Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Praefatio
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctiones 4-5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctiones 21-22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctiones 26-28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctiones 40-41
Distinctio 42
Distinctiones 43-44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctiones 28-30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctiones 5-6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctiones 18-19
Distinctiones 20-21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27-29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctiones 33
Distinctiones 34-36
Distinctiones 37-39
Distinctiones 40-42
Distinctiones 43
Distinctiones 44
Distinctiones 45
Distinctiones 46
Distinctiones 47
Distinctiones 48
Distinctiones 49
Distinctiones 50
Quaestio 1
CIrca distinctionem xxxiii. quero vnam questionem. Utrum scilicet aliquando fuerit licitum habere plures vxores simul vel successiue scilicet repudiando primam et accipiendo aliam
¶ Uidetur quod nunquam licuit habe re plures vxores simul. Primo quia hoc est confra institutionem matrimonii adeo per os aderunt ( inquit ) duo in carne vna.
¶ Secundo quia nunquam licuit vni mulieri habere plures viros vnde fuit licita biuiria. Igitur nec bigamia. quia quantum area quae sunt matrimonii: vir et mulier sunt equalis comditionis.
¶ Tertio quia dicit glosa super illud Geneiiii. quod Lameth accepit duas vxores: et hoc fuit contra legem nature. sed quod est contra legen nature nulli licitum est. ergo etc.
¶ Quarto videtur quod non licuit repu¬ re vxorem habendo per istum modum plures vxores: licet non simul. quia hoc videtur contra institutionem matrimonii. Relinquet inquit adam homo patrem et matrem: et adherebit vxori sue. Adhesio autem importat firmitatem et indissolubilitatem vinculi. Et comfirmatur. quia contractus matrimonii est datio irreuocabilis potestatis sui corporis pro toto perpetuocontrahentium: vt dictum est supra. et probatum est hoc esse conueniens ad bonum prolis educande et bonum communitatis. ergo etc. nprimum legitur de abraham et
¶ Com. q iacob et dauid quod habuerunt simut plures vxores: sod non est presumendum quod in hoc peccauerunt. ergo etc.
¶ Contra secundum dicitur deuteromii. xxiiii. si acceperit homo vxorem: et non inuenerit gratiam in oculis eius propter aliquam fetiditatem: scribet ei libellum repudii: et dabit in manu eius: et dimittet eam de domo sua. Et eadem sententia quasi dicitur malachie. II. cum odidhabueris ( inquit ) vxorem dimitte eam: dicit dominus deus israel.
¶ Secundo vtrum habendo plures successiue repudiando primam vel vtrum licuit aliam repudiare vxorem.
¶ Tertio quia est hic sermo be bigamia: et ipsa inducit irrgularita tem: inquiram vtrum bigamus ante baptismum: maneat post baptismum irregularis.
¶ Quantum ad primum co alquai ordinem. Primo quod institutum fuit matrimonium vnius ad vnam in officium et tpare innocentie. patet de adam et eua Gene. I. hoc nunc os etc. Post lapsum vero fuit institutum in remedium vitande fornicationis: ita quod sunt fines matrimonii. quorum vnus est principalior: est proles secundum quod materionium est in officium. Alius finis est minus principalis scilicet vitatio fornicationis: prout materio. nium est remedium secundum dictum apostoli. vnusquisque ( inquit ) suam habeat propter fornicationem vitandam supple.
¶ Secundo dico quod quantum ad finem principaliorem scilicet prolis procreationem corpus viri preponderat: et praeualet corporimulieris. patet. quia vnus vir potest fecundare plures mulieres eodem tpere vel quasi. quia proximo. non sic vna muliet a pluribus viris. tamen quantum ad finem minus principalem puta fornicationis vitationem equaliter se habent corpus viri et mulieris. vnus enim tantum vir sufficit ad vitandum fornicationem. quia igitur matrimonium pro statu laipsus institutum est non solum in officium verumetiam in remedium: et non solum propter vnum: sed propter ambo. et ad vitationem fornicationis sufficit vnus vni: et coniterad generationem prolis conuenienter educande. dico quod matrimonium tpare lapsus ita fuit institutum vnius ad vnam tantum: sicut etiam tpare innocentie: licet matrimonium tpere innocentie non fuerit nec fuisset in remedium si tempuinnocentie perstitisset. Non fuisset autem necessarium in aliquo casu tpare innocentie: quod vnus habuisset plures quia vnum vni tantum copulari suffecisset. quia nec vir nec mulier in illo statu sterilis fuisset. et fuisset ille status copiosus in personis vacantibus diuino cultui.
¶ Tetio dico: quod pro toto tpere lapsus ex diuino statuto tanquam ex statu legislatoris iustum erat: quod vnus tantum haberet vnam. licet quantum erat ad finem principalem matrimonii non esset equalis valor mulieris corperis ad corpviri: sicut dictum est supra. Et ideo dico: quod nullus li¬ cite sine dispensatione diuina potest: vel potuit habere duas vxores simul: sed tantu vna vni debet: et debuit copulari.
¶ Quarto dico tamen: quod per dispensa tionem que est relaxatio vel reuocatio iuris: aliquo tpere licitum fuit aliquibus patribus fidelibus habere pli res vxores simul. et hoc dispensatiue a deo in casu vi delicet paucitatis fidelium procreantium prolem: vt sio plures mulieres ab vno fecundaretur: et sic proles ad cultum diuinum multiplicaretur et propagaretur. quia in solis successoribus talium patrum manet fides. Et hoc rationabiliter secundum exigentiam finis principalioris ipsius matrimouii. Et dico: quod salua iusticia ex parte vtriusque coniugis. si enim alicui fieret iniusticia: videretur quod mulieri. et tamen sibi in hoc casu non fit iniusticia. quia cor pus viri ad istum finem qui est principalior: plus valet quam corpus mulieris. Et casus est: tunc quod debeat exponi corpus viri ad talem finem et omitti de fine alio scilicet de reddere bebitum ad vitandum fornicationem. vndeet licet corpus mulieris equiualeat corpori viri ad vitandum fornicationem: tamen mulier debet velle: quod vir in tali casu ipsam vitet aliquotiens: et vacet alteri ad finem principaliorem prolis. hoc patuit de sarra: quae cum non. posset habere filium de abraham: voluit ipsum ingredi ad agar: vt sic saltem de illa filium susciperet. Et sic dico: quod abrahe et aliquibus patribus dispensatiue tamen a deo et rationabiliter in tali casu licuit bigamia: et habere plures vxores simul. Et non solum licuit. immodico: quod meritorium suit.
¶ Quinto dico: quod modo nec alias est vel fuit bigamia licita: nisi in tali casu et exdispensatione diuina. Unde dupliciter est illicita modo primo. quia nec modo se offert causa. quia multi sunt fideles prolem procreantes. Nec modo etiam est dispensatio diuina de hoc. verum est tamen: quod si casus se offerret: puta quod per bellum vel per pestiientiam non sufficerent fideles: sed pauci manerent viri et multe mulis res ad procreandum prolem fidelem: adhuc rationabiliter deo dispensante posset bagamia introduci. Et forte ipso facto interpretandum esset rationabiliter quod deus dispensaret. Si qui autem aliter quam modo dictum est: plures vxores habuerunt: vel modo habeat simul plures dico quod grauiter peccas. uerunt: et peccant. Nam et preceptum quod vnus tantum vnam habeat reducit christus: et renouauit in sua lege euangelica Mathei. xix. allegans illud esse dictum a deo per adam. erunt ( inquit) in carne vna lici aliter istud posset exponi: sicut dicetur infra. Quod autem aliquando et aliquibus licuerit bigamia: patet per Au8. de bo no comniugali versus finem. Antiquis iustis non fuit pctantum: quod aliquando pluribus feminis vtebantur. nec comtra naturam hoc faciebant cum causa gignendi hoc face rent etc. Hec de primo articulo principali.
¶ Quantum ad secundu articulum videretur alicui quod non licuit repudiare vxorem Et hanc opinionem tenent aliqui. sed fuit hoc permissum ludeis ad vitandum maius malum scilicet vxoricidium: ne od ciderent mulieres odiosas. sicut aliquando permittitur minus malum ad maius malum vitandum. sicut fornica tiones publice permittuntur ad vitanda adulteria: iue sunt maiora mala. Ita quod repudiatio vxoris in lege mosaica fuit simpliciter illicita: licet permissa
¶ Hoc probatur auctoritatibus et rationibus primo auctortate christi Mathei. xix. illam reprobantis: dico vobis quod quicumque dimiserit vxorem suam excepta causa fornica tionis mechatur: et qui dimissam duxerit mechatur
¶ Secunda auctoritas est responsio eius ibiden ad questionem phariseorum obiicientium: quid ergo mandauit nobis moyses: dicit ad duriciem cordis vestri parmiserit moyses dimittere vxores vestras. A principio autem non fuit sic. vbi dicit glosa marginalis: quod permisit moyses: non deus. et consiliunfuit hominis non dei imperium. Et magister in ista distinctione dicit quod hoc fuit a moyse permissum: non vt concederetur discidium: sed vt tolleretur homicidium.
¶ Tertia auctoritas est August. de sermodoe omini in monte dicit. non qui precepit vxori dare libellum repudii: hoc precepit: vt vxor dimittatur sed qui dimisit ( inquit ) det illi libellum repudii: vt iracundiam prouciendi vxorem libelli cogitatio tempecret. Et subdit Augustinus. vbi prius: qui dimittendi ( inquit ) quesiuit moram: significauit quantum potuit duris hominibus se nolle dissidium.
¶ Quanta auctoritas est extra de diuortiis gaudemus: vbi dicitur quod repudium vxoris veritas est in euangelio reprobauit. ergo fuit simpliciter illicita.
¶ Ad hoc adducuntur rationes due preter illas: que adducte sunt in principio questionis. Prima est quia permissio non est nisi de malo: non autem de bono et licito: sed repudium fuit permissum secundum auctoritatem christi. ergo fuit malum.
¶ Alii fuit simpliciter licitum. quod probatur. quia quod dictatur et dicitur faciendum in aliqua lege iusta est iustum. hoc patet ex ratione terminorum. Alioquinenim lex non esset iusta. sed repudium dictatur esse faciem dum in lege mosaica que fuit et iusta. ergo etc.
¶ Secundo sic. si quid in lege diuina diceretur obseruandum: quod esset illicitum: et non esset obseruandum: pari ratione quodlibet aliud traditum posset dici non obseruandum ex vi traditionis in tali lege sicut a similidicit Augusti. ad Hierony. si quid in diuinis scripturis inueniretur falsum et mendaciter dictum etiam mendacium officiosum vel iocosum: pari ratione nec alicui verboscripture esset credendum ex auctoritate. sed consequens est inconueniens. igitur et anteceuns est inconueniens de repudie¬
¶ Tertio sic. lex iusta non debet dare alicui directi occasionem peccandi mortaliter. sed si repudium fuit illicitum simpliciter et pectantum mortale: tunc lex moysi dedis set per se et directe occasionem peccandi sicut et repudiandi. ergo non fuit iusta. quod est falsum.
¶ Quarta ratio aliud est penitere tantum et dissimulare aliquid Aliud est ipsum dictate vel consulere siue precipere. primum enim bene facit aliqua lex iusta: et legislator iustus de aliquo malo non puniendo ipsum: sed secundum numquam fit respectu mali a lege iusta: nec a legislatore Cum ergo lex moysi fuit iusta: et non solum repudium permiserit: sed faciendum dictauerit: videtur quod fuit iustum et et licitum sub lege illa.
¶ Modus ponendi istorum talis est quod ex institutione diuina tanquam ex institutione precipui legislatoris et domini communiunx vir transferebat potestatem corporis sui in alterum non simpliciter toto perpetuo suo sed donec mulier propter aliquam fe tiditatem displiceret sibi: et daret ei libellum repudii. Et similiter mulier econuerso: donec daretur sibi. Sicut sub lege nature et modo ex in institutione dei transferuntur corpora pro toto perpetuo vsque ad mortem corporalem vel ciuilem alterius comiugum. Et rationabil ter sic deus pro tpare legis illius ordinauit: vel dispensa u t propter magnum malum vitandum. et per consequens propter maius bonum: quam sit indissolubilitas comiugii scilicem propter vitationem vxoricidii contra bonum pacis: ad quod proni fuerunt illi maledicti iudei: sicut dictum est in articulo precedenti: quod super bigamia aliquando ex causa rationabili dispensauit. Et tunc dato libello repudii soliti erant adinuicem: et poterat repudians alteri contrahere. Uiris autem solum concessum fuit repudiare non mulieribus. quia non erat eadem causa vtrobique. Non sic enim mulier potest preualere in virum occidendo eum: sicut vir in mulis rem.
¶ Ista via secundum verba non videatur sic concordare verbis christi: sicut alia: potest probabiliter: et puto quod rationabilius quam alia sustineri 8rg prime opi. vero. ad
¶ Ad auctoritates primam posset dici: quod loquebatur christus magis pro tpare legis noue et euangelice vel pro tpare legis nature: quam pro tpore legis mosaice. Uel si pro tempore legis mosaice: illam causam tantum expressit que erat principalis inter illas: propter quas licebat repudiare vxorem scilicet propter feditatem adulterii in muliere inuenti: et alias non curauit numerare. prima tamen responsio: quod loquere tur pro tpeare legis nature: videtur sufficere ad intentionem christi refellendo phariseos: qui nec obseruabant matrimonium: sicut in lege nature. Et in hoc ostendebat se rationabiliter instituere inseperabilitatem lege sua. quia sic erat in lege nature.
¶ Ad secundam auctoritatem ad duriciam cordis vestri. etc. quod multum ponderatur ab aliquibus posset dici: quod christus non accipit permissionem proprie: sed accipit permissionem pro insinuatione rei licite iudeis: et licite concessa tamen non simpliciter sed presup posita duricia et intractabilitate eorum. Ita quod licet istud esset eis licitum puta repudiare: tamen nisi obstitisset duricia et intractabilitas eorum: non minus fuisset eis expediens et licitum non repudiare sed magis expediens: Exemplum est ad hoc: sicut aliquis prelatus in aliqua religione licite propter intractabilitatem vel duriciam subditorum relaxat statuta aliqua. que essent magis bona et expedientia subitis: si essent ita proni ad illa: sicut ad minora bona: ad que inducit eos. Sic deus per morsen fecit iudeis. Unde accipitur hic promissio proinsinuatione minoris boni liciti tamen ne artando ad maius bonum sequutum fuisset maius malum et duricia et intractabilitate ipsorum. vnde et illa glo sa marginalis que adducitur: negari potest. quia moyses non loquebatur promulgando legem: nisi vt vicarius dei et non a seipso. vnde non erat nisi preco dei. et illud quod pronunciabat: ab ipso deo habebat: et deus ratificat. vel potest dici quod fuit hominis consilium non dei preceptum. quia deus istud non sic expressit: sicut et alia que in lege continentur. Unde et in quattuor libris precedentibus non inuenitur repudium a deo expresse traditum moysi: sed tantum in deutro. a moyse repetente legem inuenitur expres sum: licet hoc habuisset a deo: sicut omnino est credendum. Non enim presumpsisset hoc statuere: nisi a deo habuisset: et sciuisset deo placuisse. vnde dico quod hoc instituit tanquam preco dei. Ad illud quod addiihoc fuisse a moyse permissum: non vi concederetur dissidium dico: quod verum est absolute: quasi illud quod esset simpliciter melius: sed vt tolleretur homicidium et per consequens concederetur illud. quod erat minus bonum: ne artando ad maniis bonum ex duricia eorum sequerttur paius malum /
¶ Ad argumentum potest dici eodem modo scilicet quod noluit deus nec moyses absolute: quod vxor dimittatur quasi illud esset simpliciter maius bonum: tamen voluit tanquam minus bonum: ne veniret maius malum. et ideo bene voluit etiam temperari iracundiam repellendi propter cogitationem et conscriptionem libelli: vt seruaretur maius bonum: si vellet repudians reconciliare vxorem sibi¬
¶ Ad illud extra de diuortiis potest dici: quod christus reprobauit pro lege noua repudii. vel si pro lige moysi loquebatur: reprobauit pro tanto: quia minus approbauit quam non repudium. nec approbauit repudium simpliciter tanquam maius bonum sed secundum quid scilicet tanquam minus bonum: ne ad oppositum eius sequeretur maius malum: puta vxoricidium et per consequens turbatio pacis amicorum mulieris et totius communitatis.
¶ Ad rationem que adducitur: dicitur quod non fuit propriepermissio sed sicut dictum est supra: insinuatio de minori bono ne magnum malum sequeretur. Hec de secundo articulo principalio
¶ Quantum ad tertium articulum dicunt omnes: quod bigamus ante baptismum manet post baptismum irregularis. nec debet ad ordines promoueri: et quod bigamus siue ante baptismum siue post est irregularis et manet quandiu viuit. Hoc patet distinctione. xx vi. acutius. et quotatur aug. super epistolam ad titum: vbi dicit: quod acutius intelligunt: qui nec eum qui cathecuminus vel paganus habuit vnam et post baptismum aliam ordinandum censuerunt Preterea ibidem capitulo. vna tantum: et quotatur Ambrosius de officiis: dicitur sic. ante baptisma iterata coniugia prerogatiue ordinis impedimenta generant.
¶ Ex quibus videtur: quod bigamus siue arte baptismum siue post irregularis est: nec est ordi mandus. non sic autem homicida ante baptismum est irregularis vel manet irregularis post baptismum secundum glosam distinctione 1. si quis viduam. vbi super illud verbum post baptismum arguit glosa a contrario sensu dicens: ergo si ante baptismum conscius est homicidii: non obest.
¶ Causam huius assignant aliqui dicentes: quod per baptismum deletur pectantum et sequelapeccati proprii ipsius baptisati: et etiam illud quod esset pectatum: nisi ex circustantia fieret bonum. homicidium autem ante baptismum dicit peccatum vel sequelam proprii peccati vel aliquid quod ex genere actus esset peccatum: nisi ex circunstantia fieret bonum. non sic autem bigamia. quare etc. Dicitur autem quod baptismus delet peccatum vel sequelam propriipeccati ipsius baptisati ad excludendas penas et miserias: que sequuntur in nobis in vita presente ex peccato ade: quas non tollit baptismus.
¶ Sed ista ratio nihil valet. Primo quia baptismus non delet sequelam peccati proprii quamlibet. patet primo quod si adam statim post peccatum fuisset baptisatus: non plus a penis illis vel miseriis fuisset liberatus: quam liberantur modo baptisati.
¶ Secundo patet hoc. quia habitus vitiosus generatus ex actibus peccati: et inclinatio mala generata ante baptismum est sequela proprii peccati. et tamen non tollitur per baptismum sicut patet: et experiuntur baptisati.
¶ Tertio. quia non plus homicidium est pctantum vel sequela peccati nec malum ex genere quam bigamia neutrum enim est malum vel pctantum ex genere. nec malum etiam moraliter. quia vtrunque bene potest fieri vel male fieri. et sicut homicidium fit bonum ex circunstantia: ita et bi¬ gamia ex circunstantia fit bona: vt dictum est supra. igitur non plus concludit ratio de baptismo quam de bai gamia nec econuerso.
¶ Quarto quia per istam tationem sequitur quod si bigamus peccet in bigamia antebaptismum puta illicite contrahendo: quod delebitur bigamia per baptismum: sicut et homicidium et tunc melioris conditionis esset quantum ad baptismum bigamus qui peccauit in sua bigamia: quam ille qui non peccauit. quod est falsum.
¶ Quinto. nam Aug. in illo capitulo. acutius dicit: quod femina si chathems/ gata vitiata est: non potest post baptismum inter de virgines consecrari. et tamen possibile est illam corruptionem ante baptismum fuisse peccatum igitur non deletur ( sicut intelligunt ) per baptismum pctantum vniuersaliter: et quecunque sequela peccati proprii persone baptisate. Preterea si illa esset causa bonam tunc ecclesia non posset a bigamo irregularitatem tollere: sicut nec circa baptismum potest aliquid immutare. nec potest facere quod bigamia sit vel non sit peccatum vel sequela peccati aliter quam illud quod sibiconuenit ex natura rei vel ex statuto dei. consequens videtur falsum. ergo etc.
¶ Alia ratio assignatur. quia sicut est aliqua infamia sequens actum ex natura actus: aliqua autem precise sequens actum ex statuto ecclesie: et primam non relaxat ecclesia: nec aliquod sacramentum ecclesie: sed secundam potest relaxare: sic in proposito quedam est irregularitas que sequitur actum ex natura actus: vt irregularitas bigamie sequitur bigamiam: et hoc est propter defectum signie ficationis et representationis ipsius bigami ad christum: qui non est vir nisi vnius vxoris puta ecclesie: bigamus autem duarum. et ideo sacerdos esse non debet nec representans personam christi in ececlesia. Aliqua vero irregularitas sequitur actum exstatuto ecclesie: sicut irregularitas homicidii. ideo potest tolli: et tollitur per primum sacramentum ecclesie puta per baptismum.
¶ Ista ratio autem non valet quia tunc super irregularitate bigamie ecclesia non posset dispensare. cuius oppositum habet tur distin. xxxiiii. lector: vbi papa martinus dispensauit: et concessit lectorem: qui duxerat viduam insubdyaconum ordinari. Et dico: quod potest hoc ecclesia: licet non deceat: quod fiat nisi ex magna causa. sicut etiam lucius papa dispensauit cum quodam: qui prius fuit bigamus: et postea archiepiscopus. vndebreuiter dico. quod nulla est pena canonica super qua non possit ecclesia dispensare vel eam relaxare. Nec aliqua sequitur quemcunque actum ex natura actus: sed ex statuto ecclesie etiam de pena infamie. quaere etc.
¶ Et ideo dico quod nulla est ratio necessitatis: quaere homicida anite baptismum non est post baptismum irregularis: biga mus vero sper manet irregularis: nisi statutum eccie: quae sic ordinauit: sicut habetur in capitulis supradictis. Et congruentia potest assignari: quae non est multum necessaria. quia sper in bigamo manet defectus significationis coniunctions christi ad vnam ecclesiam et representationis christium quam debet sacerdos representare sed in homicida non sper manet horror effusionis sanguinis. quia in baptismo firquasi nouus ho: et mutatur lupus in agnum: feritas in mansuetudinem. quaere etc. Et patet: quod ista congruentia non est necessaria. quia posset dici quod christus vel deus primo desponsauit synagogam: et quasi repudiauit eam. postea ecclesiam: et sic habuit plures. et bigamus posset ipsum repraesentare quantum ad hoc. Et siliter ita bene fit nouus ho per bap tisuum post bigauiam: sicut post homicidium. quaere etc.
¶ Quidquid sit de ratione: ita est defacto: sicut teneAug. Nec tenetur Hieronymus in dicto suo: quod videtur predictis et Aug contrarium. Dicit enim dist. xvi. ca I et accipitur de epistola sua ad occeanum: vbi dicit: quod o ante baptismum vxorem habuerit: que habuerit alium: non ei imputatur post baptismum: cui nec stupra nec alia que ante fuerant iam obsunt. negatur Hieronymus a iuristis. vel potest exponi: quod non obsunt baptisato crimina priora: nec aliqua precedentia baptismum quantum ad gratiam recipiendam: sed benequantum ad aliquam dignitatem ecclesiasticam consequendam. Hec de tertio articulo. principale argumentum di¬
¶ Ad primum co quod habere plures vxores simul non est contra institutionem matrimonii: quando fit in calu et ex causa et dispensatiue a deo. Uel potest exponi illud quod adducitur: erunt duo in carne vna scilicet pro lis generate. quia ad generationem vnius prolis non sunt nisi duo: vnus et vna. sed ad generationem alterius pro lis potest idem concurrere cum alia.
¶ Ad secundum pati quod vir et mulier non sunt equalis conditionis: vt aliqund fuerit licita biuiria: sicut bigamia. Nam vnus visufficit ad fecundandum plures quasi eodem tpare non sic vna mulier a pluribus eodem tpare fecundari potest.
¶ Ad tertium quando dicit glosa quod lameth introducit bigamiam contra legen nature. dico quod bigamia contra institutionem matrimonii sub lege nature et de communi lege: et nulli licuit nisi dispensatiue. et quia lameth non fecit hoc dispensatiue: peccauit. bigamia autem non est contra legem nature puta conclusionem vel principium legis noturalis vel iuris: quia tunc esset de se mala: sed sicut dictum est supra.
¶ Ad quartum de repudio dico quod repudium dispensatiue fuit licitum sub lege moysi: nec obligauit illa institutio matrimonii quantum ad perpetuitatem vinculi sub illa lege: sed ad tempus sicut dictum est supra.
¶ Similiter ad quintum de datione dico quod sub lege illa fuit datio ad tempus quousque scilicet vxordispliceret viro propter aliquam feditatem eius: et repudiaret eam. et fuit verus contractus matrimonii tunc et ratificatione diuina: sicut modo: licet non esset ibi perpotuitas vinculi sicut est modo. et fuit materionium et obligatio eiusdem rationis: sicut modo. Nam obligari ad aliquid pro maiori tpore vel minori non variat speciem
On this page