Quaestio 1

¶ Distinc. xxxiiii. xxxv. et. xxxvi. Questio Unica.

CIrca distinctiones xxxiiii. et. xxxv. e. xxx vi. quero vtrum impotentia coeundi / vel ad ulterium cum aliqua viuente viresuo vel conditio seruilis veetas puerilis impediant materionium

¶ Uidetur quod non. Primo de impotentia coeundi. quia aliquis praet contrahere cum proposito statim in trandi religionem: non excercendi talem actum similiter senes possunt contraherc: qui habent impotentiam talis actus. Et similiter maleficiati non tamen maleficio perpetuo: ita quod impotentia ad tempus non impedit. ergo etc.

¶ Secundo vi detur de adulterio cum vxore alicuius ipso viuente. quia dauid contraxit cum bersabee: non obstante quod prius polluis¬ set eam per adulterium marito eius viuente: et cum hoc occidisset maritum suum vriam. ergo etc.

¶ Tertio videtur quod conditio seruilis non impediat. quia conditio seruilis non impedit susceptionem aliorum sacforum plurium. et similiter in christo neque seruus neque liber. ergo etc.

¶ Quarto videtur quod non etas puerilis quia etas puerilis non impedit sussceptionem sacri ordinis. Et confirmatur. quia puer potest dare ptantem corperis sui: antequam habeat vsum. ergo etc.

¶ Contra ista est magister in presentibus distinctu

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo inquiram de primo scilicet de impotentia coeum di.

¶ Secundo de adulterio cum vxore alterius et aliquibus annexis.

¶ Tetio de seruili conditione.

¶ Quanto de puerili etate articulum di¬

¶ Quantum ad primum co primo quod im potentia coeundi duplex est in genere. vna naturalis vt frigiditas in viro vel amotio seu carentia alicui partis necessarie ad talem actum per mutilationem velalio quouismodo vel artatio in muliere. Alia impotentia est casualis: vt etiam maleficium. Et similiter casualis posset dici illa que ex mutilatione procedit magis quam naturalis. Non est vis prima impotentia patet. secunda impotentia declaratur. Nam dyabolus vel spiritus maligni frequenter habent pactiones cum aliquibus hominibus vel mulieribus: vtpote cum magis conuenit. et hoc in aliquibus signis. et talia pacta signis illis adhibitis libenter tenent: vt homines eos colani: et reueream tur eos: et cum eis damnationem incurrant. si enim nulla pacta seruarent: nulli per talem modum eis seruirent. Deus autem permittit eis sic adimplere pacta circa aliquas personas impediendo eas vel turbando. et hoc vel propter pctam eorum vel aliorum: vel ad excercitationem earum vel aliam causam occultam. Et hoc modo in proposito dico quod magus vel maga habent pactum cum demone: adhibet aliquod signum quo adhibito demon impedit aliquem ab actu matrimoniali carnali: in quem alias posset: ne possit exire in talem actum. Aliquando respectu vnius persosone determinate: aliquando non solum respectu vnius: sed ettam plurium. aliquando respectu omnium. ita quod cum nulla potest excercere talem actum aliquando cum aliqua potest: et cum alia non Et hoc maleficium vocatur. vnde et persona sic impedita dicitur maleficiata I maleficio impedita. Et dico quod aliquando contra talia maleficia orationes sanctorum sunt in remedium: quibus merentur sancti artationem demonis: ne amplius noceat maleficiato. Aliquando depositiones maleficiorum sunt in remedium. Et dico quod sunt li cite: vt fractio talis signi: qui inueniret ipsum vel alterius: dum tamen maleficiendo non deponatur maleficium: nec deponatur ad malum sed ad bonum. immo sunt meritorie: nec habent aliquid de infidelitate. Non eim deponens maleficium: credit in demonem: sed credit demonem artari virtute diuina: vel etiam sponte. quia seruat pactum etiam quando desinit impedire maleficio depositoideo etc. Unde talis deponens maleficium intentione curandi maleficiatum non consentit operibus malignis: sed destruit opera maligna dyaboli: quem credit posse et velle vexare vel impedire: vt coniter durante male ficio et velle cessare deposito maleficio.

¶ Secundo dico breuiter quod omnis impotentia coeundi simpliciter et perpetua cui non potest adhiberi remedium: nec per naturam: nec per artem si praecedat contractum matrimonii: simpliciter impedit matrimonium contrahendum: et dirimit contractum. Respectu dico cuiuscumque est tale impedimen¬ tum. quod dico quia aliquis posset esse perpetuo maleficiatus respectu vnius et non respectu alterius. Et similiter aliqua posset esse arta non simpliciter respectu cuiuscunque viri: sed bene respectu alicuius: licet respectu alterius non esset arta. Ad hoc est ratio triplex. prima quia contractus matrimonii est datio potestatis corporis ad actum carnalem: si petatur. Iste autem non habet potestatem ad talem actum. et per consequens non potest eam dare: nec contrahere. Secundo quia nullus potest obligare se ad impossibile. sed talis actus est impossibilis sibi. Tertio quia persona alia potens coire intendit commutare potestatem corporis sui ad talem actum pro potestate corperis alterius persone: cum qua contrahit. et per consequens credit alium posse commutare. sed conmutare non potest quia potestatem non habet. ita quod hic est error circa aliquid necessario requisitum ad matrimonium. et dato quod non esset error. sed bene sciret perso na contrahens cum impotente ad talem actum adhuc nimhil fieret.

¶ Tertio dico quod si talis impotentia eue niat post matrimonium consummatum. non dirimit matrimonium. quia prius iam fuit potestas tradita contrahedo matrimonium. et ille cui fuit tradita missus impossessionem consummando matrimonium.

¶ Quarte dico quod si talis impotentia sequatur matrimonium ratum: et praecedat matrimonium consummatum: ita quod interueniat ista duo: quod non dirimit matrimonium. quia iam matrimonio rato potestas fuit irreuocabiliter tra dita: licet postea eueniat impedimentum actus. Uidet tamen dicere oppositum capitulum primum. xxxiii. q 1. vbidicitur quod comniugium confirmatur officio: et cum antequam comfirmetur sequitur impedimentum officii: soluit vinculum. Sed potest exponi de impedimento non quocumque sed forte ingressus et professionis in religione.

¶ Sic igitur est simile de istis impotentiis naturali scilicet et casuali: si sint perpetue et simpliciter: quod impediunt et dirimunt modo praedicto. Sed dissimilia sunt aliqua post diuortium. Una differentia est inter ista impedimenta. quia habenti impedimentum casuale maleficii licet contrahere aliquando alteri. Et si post contractum cum altero copuletur carnaliter illi secundo: non debet restitui primo. quia aliquis potest esse maleficiatus respectu vnius puta respectu primiconiugis: et non respectu alterius puta respectu secundi. Sed habens impedimentum naturale post diuortium non potest contrahere: sed debet manere sine spe commuiugii. et tutum esset sibi intrare religionem. et in hoc esset primum dissimile. Quod si alteri nubat de facto: et in ueniatur cum eo exercere actum carnalem: debet restitui priori. et censendum est primum diuortium esse nullum: nisi quantum ad impedimentum artitudinis naturalis ipsius mulieris que posset esse arta respectu primi et non respectu secundi. et ita non esset reddenda primo. Quomodo autem possint talia impedimenta et per petuitates eorum cognosci et inter quales debeat diuortium celebrari: pretermitto. Hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum articulum qui pertinet ad. xxxv. distinctionem: dico quod adulterium non impedit nec dirimit matrimonium: qui adulter ducit adulteram vtroque soluto vel commiugibus eorum mortuis: si fuerint ambo comniugati: vel etiam conluge alterius mortuo: si tantum alter fuit coniugatus prius. Hoc patet de nuptiis et concupiscentia alAugustino. et ponitur in litera. dicit enim: quod potesfieri coniugium: cum qua precessit adulterium.

¶ Secundo dico quod adulterium cum fidei datione de contrahendo cum adultera vel contractu defacto cum ipsa viuente marito vel etiam cum promissione iuramento firmata de contrahendo post mortem mariti impedit et dirimit matrimonium.

¶ Tertio dico: quod sola machinatio mutua precipue in mor tem legitimi coniugis ad finem contrahendi cum alio impedit: et dirimit contractum inter machinantes. Et debet intelligi de machinatione deducta ad effectum. quia non sufficit ad hoc machinatio concepta vel in affectu tantum.

¶ Quarto dico: quod ad ulterium cum tali machinatione etiam impedit et dirimit contractum.

¶ Ex predictis patet: quod primum istorum trium puta adulterium solum nec impedit nec dirimit. Similiter de sola machinatione vel fidei datione videtur probabiliter posse dici: quod nec impediunt nec dirimunt.

¶ Secundum solum putamachinatio in mortem legitimi coniugis ad contra hendum cum alio. Et machinatio dico mutua sic quod alius sit consentiens: et sit deducta ad effectum: impedit et dirimit secundum opinionem aliquorum. Machi natio vero non mutua sed altero inscio vel etiam altero sciente non tamen ad effectum deducta: vel si alter cum quo mulier postea contraheret iusto bello vel alia de causa interficeret virum mulieris non ad contrahendum cum ea: sed alia de causa: tunc non impediret.

¶ Tertium solum. scilicet fidei datio de contrahendo vel contractus defacto vel promissio cum iuramento: que tria pro eodem reputantur in ista materia vel etiam mutua promissio que fidei equipollet: licet impediant sciente vtroque alium esse coniugatum: et dirimant secundum opinionem aliquorum: tamen altero inscio non dirimunt: licet impediant.

¶ Quotienscunque autem duo istorum impedimento rum adinuicem concurrunt quecunque sint illa: vt adalterium cum machinatione vel machinatio cum fidei datione vel econuerso quomodocumque permutando: vel adulterium cum fidei datione seu contractu de facto vel promissione cum iuramento firmata modis supra dictis impediunt matrimonium contrahendum. et dirinunt contractum. Hec de secundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum qui pertinet ad distinctionem. xxxvi. dico primo de seruitute aliqua. postea ad propositum de seruitute de qua loquimur in proposito: que dicitur et est vilis. dico quod illa non est de lege nature. sed secundum legem nature omnes nascuntur liberi libertate opposita tali seruituti. Non enim loquor de seruitute improprie dicta: que est obedientia filialis ad patrem. Illa enim bene est de lege nature vel secundum ius nature. Similiter non loquor de seruitute de qua dicit Philosophus primo politice: quod pollens mente debet regere et presidere. pollens viribus debet seruire: id est aliis ministrare et proaliis corporaliter laborare: que est seruitus politica: qua inferior subordinatur superiori: et ad ipsum disponitur sed loquor de seruitute extrema secundum quam dominus potest vendere seruum suum sicut pecudem: de qua loquitur Philosophus primo politice quod seruus non potest exercere opera virtus tis pro eo quod oportet eum ad preceptum domini exercere actus seruiles.

¶ Dico igitur quod talis seruitus non est iuste inducta nisi dupliciter vel in duobus casibus. vnomodo quia aliquis voluntarie se subiecit tali serui tuti: et licet talis subiectio esset fatua et forte contra legem libertatis naturalis: hoc tamen potuit facere de facto: et renunciare iuri libertatis sue: et seipsum sic subdere: et dominus potuit iuste acceptare: et de puit subditus seruire implendo illud quod promisit domino. quia licet prius non teneretur facta tamen voluntaria subiectione et obligatione ad hoc tenetur hoc implere de iure nature: sicut et seruare promissum. Secundo modo potuit iuste induci a legislatore vel communitate propter demerita alicuius pestilentis in communitate vel abutentis sua libertate puniendo ipsum tali pena seruitutis. Si dicatur quod immo. quia sunt multi alii serui: quorum seruitus non est sio inducta iuste et possidentur etiam a viris conscientiosis et ecclesiasticis. Similiter etiam captus in belloiusto: qui statim posset occidi: iuste potest in seruitutem redigi: et sic vita eius conseruari.

¶ Dicitur de primo quod non licet aliter primo occupare seruum: sed iureprescriptionis possunt aliter possideri serui quam modis predictis. Non video quod in aliis possint saluari conditiones determinate a iure ad veram prescriptionem: puta quod iusto titulo acquirat prescribens rempossessam: et sit bone fidei possessor: et quod sine interruptione temporis a lege determinata: et sine reclamatione ad contrarium. Difficile enim est ibi laluare primas conditiones. Et ideo respondeant ad hoc qui tales seruos possident. quia difficile est saluare quod iuste possideant.

¶ De secundo diceretur quod aliquo capto in bello iusto cessante pertinacia hostis sicut iam cessat: quando captus est: et per consequens adueniente correctione et emendatione prompta non est verisimile quod debeat puniri morte vel seruitute que est tanta pena contra libertatem nature. sed debet suffit cienti correctione vel emendatione permitti benevti propria libertate. Si autem omnino manet per tinacia hostis quantumcunque capti: ita quod presumitur ipsum sua libertate in preiudicium eius qui habuit pellum iustum contra eum qui acccepit eum: tunc magis videretur rationabile ipsum in seruitutem redigi: vel perpetuo detineri. Quid autem super hoc sit faciendum: relinquatur iudicio meliori.

¶ Ad propositum de impedimento predicte seruitutis: dicitur quod eruus cum ancilla vel cum libera sciente seruitutem eius potest contrahere de facto etiam inuito domino et tenet matrimonium: non tamen cum libera ignorante seruitutem eius. quia hic est impedimentum erroris peioris conditionis qui simpliciter impedit matrimonium contrahendum: et dirimit iam cotractum. quia libera non intendit dare potestatem corporis sui nisi pro potestate equiualente: quam non habet nec potest seruus dare. Primum autem probant aliquiit matrimonium est de lege nature. sed seruitus non: sed magis de lege positiua. Illud autem quod est de lege positiua: non preiudicat ei quod est de legenature. Secundo quia seruus non sic est domini: quin sit sui iuris quantum ad aliquos actus naturales: vtpotenecessarios ad conseruationem indiuidui: et pari ratione de actu matrimoniali ad conseruationem speciei.

¶ Iste rationes non videntur aliis efficaces. prima non. quia licet seruitus sit de iure naturali: tamen ipsa presupposita et obligatione eius de iure naturali est eam reddere: et ita diceretur conquenter non obligare ad se aliquid incompossibile actibus seruitutis cuiusmo di est matrimonium. Secunda etiam non cogit: vt videtur. quia non quicumque tenetur ad conseruationem indiuidui tenetur etiam ad multiplicationem vel ad conseruationem specieiper generationem. vt patet. et ita non est eadem necessitas ad vtrosque actus: nisi forte poneretur casus necessitatis: in quo ad conseruationem speciei oporte ret propter paucitatem hominum: quod iste generaret. tunc enim teneretur ad generandum: sicut ad conseruationem indiuidui tenetur ad manducandum vel ad bibendum suo modo. nec debet seruus obedire domino contrarium precipienti in casu isto.

¶ Dicitur igitur: quod seruis ad inuicem licet contrahere de licentia domino rum: et domini vel dominus licentiando eos implicite relaxat eos ab operibus seruilibus impedientibus sal tem iugiter et continue actum matrimonialem. vnde / et si post talem licentiam et matrimonium contractum dominus impediret seruum iugiter ab actu matrimoniali od cupando eum in aliquibus seruitiis incompossibilibus: sic quod non posset aliquando coniugem visitare: et hoc esset publicum debet per ecclesiam corrigi. vel corripisuper hoc. Et hoc intelligendum est siue cum libera siue cum ancilla.

¶ Secundo dicitur: quod potest contrahere siue cum ancilla siue cum libera sciente seruitutem eius domino nesciente: immo etiam ipso inuito et sciente pro quanto seruus habet aliquid iuris in proprio corpare. Non enim priuatus est quacumque libertate ad quoscumque actus pro quocum que tpare: vt videtur: sed aliquantulum saltem modicum sibiremanet ad aliquos actus pro aliquo tpare. et illud modicum libertatis ad actum matrimonialem et potesta tis potest dare alteri contento de illo modico per contractum matrimonialem. et tunc matrimonio tali contracto tenentur postea ad fidelitatem matrimonii secundum illud modicum posse suum: et quantumlet eis.

¶ Sed esto ln casu isto quod dominus serui comperto quod contraxerit ipso ignorante vel inuito si occuparet eum et perpetuo impediat ab actu matrimoniali: nunquid peccat. puto quod non deberet facere et quod peccat hoc faciendo appetitu vindicte: licet autem hoc non debeat facere de bono et equo: tamen i faceret non appetitu vindicte: sed eodem appetituquo ante contractum matrimonii potuit eum impedireendendo eum vel occupando perpetuo. Et non patet quo hoc sit contra iusticiam. nam actus serui in contrasendo inuito domino in nullo potest preiudicare potesta ti et auctoritati domini super seruum. quare etc.

¶ Potest autem contrahere seruus cum ancilla vitroque nesciente conditionem alterius. quia sunt equalis conditionis. sed seruus non potest cum ipsa libera ipsa ignorante seruitutem eius: sicut superius dicebatur de impedimento erroris peioris conditionis. quia licet posset aliqualiter dare vel transferre corpus suum: non tamen sic sicut ibera intendit: quod transferat. quia non simpliciter potestatem sicut patet. Sed cum libera sciente seruitutem eius potescontrahere. quia tunc non est impedimentum erroris: sed presumitur. Et patet si consentiat quod sufficit sibi illa modica potestas quam seruus potest in ipsam transferreIsta possunt probari per capitula de coniugio seruorum: et pecialiter extra de seruorum ca. primo: quae dimitto gratia breuitatis. Hec de tertio articulo.

¶ Quantum ad quartum articulum pertinentem ad distinctionem. xxx vi. de etate puerili dico quod sicut dictum est in primo articulo impotentia coeundi simpliciter impedit matrimonium. In pueris autem licet non sit impotentia perpetua: tamen pro tpore quo sunt pueri: in eis est impotentia. et per consequens non habent ptantem coeundi. dico quod non passent eam dare contrahendo actualiter materionium: sed quia potentia in eis expectatur: pos: int futu ram illam promittere. et ideo possunt spotnsalia contrahere. Si queratur de tempore puericie. regulariter ponitur expletum completis. xiiii. annis in masculo: et. xii. infemina. Sed tamen aliquando malicia supplet etatem: et complexio preuenit. et tunc ptantem possunt dare: quando habent et consentire sufficienter: et signa adhibere: et sic contrahere.

¶ Aliqui autem assignant rationem aliam: quia pueri non possunt contrahere. quia ibi est defectus intentionis sicut et discretionis. Sed non valet ratio ad propositum. quia ante potest habere puer discretionem sufficientem ad intentionem debitam quam habe bat potentiam quae debeat commutari in isto contractu. Et ideo non est illa ratio vniuersalis de puero: et melior est prima assignata. Hec de quarto articulo: nisi quod expresse habetur extra de maleficiis: quod sedem: quod puer qui non potest reddere debitum: non est aptus couiugio. argumentum principale

¶ Ad primum de impotentia cocundi dico: quod qui contrahit obligat se ad actum: si petatur al altero coniuge saltem pro aliquo tempore: licet non pro omni. Ille autem qui nullam habet potestatem: sed simpliciter est impotens ad actum non potest se obligare. Tu dicis: aliquis potest nubere cum intentione intrandi religionem. dico quicquid intendat: se obligat ad actum in contrahendo pro aliquo tempore: si petatur ab altero coniuge: et cum ipso permaneat. Et similiter de virginibus contrahentibus. S militer de senibus diceretur quod si sunt omnino impotentes ad actum: veraciter non contrahunt: lice conueniant vel conuenire possint ad habitandum si mul: sicut frater et soror. Et ita multi aliquando magis desponsant diuitias quam personas. si autem non sunt omnino impotentes: tunc contrahere possunt.

¶ A secundum de adulterio dico: quod licet solum adulterium non impediat: tamen adulterium cum machinatio ne in mortem coniugis legitimi modo supradictoimpedit: et dirimit vel etiam cum fidei datione. Quamdo dicis de dauid quod contraxit cum barsabee: cum qua adulteratus fuerat: et eius virum occiderat. Dico quod lex huius impedimenti tunc non erat posita. Et forte diceret aliquis: quod dauid non debuisset comtraxisse cum ea: sed magis eam lapidasse sicut ad ulteram. Nec excusatur: quia peccauerat cum ea quia non propter hoc minus tenebatur facere iusticiam circa eam vel de ea: sed melius excusatur. quia crimen illud adultum non fuit publicum et ideo nec pona debuit esse publica: cuiusmodi erat pena lapida tionis.

¶ Ad tertium de seruis dico quod seruitus vsque quaque non impedit matrimonium: sicut bene dici magister in litera. et aliquomodo impedit et dirimirespectu persone libere ignorantis. hoc tamen non est proprie ex impedimento ceruitutis sed erroris Quando dicis quod conditio seruilis non impedit susce ptionem aliorum sacramentorum. dico quod immo sal tem ordinis sacri de iure. sed de aliis sacramentis non est simile. quia non requiritur ibi conformiter omne illud quod ad matrimonium requiritur. tamen bene concedo quod seruitus simpliciter non impedit¬

¶ Ad quartum de etate puerili de aliis sacramen tis non est simile et de matrimonio. quia non requritur ibi translatio potestatis per contractum sicut in matrimonio: quam potestatem puer non habet in presenti: et ideo non potest eam dare: sed bene potest eam promittere pro futuro: et similiter vsum eius Et ideo potest sponsalia contrahere patet etiam quod etas puerilis de iure impedit susceptionem ordinis sacri. licet non de facto sed matrimonium est de iure et de facto.