Quaestio 1

¶ Distinctionis Uigesimequarte. ¶ Questio prima

CIrca distinctionem vigesimam quartam quero vtrum pomo puta Adam vel aliquis per liberum arbitrium sine gratia potest vel potuerit vitare onne peccatum.

¶ Uidetur quod sic. Si sne gratia non potest vitare quia omne pctantum: sine gratia non potest peccare. Sed hoc est falsum vt patet: ergo etc. Probatio consequentie quia secundum Augustinum. 3. de libero arbitrio. Nullus peccat in eo quod vitare non potest. Sed non potest vitare peccatum sine gratia: ergo nec peccare. Similiter etiam Augustinus primo retractationim ca. 14. dicit reuertere quemquem quia non fecit quod faceri non potuit summe iniquitatis est et insanie.

¶ Secundo sic. Augustinus contra Adamantium manichei discipulum dicit. Nisi quisque voluntatem suam mutauerit bonum operari non potest quod in nostra potestate positum dominus docet Mathei. 7. Non potest arbor mala etc. igitur benefacere est in potestate et pari ratione malo resistere: sed cum gratia non: igitur solo libero arbitrio potest homo malo resistere sine gratia.

¶ Tertio sic per liberum arbitrium potest rectitudo seruari in quo libet actu. Sed hoc posito potest vitari omne peccatum ergo etc. Maior patet per Anselmum de libero arbitrica. penul. vbi dicit quod liberum arbitrium est ptans seruam di rectitudinem. Homo potest sine gratia per liberum arbitrium implere praecepta legis. Sed implens praecepta legivitat peccatum: etc. Probatio maioris ad Roma. 2. Gentes que legen non habent naturaliter ea que legisunt faciunt. Et sequitur eiusmodi legen non habentes christi sibi lex sunt qui ostendunt opus legis scriptum incordibus suis. Sed gentes vel gentiles de quibus Apostolus loquitur carent gratia: ergo etc. Homo sine gratia per liberum arbi

¶ Conti a trium potuit in statu innocentiepeccatum vitare. non autem proficere secundum Magistrun Sed liberum arbitrium per casum vel lapsum fuit de bilitatum: quia homo fuit vulneratus in naturalibus secundum illam parabolam. Luce. 4. Homo quidam descendeba t etc. igitur nec modo potest pctoto resistere quia minus ptoest quam tunc

¶ In ista questioue sic procedam.

¶ Primo inquiram vtrum homo in statu innocentie per liberum arbitrium potuit sine gratia omni pctoresistere.

¶ Secundo vtrum statu nature lapse ho possit omni pctoto per liberum arbitrium resistere.

¶ Tertio vtrum homo in quocumque statu possit per liberum arbitrium sine gratia ad vitam eternam proficere.

¶ Ultimo ad rationes Quantum ad primum articu / lum est opinio communis omnium ita et magistri specialiter in praesenti distinctione quod homo in statu innocentie sine gratia habitu gratum faciente potuit omni pcto resistere et cuilbem temptationi. Nec volo circa hoc immorari. tamen adducuntur rationes alique. Pri¬

¶ Ad hoc ma est ista. Liberum arbitrium secundu Anselmum vbi supra est potestas seruandi habitam rectitudinem de necessitate includit resistere temptationi et malo culpe occurrenti: ergo etc.

¶ Secunda ratio. Liberum arbitrium in statu innocentie fuit perfectum in sua liber tate non excecatum ignorantia nec aggrauatum malicia Sed tale potest vitare pectantum vt videtur: ergo etc.

¶ Tertio sic. Si enim in statu nature lapse non possit homo vitare pectantum nouum mortale committendum per liberum arbitrium sine gratia hoc non est nisi quia refutat gratiam diuinam sibi oblatam aliquo modo sicut dicetur infra Sed homo in statu innocentie ipso stante non potuit refutare gratiam diuinam sibi oblatam. igitur potuit vitare: omne pctantum per liberum arbitrium vt videtur.

¶ Quarto sic. Pro illo statu in quo non habuit impulsiuum nec inductiuum ad pectantum potuit per liberum arbitrium vitare pctantum. Sed hoc fuit in statu innocentie: ergo etc. sicut dicit Magister et probat

¶ Sic ergo per Augustinumper illud quod ad cepit homo sibi naturale sua creatione potuit malo resistere vel peccato: non tamen mereri potuit vel proficere ad vitam eternam.

¶ Sed vtrum toto tempore vite sue potuisset sine siratia gratum faciente resistere omni peccato difficile videtur hoc. Nam impossibile est quod impleatur preceptum de diligendo deum ex caritate sine gratia: quia gratia et caritas idem sunt et non solum est hoc preceptum quantum ad substantiam operis: sed etiam quantum ad modum talem puta quod ex caritate nec solum quantum ad intentionem precipientis: sed quantum ad obligationem precepti sicut dictum est in vltima questione primi. Preceptum tamen est affirmatiuum nec obligat semperet ad semper: sed aliquando pro loco aliquo et tempore in vita hominis quam diu est viator. Alioquin enim adultus incurrit damnationem eternam. Sed Adam in statu innocentie habuit hoc preceptum. Diliges dominum deum tuum etc. ergo oportuisset quod aliquamdo deum caritatiue dilexisset: et sic consequenter quod gratiam habuisset. Alioquin non adimplesset preceptum et peccasset. Unde et finaliter damnatus fuisset. videtur michi probabile diceAd istuo re nec video quod aliquis adulisubditus divine legi de diligendo deum possit pro toto tempore vite sue vitare peccatummortale sine gratia gratum faciente ad quam se potest disponere. Nsi forte diceretur quod in statu innocentie non fuit praeceptidiligere deum ex caritate: sed tantum diligere deum qua tum ad substantiam actus. Quod tamen probabile aliquibus non videtur.

¶ Primo quia completio praecepti de diligendo deum sibi fuisset meritoria sed non poterat mereri vitam eternam nisi per gratiam: ergo oportuit illam dilectionem gratia et caritate formari.

¶ Se cundo quia preceptum quod habemus de diligendo deum non est de aliquo perfectiori quam idem in statu innocentie: sed si non fuisset ibi preceptum aliquid nisi substantia actus perfectius preceptum haberemus: quia nostrum preceptum non solum precipit substantiam actus sed modum: quia ex caritate: ergo etc.

¶ Tertio sic. quia si solum substantia actus de diligendo deum cadebat sub precepto et in substantiam actus poterat exsuis naturalibus mereri sequitur error pelagii quod exnaturalibus puris homo possit mereri vel quod adinplebo omne preceptum eo modo quo sibi erat traditum homo nichil meruisset quod non est verum. Hec de primo articulo etc.

¶ Quantum ad secundum articulum. Primo recitabo aliquas opiniones. Secundo arguo contra eas. Tertio dicam quid videtur michi. Et soluam ad illa que sunt contra me.

¶ Est igiu vna opinio quod adultus pro statu isto moderno nature lapse non potest sine gratia vitare omne peccatum mortale: quia vel est in originali peccato vel in actum li mortali: quia supponitur quod non sit in gratia: quilibet autem est in gratia vel in peccato mortali secundum statum nature lapse. Sed in vtroque tenetur suam salutem pro curare que non est nisi per gratiam et si omittit vel negligit peccat mortaliter nouo peccato: ergo adultus si ne gratia non potest vitare omne peccatum mortale.

¶ Secundo sic. Ille qui non potest implere omnia precepta quantum ad intentionem precipientis: licet quantum ad substantiam operis possit ea implere non potest vtare omne peccatum mortale: quia non potest vitare trant gressionem precepti. Sed sic est de adulto sine gratia habituali gratum faciente. Nam intentio legislatoris est quod precepta impleantur ex caritate et si preter caritatem fiat peccatum quicquid sit sicut dicunt secundum illud ad Ro. 14. Omne quod non est ex fide peccatum est: et ex fide supple formata ex caritate sicut Augustin exponit hoc idem de vera innocentia vbi dicit. Qu ergo fidem et caritatem non habet omnis eius actiopeccatum est: quare etc

¶ Alii dicunt quod adultus sine gratia habituali gratum faciente potest vitare omne peccatu mortale de nouo committendum in particula ri sic quod vitare potest quodlibet signatum et in particilari non tamen omnia in communi: sed oportet quod in aliquod incidat.

¶ Ad hoc adducitur exemplum sicut aliquis existens in naui perforata multis foraminibus potest obstruere quodlibet foramen signatum in particula ri non tamen omnia. Dum enim se conuertit ad vnum aue titur ab alio sic in proposito.

¶ Quod autem possit vitare quodlibet peccatum in particulari. Probant quia hobet liberam voluntatem qua potest peccare vel non pec¬ care. Peccatum autem a deo est voluntarium quod si non sit voluntarium non est pectatum: ergo etc. Sed quod non possit vitare omne pectantum in coin probant per illud Gregorii moralium. 19. Peccatum quod per penitentiam non diluitur mosuo pondere ad aliud trahit. Et per exemplum adductum quod adultus sine gratia: et

¶ Tertii dicut. per consequens in mortali peccato existens potest vitare omne pectantum et in vniuersali et in particulari ad tempus tamen: sed non diu. Oportet enim quod sidiu viuat quod incidat in mortale pectantum nouum.

¶ Quod autem ad tempus possit vitare omne pctantum mortale quia nisi ad tempus posset vitare: tunc ille qui est in pecto mortali. Puta qui commisit adulterium et remansit impenitens per diem quando penitet debet confiteri et penitere de tot peccatis mortalibus quot sibi occurrunt tentationes de quibuscumque pctins in illo die: immo de tot pctins quot sunt instantia vel partes diei in quibus potuit penitere de peccato commisso et per consequens temptationi occurrenti resiste re. Sed vtrumque est falsum et inconueniens: ergo etc.

¶ Sed quod diu manere possit sine nouo pctato mortali. Probant primo quia diu non potest manere quin occurrant temptationes alicientes animum ad pectantum vel ad consersum pcti. Hoc patet per beatum Iohannem in canonice sua. Omne quod est immundo et occurrat supple in ipso. Aut est concupiscentia carnis aut concupiscentia ocu lorum aut superbia vite. Aut ergo alicui istarum temptatio num consentit aut nulli. Si nulli: sed omnibus resistit monretur gratiam de congruo deus infundit sibi gratiam et tunc non est sine gratia nec in peccato mortali. S alicui consentit aut consensus est mortalis: et sic habetur propositum. Si venialis: ergo cum ipsum minus efficia tur fortis ad resistendum sequenti temptationi et per alium adhuc minus fortis et debilior fit et tandem adquiret habitum aliquem viciosum quo prompte et faciliter prorumpet in malum sine exteriori impulsione: sed ex electione non persuasus ab extrinseco: et sic peccabit mor taliter siue sit temptatio ad mortale siue ad veniale.

¶ Et quod non possit vitare talia venialia saltem quibus efficitur debilior ad resistendum. Probant per illud psal. 10. Si dixerimus quoniam peccatum nohabemus ipsi nos seducimus et veritas in nobis non est.

¶ Ad hoc adducunt auctoritatem Magistri distin. 29. vbi dicit quod in statu secundo hominis poslapsum et ante reparationem a peccato premitur a concupiscentia et vincitur et habet infirmitatem in malo et non habet gratiam in bono: et ideo peccare potest et non potest peccare etiam damnabiliter. Unde et Magister in principio huius distinctionis vel proprie dicit quod liberum arbitrium bonum eligitur gratia assistente et malum eadem desistente ita quod malo non resistitur sine gratia secundum eum.

¶ Ad hoc etiam adducunt auctoritatem Augustini ad Anastasium vbi dicit. Sine spiritu non est voluntas hominis ad bonum cum cupiditatibus vincatur nisi liberata fuerit. non autem liberabitur nisi per speciem caritasdiffundatur in cordibus: ergo etc. Ad hoc etiam adducitur auctoritas Gregorii peccatum quod per penitentiam diluitur: etc.

¶ Quarti dicunt quod sine gratia potest adultus vitare omne peccatum et in generali et in particulari et diu non solum ad breutempus.

¶ Hoc probant: quia homo adultus sine gratia potest adimplere omnia precepta¬ ergo vitare omnia peccata mortalia probatio anteceden tis quia quantumcumque homo sit in pctato mortali tenetur ad implere praecepta ergo potest quia nullus tenetur ad id quod non potest vel ad impossibile.

¶ Ad hoc adducunt auctoritatem Hieronimi ad damasium papam qui dicit sic Nos vero dicimus hominem semper peccare et non peccare posse vt semper liberi nos confiteamur esse arbitrii ergo homo quantumcumque in pcto mortali semper potest pecca. re vel non peccare et non solum ad horam vel ad tempus.

¶ Quinti dicunt quod liberum arbitrium potest tripliciter considerari. Uno modo ante deliberationem et tempus deliberationis et sic potest vitare omne peccatum mortale et potest non peccare mortaliter sed tantum venialiter. Secundo modo post delibeationem et tempus deliberationis et sic etiam potest vitare peccatum quia potuit deliberare de agibili recte et sic vitare pectantum circa ipsum. Tertio modo post tem pus deliberationis congruum elapsum non autem post de liberationem habitam sed sine deliberatione habita de tentatione et de habendo circa ipsam. Et tunc dicitur quod si tentatio est ad mortale necessario liberum arbitrium incidit in mortale quia saltem interpretatiue consensit non deliberando et omittendo deliberationem.

¶ Contra omnes istos modos habeo aliqua.

¶ Primo contra primum quantum ad hoc quod dicit quod adultus sine gratia simpliciter non potest vitare peccatum mortale in quocumque opere precepti: quia nisi impleat ex caritate peccat. Dico quod istud est falsum et nimis durum. Et arguo contra istud.

¶ Pri mo sic. Opus precepti de penitendo est disponere se ad gratiam et meritum eiusdem gratie de congruo. Sed si ista opinio esset vera nullus posset se disponere ad gratiam nec ipsam mereri de congruo: vt prius saltem natura disponit se quam habeat gratiam: et sic tale opus tum non sit ex caritate vel gratia est peccatum mortale. Sed nullus per peccatum mortale disponit se ad gratiam nec meretur gratiam de congruo: ergo etc.

¶ Secundo sic. Si vnus sarracenus vel infidelis daret elemosinam pauperi in necessitate motus ex naturali pietate vel suis parentibus succurreret secundum istam opinionem mortaliter peccaret: quia non ex gratia vel ex caritate. Sed hoc est falsum et inopinabile: quia tunc melius esset no dare elemosinam quam dare vel non succurrere suis parentibus quam dimittere eos languere: ergo etc.

¶ Tertio sic: quia secundum istam opinionem non esset persuadendum pctonribus facere opera bona de generevel ex genere sicut audire missam vel ire ad scrmonem et sic de talibus quia quecumque faceret peccata essent: ergo etc.

¶ Dico ergo contra istam opinionem quicquid sit de conclusione sua quod nec bonum motiuum nec sanum habet istud dictum. Non enim ad vitandum peccatum mortale requiritur adimpletio cuiuscumque precepti et pro quocumque tempre sicut dictum est in primo: sed tantum hoc est verum de precepto caritatis et non bro omni tempue sed pro aliquo tempre quod impleat illud pre ceptum ex caritate vel sit immediate dispositum saltem habendo caritatem. De aliis autem preceptis non oportet nec de isto etiam in omni tempore secundum modum dicendi de vitando

¶ Contra in particulari non in generali. Al guo primo sic vbi omnia et sigula simul occurrunt: et sunt aliud quam vbi tantum singula et non simul omnia. Sed non sequitur si in primo casu non pasent vitari omnia sicut singulum vel sicut in foraminibus nauis quin in secundo casu possint omnia vitari sicut singulum ymmo omnia possunt vitari sicut singulum vt videtur. Sed planum est quod non omnia peccata occurunt simul sed successiue quia singulum post singulum igitur si potest vitare singula vel quodlibet singulum pari ratione omnia.

¶ Et confirmatur quia dato quod simul occurerent omnia vel omnes temptationes ad huc non posset habere perfectam et plenam deliberatio nem nec distinctam et sufficientem intellectionem. de omnibus que tamen requiritur ad pectatum mor tale sed tantum de aliquibus vel vno et illud posset vitare vel illa et nunquam circa alia peccaret ergo omnia in communi vitaret sicut singula.

¶ Secundo sic. Si aliquis vincat vnam temptationem de alio peccato existens in vno videtur quod fortior efficiatur vel reddatur ad resistendum secunde temptationi Sed tunc facilius potest vitare secundam sicut primam igitur potest vitare omne peccatum sicut et in gulum.

¶ Tertio sic vnum peccatum mortale non corrumpit omnem virtutem moralem ymmo nec aliquam. Stat enim cum virtute et habitu morali actus vnus oppositus vel opposite malicie quia sicut vni actus non generat habitu quia vna yrundo non facit ver. Ita nec vnus actus malus corrumpit habitum virtutis ergo ad habitus virtutis maneat potest adhuc inclinare ad bonum et si occurat materia conueniens adhuc poterit operari bene secundum illum habitum et similiter secundum alium si habeat et si omnem habitum virtuosum habet moralem poterit vitare deformitatem cuiuslibet actus naturalis et omne peccatum vt videtur.

¶ Contra secundum modum in speciali arguo. Nam si motiuum suum esset bonum quod non semper potest peccato resitere. Seque retur quod nec adultus possetdiu resistere. Probatur per idem motiuum semper vel quasi continue occurrunt temptationes existenti in gratia sicut etiam peccatori ymmo frequenter plures patitur temptationes ille qui est gratia quam peccator. Aut ergo consentit Aut non consentit. Si consentit Aut consensus est mortalis et sic habetur propositum. Si consensus est venialis tandem deducetur ad mortale per plura venialia sicut idi deducitur.

¶ Si dicas quod non consentit nec etiam venialiter. Contra Si diximus quod peccatum non habemus etc. Ita quod de habentibus gratiam verificatur ista auctoritas secundum. Augustinum etian

¶ Preterea impossibile est quod per venialia necessitetur quis ad mortale ymmo nec per habitum mortalis quod plus est quia sicut impossibile est quod per aliquem habitum virtuosum adquisitum firmetur in bono. Ita quod per aliquem habitum malum adquisitum firmetur in malo vel necessitetur ad malum ergo falsum est quod dicit ista opinio quod tendem post multa venialia et habitum ipsorum necessario peccetmortaliter.

¶ Preterea non aparet necessitas qua re quomodocunque sit iste dispositus per vnum peccatum oporteat ipsum consentire temptationi. De alio occurrenti siue mortaliter siue venialiter. Sed diceretur quod nec consentiet nec venialiter nec mortaliter sicut etiam penitere posset quia vel suspendet actum vel dissentiet nec propter hoc conse¬ quenter gratiam quia non oportet propter hoc quod peniteat de primo peccato dato quod in aliud nouum comsentiat: quare etc.

¶ Contra quartum modum ar guo quia sicut tactum est supra adultus aliquando tenetur diligere deum habitualiter vel actualiter ex caritate. Alioquin damnatur pro transgressione precepti de dilectione dei. Sed hoc non potest sine gratia et caritate: ergo etc. licet non semper teneatur implere precepta ad intentionem precipientis: sic vt per hoc habeatur ab ipsa vita eterna et ipse mereatur: tamen aliquando ad hoc tenetur et respectu alicuius precepti: et hoc de necessitate precepti obligantis omittentis ad peccatum mortale ipsum omitentem. Sed hoc non potest sine gratia: quia sine gratia vel caritate non est meritum vite eterne sicut dicetur infra: ergo etc.

¶ Contra quintum modum arguo quia sicut ante deliberationem et tempus deliberam di non potuit peccare sicut dicunt: ita nec in tempore deliberationis stante et habita deliberatione. Nam ipse recte potest iudicare et deliberare. Sed in tempre deliberationis in quo ponitur non deliberare potest vel potuit deliberare: ergo potest non peccare et peccatum vitare.

¶ Preterea in tempore illo delibera tionis oportuno. Aut potuit deliberare: et sic non fuit tempus deliberationi oportunum. Nam censendusest interpretatiue consensisse si non deliberauit.

¶ Preterea etiam potuit et potest esse quod in illo tempore in quo non deliberat occurrat temptatio ad veniale et non peccabit mortaliter non deliberando nec consentiret in terpretatiue immortale.

¶ Dico ergo aliter ad istum articulum quod vitare peccatum mortale potest intelligi vel de peccato iam habito siue sit originale siuesit actuale mortale. Uel potest itelligi de nouo pecato alias incurrendo.

¶ Primo modo dico quod adustus sine gratia peccatum vitare non potest. Cuius ratio est in promptu. Nam secundum potentiam dei ordinatam non expellitur ab aliquo culpa mortalis nisi infundatur gratia habitualis dans esse gratum aliquo modo licet absolute loquendo deus posset remittere omnem culpam non infundendo gratiam sicut in quarto poterit apparere. igitur aliquis adultus non potest carere culpa mortali iam habita sine gratia immo nec paruulus ab Adam secundum legen propagationis descendens potest secundum legem communem carere peccateo originali sine gratia tali habituali non propter formalem incompossibilitatem vel repugnantiam gratie ad peccatum: quia non puto quod opponantur sicut habitus: priuatio vel sicut contraria: sed tantum ex ordinatione diuina qua ordinauit quod secundum praesentem statum vnusquisque vel sit in mortali culpa vel in habituali gratia. Sed de nouo peccato mortali alias incurrendo. An scilicet adultus existens in pecca. to mortali possit vitare per liberum arbitrium omne tale peccatum. Dico duo primo quod quo ad tempus potest vitare omne aliud peccatum mortale. Secundo dico quod semper et pro toto tempore vite sue non potest vitare peccatum nouum mortale. Primum patet: quia si ad tempus et aliquam diu non posset vitare peccatum mortale. Sequeretur quod continue occurrente sibi tempta¬ tione ad mortale peccaret mortaliter. Sed hoc est falsum et nimis durum: ergo etc.

¶ Secundo quia si non posset vitare ad tempus non posset habere tempus deliberandi de vitando et modo vitandi peccatum suum nisi incurrendo alia noua peccata multaSed hoc est falsum: ergo etc. Et in hoc multi doctores conueniunt.

¶ Tertio quia pacccatum ad quod tenetur et obligatur peccator est penitere de peccato suo. Sed hoc est preceptum non obligans ad semper vel pro semper. Alioquin continue peccaret in quolibet instanti postquam peccauit si non statim peniteret quod est falsum. Si autem non posset vitare nouum peccatum ad tempus. hoc maxime videtur quia statim tenetur de suo peccato penitere. Alioquin negligens et set et nouum peccatum incurreret ergo etc.

¶ Quarto ad idem: quia si ad penitendum statim pro quocumque statu instanti post peccatum teneretur. Sequeretur quod nullo peccato veniali posset peccare: quia omnem actum snum oporteret esse in detestando peccatum et sic resurgeret in tali actu et non peccaret nec mortaliter nec venialiter in non detestando: et sic semper grauiter vel mortaliter peccaret et non venialiter quod est inconueniens.

¶ Secundo dico quod non potesipro toto tempore vite sue et semper vitare mortale peccatum sine gratia sic quod non habeat aliquando gratiam et tamen non cadat in peccatum nouum diu viuens et vtens libero arbitrio vel habens vsum liberii arbitrii et hoc siue illud peccatum sit originale siue actuale

¶ Primo hoc probo sic: quia existens in pctato mortali et vtens libero arbitrio de necessitate tenetur aliquando penitere et gratiam sibi oblatam a deo recipere licet non pro semper ad hoc teneatur. Sed hoc non potest facere nisi consequendo gratiam vel si omit teretur quando tenetur incurrit nouum peccatum omitsionis saltem ergo etc.

¶ Tertio sic. Adultus pro aliquo tempore vel instanti totius vite sue tenetur deum diligere caritatiue sicut dictum est. Sed hoc non potest sine gratia nec omitere toto tempore vite vel proillo tempore vel instanti pro quo ad hoc tenetur nisi incurrendo nouam culpam in eodem instanti in quo omittis tur hoc habens vsum liberi arbitrii: quia alias transgreditur preceptum: ergo etc. hoc instatur quia potest contingeSed contra re quod aliquis de peccato non recolit toto tempore vite sue: quia ipsum ignorat esse peccatum vel quia ipsum oblitus est. Sed de illo quod non intelligit nec recolit non potest penitere: vt patet: ergo tenetu aliquando penitere de ipso.

¶ Secundo sic. potest contingere quod aliquis infidelis habet ignorantiam inuincibilem de pcton sue infidelitatis: quia nullum habuit vnquam instruetem: vt aliquam noticiam de opposito et recte viuit secundum legen naturalem et dictamen eius. Sed sic viuendo toto tempu vite sue non incurrit aliquod pectantum quia non committit nec omittit penitere. Habet ignorantiam inuincibilem de de pectato suo vel etiam de diligendo deum ex caritate. igti tur etc.

¶ Tertio quia si aliquo tempure potest vitare pctantum mortale sine gratia videtur quod toto tempre vite sue quia statim expleto illo tempre modico potest mori vel occidi non incurrendo nouum peccatum: ergo etc. idico quod ali¬

¶ Ad primum istoru.. quem non recolere de peccato mortali in quo est. Aut prouenit exnegligentia eius et insufficienti diligentia. Aut non sed habet inuincibilem ignorantiam de ipso. Primo modo non excusatur nec minus tenetur aliquando penit tere. Secundo modo dico quod nunquam propter tale peccatum impedietur salus eius. Nam deus implebit infirmitatem nature et non est plus ad propositum de tali existente in peccato quam de non habente peccatum quia de illo non tenetur penitere in speciali: sed tantum sufficit quod peniteat in communi vel aliquis alius modus remittendi quem nouit deus.

¶ Ad secundum per idem dico quod cum deus sufficienter prouideat cuilibet deus salute quantum ad communia adiutoria habenti ignoram tiam simpliciter inuincibilem de infidelitate sua et viuenti rite secundum legem nature deus per aliquem modum dabit sibi noticiam et offeret gratiam aliquando et ita vel penitebit et recipiet gratiam vel non: sed contennet penitere et refutabit gratiam et sic peccabit nouo peccato nisi saltem proponat penitere tempore et loco et si tempus et locus transeat sine penitentia et salutis procuratione peccat pro tunc nouo peccato et imputatur sibi tanquam peccatum omissionis si tantum omittat vel sicut peccatum commissionis si cum hoc contemnat.

¶ Ad tertium dico quod non scirem bene declarare tempus in quo iste tenetur penitere nisi secundum quod doctores declarant quando tenetur aliquis confiteri de necessitate et conteri vel atteri vel habendi confessionem in proposito et est punctus communis omnibus peccatoribus quando vident et sciunt probabiliter quod ipsi exponuntur periculo mortis et habent vsum liperi arbitrii. Tunc enim si sunt in peccato mortali et scienter et cum hoc non peniteret nouo peccato peccant. Si ignorant. Aut est ignorantia inuincibilis: et tunc sicut dictum est supra de infideli. Aut ignoramtia crassa vel affectata seu ex inconsiderato: et tunc non excusantur sed incurrunt omne peccatum nouum. Sic igitur apparet quid de questione sine preiudicio est dicendum.

¶ Ad motiua aliarum opinonum pro quanto sunt contra me.

¶ Ad primum prime opinionis dico bene quod existens in originali vel actuali mortali aliquando tenetur penitere et sic gratiam recipere sed non semper vel ad semper: et ideo potest cauere a peccato alio incurrendo aliquo tempore saltem breui nisi contingeret statim casus mortis in quo oporteret eum penitere sed non omni tempore vitesue potest vitare nouum peccatum sine gratia vt dictum est supra.

¶ Ad secundum dico quod multa preceptaet aliquo tempore possunt impleri sine gratia gratum faciente sufficienter ad vitandum mortale peccatum sed non omnia et in omni tempore vt dictum supra. Unde nec omnes actus existentium in peccato mortali sunt peccata.

¶ Ad apostolum et Augustinum dico quod omne quod non est ex fide sed potius ex infidelitate peccatum est: et sic intelligi. A postolus. Augustinus etiam quando dixit quod qui fidem non habet omnis eius actio peccatum est. Dico quod verum est de actione pro ueniente ex infidelitate sicut adorare simulachrum iurare per falsos deos et talia vel forte accipit ibi peccatum. Augustinus pro defectum rectitudinis meritorie non autem pro demerito vel vicio demeriti: et sic potest exponi. Ad primum secunde opinio us quod est exemplum de naui perforata. Dico quod exem plum non cogit ad ponendum illam conclusionem. Nam icut dictum est supra non sic occurrunt simul temptationes sicut foramina nauis.

¶ Ad aliud quando probant quod possit vitare quodlibet peccatum in particulari sine gratia vel non habendo vel non consequendo. Dico quod non possunt pro toto tempore vite sue sicut dictum est supra.

¶ Quando dicit quod immo quia per liberalitatem libere potest non consentire cuilibet peccato. Dico quod hoc non est propter defectum liberi arbitrii sed propter obligationem diuini precepti. Est ergo deuenire ad punctum quo iste tenetur ex precepto diuino penitere et absolute loquendo penitere potest: et sic non incurrere nouum peccatum vel diligere deum caritatiue sed non penitet ipsummet liberum arbitrium. hoc supposito peccat: quia ad hoc tenebatur de necessitate precepti scilicet ad peni tere et ad gratiam oblatam recipere.

¶ Ad aliud quod non potest omnia vitare in communi. Dico quod auctoritas Gregorii ad hoc non cogit. Diceretur enim quod non plus vult dicere nisi quod ille qui est in pectato mortali aliquo modo est dispositus ad hoc: vt inducatur in aliud pctantum non quia non possit vitare nouum pectantum saltem aliquo tempore. Nec mox oportet ipsum aliopctaton nouo peccare sicut videtur auctoritas sonare.

¶ Ad primum tertie opinionis gratia conclusionis bene concedo quod aliquo tempore possit adultus sine gratia vitare peccatum. Alioquinteneretur confiteri sicut dicitur in illo argumento de quolibet instanti vel de tot peccatis mortalibus quot sibi occurrerent in illis instantibus in quibus peni tere: et sic peccata illarum temptationum vitare quod non fecit.

¶ Ad aliud pro alia parte quod non omni tenpore potest vitare et semper. Dico quod ratio non valet: quia nunquam ex pluribus venialibus vel habitu generato ex ipsis potest necessitari aliquis nec efficaciter inclinari ad mortale. Sed hoc dicere putoquod non sit sanum sicut dictum est in primo. Nec est peccatum mortale omne quod aliquis facit ex habitu et faciliter non persuasus ab aliquo. Concedo autem quam tum ad hoc rationes Magistri vel auctoritates et non video quomodo ad plus cogant. Prima enim Magistri que dicit quod peccator a concupiscentia pre nitur et habet infirmitatem in malo etc. Intelligit quod peccator ad peccandum amplius disponitur et tandem peccat nisi peniteat et manens peccator et impenitens non potest non peccare nouo peccato et damnabiliter.

¶ Ad secundam auctoritatem eiusdem dico quod perliberum arbitrium bonum eligitur gratia deficien te: quia stare non potest gratia cum malo culpe mortalis vllo modo. Sed hoc nichil ad propositum. Non enim concludit hoc quin aliquo modo et pro aliquo tpare sine gratia possit nouum pctantum vitari.

¶ Ad auctoritatem Augustini dico quod voluntas homins sine caritate non est libera ad bonum meritorium de condigno: immo nec ad vitandum: pctantum pro toto tempue eo modo quo dictum est supra: sed quin pro aliquo tempore non vult dicere Augustinus.

¶ Ad primum quarte opinio nis dico quod homo lexistens in peccato mortali non potest sufficienter adimplere preceptum de penitem do pro quanto tenetur penitere nec de diligere deum ex caritate. Et ita non potest semper vitare nouum peccatum mortale. Tu dicis quod immo: quia quantumcunque existens in peccato tenetur implere preceptaergo potest. Dico quod ista peccatorem teneri adim¬ plere praecepta potest intelligi. Uno modo in sensu composito sic quod peccator manens teneatur ad implendum omnia praecepta. Ita quod simul sit in eo pectantum mortale et adimpletio precepti et sic dico quod est falsa quia hoc est impossibile. Nullus autem teneturad impossibile. Alio modo in sensu diuiso et sic peccator nunc existens tenetur vt aliquando impleat precepta precipue de illis duobus: sed non manens in pecto. Sed ex hoc sequitur quod tenetur ad non esse in peccato et habere gratiam quae est dispositiue in sua ptante et sic est vera et tunc non valet ad propositum ipsorum sicut patet quia peccat nouo pctato si manet in peccato priori et non impleat illa praecepta pro quando tenetur implere.

¶ Ad auctoritatem Hieronimi. Dico quod semper absolute loquedo in ptante pominis est peccare vel non peccare nouo peccatoSed hoc posito quod quando tenetur penitere de priori peccato et diuinam gratiam recipere vel deum ex caritate diligere quod maneat in priori peccato. Dico quod non est in potestate sua quod nouum peccatum incurrat: sed hoc supposito incurrit necessario nouum peccatum. quinte opinionis patet ex pre¬

¶ Ad dici a dictis quod parum valet ad propositum. Potest enim deliberare tempore oportunc deliberationis occurrente et sic pectantum nouum vitare saltem pro aliquo tempore: dato quod maneat in peccato priori. Sic de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum. Utrum scilicet homo per liberum arbitrium ine gratia gratum faciente que est habitus creatus in anima possit proficere in bono siue pro statu innocentie siue pro statu praesenti.

¶ Expedio me breuter quod bonum duplex est quantum ad propositum. Opus enim dicitur opus bonum ex genere factum cum debitis cin cunstantiis secundum dictamen recte rationis et sic dico quod homo per liberum arbitrium siue gratia in vtroque statu proficere potest vel potuit saltem pro tempore quo potest vel potuit pcton resistere: quia in vtroque statu stante generali influentia non posita tali gratia habet vel habere potuit talia principia que sufficerent ad hoc opus.

¶ Alio modo dicitur opus bonum quod est meritorium vite eterne assequendo in retributionem talis operis et sic dico quod nec angelus nec ho im statu innocentie nec in praesenti statu proficere potest velpotuit in bono sine gratia habituali gratum faciente que est eadem cum caritate secundum me. Non quia gratia talis sit necessaria ad merendum etiam de condignoex natura rei sed tantum ex ordinatione diuina sicut dictum est in primo.

¶ Ex supradictis apparet quod et ror pelagii fuit multiplex quod et sine gratia potest pectamen vitari et omne pectantum et cum etiam potest alius mereri vitaneternam et ex puris naturalibus. Alioquin neutrum esset in sua potestate vt dicebat. Et fuit deceptus: quia vtrumque est in sua potestate sicut et gratia sicut disponere se ad ipsam statim consequendam ab amico hominis qui est deus qui nunquam defficit suffienter dispositis Et hec de tertio articulo.

¶ Ad primum principale quando dicis si sine gratia non potest vitare peccatum ergo peccare non potest. Dico quod nulla gratia est quia potest penitere de pctato priori et sic consequi gratiam a deo et vitare omne aliud pectantum et per consequens si non vitat peccat et quia sine gratia existens potest non vitare sicut et non recipare gratiam. Dico quod potest peccare. Et ita patet quod auctoritas Augustini non valet pro pelagio Nullus peccat in eo quod vitare non potest. Uerum est simpliciter et absolute loquendo. Si tamen inductus in necessitatem a seipso pro tunc vitare non potest bene peccat in eo. Per idem ad secundum.

¶ Ad tertium dico quod mutarevoluntatem nostram dispositiue ad gratiam est in potenstate nostra et per consequens resistere maloet in bono proficere sicut arbor bona.

¶ Ad quartum dico quod liberum arbitrium est potestas seruandi rectitudinem iam habitam in quolibet actu sed non valet de rectitudine iam predicta. Nisi enim recuperet rectitudinem gratie non potest homo seruare rectitudinem vel esse rectus in quolibet actu et pro omni tempore sicut dictum est supra.

¶ Ad vltimum dico quod non possunt sine gratia adimpleri omnia precepta legis sicut dictum est supra. Quando dicit apostolus ad Ro. Quod gentes que legen non habent. etc. Dico quod loquitur de gentibus que aliam legen non habeant nisi naturalem et ipsam faciebant nec erant astricti ad legem aliam que erat lex scripta iudeorum tamen sine gratia non implebant omnia precepta legis immo habebant gratiam de quibus fuerunt Iacob et Cornelius et multi alii.