Quaestio 2

¶ Distinctionis. xliium. Ouestio Secunda.

SEcundo quaero utrum ignis corporalis inferni afsliget spiritus et corpora damnatorum.

¶ Uidetur quod non. quia secundum Augustinum. xii. confessionum: et super Genesim adlitesram Agens est prestantius patiente et hoc dicit Aristoteles tertio de anima. sed corpus vel ignis corporeus non est prestantior spiritu: vt patet. ergo non potest agere in spiritum cruciando ipsum.

¶ Secundo sic. prino de generatione dicitur quod oportet agens et patiens se tangere: et in materia communicare. sed ista sunt impossibilia inter spiritum et corpus. patet: quia piritus non est corpus nec aliquid quantum habens vltimum. Tangentia autem sunt: quorum vel tima sunt simul. similiter etiam spiritus materiam non habet. ergo etc. Et confirmatur: quia agens intendit assimilare sibi passum. corpus autem in nullo potest assimilare sibi spiritum nec secundum aliquid corporale: nec secundum aliquid spirituale nisi intellectualiter: et illud non affligit ergo etc.

¶ Tertio sic de corporibus: quia omnis passio magis facta abiicit a substantia sexto thopicorum. si igitur ignis inferni affliget corpora damnatorum: et illa patientur ab igne: illa passio magis ac magis facta et continuata abiiciet a substantia. et sic tandem corpora damnatorum dissoluentur: et etiam corrumpentur. hoc autem est falsum. ergo etc. dicitur de omnibus reprobis.

¶ Contra Mathei decimo quinto. Ite maledicti in ignem eternum: qui paratus est dyabolo et angelis eius. Ex quo patet quod ignis inferni modoaffligit de facto omnes spiritus malos vel damnatos siue hominum: siue angelorum: et finaliter affliget corpora hominum damnatorum.

¶ In ista questione sic procedam

¶ Primo inquiram an ignis corporalis inferni affligat spiritus separatos demonum: et per quem modum.

¶ Secundo an spiritus separatos hominum damnatorum.

¶ Tertio an finaliter corpora damnatorum et per quem modum.

¶ Ultimo ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum articulum dicunt omnes doctores catholici quod ignis inferni qui est corporeus et materialis: afsliget spi ritus malignos demonum. Hoc probatur per illam auctoritatem adductam de Matheo. Et probatur etiam per Gregorium. iiii. dyalogorum sic dicentem. Si dyabolus eiusque angeli cum sint incorporei: corpored igne sunt cruciandi etc. Et pari ratione dicendum quod iamdefacto cruciantur: et quod ignis affligit tales malignos spiritus iam damnatos. Et est conclusio certa nobis de modo per quem sunt multe opiniones

¶ Sed et modi dicendi: et quasi tot sententier quot sunt capita.

¶ Prima opinio est cuiusdam doctoris in quarto suo quod ignis affligit vel afsligere potest demonem: quia spiritus vel demodo apprehendit ipsum et s bi disconuenientem et nociuum et talem apprehensionem imtellectu sequitur tristicia in voluntate angeli et afflictio spiritus separati.

¶ Ad hoc adducitur auctoritas Gregorii quarto dyalogorum vbi dicit quod eo spiritus patitur quo videt: et quia cremari se respicit: vel conspicit: ideo cruciatur.

¶ Ad hoc etiam exemplum adducitur: et est Auicenne. 1x. metha. vbi dicit quod ex sola imaginatione in somno aliquis frequenter vehementius cruciatur quam si illo sibi realiter apposito ipsum videre exterius. Ita dicunt in proposito ipsum videret exterius. Ita dicunt in proposito. quia enim angeli mali apprehendunt ignem disconuenientem et nociuum sibi: ideo consequenter cruciantur per ignem: et ignis est eis tristabilis. pro tanto est disconueniens: quia est instrumentum diuine. iusticie detinens ipsum angelum: ne possit secundum libertatem suam se mouere: quod non posset ignis in virtute propria: licet in virtute pro pria posset angelum locare: sicut et quodcumque aliud corpus: in quo posset esse angelus vt in loco: libet nul lus locus nec aliquod corpus in virtute propria possit eum violenter detinere. est: et videtur es¬

¶ Secunda opinio se aliquorum tenentium et exponentium primam quod ignis inquantum est instrumentum diuine iusticie affligit angelum. Si cut suo modo sacramentum inquantum est instrumentum diuine misericordie iustificat et gratificat animam suscipientis sacramentum. per istum modum sci licet quod ignis recepit a deo aliquam virtutem supernaturalem et formam absolutam: que potest agere puniendo vel affligendo spiritum vt instrumentum: quia non posset in virtute propria.

¶ Secundo dicunt quod per illam vim collatam ipsi igni a deo: ignis ipse attingit ad aliquam dispositionem preuiam ipsi afflictioni. que quidem dispositio est locatio passiua angeli ab igne locante ipsum actiue et detinente ipsum.

¶ Tertio dicunt quod tali dispositione creata in spiritu deus immediate causat afflictionem illam vel tristiciam: nec ad ipsam attingit ignis directe: sed tantum ad dispositionem precedentem. Et inta ignis per modum instrumenti dicitur attingere vel affligeret quia attingit ad preuiam dispositionem. Et alii etiam. dicunt quod angelo influitur vna vis passiua per quam potest pati ab igne. et quod ignis etiam directe attingit ad effectum afflictionis. ad huius opinionis pro babilitatem possunt adduci aliqua: quae adducebantur in principio huius quarti ad consimilem opinionem de efficacia sacramentorum per modum instrumenti videtur predictis pro¬

¶ Tertia opinio babilior istis que ditit aliqua per ordinem. primo quod secundum Augusti. xiiii. de ciuitate dei dolor carnis vel afflictio est tantummodo offensio anime ex carne causata ex disconuenienti carnis ipsius sibi approximato cum perceptione eiusdem. Unde et dolor proprie dicitur tantum modo afflictio sensibilis vel etiam corporalis. Et cum angelici spiritus non sint corporales: nec habeant seu habere possint sensus carnis: non potesin eis creari dolor seu afflictio sensibilis a quocunque. Unde nec est querenda causa vel modus alicuius talis afflictionis in ipsis: sicut nec in lapide vel in ligno: que sentire possunt.

¶ Secundo dicit quod secundum Augustinum tristicia magis proprie est afflictio spiritualis proueniens ex his rebus: que nobis nolentibus accidunt. vnde ad apprehensionem alicunus noliti: quod tamen ponitur et fit: vel etiam alicuius voliti poni vel esse quod tamen non fit nec ponitur sequitur tristicia. Et habet proprie locum in spiritibus vel inde habentibus voluntatem: et afflictio spirituum vel demonum proprie dicitur trist cia et in ipsis spiritibus damnatis querenda est cau¬ sa vel modus talis tristicie et afflictionis.

¶ Tertio dicunt de ista tristicia in voluntate angeli: quod ipsa causatur ab igne secundum duas vias. Prima est ista. Ignis enim cum sit locus corporalis: locat ipsum angelum formaliter. quia est terminus habitudinis ipsius angeli ad locum habitudinis dico: que vocatur vbi diffinitiuum locat: igitur formaliter non effectiue: sed illud quod ponit rem in loco effectiuelocat ipsam effectiue: non autem ipse locus. Ista autem locatio formalis qua dicitur locus formaliter locare et angelum continere effectiue: est a deo secundum suam inusticiam detinente effectiue ibidem angelum ipsum contra suam libertatem: ne possit inde se mouere. et sic illa detentio vel locatio formalis ipsius ignis quae a deo est effectiue: est sibi displicens: et odit ipsam: et per consequens ipsum ignem vt sic forma liter ipsum locantem vel detinentem perpetuo exordinatione diuine iusticie punientis. et sic ignis vt sic nolitus et apprehensus aliquo modo causat tristi ciam: sicut obiectum tristabile uel displicens concurrente tamen affectione commodi in angelo et superbia sua qua vult vti propria libertate: vt posset se mouere: et qua nunquam vellet deo in hoc obediret vt ibidem detineret. vnde et si bonus angelus ibidem perpetuo detineretur vel a deo determinaretur vt esset ibi perpetuo super hoc non tristaretur Concurrunt ergo multa ad causandum istam tristiciam. Primum est detentio passiua ipsius angeli a deo et a loco: diuersimode tamen. Secundum est nolitio vel odium talis detentionis. Tertium est apprehensio talis detentionis posite in re vel ponende: que tamen nolita est et vltimo sequitur tristicia in voluntate causata. Et sic angelus ab igne punitur vt ab obiecto nolito inquantum detinens angelum ex ordinatione diuine voluntatis: et per consequens per modum instrumenti aliquo modo.

¶ Alio modo potest dici ignis affligere angelum in ratione obiecti immutantis et contristantis. Nam intellectus angeli determinatur a voluntate diuina ad considerandum intense ipsum ignem in ratione obiecti. Secundo apprehendit istam determinationem ad talem considerationem. Tertio ex affectione proprii commodi et superbia sua odit talem determinationem et habet nolle intensum respectu eius. Nol let enim sic determinari circa tale obiectum intense considerandum etiam a deo sed libere vellet vtisuo intellectum ad considerandum queque vellet. quanto illam determinationem cognoscit et appre hendit sibi in esse et in futuram: quam tamen odit. quin to ex hoc sequitur tristicia in sua voluntate. Et dicunt quod ignis habet hic rationem detinentis effectiue et efficaciter in consideratione intensa ipsius distrahente ab intellectione aliorum: licet non in vit tute propria vel sicut principale agens. Principa le enim agens in hoc est deus. sed instrumentale vel secundarium est ignis ipse: qui quantum est ex se non posset sic tenere angelum in consideratione sui intensa: sed concurrente diuina operatione hoc potest. et in hoc modo sequitur maior tristicia in voluntate angeli quam primo modo. Num magis nollitum est et oditum ab angelo quod sua potentia intellectiua sic im pediatur quam quod sua potentia motiua: vt videtur. Plus enim diligit vsum intelligentie quam motiue potentie. quia vsus intelligentie est ad perfectionem simpliciter puta ad intellectionem que eft perfectio absoluta. et vsus motiue potentie non est nisi ad vnum vbi vel aliquid respectiuum: quare etc.

¶ Ultimo dicunt quod ignis in isto secundo modo magis habet rationem efficientis quam in primo. Nam in pri mo modo ignis bene est causa effectiua: inquantum est obiectum nolitum detinere: et apprehensum causat tristiciam: quia non sit disconueniens ex natura reifinaliter. quia nolitus. hic autem effectiue causat primam apprehensionem: ad quam determinatur intelle ctus: que est nolita. Et ita hic habet quasi duplicem actionem vnam qua causat considerationem nolitam: et aliam qua vltimate causat tristiciam vt obiectum nolitum causare talem apprehensionem vel considerationem intensam causans tamen et apprehensum causare. hec est opinio tertia. opiniones arguitur pri¬

¶ Contra istas mo contra primam sic Illa apprehensio qua angelus apprehendit ignem vt sibi disconuenientem: aut est vera aut falsa. Si est vera restat eis declarare propositum: quomodo ignis est disconueniens quia non videtur esse sibi disconue niens: nec esse contrarius nature sue. Si dicas quod in mo inquantum detinet. hoc non valet: quia ex hoc ipso non est disconueniens: sicut dictum est supra. Unde et si bonus angelus ibidem perpetuo detineretur: noesset sibi disconueniens. Nec videtur etiam quod possit esse vera: quia ignis siue inquantum ignis siue in quantum locans non videtur esse sibi nociuus nec sue nature contrarius nec alicuius bone dispositionis contrarie corruptiuus. Si falsa: igitur falsa opinione cruciatur et non ab ipso igne. simpliciter etiam non videtur quod sit falsa. quia angelus malus habet naturalia integra et claram intelligentiam qua perpendere potest ignem non esse nociuum: si non est nociuus Nec potest dici quod talis opinio falsa causetur in ipso a deo vel ab alio angelo: vt videtur. Deus enim non est immediata causa deceptionis vel erroris nec etiam alius angelus sic agit in alium talem opinionem: qua sic crucietur.

¶ Secundo sic. quia secundum Gregorium vbi supra. anima non solum videndo: sed experiendo incendium patitur. igitur non solum spiritus cruciatur ex tali apprehensione vt videtur: licet bene concurrat talis apprehensio.

¶ Tertio quia vniformis videtur modus quo cruciantur anime separate in pugatorio: et quo demones in inferno: sed anima non sic cruciantur solum ex tali apprehensione: quia si sic. aut est vera: et tunc restat declarandum quomo do est vera et quomodo ignis est eis nociuus et difconueniens. Aut est falsa et hoc non est verum. Non enim videntur habere ille anime deo grate et glori ficande talem falsam opinionem nec cruciari per in sam: quare etc. Exemplum eorum de somniantibus qui ex imaginatione cruciantur non est ad propositum: vt patet in angelis ipsis: nec in spiritibus. Non solum enim ex apprehensione cruciantur sed ex re: licet bene apprehensio forte concurrat: sicut sonat vsonare videtur auctoritas Grego. quam inducunt

¶ Quarto quia ponens illam positionem dicit quod an gelus non est in loco: nisi per operationem: nec per consequens detineretur in loco nisi per operationem vepassionem. igitur prius est angelum pati in loco: quam petineri in loco: et ita non patitur per hoc quod appre hendit se detineri in loco. sed magis econuerso.

¶ Quinto videtur imaginari illa opinio quod locusper modum instrumenti sit disconueniens angelo de tinendo ipsum effectiue et locando. hoc autem est falsum: sicut dictum est supra. Nam locus effectiue non locat. Non enim efficit ipsum vbi vel motum ad vbiin locato: sed magis ipsum mouens. Licet bene terminet tale vbi vel talem respectum: quare etc. secundam opinionem quantum ad

¶ Cont et le illam virtutem in igne receptanpotest argui: sicut prius arguebatur in principio huius quarti contra virtutem in sacrameto receptam. quia aut est corporalis: et sic nichil valet. aut spiritualis: quod non videtur.

¶ Secundo per nullam talem vim vel virtutem influxam videtur ignis posse loca. re vel detinere angelum nisi per modum loci sed modus loci est locare et detinere localiter et formaliter et non effectiue: vt patet. ergo dato quod talis vis conferretur adhuc non habetur intentum de illa dispositione.

¶ Preterea vel illa dispositio est dispositionecessitans ad afflictionem ex natura rei vel ex ordinatione diuine voluntatis. Non ex natura rei. quia angelus bonus posset idem perpetuo locari vel detineri et tamen non affligeretur. Si ex diuina voluntate: frustra ponitur talis vis quia tantum locatio formalis et non effectiua ita sufficere: quare etc.

¶ Quarto videtur contra alios qui dicunt igni influi illam virtutem supernaturalem collatam quasi calorem vel ardorem quendam correspondentem calori sensibili et ipsi spiritui vim passiuam: per quam possit alterari vel immutari a tali ardore sic quod ignis atingit directe ad afflictionem spiritus. quia illa vis passiua collata angelo aut est corporalis aut spiritua lis. si corporalis angelus non est eius capax: sicut nec quantitatis vel albedinis simpliciter nulla ratio est quare non sit capax immediate afflictionis corpora lis sicut illius. et ita frustra confertur sibi: si sit spiritualis ita parum per illam vim est capax afflictionis ab igne sicut per ipsum. et ita bene per seipsum sicut per illam. et ita adhuc ponitur frustra.

¶ Preterea illa vis aut est substantia aut accidens. non potest dici substantia nec accidens nec quantitas nec qualitas aliqua. patet inducendo per singulas species vel modos singulos qualitatis. nec aliquis respectus: vt patet. ergo nichil.

¶ Ultimo quia si talis vis est in ipso angelo ratio recipiendi afflictionem: sequitur quod sit aliquid absolutum. nam et illa afflictio est aliquid absolutum: sed si est absolutum potest separari ab angelo cum tali afflictione et ita poterit illud separatum absolutum puniri tali afflictione: et ita dam nari. quare etc. opinionem quan¬

¶ Contra tertiam tum ad prinum modum ponendi afflictionem vel tristiciam angeli causari ab igne: vt ab obiecto nolito detinente formaliter contra voluntatem angeli vel spiritus detenti arguo sic.

¶ Primo vniformis videtur modus: quo cruciantur anime in purgatorio et spiritus maligni in inferno ab igne corporali. sed planum est quod ignis non sic cruciat vel cruciare dicitur animas electorum in purgatorio in ratione obiecti moliti et oditi presentati eis contra voluntatem ipsa rum. Nec enim odiunt ignem detinentem eas formaliter: nec deum detinentem eas effectiue. ergo etc.

¶ Secundo sic. In potestate sua libera maligni spiritus est suum nolle vel odire talem ignem. igitur in potestate sua libera est non odire vel non nolle. sed talis ignis non est afflictiuus nisi inquantum nolitus non inquam tum detentiuus tantum secundum te. igitur in potestate demonis est non affligi ab igne sicut non odire ignem. hoc autem est falsum. ergo etc. Si dicas quod in potestate sua non sit non nolle vel non odire. quia dei s ad hoc non vult sibi infligere: vt talem actum nolendi suspendat. Contra quia licet ad causationem vel continuationem actus requiratur diuina influentia et cooperatio: non tamen ad suspensionem vel priuationem actus. et ita non oportet: quod deus influat sibiad suspensionem actus nolendi: sed sitalis actus est ab ipso demone effectiue: licet non possit ipsum efficere vel causare sine diuina influentia: potest tamen ipsum suspendere vel non continuare et priuari taliactu sine sua influentia. Contra hoc tamen potest esse: si suspensio actus vel cessatio dicat mutationem realem deperditiuam actus et positiuam in se sicut corruptio. quia ad illam oporteret deum influere. sed non videtur hoc: sed videtur esse desitio actus et productionis actus. Si dicas vltra: quod talis actus nolendi non est ab ipso demone sed est a deo supplente vicem voluntatis demonis: et simul ab obiecto nolito sicut a causa partiali: contra quia non videtur quod deus causet immediate tale nole: cum sit nole malum et deforme. quia illo nolle odit ignem formaliter detinentem: et deum actiue vel effectiue locantem. deu enim non est immediata et totalis causa actus pectim nec etiam cum obiecto nisi concurrente voluntate creata. quare etc.

¶ Tertio sic si ignis est obiectum huius nolitiobis: et obiectum est causa partialis actus secundum te: qunero secundum quam rationem ex parte ignis ipse est nolitus: et causa partialis talis actus. Non inquantum ignis patet. nec inquantum detinens forma liter. quia sic non est malus nec nociuus. Unde et si bo nus spiritus ibidem detineretur / non esset sibi nocinus. cum igitur nihil aliud praecedat in igne nisi vel natura eius vel detensio formalis. videtur quod non sic cruciet effectiue sicut obiectum nolitum. Preterea etiam quia hoc est contra te. Dicis in isto modo primo: quod ignis tantum habet vnam causalitatem effectiuam. scilicet respectu tristicie de ipso vt obiecto nolito. quia non minus habet ignis causalitatem super nolitionem illam tanquam obiectum quam super tristiciam consequentem: vt videtur. quia secundum te alibi obiectum est partialis causa saltem actus voluntatis. Similiter etiam ignis si est causa effectiua afflictio nis vel tristicie ipsius aut hoc est vt ignis: aut inquam tum detinens: aut inquantum nolitus: aut inquantum positus in effectu detinendi quantuncumque hoc sit nolitum. Non primo modo nec secundo per te nec tertio modo. quia ignis vt nolitus non dicit nisi ens rationis. quia esse nolitum non dicit vltra ignem nisi respectum rationis ad nolentem. Nec inquantum positus in effectu. quia quantuncumque poneretur nisi esset nolitus: non esse tristabilis per te. ergo nullo modo. Sidicas quod nole ipsius ignis est causa tristicie cum ipsa. voluntate. et ita ignis nolitus quoquomodo. contra quia ignis non est causa nolitionis per te. ergo nec tristicie. dato quod nole sit causa tristicie. Et praeterea sicut velle non est causa tristicie cum sit liberum et in protante volentis: ita nec nole vt videtur. Tamen de hoc no curo¬

¶ Quarto sic. si ignis in ratione obiecti noliti detinentis vel detinere formaliter possibilis actualiter tamen detinentis sit causa tristicie: cum ignis equaliter omnes spiritus detineat et nole vel odire sit in potestate cuiuslibet: in potestate cuiuslibet est equa¬ liter nole vel odire talem ignem vel intensius vel temissius ex libertate voluntatis. Sicut et in potestate eorum est actus: ita etiam modus actus. sed hoc posito sequitur: quod quilibet potest equaliter seipsum alteri affligere vel magis vel minus sicut sibiplacet: vel saltem quilibet seipsum inequaliter aliquando lus aliquando minus. hoc autem est falsum. Nec est hoc in eorum potestate.

¶ Quinto contra illud quod dicitur ignis affligere spiritum separatum per modum instrumenti: et quod ignis est instrumentum. quia ignis est causa partialis tristicie non recipiens aliquam motionem ab alio agente ad causandum talem tristiciam. sed tale non potest dici instrumentum ergo etc.

¶ Ultimo quia demones non semper detinentur ab igne inferni: nec semper sunt in inferno: nec portant illum ignem materialem secum: licet punitionem suam portent: que dicitur ignis alio modo quare etc. secundum modum etiam potest

¶ Contra argui sicut contra primum de illapeterminatione ad considerandum ignis nolita quo modo est causa tristicie. et si est causa inquantum noita vel odita cum nole vel odire sit in potestate no tentis sicut prius sequentur eadem que prius.

¶ Similiter secundo. quia si isto modo affligitur spiritus ab igne quia determinatur ad considerationem ignis cum consideratio intelligibilis ipsius is nis sit delectabilis sicut perfectio quedam spiritualis: vnde et in michaele esset delectabilis: sequeretur: quod delectabile cruciaret: et simul delectaretur et cruciaretur. Si dicas quod licet secundum se esset delectabilis in illo priori antequam sit nolita: non tamen postquam est nolita et apprehensa in esse. Hoc non videtur valere. quia non est reducere ad aliquam causam ex parte sui vel ignis: quare sit nolita. Si dicas quod immo. quia impedit vel distrahit a consideratione aliorum. Contra quia demones multa alia et perfecte intelligunt et ab vno obiecto ad aliud se transferunt.

¶ Secundo quia ignis non habet vim actiuam sic determinandi intelligentiam angeli per modum alicuius cause effetiue: vt videtur quin de modo per suam voluntatem possit se libere auertere a consideratione ignis: et conuertere ad aliud obiectum considerandum. Si dicas quod verum est quantum est ex se sed vt est instrumentum dei hoc potest. Contra non potest determinare intellectum angeli nisi in ratione obiecti. sed hoc non est in ratione instrumanti. patet. ergo etc. Similiter etiam planum est: quod nihil recipit a deo quo possitiattingere ad talem effectum / sicut nec prius. ergo etc.

¶ Preterea pari ratione diceretur in primo modo: quod gnis vel locus licet quantum est ex se vel ex natura prouia non possit locare effectiue sed tantum formaliter: tamen vt instrnmentum est diuine iusticie: hoc potest.

¶ Quarto quia vniformiter videtur affligere ignis in purgatorio animas separatas: sicut ignis inferni angelos. sed per talem determinationem ad considerationem sui non affligit. ergo etc.

¶ Ulti mo arguunt aliqui contra vtrumque modum. quia si veri essent: eodem modo possent demones affligi per quodcumque aliud elementum vel corpus detinens ipsos vel determinans intellectus eorum ad considerationem eorum: sicut ponuntur affligi per ignem. sed hoc non videtur verum. Nam secundum Grego. quario dyalogorum incendium patiuntur. Et secundum August. 21. F de ciuitate Ardore cruciantur. ergo etc. Sed istud argumentum non est efficax contra eos concederent enim statim illud: quod infertur quod deus ita posset punire malignos spiritus si placeret sibi per aquam vel per terram et huiusmodi sicut per ignem sed punitio eorum tunc non diceretur ardor vel in scendium: sicut quando fit per ignem. sed si per aquanfieret / diceretur submersio: si per terram oppressio vel huiusmodi. quia non est ymaginandum quod veraciter loquendo de ardore vel incendio ignis corporalis: ardeant. Nam talis calor vel ardor recipi non potest nisi in subiecto corporali: sicut nec albedo vel nigredo. Sic ergo contra illos tres modos dicendi sit argutum alius modus qui rationabili¬

¶ Est igitur ter potest poni: vt videtur quod in spiritibus damnatis est pena duplex. vna est pena damni. Et consistit in carentia divine visionis per petua nec dicit aliquid positiuum in ipsis. Alia est pena sensus: et consistit in tristicia quadam et afflictione positiua. Et sic culpa eorum est causa demeritoria prime: sic est causa demeritoria secunde. Sed sicut deus est causa effectiua vel quasi effectiua prime substrahendo vel non largiendo eis beatam visionem et fruitionem pro statu illo termini vie: in quo possent eam habere vel potuissent: nisi demeruisset culpa eorum: ita deus etiam est causa effectiua vel positiua secunde pene scilicet tristicie attingens immediate et sicut totalis causa effectiua talis tristicie: que est passio quedam opposita gaudio fruitionis beate saltem secundum rationem generis: licet forte non secundum rationem speciei vel propriam rationem.

¶ Secundo potest dici: quod ignis inferni in nullo est causa effectiua vere et realiter loquendo respectu talis tristicie vel afflictionis spiritualis proprie loquendo: nec sicut instrumentum nec sicut principale agens. Et hoc videtur rationabile: sicut etiam dictum est supra de sacramentis respectu iustificationis vel sanctificationis: licet non sit omnino simile de gratia et tristicia. quia gratia non educitur de potentia subiecti sicut tristicia.

¶ Tertio potest dici tamen quod ignis secundum modum loquendi communiter est causa instrumentalis talis afflictionis aliquo modo: sicut sacramentum est causa iustificationis: pro tanto quia ignepresentato vel adhibito seu determinatio ad deti nendum eos localiter nunc vel alias perpetuo finito statu vie statim ista afflictio vel tristicia causatur: et habetur a deo sicut adhibito sacramento gratia infunditur. a deo. Et sicut bulla presentata vel adhibita confertur prebenda. Unde et bula secundum modum loquendi dicitur instrumentum adeptionis prae bende: licet non causet effectiue: nec efficiat collationem prebende.

¶ Quarto dici potest: quod talis asflictio eoipso quod ignis potest dici instrumentum modo predicto: licet non secundum rei veritatem sed magis secundum modum loquendi communem potest dici ardor vel incendium: sicut submersio diceretur vel oppressio si fieret in aqua vel in terra vel adhibitaaqua seu terra. Non quod sit proprie ardor vel incendium igneum.

¶ Quinto potest dici: quod obiectum talis tristicie vel afflictionis demonumum: que est in eis pena sensus principalis est in ipsis carentia beate visionis: qua vident et cognoscunt perpetuo se priua ri: non autem ignis vel detentio ignis seu huiusmo di. et talis carentia non causat in eis talem tristiciam nec causare potest. quia priuatio est et non aliquid positiuum: sed diuina voluntas causat in eis talem afflictionem et tristiciam: que est circa talem carentiam vt circa tale obiectum terminatiuum non effectiuum: et est passio quedam recepta in voluntate demonis intensa vel magis vel minus a deo essecti ue secundum exigentiam culpe maioris vel minoris Nec est aliquod velle vel nolle seu actus elicitus voluntatis.

¶ Sexto dici potest: quod nec de necessitate consequitur aliquod velle vel nole in actu: licet bene demon possit habere nole oditiuum talis carentie ex sua voluntate. Nec oportet ad hoc quod sit triticia: quod consequatur aliquod nolem praecedens in actu sed quod obiectum sit tristabile et nolibile disconueni ens nature et bone dispositioni eius. vel non oportet hoc nisi quando tristicia causatur a voluntate contristati: non autem si causetur a superiori agente puta a voluntate diuina. Non igitur consequitur talis tristicia aliquod nolle angeli existens in eius potestate: nec est in aliquo in angeli potestate nec quantum ad cessationem nec quantum ad intensionem velremissionem nec quantum ad continuationem. Et ita licet angelus possit nolle et odire talem carentiam vel etiam multa alia que concurrunt: et cessare a tai nolitione vel intendere vel remittere tale nolle: si tale nolle sit ab ipso: non tamen potest aliquid varia re vel immutare circa tristiciam ipsam: sicut patet. videtur ergo sine calumnia sic posse dici.

¶ Septimo dici potest vniformiter de tristia animarum: quae sunt in purgatorio circa carentiam beate visionis ad tempus ex demeritis suis: quorum penam soluunt in purgatorio apposito vel adhibito illo igne in quo detinentur ad tempus.

¶ Ultimo potest dici: quod non oportet ignem actu presentari vel esse presentem demoni. Nec oportet quod demones quantumcumque damnati et per illum ignem modo supradicto afflicti portent secum talem ignem per mundum discurrentes: sed sufficit quod sint extra statum vie ad talem ignem deputati: sicut nec oportet semper quod imstrumentum semper sit presens illi: cui confertur prebenda: sed sufficit quod ad hoc instrumentum sit deputatum: et sit aliquis conferens prebendam: sicut patet. et sic etiam de animalibus purgatorii dici potest

¶ Si modus iste dicendi placet teneatur. Uerum est tamen quod est vnus alius: qui videtur probabilis secundum positionem aliquorum de sacramentis / quod ignis seu locatio in igne vel deputatio ad ignem bro statu termini vie huius est dispositio necessitans ex ordinatione diuina exigentibus demeritis sicut causa demeritoria ad talem afflictionem vel tristiciam: et est causa effectiua talis afflictionis non habens tamen actionem aliquam elicitam respectu talis afflictionis vel tristicie: sicut nec sacramentum vel susceptio sacramenti respectu gratie. Et intenditur vel remittitur in diuersis. scilicet talis afflictio secundum exigentiam vel demeritum maioris vel minoris culpe. Et sic ignis diceretur instrumenta lis causa: sicut sacramentum aliquo modo dicitur in strumentum licet non proprie. Quia tamen illam opinionem de sacramentis non tenui: nec istam etiam teneo. Et potest argui quantum ad aliqua vniformiter contra eam: sicut et et contra illam. hec de primo articulo principali.

¶ Quantum ad secundum ariculum. an scilitet ignis inferni affligat vel cruciet spiritus malos hominum separatos a carne vnibi¬ les tamen corpori vel carni. dicunt omnes quod sic et est conclusio nota ex fide et auctoritatibus sanctorum.

¶ Prima est gregorii libro quarto dyalogorum: vbi dicit sic. quod mirum: si anime antequam recipiant corpora corporea possint sentire tormenta scilicet possint a corpore affligi vel torqueri.

¶ Secunda est Augustini. xxi. de ciuitate dei capitulo. x. Cur non dicamus quanuis miris veris tamen modis spiritus corporeos id est corpori vnibiles posse pena corporalis ignis affligi. Et hoc probat ibidem. quia spiritus humani poterunt corporum suorum vinculis insolubiliter alligari. et pari ratione possunt ab ipso cor pore cruciari.

¶ Tertia est Gregorii. quarto dyalogorum capitulo. quarto. Si spiritus merentis ho minis detinetur in corpore. cur non post mortem imcorporeus spiritus corporeo igne teneatur. possunt ergo ab igne cruciari vel affligi. et qua ratione possunt cum iam pro actu culpe modo puniantur: tenendum est: quod de facto per ignem affliguntur. est magnum dubium Sed de modo per quem est hoc possibile. Et preter modos dicendi aliorum supradictos de demonibus in precedenti articulo ponitur vnus modus talis. quod ignis inferni eandem afflictionem quam faceret in anima coniuncta corpori comburendo corpus mediante ipso corpore et sensibili dolore corporis potest causare ipse ignis immediate in anima sepalata a corpore sine nouo miraculo exordinatione diuina. ponitur quod anima sepa¬

¶ Alius modus rata afligitur ab is ne pro tanto. quia scit et cognoscit: quod ignis ille postea affliget corpus suum: et seipsam consequenter mediante corpore suo et super hoc affligitur vehementer et tristatur: sicut anima latronis de proximo suspendendi tristatur et affligitur: quia scit et cognoscit corpus suum suspendendum: et scit etiam seipsam mediante corpore affligendam. m modum dicendi quia

¶ Contra primi. non reputo cum veprimo arguo. quia licet obiecta sensibilia vel fantasibilia mediantibus sensibus vel fantasmatibus possint mouere intellectum coniunctum ad aliquam noticiam abstractiuam: non tamen ad eandem noticiam possunt immediate immutare: vt videtur Nam illa media concurrunt ad talem noticiam in ratione cause. Causa autem creata non potest facere immediate quicquid potest facere alia mediante. sic in proposito de dolore vel afflictione.

¶ Secundo quia dolor ille vel pena sensus seu tristicia est multo grauior: quam posset ignis causare in anima mediante cor pore vt videtur.

¶ Tertio quia dato quod ignis ille presens non esset: adhuc ita bene affligeretur et vniuocesicut ab igne presente: vt patet in demonibus non sic autem loquendo de afflictione: quam causaret in anima mediante corpore.

¶ Similiter etiam. Quanto et tactum est in primo argumento. quia ignis non potest dici totalis causa afflictionis spiritualis: quam pateretur anima coniuncta ad combustionem corporis: sed dolor sensibilis vel aliquid aliud medium: quod non potest inueniri in anima separata ad hoc concurrit.

¶ Quinto quia vniformiter videntur anime cruciari ab illo igne et demones: et vniformiter loquum sancti de vtrisque. Non sic autem demones crucian tur. ergo etc. ri modum etiam vi¬

¶ Contra secundum. detur qua appropinquat primo modo dicendi de demonibus superius improbato quod ex sola apprehensione cruciatus futuri in corpore anima per ignem crucietur.

¶ Secundo quia vniformiter anime et spiritus demonum cruciantur.

¶ Tertio quia cruciatus ille vel tristicia est multo maior et grauior quam tristicia ex apprehensione pene future possit esse et quam esset tristicia inflicta mediante corpare: dato quod actu infligeretur. quaere etc. quod recte vniformis est mo¬

¶ Dico igitu. edus quo anime separate in inferno per illum ignem cruciantur: sicut dictum est supra de angelo. Et dico quod illa tristicia perseuera bit in anima coniuncta: quando iterum corpori vnietur cum dolore sensibili corporeo: et forte intendetur: et perficietur vel augebitur: sicut et secundum aliquos gloria beatorum resumptis corporibus intendetur et perficietur. Hec de lecundo articulo principali.

¶ Quantum ad tertium articulum de corporibus resumptis: an scilicet in inferno corpora damnatorum ab igne affligentur. seu etiam torquebuntur. Dicunt omnes quod sic. Et est hoc certum ex illa autctoritate superius adducta. Matha xxv. Discedite maledicti in ignem eternum. etc. Et per aliam etiam in Math. Exibunt angeli: et separabunt malos de medio iustorum: et mittent eos in caminum ignis etc. Et est apund fideles conclesio certa. is modo est aduertendum: quod im¬

¶ Sed de mutatio corporis animati et sensiti ui ab igne potest intelligi duplex. vna que dicitur realis. alia vero que dicitur intentionalis. Realis mmutatio dicitur / que terminatur ad formam realem in eo modo quo forma realis distinguitur contra intentionalem. sicut calor vel albedo seu color dicitur forma realis: non autem species vel intentio caloris seu coloris in medio vel in organo. Etiam dicuntur tales forme reales non solum quia sint aliquid extra intellectum quia isto modo intentionales dicerentur reales: sed quia sunt tales forme quae possunt terminare actiones reales in se et secundum se: siue actiones ille sint sensuum siue sensibilium et non sunt rationes tendendi in alia vel cognoscendi alia sicut similitudines vel species ipsorum: cuiusmodi sunt forme intentionales vt sic. et quia etiam plus habent de permanentia in subiecto quam intentionales. et secundum ipsas subiecta dicuntur simpliciter et realiter talia: non autem secundum formas intentionales: que sunt pure tales vnde medium non dicitur realiter coloratum per speciem coloris: vel realiter calefactum per speciem caloris nec etiam organum: sicut per colorem vel calorem dicitur aliquid calidum vel coloratum.

¶ Mutationes vero intentionales dicum tur ad formas intentionales vt sunt species pure sen ¬ sibilium vel actus sentiendi et huiusmodi. Ignis igitur citca corpus sensitiuum potest habere immutationem realem realiter calefaciendo ipsum: et imprimendo sibi calorem. Unde et realiter calefacit carnem. sic etiam vt ab alio possit sentiri et in mutationem. intentionalem: qua potest immutare sensum vel organum / vel totum coniunctum ex sensu et organo immutando primo ad speciem caloris et deinde ad sensationem vel actum sentiendi et ad talem immutationem excellentem et improportionatam bone dispositioni sentientis sequitur dolor in appetitu sensitiuo.

¶ Secundo est aduertendum: quod differunt iste due immutationes. quia possunt esse sine inuicem vel consimiles ipsarum. Hoc patet. quia ignis potest habere immutationem realem eiusdem rationisrespectu ligni calefaciendo ipsum realiter: sicut respectucarnis. Et tamen respectu illius non potest habere immutationem intentionalem et similiter econuerso intentionalis potest esse sine reali. Sicut secundum aliquos in beatis poterunt esse immutationes intentionales secundum sensum: non tamen immutationes reales quia erunt simpliciter impassibiles et immortales. Et apparet etiam in nobis de visu vel oculo: qui frequenter immutantur a colore intentionaliter et nun quam realiter. Secundo patet quod differunt iste immutationes. quia quando se concomitantur vna potest esse valde intensa et alia valde remissa vel econuerso. si cut patet si aliquis habeat manum multum infrigi datam: et ponat eam iuxta ignem licet modicum caefiat: et immutatio realis sit modica: tamen intense dolet: et affligitur sensibiliter. et per consequens immutatio intentionalis est intensa. quia secundum illam dolor sensibilis mensuratur. Aliquando econuerso immutatio realis est intensa. et tamen intentionalis est modica et remissa. sicut patet in manibus istorum fabrorum: que licet multum calefiant: tamen valde modicum dolent: et sentiunt. Tertio hoc patet quia immutatio realis frequenter est vniuoca intentionalis vero vt in pluribus et quasi semper im mo semper estequiuoca. Quarto etiam quia realis nunquam causat dolorem sine intentionali. Patet in ligno calefacto. sed intentionalis immutatio bene sine reali: sicut patet. quod aliquis frequenter dolet super verbo audito vel aliquo turpi vel tristi viso licet realiter non immutetur ab illo. quare etc. positum videretur ali¬

¶ Tertio ad proquibus posse dici: quod corora damnatorum solum patientur ab igne et affligentur vel immutabuntur passione vel immutatione intentionali et non reali. Tum quia illa sufficit ad dolorem causandum in appetitu sensitiuo sine reali. Tum quia non est verisimile: quod deus velit multiplicare miracula circa damnatos sine necessitate. Si autem ponatur ibi immutatio vel passio realis ponuntur plura miracula quam si ponatur immutatiovel passio intentionalis tantum. quia cum passio realis sit consumptiua corporis: eo quod est per se inductina qualitatis incompossibilis in aliquo gradu sud complexioni et dispositioni corporis vel mixtionirequisite ad hoc vt anima maneat in corpore: vide tur quod miraculum esset: si talis qualitas non induceretur vel si induceretur si corpus non consumeretur vel corrumperetur. Non sic autem apparet necessarium miraculum ponendo tantum immutationem vel passionem intentionalem. immo nec videtur ibi esse aliquod miraculum: nisi quod corpus non corrum pitur consequenter ad vehementiam doloris. quod tamen non videtur nouum miraculum cum miraculo resurrectionis et pertinens ad ipsum. quia status resurrectionis est status incorruptionis

¶ Tertio etiam. quia secundum scripturam in Iobdamnati transibunt ab aquis niuium ad calorem nimium. Et licet secundum superficiem littere saluaretur alternatio afflictionum ex calore vel frigore nimio ponendo immutationem vel alterationem realem: tamen non posset saluari quomodo paterentur simul et in summo a contrariis: nisi ponendo immutationem intentionalem tantum. quia contraria non sunt simul compossibilia in summo inesse reali: sicut species eorum inesse intentionali. et ita saltem oportet ibi ponere aliquam immutationem intentionalem sine reali: vt videtur vel si non sit hoc necessarium: saltem probabile est: quod ponatur. videtur mihi sed puto: quod reaIstud non liter et intentionaliter immutabuntur et ab igne patientur. Nec video in hoc plura miracula quam in primo. Nam ponendo immutationem intentionalem tantum ponitur primo vnum miraculum excludens immutationem realem nam actiuo naturali sufficiente non impedito et approxima to passiuo disposito miraculum est: quod non agat in passiuum actione / sibi conueniente ignis autem est puiusmodi actiuum ad immutationem realem respectu corporis sibi presentati: vt patet. Similiter miraculum est. qunia ita ad vehementiam immutationis intentionalis ad quam sequitur intensus dolor vel timor in appetitu sensitiuo: sequitur mors saltem secundum eos. sicut ad immutationem realem. gitur sicut miraculum esset: quod posita passione reali non dissolueretur corpus et armonia vel proportio eius: ita posita etiam sola immutatione intentionali vehementi et improportionata complexioni corporis.

¶ Si dicas quod dolor qui sequitur ad immutationem intentionalem: et quicquid se tenet ex paste eorum: non contrariantur formaliter illi qualitati requisite ad dispositionem corporis. sicut calorin summo: qui induceretur per immutationem realem sed tantum virtualiter: ita quod tantum effectus doloris suspenditur qui est in iudicio mortis vel dissolutionis corporis. et ita suspensio reducitur ad antiquum miraculum incorruptionis: quo etiam contraria intrinseca ab actione corruptiua suspendun tur. Ita dicer etur etiam quod non est vis: an dolor contrarietur formaliter: sed sufficit quod virtualiter et miraculose effectus eius suspenditur vel si non miraculose nouo miraculo sed reducto ad antiquum miraculum: pari ratione dicetur de effectu immutationis realis: quod suspendetur. licet ipsa ponatur. et hoc siue effectus sit per se vt forma accidentalis terminans: ita quod erit talis immutatio puta calefactio sine proprio termino puta sine illo calore improportio nato: siue sit effectus consequens puta mors vel cor ruptio seu dissolutio corporis: dato quod per se effectus ludicatur. vtrumque enim absolute loquendo est possibile. Et diceretur etiam quod quodcumque istorum ponatur. ad antiquum miraculum reducetur. quare etc.

¶ Si dicatur ab aliis: quod dolor consequens immutatonnem intentionalem: nec aliqua immutatio intentiona lis infert mortem secundum August. 21. de ciuitate dei capitulotertio. Ubi videtur dicere quod corpora polorem possunt inferre animabus non mortem: quia non est conueniens vt mortem faciat: quod dolorem facit. Et ita ad doiorem non necessario sequitur mors Et hoc videtur ibidem probare. quia ad animam magis pertinet dolere quam ad corpus quantuncumque sint coniuncta. si igitur ad dolorem sequitur mori: ad animam magis pertinet mori quam ad corpus quod est falsum. et iterum ibidem arguit. ad dolorem non sequitur oppositum eius: quod dolor presupponit: et sequitur ad dolere: sed ad dolere sequitur viuere. quia dolere presupponit viuere. et omne dolens viuit ergo ad dolere non sequitur mori. Dico quod parun valet hoc pro eis: quicquid sit de hoc quia pari ratione nec ad aliquam immutationem realem coniun cti sequeretur mors vel dissolutio corporis. quia immutari presupponit esse: et infert ipsum: sicut doler presupponit viuere. et relinquit ipsum vel infert. quaere etc mihi dicendum quad pa¬

¶ Didetur ergo tiuntur duplici pasio ne et reali scilicet et intentionali. quia et si esset ibi intentionalis sufficiens ad punitionem eorum: tamen miraculum esset: quod quantum ad actum poneretur in tentionalis sine reali in medio tactus: puta in carne. et ita essent ibi et fierent plura miracula sine necesitate: vt videtur. vel saltem tot miracula hinc et in de: et modus sensus est naturalis: puta cum reali immutatione. quare etc. quid sit dicendum ad pr

¶ Ex his patet mum et secundum alior si secundum eos immutatio sensibilis vel intentionalis sit talis quod ad ipsam tantum positam sine reali mors sequatur naturaliter.

¶ Ad tertium dico: quod non est imposibile corpora simul immutari realiter a contrariis et intense simul virtute diuina. Et puto: quod ita fiet in aliquibus: licet non communiter forte nec vt in pluribus: sed transibunt sicut dicit illa scriptura aliaquis vel a frigoribus niuium. etc. Similiter etia de immutatione intentionali. quia fiet ibi naturaliter et ita prima immutatione reali: licet species vel im mutationes seu termini earum non sint sic contrarum sicut immutationum realiter. et magis naturaliter possent stare simul quam illi: tamen non oportet ponere quod sint simul in quolibet: vel futura sint sed in illis inquibus erunt immutationes reales naturaliter praeuie simul: et alternatim in quibus alternatim. patet quomodo corpora dam

¶ Si igiti et natorum ab igne patientu vel intentionaliter tantum secundum aliquos vel intentionaliter et realiter secundum alios. quia ad neutrum istorum est ratio cogens nec auctoritas: vt videtur et licet ad vtrumque sequeretur dolor in appetitu sensitiuo: et tantus dolor quod sequeretur mors et dissolutio corporis. naturaliter tamen nunquam morientur. quia suspendet deus actionem vel passionem corruptiuam ipsorum: ne vnquam moriantur. vel corpora eorum dissoluantur. quia actio corruptiua vel passio est naturaliter posterior illa immutatione siue reali siue intentionali et essentialiter distincta. et sic potest pr ma fieri a deo siue secunda. Iuxta illud Iob. xx. Li cet omnia quecumque fecit nec tamen consumetur. E illud Isaie Uermis eorum non morietur: et ignis eorum nem extinguetur. Et illud Mathei. xxv. Discidite maledicti. etc. Illud Apocalipsis. Desiderabunt mori: et fugiet mors ab eis.

¶ Si vero dicatur quod ad immutationem intentionalem tantum: non sequtur dolor quia homo beatus si esset in illo igne posset tactus eius intentionaliter immutari: et tamen non deleret appetitus eius sensitiuus.

¶ Preterea quia operatio cuiuslibet potentie est sibi delectabilis. ergo sensatio sine immutatione reali precipue est si bi delectabilis vel sensui. non igitur dolorosa: nec ad ipsam sequitur dolor: vt videtur.

¶ Tertio quia appetitus sensitiuus non est nisi propter naturam. igitur nihil est sibi disconueniens nisi quia natnre: sed nature non est disconueniens immutatio intentionalis tantum: sed realis. ergo nec appetitui. ergo non est dolorosa.

¶ Ad ista dicendum: quod ad dolorem sequentem immutationem intentionalem potest sequi mors et corruptio: sicut ad talem immutationem potest sequi dolor secundum opinionem aliquorum: sicut est tactum supra. Et quicquid sit de morte vel corruptione: dico quod posita immutatione intentionali excellente: sequitur naturaliter dolor in appetitu sensitiuo. Quando dicis de beato: quod non doleret in inferno si immutaretur. sensibiliter vel intentionaliter tantum et vehementer. Dico: quod verum est. quia prohiberetur passio doloris ex statu sue impassibilitatis vndecumque accipiatur illa impassibilitas sed si suis naturalibus relinqueretur. ita doleret si cut damnatus si vehementer immutaretur. Aliter sol uitur: quia sensus beati est ita perfectus: quod non oportet dare excellens sensibile respectu eius. et per consequens non immutaretur vehementer et improportionaliter ab excellente sensibili nec ad talem immutationem sequeretur dolor. Tertio soluitur quod cum dolor non causetur in ipso sensu sed in sensitiuo appetitu: et appetitus sensitiuus beati sit totaliter quis tatus et completus delectione sensibili: et delectiosensibilis excludat tristiciam quancumque octauo EthiNullus dolor causari posset in appetitu sensitiuo Non curo de istis solutionibus. sed teneo me in prima.

¶ Ad secundum dicendum quod operatio potentie cinca obiectum improportionatum et disconueniens sicut in proposito non est delectabilis appetitui. sed magis tristabilis: et ad ipsam sequitur tristicia in appetitu naturaliter.

¶ Ad tertium dicendum: quod talis immutatio intentionalis bene est disconueniens nature secundum sensum et appetitum sensitiuum. Nec oportet quod omne disconueniens nature sit primo et immediate sibi disconueniens prout distinguitur a sensu vel appetitu sed magis econuerso.

¶ Si arguas quod si est disconueniens nature: quia sensui et appetitui. igitur talis immutatio intentionalis tantum / et dolor sequens potest corrumpere naturam. Ret pondent aliqui quod verum est ad talem immutationem intentionalem terminatam ad sensationem. Et ad dolorem sequentem vel timorem potest sequinors: et dolor vel timor excessiuus occidit: et non solum immutatio realis: sicut patuit in aliquibus. Alii dicunt: quod hoc est impossibile: nisi concomitante immutatione reali ab excellenti sensibili: quod non solum immutet intentionaliter sed etiam realiter: vt patet secundum eos: quia cum quacumque immutatione intentionali tantum stat quelibet dispositio realis ipsius corporis ad animam. et per consequens stat animatio corporis ab anima et vita: vt videtur. hec de tertio articulo principali.

¶ Ad primum principale argumentum et ad secundum cum sua confirmatione praes vnico verbo posset solui tenendo illum modum: quom posui: secundum quem ignis dicitur affligere spiritus separatos siue hominum siue angelorum. quia gnis ibi nihil agit vere et realiter: vt dictum est supra. tamen quia argumenta necessario concludunt: Dicolad primum quod quando dicit: quod agens est prestantius patiente. dico quod agens totale vel principale equiuocum est nobilius passiuo vel subiecto / seu materia regulariter loquendo: non accipiendo ipsum passiuum secundum se: sed quantum ad illud quod recipitur in ipso vel causatur a tali agentem quod est formalis terminus actionis. quia agens totale et principale vel etiam non principale equiuocum innobilius formali termino actionis. sed si non est agens totale non oportet quod sit nobilius. Quamdo dicis: quod ignis non est prestantior spiritu: dico quod non oportet: sed sufficit si causat aliquid in spiritu sicut causa totalis equiuoca quod nobilior sit illo causato formali termino: non sic autem oportet de aget te totali vniuoco: vt patet. Si vero ignis non causat aliquid in spiritu sicut causa totalis non oportet: quod sit nobilior in illo causato. Ex ista propositione: nec vniuersaliter oportet ex illa propositione: quod sit nobilior spiritu ipso licet causet aliquid in ipso.

¶ Aliter soluitur quod agens inquantum huius et inquantum habens potentiam actiuam est nobilius patiente et receptiuo secundum huius: et inquantum habet potentiam passiuam. quia potentia actiua exratione sua etigenere suo nobilior est quam potentia passiua. Unde est dare aliquam potentiam actiuam simpliciter nobiliorem quam passiua scilicet potentiam diuinam actiuam. Sed dico: quod istud non est vniuersaliter loquendo verum. quia eadem simpliciter in distincta potentia extra intellectum potest esse potentia actiua et passiua: sicut dixi in secundo de voluntate. Idem autem non est prestantius seipso. Secundo quia aliquid simpliciter ignobilius quantum ad illud quod est sibi potentia actiua: potest agere in aliud simpliciter nobilius quantum ad illud quoc est sibi potentia passiua. patet nam potentia actiua cagendi aliquid in substantiam potest esse accidens et potentia passiua substantie est substantia. Similiter etiam si obiectum sensibile quod est qualitas sensibilis vel fantasma mouet intellectum possibile quomodo est inuenire in eis nobiliorem potentiam quam sit potentia intellectus. Unde dico: quod non oportet potentiam passiuam semper et vniuersaliter esse innobiliorem potentia actiua. Nec videtur valere predicta solutio.

¶ Aliter soluitur quod agens est prestantius patiente quantum ad respectum actionis quia est nobilior quam respectus passionis. Contra quia respectus actionis in deo ad creaturam et respectrationis et respectus passionis potest esse realiscilie ens rationis non est prestantius ente reali: ergo non est adhuc vniuersaliter verum illud.

¶ Aliter soluitur quod illa propositio non est vera de agente instrumentali sed de agente principali. Ignis autem est agens instrumentale. Sed dico: quod agens instrumen tale vel attingit ad effectum aliquem / et vere agit aliquid: et tunc vel sicut causa totalis vel sicut causa partialis: et tunc idem quod prius. aut nihil attingit nec agit effectiue: quod magis puto loquendo proprie de instrumento: et tunc non tenet regula de ipso quare etc.

¶ Adhuc aliter soluitur quod est duplex potentia passiua. Una receptiua vel subiectiua: et de illa non oportet quod actiua sit semper nobilior. Alia est obiectiua vel transmutatiua de qua obiectiue vel quasi conuersiue et per transmutationem fit actus et de illa verum est: quod potentia actiua transmutans et ad actum reducens semper est nobilior Sed istam potentiam transmutatiuam non intelligo sic quod sit aliquid in re extra preter materiam vel subiectum: et preter formam in potentia de quo fiat forma. Uerum est enim: quod de forma in potentia fit forma in actu. sed forma in potentia est nihil Et ita de illa potentia transmutatiua est sermo: si¬ cut be nihilo. Nec debet dici potentia passiua: vt accipitur in proposito: nisi valde improprie. Et tunc esset sensus propositionis: quod actiuum est nobilius et prestantius passiuo: quia id quod est in actu est nobiliori modo: quam illud quod est in potentia et perducibile per illud quod est in actu. Et hoc est verum. quia nobiliori modo est aliquid in actu quam in potentia. non solum comparando aliquid ad aliud: sed idem ad seipsum. Et ita non solum est prestantius passo vel passiuo sed posset dici quod idem seipso: licet minus proprie: quia idem non est simul in actu et in potentia obiectiua. sicut possibile est: quod vnum sit in actu et reliquum in potentia.

¶ Ad secundum principale dico: quod non oportet quodcumque actiuum vel passiuum communicare in materia: sed si actio sit vniuoca: et passiuum sit materia ex qua componatur productum sicut ex materia et forma fit vnum generatum: bene oportet: quod generans vel agens communicent in materia: et quod agens sit compositum ex materia et forma. non oportet autem in actionibus equiuocis semper: vt patet secundum Commentatorem: qui ne gauit materiam in celo: et tamen posuit celum agere in materiam inferiorem generando ista inferiora. Sic diceretur de igne: qui agit equiuoce in angelum si tamen agat aliquid. Nec oportet quod angelus habeat materiam propter hoc. Unde propositio vera est de agente et passo secundum actionem vel passionem vniuocam generationis substantialis vel dispositionis ad ipsam ab agente vniuoco ipsi generato vel corrupto. De contractu vel presentia per contractum dico: quod non semper requiritur talis contractus presentie agentis ad passum et econuerso: sed sufficit contractus virtualis. Et patet quod non requiritur contactus corporum secundum vltima. quia tunc angelus non posset mouere caelumsimiliter nec realis presentia quia tunc celum nihil posset hic inferius generare cum non sit realiter pre sens hic inferius. et vbi generat aliquid puta aurum et ferrum in visceribus terre. quod non potest dici generari a terra: que est corpus simplex: nec ab aliquo alio corpore. Sufficit igitur quod agens presens sit virtualiter. id est quod virtutem habeat producendi aliquid in passiuo vel receptiuo. sed quod sit presens vel distans realiter hoc accidit.

¶ Ad confirmationem de assimilatione dicitur quod angelus vniuoce bene assimilat sibi passum secundum formam eius dem rationis quam habet sed non oportet de agente equiuoco: quod assimilet isto modo sibi passum secunlum proriam rationem. sed secundum rationes aliquas entis communes. in quibus conueniunt agens et effectus pductus vel passum secundum formam productam Et cum dicis: quod ignis non assimilat sibi spiritum in forma corporali: conceditur. nec in forma spirituali: verum est vniuoce sed equiuoce: si tamen in spiritu causet talem formam. Aliter dicitur quod propositio illa vera est de agente principali. et sic deus assimilat sibi angelum. quia tristiciam quam habet deus in conceptu: ponit in ipso in effectu. sicut artifex assimilat sibi materiam suo modo. ignis autem non: cum sit agens non principale sed potius instrumentale ponendo: quod agat in spiritum non oportet: quod issimilet. Si dicas: quod secundum August. xii. super Genesim: non sunt corporalia sed corporalibus similia: quibus anime exuste afficiuntur. Potest August. exponi de illis quibus anime afficiuntur imme diate et per modum subiecti: cuiusmodi est tristicia ipsa: que non est corporalis sed similis corporali: eo modo quo effectus est similis sue cause equiuoce saltem similitudine remota et longinqua. verum est ergo illud de afficiente formaliter animam: non oportet autem: quod esset de afficiente effectiue.

¶ Ad tertium quod occurrit de corporibus: quod passio magis facta abiicit a substantia sexto. thopi. dico quod talis passio realis qualis est illa: qua patientur corpora dam natorum ab igne: abiicit a substantia saltem dispositiue: et tandem dico: quod corpora damnatorum cum sui naturali relicta cum sint mortalia et passibilia corrumperentur. consequenter ad talem passionem magis factam: nisi virtute diuina suspenderetur actio vel passio corruptiua ipsorum ab extrinseco sicut etiam ab intrinse co modo supradicto. quia licet velit influere ad talem passionem vel immutationem realem et intentionalem ab igne: non tamen vult influere ad corruptionem substantie: sed vult ipsam perpetuari in tormentis.