinitiuum dico sicut etiam nec corpus per vnum vbi circumscriptiuum iste tres conclusiones sunt pulchre et consentio cum prima et tertia.

¶ Sed contra secundam videntur esse aliqua dubia. Uideretur enim quod anigelus sic sibi determinaret certum locum quod nec possit esse in maiori nec in minori per se primo. Nam si angelus se potest facere naturaliter in minori vel maiori quero per quam potentiam actiuam. Non nisi per voluntatem quia in angelo sicut puto non est potentia motiua nisi voluntas sicut dictum est de deo in primo libro vel si est ibi tertia potentia executiua subiectum tamen imperio et dominio voluntatis. Sed hoc non videtur imperio vel dominio voluntatis angeli: quia sicut dictum est supra per suam potentiam vel per potentiam qua mobilis est passiue est in loco: et tenet locum. Substantia autem vel potentia illa: mere natus rale quid est: non regulabile imperio voluntatis vel dominio eius: vt videtur sicut nec aliqua potentia merenaturalis in nobis sicut vegetatiua non subest imperio voluntatis. ergo oportet quod semper habeat tantum locum precise quantum exigit sua substantia et non maid rem vel minorem habere.

¶ Secundo sic ponatur quod angelus sit in tota domo sicut in loco aut faciendo se in parte domus mouetur localiter aut quiescit Non potest dici quod moueatur: quia tunc virtute nature esset mutatio deperditiua ipsius vbi angeli ad vnam partem domus sine aliqua mutatione adquisitiua. Mutatio autem deperditiua naturaliter non videtur posse fieri sine adquisitiua: quia generatio vnius semper est corruptio alterius et econuerso permodum nature. ergo oportet quod quiescat ergo oportet quod in eodem loco per se primo sicut prius: igitur in tota domo et non in parte eius precise.

¶ Dices forte quod prius se transferretad alium locum et postea se faciet et erit in parte prioris loci precise et non in toto loco.

¶ Contra positosaltem quod non sit nisi ille locus primus iam non poterit se facere in minori loco vel in parte eius.

¶ Si de cas quod positio illa intelligit noni de minori loco qui est pars primi loci sed de loco alio distincto qui non est pars.

¶ Contra quaero quid facit illa perticilitas vel distinctio. Nam sicut angelus potest esse in vno peruo loco distincto ab alio et precise ita videtur quod in parte vnius loci maioris et non in toto illo loco. Sicut enim potest esse in vno homine vel in vno dolio. Ita in vna parte totius aeris continui: et non in toto acre vt videtur. ergo sicut potest se facere in vno et in alio et ita nichil facit illa partialitas vel distinctio.

¶ Tertio arguitur. Si angelus potest esse in spacio quantumcunque paruo sicut dicis sequitur quod angelus possit naturaliter esse simuin celo et in terra. Sed hoc est contra Damascenum vbi dicit lib. 2. c. 3. Si enim sunt in celo non sunt in terra et cum ad terram a deo mittuntur non remanent in celo. ergo etc. Consequentia probatur quia si angelus est in quadrato spacio aliquo et potest esse in spacio quantumcunque paruo sicut tu dicis sequitur quod possit et se in spacio equali illi quadrato quantumcunque longo et gracili quia non determinat sibi spacium in minus si cut tu dicis sic non potest dici de aqua que licet posset esse in vno vase toto non tamen in quocumque spacio equali illi vasi quantumcumque longo et gracili esse non posset: quia aqua cum sit corpus naturale et non sit diuisi bilis in infinitum determinat sibi certam magnitudinem in minus ita quod non compateretur natura aque secum tantam gracilitatem spacii. Sed sic non potest dici de angelo secundum te. ergo cum tale posset esse spacium longum quarum vna pars esset in celo et alia in terraequale quadrato priori angelus naturaliter i virtute naturali pre supposito tali spacio posset esse incels simul et in terra. Ista ratio ponitur ab aliquiabus et non videtur multum cogens aliis. Diceretur ergo secundum istas rationes quod sicut angelus determinat si bi certam quantitatem loci in maius ita et in minus: ita quod semper est in loco equali precise et nunquam in maiorivel minori. Sed in loco sibi adequato non tamen oportet quod in loco determinate figure puta circulari vel sperice vel quadrate quia non est corpus nec determi nat sibi figuram certam in loco suo sed est neutra et indifferens ad quamcunque figuram qua posita non sequeretur ipsum esse simul in celo et in terra secundum illam tertiam rationem qui omnino vellet tenere eam.

¶ Rationes vero aliorum cogere non videntur.

¶ Primo enim quando dicitur quod hoc est in potestate alicuius corperis se facere in loco maiori vel minori quantitatiue vel circumscriptiue sicut de lymaca. Dicitur quod non est simile quia lymaca vel etiam spongia in se habet aliquos poros in quos per constrictionem possunt subintrare partes: et ita possunt minorem locum occupare extra. Sic autem non est de angelo qui semper manet in vniformi dispositione Aliter dicitur quod constrictio et dilatatio sunt motus locales quibus tranferuntur partes ad alia loca et ita semper tantum occupant de loco licet exterius non appareat quia si partes retrahuntur ab vno loco transfe runtur ad alium. Sic non potest esse in angelo et propterea manet propositum.

¶ Ad secundum diceretur quod si est vnus locus simpliciter adequatus angelo in maius quod non potest esse in minori. Unde nec potest esse in parte eius diuisa.

¶ Ad tertium de demonia cis dicitur quod angelus si est in toto homine demonia co tanquam in maiori quanto et hoc secundum quamlibet partem sui non potest esse precise in homine minore vel in cor pore hominis minoris: sed cum hoc est in corpore cit cumstante quantum requiritur ad equalitatem corporis maioris vel hominis et tunc est in duobus locis equipollentibus vni sicut supra dicebatur virga existente in aere et in aqua. Si vero sit in corpore minoris hominis sicut in loco sibi adequato tunc non potest et se in corpore maioris hominis secundum omnes partes suas sed quantum requiritur ad equalitatem vel equalem quanti¬ tatem ad quantitatem corporis minoris hominis.

¶ Ad quartum diceretur quod secundum istam viam licet angelus possit esse vbi operatur vel in corpore circa quod oporatur. non tamen indifferenter in quocumque quod mouet velcirca quod operatur sed in loco vel corpore sibi adequato et non in maiori vel minori licet operetur circa ipsum vel moueat ipsum hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum dicit vnus doctor primo scripo quod angelus potest esse in loco punctali vel in puncto sicut in loco et non oportet quod sit in continuo aliquo.

¶ Ad hoc est ratio pro ipso. Quod est indiuisibiliter vbicumque est / potest esse in aliquo indiuisibili vt videtur. Sed angelus est indiuisibiliter vbicumque est. ergo potest esse imloco indiuisibili cuiusmodi est punctus.

¶ Secundo sic. Angelus est in loco per suam operationem. Sed angelus potest velle operari circa punctum vel aliquid indiuisibile sicut mouere caelum circa centrum quod est nisi punctum in terra vel etiam supra axem et circa polos qui non sunt nisi puncta in celo. ergo etc.

¶ Ter tio sic. Corpori non repugnat esse praesens alteri et tangere ipsum in puncto sicut spera tangit rectum in puncto primo de anima.

¶ Cum ergo angelum esse in loco non sit nisi angelum esse presens loco et non plus repugnet sibi esse praesentem secundum punctum quam corpori immominus videtur quod possit esse in loco punctali vel in puncto sicut in loco: quia aliter non potest esse nisi sicut in loco. Ista positio non videtur aliis esse vera. Et arguunt quod non potest esse in puncto. Eo cui non conuenit ratio locinon potest esse aliquid sicut in loco. Sed puncto non conuenit ratio loci: quia locus est superficies sicut dictum est supra. Punctus autem non est superficies.

¶ Secundo sic. In eo ad quod non potest aliquid moueri sicut ad terminum motus localis non potest aliquid esse vt in loco: quia non est locus. ergo in ipso non potest esse aliquid sicut in loco nec angelus nec aliud

¶ Tertio arguitur sic ab aliquibus in illo non potest esse aliquid sicut in loco quod non est aliquid positiuum patet. Sed punctus vt distinguitur a continuonon est aliquid positiuum quia si esset aliquid positiuum esset absolutum: et sic continuum posset esse sine punctoet punctum sine continuo quod non videtur eis verum quia si linea fieret sine punctis esset infinita. Similiter etiam linea posset intelligi sine punctis contra commentatorem et Aristotelem. 2. metha.

¶ Quarto arguitur sic. quia si angelus posset esse in puncto sicut in loco posset se mouere de puncto ad punctum et sic motus componeretur ex indiuisibilibus et instantia essent consequenter se habentia in motu quod est impossibile et contra Aristoielem. 6. phisicorum. Iste due rationes sunt dubie Et diceretur ad primam illam quod punctus est aliquid positiuum et quod linea potest esse sine punctis in actu et punctum sine linea. Nec sequitur ex hoc quod linea esset infinita positiue: sed negatiue: quia non terminata per puncta licet terminabilis et quod linea absolute loquendo potest intelligi sine punctis vel non in telligendo punctum licet non linea finita vel infinita vel terminata per punctum.

¶ Ad aliam diceretur quod non concludit motum componi ex indiuisibilibus vel instantibus quia secundum illos qui dicunt illam positionem siangelus esset inpuncto non moueret se immediate ad aliud punctum sed in continuum et deinde in punctum et ideo non valet. Uel diceretur quod motus corporum secundum quantitates suas non est compositus ex instantibus si cut bene ostendit Aristoteles sed non ostendit quin motus indiuisibilium vel corporum secundum sua indiuisibilia potest componi ex instantibus et non esse continuus: tamen non videtur quod ratio sit soluta omnino: quia ad punctum sicut ad locum non potest essmotus: quia non habet rationem loci quia non est superficies. Unde non plus video quod habeat rationem loci quam aliquis spiritus indiuisibilis non videtur ergo quod angelus potest esse in puncto localiter etc. moi

¶ Ad pr. mum aliorum dico quod licet angelus sit indiuisibilis ex parte sui vbicunque est: non tamen potest esse localiter in aliquo nisi diuisibiliter ex parte illius in quo est: quia non est aliquis locus nisi diuisibilis.

¶ Ad secundum dico quod accipit vnum falsum: scilicet quod angelus sit in loco per operationem. Secundo diceretur quod angelus ni chil potest operari operatione transeunte circa pum ctum vel aliquid indiuisibile. Unde non potest mouere punctum nisi per accidens ad motum corporis Unde non mouet illa puncta imaginata centrum vel polos sed magis celum ipsum.

¶ Ad tertium dico quod licet vnum corpus tangeret aliud in puncto non tamen esset in puncto sicut in loco nec punctus etiam licet punctum esset presens puncto: quia neutrum habet rationem continentis vel contenti. Similiter etiam dico quod licet angelus esset presens punctosicut etiam est presens alteri angelo non tamen esset in puncto sicut in loco: quia punctus non habet rationem continentis ipsum nec loci ita parum sicut vnus angelus respectu alterius hec de secundo.

¶ De tertio articulo est vnaopinio Godefredi deuodecimo quolibeto quod angelus quacunque virtute non potest esse simul et semel in pluribus locis per se. Et ad hoc adducit quatuorationes.

¶ Quarum prima est ista. Angelo existene in vno loco non potest sibi adquiri alius locus nii vel ipse mutetur seu moueatur ad alium locum vel alius locus ad ipsum. oportet enim hoc esse per mutationem alicuius istorum. Sed si mouetur ad alium locum iam non manet in priori loco: quia termini motus sunt incompossibiles in motu. ergo etc. Si autem alius locus moueatur ad ipsum iam non est nisi vnus locus. Nam secundus adueniens sibi vel facit vnum locum cum priori loco vel prior cedit et posterior succedit.

¶ Secunda ratio. Si angelus est simul in pluribus locis in actu. Aut illa loca sunt comtraria sicut sursum et deorsum: aut eiusdem rationis sicut duo sursum. Non primo modo: quia tunc contraria vbi simul et semel essent in ipso angelo ad contraria loco. Nec secundo modo: quia tunc dueforme solo numero differentes. Puta duo vbi essentutr simul in eodem quod est impossibile quinto metha.

¶ Tertia ratio. Sicut se habent prius et posterius in tempore ad rem temporalem. Sic se habent ante eter post in loco ad rem locabilem. Sed impossibile est quod idem temporale sit simul et semel prius et posterius in tempore et est contradictio plana. ergo in possibile est quod ante et post in loco sit idem locabile et per consequens quod in diuersis locis.

¶ Quarta ratio. Illud quod conuenit alicui per rationem proprie limitationis per quamcunque potentiam non potest tolli ab eo nec oppositum sibi conferri ipso manente. Sed quod angelus sit tantum in vno loco conuenit et per rationem proprie limitationis. ergo non potest sibi oppositum conferri quod sit in pluribus locis sicut nec potest conferri sibi illimitatio.

¶ Hec est positio que ponit quod nullum corpus per se locabile nec aliquis spiritus potest esse simul in pluribus locis. Sed ista positio videtur michi falsa et periculosa Et ideo dico duo de isto articulo.

¶ Primum est quod virtute naturalis agentis angelus non potest esse si mul et per se in duobus loncis distinctis quorum quilibet est sibi adequatus.

¶ Secundum est quod virtute diuina hoc est possibile.

¶ Primum probo sic. Agens naturale virtutis limitate et finite non potest facere circa locabile nisi secundum modum et ordinem nature in stitutum non potest aliquid supra. Sed iste est ordo nature institutus quod vnum locabile ab vno locante non ponatur nisi in vno loco sicut est modus et ordo naturalis quod non sit nisi in vno loco. ergo etc.

¶ Secundo. Si angelus virtute naturali posset esse in pluri bus locis simul pari ratione posset in tribus et pariratione in quatuor: et sic vbicumque vel in omnibus locis. Sed hoc est falsum et impossibile. ergo etc. Sic igitur patet primum. Si tamen diceret aliquis sicut tactum est supra quod non oportet angelum esse in loco equali et adequato sibi sed potest esse in minori. Tamen non video quare naturaliter vel virtute natura li non posset esse simul in duobus locis partialibus distinctis et contiguis que prius fuissent partes illius totalis loci vel etiam esse possent et ita in pluribus locis distinctis equipollentibus suo totali loco ad equato. Et tunc si ille locus posset diuidi in infinutum eodem modo quo diuideretur posset angelus et se in infinitis locis partialibus illis.

¶ Secundum probo. Angelus non est magis determinatus necessario ad vnitatem vel pluralitatem loci quam corpus. Sed corpus virtute diuina potest fieri et esse simul in actu in pluribus locis et per se primo totum in toto sicut patet de corpore christi in pluribus altaribus. ergo et angelus in pluribus locis.

¶ Dices sicut dicit iste doctor quod corpus christi in proposito non est in pluribus altaribus per se et per dimensiones proprias: sed est ibi per accidens puta per dimensiones panis conuersi in ipsum. Quod patet quia corruptis dimensionibus vel motis mouetur corpus christi vel desinit esse ibi. Si autem probaretur quod per se et per dimensiones proprias idem corpus posset et se in pluribus locis: tunc valeret argumentum. Sed hoc non probatur ideo non valet.

¶ Contra corpus christi formaliter et vere et realiter est in altari Sed nichil est in aliquo loco formaliter per illud quod non est in ipso formaliter sicut per rationem essendi in loco. Sed dimensiones panis non sunt in corpore christi formaliter. ergo etc. Ex hoc etiam patet quod non per conuersionem est ibi: quia preterita conuersione in suo instanti manet ibi corpus christi quando non est illa conuersio. Unde dico quod perdimensiones proprias est ibi licet non circunscripti ue.

¶ Preterea probatur contra secundum dictum quod idem corpus etiam localiter et per dimensiones proprias possit esse in pluribus locis: quia sicut deus conuertit substantiam in substantiam ita posset conuertere quantitatem in quantitatem ergo sicut substantia corperis christ est in pluribus altaribus indiuisibiliter per modum substantie quia plures substantie panium sunt conuerse in ipsum et est ibi praesens sicut et dimensiones panium. Ita etiam conuersis pluribus quantitatibus in quantitatem corporis christi relicta substantia erit per modum quantitatis in pluribus. Sed esse per modum quantitatiuum in loco est esse circunscriptiue. ergo et cetera.

¶ Preterea non est difficilius immo facilius facere idem corpus in pluribus locis cum suo modo naturali quam sine modo illo naturali et cum modo mirabili. Sed modus naturalis essendi corpus in loco est esse circumscriptiue. ergo facilius vel eque faciliter potest fieri in pluribus circumscriptiue sicut non circumscriptiue nec posito primo miraculo scilicet ipsum esse in pluribus locis. oportet quod deus apponat secundum quod non sit circunscriptiue: sed potest ipsum relinquere suo modo naturali.

¶ Secunda ratio est de angelo. Illud potest esse virtute diuina simul in pluribus locis circa quod non repugnat formaliter nec sunt incompossibilia plura vbi ad plura loca vel ad illa loca. Ista patet de se: quia non implicatur aliqua contradictio. Sed circa angelum non repugnat formaliter nec sunt incompossibilia duo vbi ad plura loca sicut nec in eodem corpore: vt probatum est. Et dato quod repugnarent sibi circa idem corpus propter naturalem determi nationem ad certum locum sicut in graui secundum aliquos repugnant duo vbi ad sursum et deorsum tamen inangelo non habet istud locum sicut dictum est supra.

¶ Ad primum aliorum dico quod angelo existente in vno loco potest sibi adquiri alius locus per mutationem eius ad alium locum nec oportet quod recedat a primo sed est ibi mutatio adquisitiua alterius vbi siue deperditiua prioris et hoc est possibile: quia ille due mutationes separabiles sunt saltem virtute diuina. Similiter etiam dico quod per mutationem loci ad ipsum manente priori loco distincto nec habeo pro inconuenienti quod virtute diuina duo loca sint simul sicut et duo corpora etiam localiter et circumscriptiue sicut dicam infra.

¶ Ad probationem dico quod termini motus affirmatio et negatio sunt incompossibiles: sed non oportet deus positiuis terminis.

¶ Ad secundum dicitur primo quod licet illa scilicet loca sursum et deorsum sint contraria respectu corporis naturalis quod determinat sibi alterum non tamen respectu angeli qui neutrum sibi determinat et ita duo vbi ad ipsa simul possunt stare in angelo. De vbi vero eiusdem rationis dicitur quod due forme relatiue possunt esse simul in eo dem subiecto respectu diuersorum terminorum quam tumcunque sint alterius et alterius rationis sicut due paternitates in eodem patre ad plures filios quicquid sit de absolutis.

¶ Aliter dico ad primum dictum de contrariis: quia non video quin deus posset facere graue simul esse sursum et deorsum sicut etiam angelum quia sursum et deorsum non sunt vere contraria nec proprie quia non sunt nisi superficies inquantum loca. Superficiei vero nichil est contrarium: quia quantitati nichil est contrarium. Et ideo consequenter dico quod vbi ad ipsa non sunt contraria. Et preterea dato quod essent contraria nan video contradictionem quin ambo possint esse simul in eodem subiecto: sicut dicam alias.

¶ Ad tertium patet quod non est simile de priori et posteriori in tempote et de ante et post in loco: quia ista simul et in actu et in re et illa non et ideo potest enim angelus simul esse ante et post: licet non potest aliquid simul esse prius et posterius in tempore.

¶ Ad quartum dico quod angelus ratione sue limitationis non habet deus terminate quod sit tantum in vno: ita quod non possit esse in pluribus locis simul sed dico quod stante sua limitatione in gradu et perfectione nature potest esse virtute alicuius agentis saltem virtute diuina in pluribus locis. Sic ergo angelus virtute diuina potest simuesse in pluribus locis etiam quorum quilibet adequatur sibi non tamen proprie esset tunc in aliquo illorum diffinitiue: quia sic esset in vno quod etiam in alio vel alibi sed presentialiter et realiter esset ibi et ita vere in pluribus sicut in vno. hoc de tertio articulo.

¶ De quarto articulo utrum scilicet plures angeli possint esse in eodem loco fimul. Dicitur ab aliquibus quod nulla virtute potest oc fieri.

¶ Prima ratio est: quia sicut corpus est in loco circunscriptiue ita angelus est in loco diffinitiue. Sed impossibile est duo corpora simul et circunscriptiue et vnumquodque per se et per dimensio nes proprias esse in eodem loco. Tum quia dimen siones ad inuicem repugnant et sunt incompossibiles respectu eiusdem loci. Tum quia secundum numerum locatorum debet esse numerus locorum: quia locatum relatiue dicitur ad locum. ergo etc.

¶ Se cundo sic. Angelus non est minus indiuisibilis et simplex quam punctus. Sed si duo puncta in eodem si tu concurrerent iam non essent duo: sed vnum quia non distinguitur nisi per situs per commentatorem sexto phisicorum. ergo etc.

¶ Tertio sic. Impossibile est quod idem angelus sit simul et semel in pluribus locis secundum eos diffinitiue et secundum me. ergo similiter im possibile est quod duo simul et semel sint in eodem loco diffinitiue. Sed dico quicquid sit de virtute agentis naturalis: quia non puto quod virtute agentis naturalis possint esse simul in eodem loco: quia qua ratione plures eadem ratione infiniti si essent forte sal tem si locus ille adequatus esset cuilibet et quia hoc est supra cursum et modum nature.

¶ Tamen dico quod virtute diuina hoc est possibile. Prima ratio: quia non plus determinatur vnitas angeli ad vnitatem loci vel magis econuerso vnitas loci ad vnitatem angeli vel pluralitatem quam vnitas loci ad vnitatem cor poris vel multitudinem. Sed multa corpora possunt esse simul in eodem loco etiam circunscriptiue quia quodlibet sic quod per quantitatem propriam est circunscriptum ab illo loco. Nec est aliqua repugnantia quod aliquis locus idem circunscribat duo corpora quam quod idem corpus circunscribatur a duobus locis. ita enim oportet vnum connumerari alteri sicut et econuerso. ergo etc.

¶ Secundo sic. Duo indiuisibilia possunt esse simul quantumcunque distincta subiecto sicut duo puncta duarum linearum contiguarum. ergo similiter duo angeli simul in eodem loco saltem virtute diuina. quare etc. Nota hic quod licet angelus et corpus naturaliter possint esse simul: non tamen eodem modo sunt in loco. Et ideo non est simile de angelo et angelo. Item nota quod anima et angelus imcorpore non sunt simul sicut duo per se locata: sed sicut forma corporis et locatum. Et ideo adhuc non est simile quare etc. hoc de quarto articulo.

¶ Ad primum aliorum dico quod possibile est duo corpara esse simul in eodem loco et circumscritiue siue gliosa siue non gliosa. tu dicis dimensiones repugnant. Dico quod non repugnant simpliciter nec sunt in¬ compossibiles respectu eiusdem loci. Tamen dico quod agens naturale non potest hoc facere: quia hoc est supra modum limitatum et determinatum nature Deus autem facere potest qui potest ponere vnum cum alio non expellendo aliud hoc non potest natura. Non plus / oportet etiam quod locus connumeretur locato quam locatum loco.

¶ Ad secundum dico quod duo indiuisibilia possunt stare distincta in eodem situ vel loco et quod commentator dicit falsum. Puncta enim non distinguntur ab inuicem per situs: sed per id quod sunt.

¶ Ad tertium patet quod licet angelus non possit esse in pluribus locis diffinitiue: quia hoc implicat contradictionem: quia esse diffinitiue est ita esse hic quod non alibi: tamen duo angeli diffinitiue possunt esse in eodem: quia sic in isto loco quod non alibi.

¶ Dices igitur pari ratione deus posset ponere infinitos angelos in eodem loco. Dico quod verum est si essent et ille locus esset cuilibet adequatus stante finitate loci: quia non faceret nisi terminare infinitos respectus ipsorum angelorum ad locum et hoc nullamarguit infinitatem. Hoc de quarto articulo.

¶ Ad primum principale dico quod licet angelus sit simplex et indiuisibilis formaliter tamen non potest esse in aliquo indiuisibili sicut in loco sicut dictum est supra: quia indiuisibile non habet rationem loci.

¶ Ad secundum patuit supra quod angelus non potest esse indifferenter in loco maiori vel minori loquendo naturaliter et virtute nature et responsum fuit de lymaca in eodem loco. Aliter dicitur quod omnes erant in eodem loco.

¶ Ad tertium dicitur ab aliquibus quod quilibet angelus illius legionis habebat proprium locum quantumcunque modicum et non erant plures in eodem loco.

¶ Aliter dicitur quod omnes erant in eodem loco: sed virtute diuina ponentis eos et detinentis ibi. Aliter diceretur secundum alios quod etiam virtute naturali erant in eodem loco. Aliter dicitur quod non erant ibi plures sicut in loco sed sicut in corpore moto et vexato sicut mouens non oportet quod sit in moto sicut in loco et ista videtur melior solutio.

¶ Ad quartum responsum est quo modo angelus potest esse in pluribus locis partialibus per diuisionem totalis et quomodo non. igitur etc.