Quaestio 1

¶ Distin. xxxiii. Questio vnica. Irca istam distinctionem

¶ Quero. vtrum paruuli decendentes inloriginali peccato sint puniendi pena senAsus vel tantum pena damni.

¶ Uidetur quod pena sensus. Primo sic. Corpora pruerorum sic decedentium non erunt impassibilia sicut corpora bes torum ergo poterunt pati a calore vel frigore nimio et sic ab aliis nociuis et aliquando habebunt pe mam sensus.

¶ Secundo sic. Magis punitur pecca. tum quodcumque post hanc vitam quam in hac vita. Sed in hac vita punitur peccatum originale in paruulis pena sensus. Nam omnes miserie et defectus penales quos sustinent in hac vitainsunt eis in punitionem peccati originalis et infliguntur vt videtur. ergo etc.

¶ Tertio sic. Maior pena debetur peccato origi nali quam veniali. Sed veniali debetur pena sensus post hanc vitam in purgatorio. ergo etc. Maior patet: quia peccatum originale est maius quam mortale.

¶ Quarto sic. Augustinus de fide ad petrum dicit sic. Firmissime tene et nullatenus dubites paruulos qui vel in vtero matris viuere ceperunt et sic morium tur vel de matribus nati sunt sine sacramento baptismi de hoc seculo transierunt eterno supplicio praemen dos. Sed eternum supplicium videtur esse. pena sensus ergo etc. Augustinus in enchiridion Mi¬

¶ Contra tissima sane pena eorum quae praeter peccatum quod contraxerunt nullum insuper addiderunt Sed si sustinerent penam sensus non esset pena mitiisima. igitur etc.

¶ Preterea etiam quia pena sensus correspondet delectationi in peccato. Iuxta illud apostolis. Quantum glorificauit se et in deliciis fuit tan tum Date illi tormentum et luctum. Sed in origina li nulla est delectatio. igitur. etc. In ista questione sic procedam Primo inquiram ad euidentiam questionis.

¶ Utrum pena sensus sit tantum in potentia appetitiua vel etiam cum hoc in apprehensiua.

¶ Secundo inquiram Utrum paruuli decedentes in originali punientur pena sensus spirituali vel mentali et potentiam circa hoc aliquas opiniones.

¶ Tertio dicam de pena sensus corparali quid mihi videtur vltimo ad rationes principales

¶ Quantum ad primum articulum Distinguo primo de pena. Est enim in genere duplex pena. Una quae dicitur pena damni que est carentia alicuius boni quando debet inesse et pro quando debet ipsum habere demerita per peccatum. Et isto modo carentia diuine visionis in illis qui sunt extra viam est pena. Est enim damnum eis care diuina visione et fruitione beata.

¶ Alia est pena que dicitur pena sensus et accipitur communiter pro omni dolore afflictiuo siue sit spiritualis siue corparalis. Dolore dico demerito per aliquod peccatum sicut est pona damnatorum et peccatorum in inferno qui damnati sunt propter demerita et peccata sua actualia susti nentes dolorem afflictiuum terribilem non solum carentiam visionis diuine. Exemplum de prima peneest quando alicui propter mala sua aufertur hereditas propria. Exemplum secunde est quando propter demerita sua suspenditur vel decollatur. Ad propositum et go primi artuli est dubium Utrum dolor sensibilis vel tristicia que dicitur pena sensus sit in sensu vel in appetitu sensitiuo. Et similiter de dolore spirituali. Utrum sit in vi apprehensiua puta in intellectu vel in appetitiua puta in voluntate. De hoc auten est vna opinio quod dolor sensibilis est in sensu sicut in subiecto proximo et immediato non autem in appetitusensitiuo.

¶ Ad hoc adducuntur rationes. Prima est ista. Dolor est immediatus effectus coniunctionis disconuenientis cum conuenienti. Sed planum est quod ista coniunctio disconuenientis fit immediate ad sensum et noad appetitum quia disconueniens non coniungitur appet tui nisi quia primo sensui. quare etc.

¶ Secunda ratio. In illa potentia est primo et immediate tristicia in qua primo et immediate. est complacentia et delectatio. Sed hoc est in sensu Primo enim visui complacet in pulchro viso et prius delectatur videndo pulchrum quam deueniat ad appetitum. ergo etc.

¶ Tertia ratio et In illa potentia est primo et immediate tristicia sine cu¬ ius actu impossibile est esse tristiciam immo cuius actu immanens complet rationem tristicie. Sed hoc est potentie cognitiue. Nam perceptio coniunctionis disconuenientium complacet ritionem tristicie. Est enim perceptio coniunctionis disconuenientium sicut etiam delectatio est coniunctio conuenientis cum conuenienti cum perceptione eiusdem. ergo etc.

¶ 4o quia circumscriptio appetitu per possibile vel impossibile adhuc sensus delectaretur in obiecto conuenienti sicut visus in pulchro et offenderetur in obiecto disconuenitur ti et tamen circumscripto sensu numquam appetitus delectaretur iobiecto conuenienti nec tristaretur in obiecto disconueniem ti. igitur et c. Sed videtur mihi quod ista positio sit falsa. Dico enim quod dolor vel tristicia sensibilis non est nisi in appetitu sensitiuo formaliter et non in sensu sicut in subiecto.

¶ Secundo dico quod in sensu sicut in cognoscente et sicut obiectum cognitum quemadmodum dicam infra.

¶ Primum probo sic. In eodem subiecto sunt formaliter timor et dolor quia ambo sunt circa idem subiectum. Sed vnum cir ca illud absens et futurum puta timor. Aliud vero circa ipsum praesens puta dolor. Sed timor pertinet ad appetitum et non ad sensum vt patet. ergo etc.

¶ Secunda ratio. Obiectum doloris sensibilis est malum sensibile sicut obiectum dlectationis est bonum sensibile. Sed malumad appetitum pertinet magis propie vt obiectum quam sensum. ergo etc.

¶ Tertia rtio ad potentiam que est immediatum principium fuge pertinet dolor quia dolor etiam est aliquomodo principium fuge et effectus fugibilis. Sed hoc est appetitus. ergo etc

¶ Quarta ad eandem potentiam pertinet dolor sicut et gaudium vel delectatio. Sed gaudium et delectatio non pertinent nisi ad appetitum sicut nec concupiscibile vt patet ergo etc.

¶ Dico igitur primo quod dolor vel tristicia est solum in appetitu sicut in subiecto et nulloo est subiectiue in sensu vel intellectum sicut nec fruitio vt dictum est in primo.

¶ Secundo dico quod licet non sit in sensu vel in intellectum subiectiue tamen obiectiue est in eis. De intellictu autem patet quod potest cognoscere valde bean dolorem veltristiciam. Sed de sensu magis est dubium. Utrum apprehendat tristiciam quae est in appetitu sensitiuo. Et videtur aliqui dicere quod non primo quia non videtur posse immutare sen sum: quia nec per sui paesentiam quia est in extrinseca potentia. Nec per speciem quia non videtur haberespem. Secundo quia non percipitur a sensu particulari vt patet. Nec a sensu communi quia non habet alia obiecta ab obiectis sensuum particularium vel actibus eorum. quaere etc. Tertio quia dolor sequitur apprehensio nem sensitiuam non ergo praecedit nec est immutatiuus ad noti ciam sensitiuam aliquam vt videtur.

¶ Dicunt ergo quod dolornon apprehenditur ab aliqua potentia sensitiua bruta ergo licet doleant vel dolorem habeant non tamen sentiunt dolorem suum vel apprehendunt. Sed non videtur mihi hoc. Dico enim quod sensus communis saltem vel ymaginatio seu fantasia potest cognoscere dolorem in appetitu sensitiuo.

¶ Primo quia non videtur probabile quod bruta non percipiunt dolorem suum et quin sentiant et apprehendant dolorem in corpore suo. Unde et videmus quod apponunt remedia partibus suis lesis ad effugandum dolorem.

¶ Secundo quia dolor iste videtur quod sit sufficienter praesens sensui ad immutandum tanquam aliquid sensibile sensu qui saltem nec plus videtur sibi repugnare quod sit sensibilis vel ymaginabils quam actionibus sensuum particularium siue per speciem siue alio modo.

¶ Tertio quia sensus potest apprehendere conueniens vel discoueniens non solum sibi sed etiam appetitui sensitiuocognoscit enim sibi et appetitui sensitiuo sicut appetitus appetit sibi et cognitiue. Sed dolor est aliquid summe disconueniens appetitui sensitiuo ergo etc. Unde sicut appetitus refugit dolorem: ita et sensus cognoscit vt videtur et yma¬ ginatio.

¶ Unde puto quod in ymaginationibus animalium remanent species doloris quibus cessantibus doloribus ymaginantur frequenter dolores ipsos quas habuerunt.

¶ Ad primum aliorum dico quod potesimmutare sensum communem saltem et fantasiam sicut et actiones sensuum particularium per speciensuam. Nec video in hoc repugnantiam.

¶ Ad secundum dico quod potest immutaresensum communem. Et dico quod potest habere aliquod obiectum quod nec est obiectum sensus particularis nec actus eius cu iusmodi est dolor appetitus sensitiui.

¶ Ad tertium dico quod non quicumque dolor sequitur apprehensionem quancumque: sed bene aliquam sequitur et aliquando precedit ad quam pertinet immutare et mouere sensum communem vel fantasiam.

¶ Dico ergo quod pena sensus pertinet ad appetitum subiectiue tamen cognoscitur vel cognoscipotest a sensu vel intellectu licet ad ipsum non pertineat subiectiue.

¶ Ad primum aliorum contra hoc. Dico quod discinueniens immediatius coniungitur sensui quam appetitui. Sed hoc non est nisi ad causandum notitiam et tunc causata noticia in sensu causat tristitiam in ar petitu.

¶ Ad secundum dico quod nulla potentia cognitiua complacet in obiecto vel delectatur actu el cito: sed tantum voluntas vel appetitus.

¶ Ad tertium dico quod licet sine actu sensus aliquo appetitus non delectetur vel tristetur quia necessaria est presentatio obiecti per sensum aliquomodo: non tamen propter hoc sensus delectatur vel tristatur. Nec ila cognitio que ponitur in descriptione delectationis pertinet ad ipsam intrinsece: sed sicut aliquid pri mum necessario requisitum sicut intelligere ad vel le vel nolle vel ad fruitionem et non est propter hoc fruitio.

¶ Ad quartum dico quod circumscripto appetitu nunquam esset aliqua delectatio vel tristicia nec delectaretur sentiens in sensatione conuenientis nec tristaretur in sensatione disconuenientis. Hec de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum sunt multi modi dicendi. Primus modus est quod pueri seu anime puerorum post decessum nullum habent dolorem afflictiuum spiritualem vel montalem: et hoc propter obumbrationem mentis quia su um statum non percipiunt. Licet enim careat diuina visione et fruitione non tamen sciunt se carere: quia rationem obumbratam habent et obscuratan et ideo non dolent super hoc vllomodo. Alius est modus dicendi quod licet anime puerorum vel pueribene cognoscant vel intelligant se carere diuina beatitudine ad quam sunt apti nec sint ita obscurati vel ebetati quin bene cogitant istud vel sciant tamen nullum dolorem habent super hoc nec affliguntur metaliter quia sciunt se amisisse gloriam non per proprium actum sed per actum alienum puta per actum pri morum parentum ex quibus contraxerunt origin le. Similiter etiam sciunt quod nunquam fuerunt propositi vt per actus proprios se disponerent de congruo ad gratiam et tandem consequerentur gloriam et ita non dolent quia hoc non fecerunt ita et quod quasi rationab les non tristantur super hoc quod deus non proposui eis facere istam gratiam specialem quam non tenetur alicui facere nisi velit scilicet quod vel actibus propriis essent saluati sicut adulti: nec essent gratia preuenti ante actus proprios sicut baptisati consequentes gratiam ante vsum liberi arbitrii.

¶ Alii dicunt quod non possunt videre quin aliquem dolorem habeant supposito quod cognoscant statum suum nisi alia causa assignetur. Primo quia carere illo quod aliquis vellet habere et scienter carere non potest esse sine aliqua tristicia sicut adipisci illud quod aliquis de siderat non potest esse sine gaudio. Nam desiderium quod differtur vel frustratur affligit animam. Sed paruli vellent se consecutos fuisse beatitudinem et sciunt seipsos carere illa: ergo etc. Nec obstat quod per proprium actum non perdiderunt immo magis vi detur augere dolorem. Nam immunitas culpe auget dolorem pene vt videtur. Unde non minus dolet aliquis quando scit se exheredatum propter cul pam parentum quam si esset exheredatus per actum pro prium.

¶ Preterea sicut nunc damnatus per actum proprium dolet de peccato proprio per quod damnatus. Ita videtur quod paruuli doleant de peccato primorum parentum per quod sunt damnati. Sed planum est quod nunc damnati propter actum proprium dolent polore mentali de peccato proprio quod amiserunt propter quod sunt damnati iuxta illud dicentes intrase penitentiam agentes et pre angustia spiritus gementes etc. ergo etc.

¶ Preterea quia non est gratia specialis vel preuilegium speciale quod paruulus saluetur per baptismum: sed magis lex communis et ad omnes paruulos iam natos se extendens nisesset incuria vel negligentia adultorum vel infidelitas parentum: quare etc.

¶ Dicunt ergo quod aliquam penam sensus mentalem vel spiritualem habent: sed illa mitigatur in ipsis aliquomodo: et est mitior in ipsis quam in quocumque damnato per actum proprium cognoscunt enim deum naturaliter: et cognoscunt se esse capaces dei et priuari beatitudine diuina: et ideo tristantur. Uidetur tamen mihi dicendum quod non tristantur: quia siue cognoscant se carere diuina visio ne beatifica siue non: de quo dubium quia non puto quod aliquid naturaliter hoc potest cognoscere de seipso sicut nec beatitudo illa supernaturalis naturaliter cognosci potest. Unde philosophi nec ad ipsam attigerunt nec ad ipsam attingere potuerunt: et ideo si hoc sciunt hoc est per reuelationem specialem. Tamen dato quod sciant non tristantur quia deus non in fluit ad aliquem actum tristicie in ipsis: et sic non sor tiuntur nec habent aliquam mentalem tristiciam da to quod considerent obiectum tristabile: vnde et licet cognoscant peccatum Ade et displiceat ipsis inquantum fuit ostensiuum dei et consequenter inquantum fuit occasio damnationis eorum: non tamen dolent potest enim esse displicentia de aliquo sine tristicia vel dolore sicut patet in angelis bonis quibus displicen peccata nostra non tamen tristantur de ipsis: quia sunt beati: et per consequens deus aufert vel suspendit omnem tristiciam et dolorem a mentibus eorum: et hoc est possibile sicut patet. Potest enim deus suespendere actionem cuiuslibet agentis secundi: et ita licet presentetur obiectum tristabile: non tamen causatur tristicia in mentibus eorum licet stante generali influentia si permitterentur sicut exigentia rerum et cursus naturalis se habet si cognoscerent si um statum possent dolere et habere materiam dolem di.

¶ Sed posito quod sic relinquerentur a deo esset noedolor ille penalis in ipsis vel pena peccati origina lis. Dico quod non quia non esset demerita talis tristi tia per peccatum originale. Tristicia autem vel do¬ lor positiuus qui vocatur pena sensus non potest es se pena nisi demeritialicuius per actum proprium illius cui conuenit pena: igitur etc. Similiter etiam talis dolor vel tristicia non esset eis in voluntaria quia absolute loquendo possent talem dolorem vel tristitiam suspendere et possent non dolere.

¶ Sic igitur dico breuiter quad anime paruulorum vel cognoscntt se carere diuina visione ad quam sunt apte et cognoscunt se esse vel fuisse aptas ad hoc: et sic dico quod penaliter non tristantur: immo nec tristantur: nec vnquam tristabuntur. Deoipsis assistente et ab ipsis omnem tristiciam cohibente vel suum statum non cognoscunt: et sic adhuc planum est quod de ipso non tristantur: et sic nullam habent tristiciam mentalem si ne pena sensus. talem vt videtur. Alioqui enim non esset pena eorum mitissima quod est contra Augustinum in enchiridion sicut superius est allegatum Dicitur enim pena mitissima inter penas damnatorum quia licet pena carentie et damni eorum sit multo grauior quam aliqua pena sensus per se accepta tamen alii damnati duplici pena puniuntur carentie scilicet et sensus et isti sola pena carentie: et ideo mitissima hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tercium articulum de dolore sensibili et corporali in appetitu sen sitiuo est dubium. Utrum post resumptionem corporum babebunt aliquem talem dolorem vel talem penam sensus. Et videtur aliquibus difficile vitare quin aliquem talem dolorem sint habituri aliquando Tum quia corpora eorum non essent impassibilia per dotem glorie: et per consequens videtur quod occurrentibus actiuis nocentibus sint passuri ab ipsis. Tum quia non est dare locum in mundo in quo reponan tur ita temperatum quin aliquando patiantur ex qualitate loci vt videtur. Excepto terrestri paradiso piae quo non erunt cum culpa originali. Tum etiam quia multomagis poterunt pati quam adam in statu innocentie potuit mori: et tamen potuit mori sicut dictum est supra.

¶ Sed dico quod nullum dolorem penalem propter peccatum originale patientur sicut magister etiam dicit in littera. Licet enim corpora eorum non sint futura impassibilia per dotem glorie: nec simpliciter immortalia per aliquam dotem quicquid sit de corporibus beatorum de quibus non est sermo.¬

¶ Dico tamen quod diuina prouidentia eis familiariter assistente et suspendente omnem dolorem ab ipqis non solum mentalem sed etiam corporalem nulam molestiam / nullam penuriam corporalem / nullam tristiciam sustinebunt. Sed gaudebunt in illo statu suo de multis naturalibus bonis: et de nullo tristabuntur.

¶ Et ad hoc alique congruentie assignantur: quia sicut carebunt dolore mentali ita rationabile est quod dolore corporali.

¶ Secundo quia dolor vel tristicia sensibilis in penam correspondet deus lectationi et complacentie vel spontaneitati proprie voluntatis in peccato qui nunquam quidam habuerunt

¶ Tertio quia in peccato eorum originali non fuit actualis conuersio ad aliquod bonum temporale et ideo non affligentur per aliquod malum temporale vel corporale.

¶ Sed de loco vbi habitabunt ipsi nescio. Dicunt quidam quod in superficie terre inlocis amenis cum societate mutua et iocunda et multo pulchriori et iocundiori quam aliqui peccatores inhoc mundo qui tamen in hoc mundo non multum tristan¬ tur sed gaudent in bonis istis corporalibus et nun quam vellent alium statum expectare. Uerum est quod vetule dicunt quod in loco qui dicitur campus floridus habitabunt nescio vbi est ille campus.

¶ Ad rationes aliorum dico bene quod licet absolute loquendo stante influentia generali possunt paruuli dolere sensibiliter etiam corporibus resumptis post resurrectionem: non tamen erit hoc deo suspendente omnem. dolorem ab ipsis etiam quantumcumque presentaretur obiectum tristabile sicut fecit de pueris in caminobabylonis.

¶ Dico igitur sicut patet ex predictis quod peccato originali non correspondet pena sensus eterna que habeat locum post statum resurrectionis immo nec temporalis proprie loquendo sicut dicetur in solutione vnius argumenti. Unde patet quod per baptismum secundum quod per ipsum remittitur peccatum priginale tantum in paruulis non remittitur aliquapena sensus: sed tantum pena damni.

¶ Ad primum principale Quando dicitur quod corpora pruerorum non erunt impassivilia. patet quid dicendum.

¶ Ad secundum dico quod defectus illi quos sustinent paruuli non sunt proprie penales quia secundum legem et modum nature conuenirent paruulis in puris naturalibus. Uerum est tamen quod non conuenissent nisi fuisset peccatum: et ita sicut mors conuenisset Adam sine omni peccato nisi fuisset ante translatus ad alium statum. Ita ista conuenirent paruulis non in penam proprie accipiendo. Uel dici potest quod magis per ista punitur pecca tum Ade in sua posteritate quam originale paruulorum Sed pena talis non est eterna nec debet esse sicut nec eternaliter puniuntur filii pena sensus propter peccata parentum.

¶ Ad tertium dico quod originali non debetur pena sensus licet veniali actuali: quia sicut dictum est supra veniale ex complacentia et spontaneitate non sit originale.

¶ Ad quartum dico quod augustinus accipit supplicium eternum propena damni non pro pena sensus etc.