Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Praefatio
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctiones 4-5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctiones 21-22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctiones 26-28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctiones 40-41
Distinctio 42
Distinctiones 43-44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctiones 28-30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctiones 5-6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctiones 18-19
Distinctiones 20-21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27-29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctiones 33
Distinctiones 34-36
Distinctiones 37-39
Distinctiones 40-42
Distinctiones 43
Distinctiones 44
Distinctiones 45
Distinctiones 46
Distinctiones 47
Distinctiones 48
Distinctiones 49
Distinctiones 50
Quaestio 1
CIrca septimam distinctionem quero vtrum confirmatio sit sacramentum noue legis necessarium ad salutem et irreiterabile.
¶ Uidetur quod non sit sacramentum noue legis. quia non confert gratiam. Illa enim gratia aut esset ea dem cum gratia baptismali. Et tunc bis eadem gratia conferretur semel per baptismum: et alio semel per confirmationem. aut alia gratia: et tunc duo accidentia eiusdem rationis essent simul in eodem subiecto: quod est falsum. ergo etc.
¶ Secundo videtur quod non sit necessarium ad salutem. quia sine confirmatio¬ ne potest baptimatus saluari. nam baptismus aperit ianuam: sicut patet. ergo etc.
¶ Tertio videtur quod non sit irreiterabile: sed iterabile. Eest enim data confirmatio contra pusillanimitatem: et ad robur in confitendo fidem christi: sed aliquis pluries indiget robore vel roboratione: sicut pluries potest esse pusillanimis. ergo etc. quantum ad primum magister in
¶ Contra littera. Contra secundum quia confessio fidei ad quam ordinatur hoc sacramentum est necessaria ad salutem. quia corde creditur ad iustitiam. ore autem confessio fit ad salutem. Contra tertium. quia imprimit caracterem.
¶ Primo supponendo quod confirmatio sit sacramentum noue legis: sicut noium est apud fideles ponam desciptionem huius sacramenti: et que sit forma et materia et minister eius.
¶ Quantum ad primum dico: quod confirmatio suo modo posset sic desribi quantum ad suum materiale: sicut magister supra deseripsit bac ptismum scilicet quod confirmatio diceretur vnctio alicuius cum criimate sancto sub forma verborum prescriptaSed non curo.
¶ Pono aliam descriptionem ex qua apparebunt multa de isto sacramento. potest erge dici quod confirmatio est sacramentum noue legis consistens in vnctione homins viatoris aliqualiter consentientis vel saltem non dissentientis facta in fronte in figura crucis cum crismate sanctificato a minisi rodoneo simul cum intentione debita inungente et certa verba proferente: significans efficaciter ex institus tione diuina vnctionem anime per gratiam roborantem ad confitendum cum fiducia nomen christi vel fidem.
¶ In ista vero descriptione ponitur genus huius sacra menti quando dicitur sacramentum noue legis. Et habet istud genus septem species: sicut patet. secundo dictur quod consistit in vnctione ad differentiam baptismi et aliorum sacrameniorum que in vnctione non consistunt
¶ Sed dicitur quod cum crismate sanctificato ab epicopo vel alio si libi talis sctinficatio possit committi. quia hec est materia propria cum qua debet fieri ista inunctio. Et debet esse istud crisma confectum ex oleo et balsamo: et non quocumque oleo: sed oleo oliue. quia illud anthonomatice dicitur oleum. Et illud sic instituit christus.
¶ Si autem dicatur quod apostoli confirmantes tali materia non vtebantur: nec inungebant: sed imponebant manus. Similiter etiam in aliis sacramentis. pluribus non requiritur materia sanctificata.
¶ Dico ad primum quod vel apostoli non ministrabant sacra mentum confirmationis: nec confirmabant sacramentaliter: sed equipollenter conferendo spiritum sanctum per impositionem manuum vel quod dispensatiue a deo habebant hoc pro ipare quod sufficiebat pro signo sensibili impositio manuum quia ad impositionem manuum se quebantur aliqua signa sensibilia: vt descensus spiritus ancti in aliquo signo sensibili: et huiusmodi: et donum linguarum. sed a tpare aplorum cessantibus talibus miraculis necessarium fuit et ordinatum a deo et ab ipsis etiam apostolius diuulgatum vt in tali materia ministri confirmaret. et in tali forma que dicetur infra: licet non habeatur hoc expresse in scriptura de aliis aliquibus sacramentis: quorum materia non sanctificatur. patet. quia christus tactu sue carnis mundissime sanctificauit eam: vt de materia baptismi: puta de aqua. Nec etiam oportet aquam sanctificare quia baptismus est sacramentum magne necessitatis: et excluderetur salus aliquorum
¶ Sequitur quod vnctio illa debet esse hominis viato ris: sicut dictum est de baptismo vel ablutione baptismali. Sed aliqualiter consentientis quantum ad adultos eo modo sicut dictum est in baptismo. Uel non dissentientis: quantum ad paruulos vel perpetuo amen tes seu furiosos vel priuatos vsu rationis.
¶ Sed dicitur vltra quod ista vnctio debet fieri in fronte confirmati. et hoc rationabiliter. quia in fronte apparet principalier signum timoris vel audacie: et similiter signum verecundie: sicut patet. Iiii. ethicorum. Ista autem sunt duo impedimenta: que possunt impedite actum confessionis fide scilicet timor vel verecundia. Sed in figura crucis que correspondens est forme verborumm: de qua dicetur infra. alioquin enim diceretur falsum. Hoc etiam congruum est. quia illud confusibile quod videtur in fidelibus in fide christiana est crux et crucifixio christi: propter quod dicebat nos predicamus christum crucifixum: iudeis quidem scandalum gentibus verosiultitiam. Ideo ne confirmatus erubescat hoc confiteri: signatur in modum crucis: que est vexillum christi sum mi regis et christianomum: quod debet vehere miles confirmatus.
¶ Sed a minisiro idoneo dicitur. Minister autem idoneus dicitur secundum aliquos solus episcopus ab ecclesia toleratus non precisus vel degradatu. Episcopus dicitur quia secundum communem doctrinam et modum obseruandi simplex sacerdos qui non est episcopus non potest confirmare: salt est non confirmant simplices sacerdotes diebus istis.
¶ Quod autem beatus Pregorius concessit simplicibus sacerdotibus confirmare scribens ad ianuarium sicut hapetur distinctione. Exxxv. peruenit. et recitat magiter in littera presentis distinctionis dicunt aliquiquod hoc fuit ad vitandum scandalum. Sed hoc non est verum. quia si soli episcopi hoc possunt: tunc fuisset error in doctrina. vtilius autem scandalum nasci permit titur quam veritas relinquatur. non enim sunt facienda mala: vt veniant bona. et ita non est dicendum quod hoc fecerit beatus Gregorius.
¶ Alii dicunt quod beatus Gregorius non concessit sacerdotibus confirmare: sed oleo vngere: quasi confirmarent: non tamen vere confirmabant. Sed hoc est contra textum decretorum vbi supra. vbi dicitur quod concessit vt sacerdotes baptimatos crismate in fronte vngerent. et similiter beatus Gregorius concessit illud: pro cuius substractione erant aliqui scandalimati. et illud erat confirmatio vera.
¶ Alii dicunt quod beatus Gregorius concedendo illis sacerdotibus posse confirmare fecit eos episcopos quantum ad isium actum. et hoc potuit facere sicut habens plenitudinem potestatis super corpus christi misticum. Et ita simplices sacerdotes hoc non possunt.
¶ Alii vero dicunt quod omnibus sacerdotibus licuit a principio confirmare: et omnes fuerunt pares: ita quod non erat differentia inter sacerdotes et episcopos. Et hoc pro batur primo per auctoritatem Hieronymi super epistolam ad titum. et ponitur in canone dinstinctione. xcv. olim inquit idem presbyter qui et episcopus antequam diabolico instinctum scismata in religione fierent: et diceretur in populis ego sum pauli. ego cephe. ego autem apollo: communi presbyterorum consilio ecclesie regebantur. postquam autem vnusquisque eos quos baptimauerat: suos putabat: non christi. In toto orbe decretum est vt vnus de presbyteris superponeretur: et scismatum semina tollerentur. Et parum post sicut presbyteri sciunt se ex consuetudine ecclesie: et qui sibi prepositus fuerit esse subiectos ita episcopi nouerint se magis ex consuetudine quam dispensationis dominice veritate presbyteris esse maioret et in communi debere ecclesiam regere.
¶ Secundo probatur hoc per eundem hieronimum ad euandrium prsbytermm. legimus inquit quod apostolus perspicue doceat eosdem esse epsos: quos presbyteros. Et ponitur distinctione. xciii. vnde et ibidem dicit hieronimus quod alexandrie presbyteri a marco euangelista vsque ad dvonisium et aliquos alios epsos presbyteri eligebant ex seipsis vnum et in excellentiori graducollocabant quem vocabant episcopum: quomodo si excercitus faciat imperatorem. dyaconi autem eligebant vnum quem industrium nouerant: et archidiaconum nuncupabant. similiter idem hiero. Et ponitur distinctione. xcv. et est super illud verbum pauli noli negligere gratiam que data est per impositionem manuum presbyteri. Quoniam ait presbyteri epsi nominantur secundum quod dictum est ad episcopum: noli negligere gratiam que data est tibi etc. sic ergo omnes sacerdotes a principio potuerunt confirmare. quia omnes fuerunt pares episcopis in ptante ministrandi sacra menta. tamen postea propter multitudinem sacerdo tum constitutum est et ordinatum quod superiores constituti inter presbyteros confirmarent: et non alii sacerdotes: licet absolute loquendo hoc possent. Et tunt beatus gregorius concedendo illis sacerdotibus subiectis ianuario quod possent confirmare dispensauit cum eis super illa ordinatione relaxando eam quantum ad ipsos: vt licite possent hoc facere: quod alias licite non poterant: licet absolute possent. Et in hoc non concessit eis aliquam potestatem non conuenientem ipsis sed prohibitionem positam super hoc reuocauit.
¶ Quicquid sit de isto modo vltimo dicendi: tenetur tamen communius quod etiam a principio ecclesie fuit distinct gradus episcopi et sacerdotis simplicis: saltem quam tum ad ministrationem aliquorum sacramentorum: sicut videtur in proposito de confirmatione et etiam de odine. Et quod fuerst distinctio talium graduum. proba distinctione. xxi. in nono: vbi dicitur quod loco apostolo rum surrexerunt episcopi. Sed loco septuaginta duorum surrexerunt presbyteri et ipsorum vicem gerunt: licet bene inter illos fuerint aliqui dyaconi vt stephanus et aliqui ad apostolatum assumpti: sicut mathias saltem vnus. Et probatur etiam per hieronymum vbi supra distinctione. xciii. Dicit enim quid enim facit accepta ordinatione episcopus: quod presbyter non facit. Et secundum glosam intelligitur. per consecrationem intelligit alia que videntur praecipue aliqua sacramenta. Tunc dicendum est quod episcopi possunt hoc sacramentum ministrare: et non simplices sacerdotes. Et tunc exponende sunt ille auctoritates hieronimi sicut gloia exponit quod forte a principio nomina erant communia et quasi iynonima: et adminstratio idest gubernatio ecclesie communis: sed non dispensatio quorumcumque sacramentorum. Et tunc vlterius discendum est quod iuxta tertium modum dicendi: quande beatus gregorius commisit vel concessit illis presbi teris confirmare quod eos episcopos ordinauit quantuad istum actum: sicut et potuit facere habens pleni iudinem potestatis. hoc tamen dubium est: cum non inueniatur eos in sua praesentia ordinasse: sed tantum in absentia commisisse. Et similiter si episcopatus im primit caracterem: quomodo partitur potestas eius
¶ Episcopus ergo solus est idoneus minister et / potest confirmare. Hoc patet extra de sacra vnctio neper frontis. Et de consecratione distinctione. iiii. prebyteri etc.
¶ Sed potest ne hoc episcopus de gradatus: dicunt aliqui quod sic de facto: licet non de iure. quia quantumcunque degradetur: tamen semper manet episcopus.
¶ Alii dicunt quod nec de facto nec de iure. quia non manet apud eum potestas super corpus christi misticum: sed simpliciter tollitur ab eo auctoritate pape. qui simpliciter in sua dispositione habet talem potestatem et ita non potest crismare. quia simpliciter priuatus est tali potestate. sicut etiam nec potest aliquis absoluere aliquem de aliquo super quo non habet potestatem: vel respectu cuius priuatus est potestate.
¶ Secus est autem de suspenso. Nam suspensus non priuatur potestate: sed sibi prohibetur ne sua potestate vtatur. et hoc ad tempus. Et si facit: factum est. tamen grauiter peccat. quia facit contra inhibitionem suspendentis ipsum. Secus est etiam de sacerdote veepiscopo degradato: qui semper potest de facto conficere corpus christi. nam talis potestas super corpus christi verum consequitur caracterem indelebilem. et per consequens semel collata auferri non potest: sed alia bene super corpus christi misticum quare etc.
¶ Ista opinio multum est probabilis. Tamen quia quecumque teneatur bene ponitur in descriptione sacramentiquod ab idoneo ministro confirmandus inungatur.
¶ Sed dicitur vltra quod a ministro inungente simul et proferente verba cunmdebita intentione. Et vniform ter possunt declarari ista: sicut in baptismo dicebatur.
¶ Sed que sunt illa verba quia certa dicitur quod hec est forma verborum sacramentalium in confirma tione. signo te signo crucis: confirmo te crismate salutis. In nomine patris et filii et spiritus sanctu
¶ Alii vtuntur hac forma conligno te signo crucis confirmo te crismate sanctificationis. In nomine patris et filii et spiritus sancti. Et tenenda est quelibet istarum formarum in ecclesia in qua est consueta: et ab ecclesia romana tollerata. Illa enim verba sic variata non variant nec impediunt effectum sacramenti
¶ Sed vltra dicitur quod confirmatio ex institutione diuina efficaciter significat: et in hoc tangitur relatio signi efficacis instituti a diuina voluntate que conuenit omni sacramento sicut dictum est supra. Sed additur quod significat vnctionem anime per gretiam. eccecorrelarium huius signi scilicet gratia vngens.
¶ Sed vllimo additur quod per gratiam roborantem ad actum confessionis fidei. quia ad istum actum specialiter dicitur hoc sacramentum roborare quomodocumque inintelligatur. Hec de primo articulo principali
¶ Quantum ad secundum articulum dico primo quod per se loquendo de his duobus sacramentis accipiendo quodlibet ipsorum precise secundum illud quod pertinet ad ipsum: baptismus est nobilius sacramentum. Tum quia confert maiorem gratiam. Tum quia aperit ianuam. secundum quid tamen confirmatio est nobilius sacramentum. Tum quia sibi deter minat nobiliorem ministrum. Tum quia etiam habet nobiliorem materiam. Tum quia etiam constituit in gradualtiori in ecclesia: cum sit in statu militis: li non nisi presupponendo baptismum.
¶ Secundo dico quod sacramentum confirmationis non est necessarium ad salutem simpliciter loquendo: ita quod sine ipso non possualiquis saluari: sicut est baptismus: sed secundum quicputa adulto ad non contennendum: et etiam ad suscipiendum ipare. et loco oportuno. quia alioquin contemnere videretur. Et hoc est quod dicitur de consecratione distinctione. v. omnes fideles post baptismum permanum episcoporum impositionem spiritum sanctum suscipere debent vt pleni christiani inuenian tur. quare etc. hec de secundo articulo:
¶ Quantum ad tertium articulum dico primo quod confirmatio imprimit caracterem. et puto quod alterius rationis a caractere baptit mali et ordinis. Ista autem tria sacramenta scilicet baptismus confirmatio et ordo conferre dicuntur caracterem. quia constituunt fideles in aliquo gradu determi minato triplici in ecclesia militante. Sicut enim in policia temporali dicuntur aliqui habere gradum certum: eoipso quod de populo assumuntur ad familiam principis et vlteriorem gradum: quando promouentur ad militiam: vt defendant rem publicam: et adhuc vlterio rem: quando ad ducatum promouentur sub rege: ita quod habent potestatem assumendi alios ad familiam principis: vel etiam ad militiam quantum ad aliquos: et habent alios regere vel gubernare et instruere non autem habent aliqui certum gradum eoipso quod in curia principis comedunt vel bibunt: nec quia filios et filias pro creant in terra principis: nec quia post offensam ad gratiam reconciliantur siue quantum ad graues offensas siue quantum ad leues: vt patet sic in proposito suo modo Per hoc enim constituitur aliquis in certo gradu in ecclesia militante in curia christi. quia per baptismum assumitur ad familiam christi eoipso est seruus et famulu christi: sed in vlteriori constituitur quia per confirma tionem. fit miles christi ad confitendum secure fidechristi et coanstanter tanquam bonus miles et defensator fidei et reipublice christiane. sed vlterius adhudin gradu vlteriori quando efficitur dux aliorum et habens potestatem assumendi alios ad familiam christi vel etiam faciendi milites. et hoc est per sacramentum ordinis includendo episcopatum: etiam si episcopatus sit ordo: et conferatur in ipso caracter de quo vi debitur infra: non autem constituitur in gradu speciali per hoc quod suscipiendo sacramentum eucharistie manducat et bibit: nec per sacramentum matrimonii: per quod deputatur ad procreationem prolis nec perhoc quod per sacramentum penitentie reconciliatur adgratiam post graues offensas: vel per extremam vnctionem de venialibus peccatis. et ideo tria prima sacramenta imprimunt caracterem et signum speciale datum a hierarchia I aprincipe in militia christi ab episcopo vel sacerdote. Alia vero quattuor caracterem non imprimunt.
¶ Ex quo patet sicut dictum est supra de baptismo quod confirmatioest sacramentum initerabile: sicut et alia similia caracterem imprimentia. Nec potest habere effectum suum circa eundem suscipientem plusquam semel: non quia sit hoc necessarium eoipso quod imprimit caracter est sed quia christus sic instituit et ecclesia hoc diuulgauit de consecratione distinctione. iiii. nobis visum est confirmationem sicut et baptismum iterari minime debere.
¶ De pena vero iterantium hoc sacramen tum dicit vnus doctor quod in iure non inuenitur irre¬ gularitas inflicta iterantibus ipsum. et ideo non videtur sibi quod iterans confirmationem sit irregularis siue ministrando: siue suscipiendo: secus est de baptismo de quo inuenitur bene expressum quod iterans baptismum scienter et aduertenter de facto quod scilicet iste qui nunc baptisatur fuit alias baptisatus incurrit irregularitatem ipso facto. Dicunt etiam canoniste quod suscipiens iterato quantuncumque ignorans quod alias fuerit baptisatus incurrit irregularitatem: non tamen ministrans incurrit si habet ignorantiam facti. Sed istis videtur quod sicut ignorantia excusat ministrantem ita et suscipientem: nec aliquis eorum incurrit irreguelaritatem quando scilicet habent ignorantiam talem quod nec sciunt: nec probabiliter presumere possunt istum alias fuisse baptisatum. Hec de tertio articulo. vim principale dico quod gratia
On this page