Quaestio 1

¶ Distinctionis Octaue Libri Primi Sententiarum. Questio Prima

CIrca distinctionem Octauam quero. Primo vtrum deus proprie et verissime sit ens ta quod esse sibi verissime et proprie conueniat.

¶ Uidetur quod deus non sit verissime ens quod est ens vniuoce cum aliis entibus non est verissime ens / sicut nec alia sed deus est vniuoce ens cum aliis: quia ens est vniuocum deo et creature secundum aliquos igitur.

¶ Secundo sic. Quod negatur ab aliquo esse non est verissime ens: sicut quod potest negari mediate ab aliquo non est verissimum inter propositiones sicut patet quarto metaphisice sed deus est huiusmodi. Psalmi. dicit insipiens in corde suonon est deus.

¶ Tertio sic. Illud non est verissime ens quod non est formaliter ens: sed deus non est ens formaliter: quia est causa equiuoca ipsius entis: sicut sol non est formaliter calidus cum sit causa equiuoca caloris: igitur etc.

¶ Quarto sic. Illud non est verissime ens de cuius conceptu non est esse: sed esse non est de conceptu quidditatiuo diuine essentie: quia potest concipi non concipiendo ipsum esse vel non esse quia potest haberi conceptus simplex sine complexo: igitur et cetera Summum ens et primum simpli¬

¶ Contra citer est verissime ens / sicut sum mum et primum calidum est maxime calidum secundo metaphisice deus est huiusmodi: igitur etc. ¬

¶ In ista quaestione sic procedam.

¶ Primo ad euidentiam eius inquiram. Utrum ens sit vniuocum ad omne positiuum extra intellectum existens / seu ad omne ens et per consequens ad deumcreaturam. Et vtrum ad creaturam et quicquid est in ipsa.

¶ Secundo inquiram vtrum esse sit de conceptudiuine essentie vel non.

¶ Tertio ex his respondebo ad questionem quod deus verissime et proprie est ens: im no ipsum esse.

¶ Quarto ad rationes principales.

¶ Quantum ad primum articulum. Est vna opinio commuis et solemnis quod ens non est commune equiuocum ad omne ens: sed magis analogum / ita quod analogice significat deum et creaturam substantiam et accidens: ita quod deum primo et creaturam secundario: substantiam etiam prius et accidens posterius: ita quod nullum conceptum vnum communem dicit deo et creature et substantie et accidenti. Hoc probant multipliciter. Primo sic. Illa que se totis distinguuntur et in nullo conueniunt non habent aliquid commune vniuocum vt patet: quia iam in nullo comuenient: sed deus et creatura sunt huiusmodi et similiter predicamenta: quia da oppositum quod deus conueniat cum creatura. tunc deus non est simpliciter simplex. habet enim aliquid quo conuenit cum creatura et illud est potentiale secundum se: ad aliquid per quod etiam distinguitur a creatura. Similiter etiam decem generageneralissima non essent conceptus simplices et irresolubiles / sed conceptus differentes: nec etiam decem prima in conceptibus creatis et ita necessario haberent aliquod genus sub quo differrent quod est falsum: igitur etc.

¶ Secundo sic. Effectus in nullo adequans suam cau sam non habet aliquid commune vniuocum cum causa: quod patet / quia se toto est alterius rationis a causa. Que enim sunt vniuoca adequantur in illo in quo vniuocantur: sed deus est talis causa quod creatura que est effectus illius in nulla perfectione immo in nulloadequatur sibi: sed in infinitum exceditur et improportionabiliter: et deus secundum quodlibet positiuum quod est in creatura est causa eius equiuoca vt videtur. vnde non valet eius instantia de sole et planta quorum vtrumque est substantia vt patet: igitur etc.

¶ Tertio sic. Illa que immediate diuiduntur per contradictionem non habent aliquid commune vniuocum nisi esset neutrum ad ipsa et ita inter contradictoria esset medium quod est falsum et contra Aristotelem primo posterio rum. Contradictio est oppositio cuius secundum se non est dare medium: et contra veritatem illius principim de quolibet esse vel non esse etc. sed deus et creatura substantia et accidens sunt huiusmodi. Deus enim et creatura se habent sicut causatum et incausatum / deus pendens et independens / finitum et infinitum et cetera: substantia et accidens se habet sicut inherens et non inherens: igitut etc.

¶ Quarto sic. Si conceptus communis entis est vniuocus sicut dicis aut seipso toto distinguitur a conceptibus propriis entium autnon: sed aliquo alio non posito quia pari ratione conceptus proprii entium se totis distinguerentur ab ipso et per consequens essent nichil. Nam a quocumque ens se toto distinguitur vel seipso / ipsum est nichil et ita deus et creatura nichil essent preter illud quod est commune ipsis quod est falsum: aut alio conceptu distinguitur ab illis quod non potest dici / etiam quia queritur de illo alio sicut de primo et sic vel proceditur in infinitum in conceptibus metaphisicis et realibus vel stabitur in vno conceptu entis qui seipso distinguitur a propriis conceptibus entium hoc autem est imposibile sicut probatum est ergo ille conceptus communis vniuocus est impossibilis.

¶ Quinto que sunt multa et diuersa actu et potentia non habent aliquod vniuocum quia in illo vniuoco essent vnum sed deus et creatura sunt huiusmodi quia sicut non sunt vnum immo multa ita impossibile est quod sint vnum igitur etc.

¶ Adducitur adhuc vna ratio quia sapientia non dicitur vniuoce in quid decreata et increata igitur nec ens de creato et increato. Probatio antece dentis quia si sic esset tunc oporteret quod quando sapien tia et qualitas in quid praedicarentur de sapientiva creata quod alterum in quid predicaretur de altero. quando enim duo predicantur de tertio oportet quod alterum de altero: patet inducendo in omnibus: modo nec sapientia transcendens predicatur in quid et vniuocede sapientia creata. Sed illa ratio si bene inspiciatur non valet primo quia diceretur quod forte ita concluderet contra vnitatem analogam entis et predicationem eius in quid de quolibet sicut contra vnitatem.

¶ Secundo diceretur quod non est necessarium quamdo duo predicantur in quid de tertio quod alterum de altero predicetur nisi sint contenta in aliquo genere. vel nisi vnum sit genus seu contentum in genere et alterum per se commune omni generi sicut ponitur de ente. Sapientia autem transcendens nec est genus nec in genere nec commune omni generi immo nec alicui predica mento toti.

¶ Adducuntur adhuc auctoritates. Prima est Damasceni in logica sua vbi dicit quod ens non est genus ad entia quia sola vox est communis.

¶ Secunda est Aristotelis quarto metaphisice vbi dicit quod entia non dicuntur secundum vnum sed ad vnum igitur entia solum habent vnitatem attributionis in entenon vniuocutionis sicut et sana.

¶ Tertia est Aristotelis tertio metaphisicem vbi dicit quod ens non est genus quia predicatur de omnibus nec habet differentias extra conceptum eius: quia tunc essent nichil sed si conceptus entis esset vniuocus vnum esset verum.

¶ Quarta est commentatoris quarto metaphisice capitulo de ente vbi dicit quod ens non dicit vnam intentionem et similiter Auicenna. Similiter commenta tor et philosophus tertio phisicorum circa principium hoc dicit expresse et alibi multotiens.

¶ Quinta est porphirii quod si quis entia vocet equiuoce nuncupabit non igitur vniuoce sed analogice / accipitur enim equiuocum ibi pro analogo quare etc. quod ens est vniuocum /

¶ Alia opinio eu deo et creature subastantie et accidenti vel decem predicamentis / non tamen eft vniuocum vltimis differentis nec passionibus entis sie quod predicetur de ipsis quidditatiue et vniuoce per modum alicuius communis.

¶ Primum probant primo sic Illud cuius nomen est vnum et ratio vna vel conceptus ad aliqua plura est vniuocum ad illa. Patet in principio predicamentorum: sed ens est huiusmodi patet quia est idem cum conceptu vero. Probo quod sit idem conceptus vnus et idem intellectus non est certus et dubius simul de eodem hoc patet quia tunc esset dubius certus et non certus: sed de aliquo conceptu vel ro dei et creature substantie et accidentis intellectus est dubius: quod patet primo per philosophos qui fuerunt certi de aliquo puta de igne vel de sole vel aliquo tali quod esset ens / et tamen dubitauerunt vtrum esset primum ens / deus vel aliud puta creatura. vnde et aliqui posuerunt ignem esse deum: tamen super hoc non fuerunt certi / quia hoc est falsum: nec fuerunt certi quod esset creatura: quia tunc non posuissent eum esse deum igitur alius vnus conceptus est entis et dei vel creature. Similiter patet de substantia et accidente certum est enim alicui intellectui quod potentia anime est ens et tamen dubium est sibi vtrum sit substantia vel accidens: igitur etc. Hoc etiam confirmatur quia aliquis videns philosophos discordantes de ponendo quid esset ens potuit esse certus cum ipsis de conceptu entis imaliquo / et tamen dubitare de conceptu substantie vel accidentis. Dices quod conceptus entis de quo est certus non est vnus conceptus sed sunt duo conceptus propinqui vel creature substantie vel accidentis et quia sunt propinqui intellectus non distinguit. Contra Per istam rationem tollitur omnis vniuocatio cu iuscumque conceptus ita enim diceretur tibi quod conceptus animalis non est vnus ad hominem et asinum: sed sunt duo conceptus proprii vel similes aliquo modo subdistinctione accepti: quare etc.

¶ Secundo sic. Si conceptus entis non est vniuocus deo et creature sub stantie et accidenti / sequitur quod non possumus deum naturaliter cognoscere nec etiam substantiam: sed hoc est falsum: igitur etc. Probatur consequentia quia si imtellectus agens et obiectum fantasiatum puta quidditas sensibilis que est accidentis sint cause naturaliter agentes in intellectum possibilem toto conatum in ipsum: et immediate: causant perfectiorem conceptum quem possunt causare in ipso: sed obiectum non potest causare in intellectum aliquem nobiliorem vel perfectiorem conceptum quam sit suus proprius conceptus sibiadequatus: nec per consequens potest causare alium qui non sit contentus in suo proprio formaliter vel vit tualiter. Modo planum est quod conceptus dei non continetu virtualiter in conceptu creature: sed magis econuerso: nec etiam conceptus substantie in conceptu ad cidentis sed magis econtra nec continetur etiam essen tialiter. Sed si ens non sit vniuocum ( quia se totis distinguuntur deus et creatura accidens et substantia sicut dicis: igitur nullum conceptum possumus habere naturaliter de deo ex creaturis: nec substantieex accidentibus nisi ens sit vniuocum ad ista et nisi dicat vnum conceptum essentialiter inclusum in ipsis.

¶ Tertio sic. In ente est comparatio aliquorum / et quod paratio non abusiua sed propria. Unde dicimus quod deus est magis ens quam creatura et substantia quam accidens: igitur ens est vnius: et patet consequentia septimo phisicorum vbi enim non est communitas ibi proprie non est comparatio.

¶ Quarto sic. Aristoteles quarto metaphisice dicit quod quibus inest vniuoca. tio si vnum est causa alterius illud est maxime tale et exemplificat de igne: tunc vltra deducit principia sunt cause veritatis igitur sunt maxime vera. Ista autem consequentia nichil valeret nisi presupponendo quod principia et predicamenta vniuocantur in veritate Et similiter potest argui dee entitate / dicitur ibidem quia sicut vnumquodque se habet ad veritatem sic ad enim titatem. Igitur ens est vniuocum ad creaturam / et deum Respondent quidam quod ibi accipitur vniuoncatio pro analogia. Conra in hoc est translatio antiqua vnius commenti in qua ponuntur que conueniunt diffinitioni. Modo planum est quod si vna est idem et diffinitioquod est vniuocatio et non analogia. Item inter ens et non ens est contradictio vera primo phisicorum. Et patet per primum principium de quolibet ente vel non ente quod est vnum et non vnum dicendum est multiplex. Unde et terminus entis distribuitur: et non distingui tur talis propositio si quis omnia entia vocet dicit porphirius. vnde dicunt quod sua auctoritas non concludit. Ita enim dicit philosophus quod in genere latent equiuocationes septimo phisicorum / et ens potest esse medium in vero sillogismo / sed si ens non haberet conceptum vniuocum non esset vera contradictio quia non esset vnius ad vnum / et similiter non esset bonus illogismus: sed in eo essent quatuor termini vel fal lacia equiuocationis quia medium significat plura: igitur etc.

¶ Sexto sic. Anselmus de libero arbitrio reprobat diffinitionem liberi arbitrii: qui dicit quod est potestas peccandi: quia in deo est liberum arbitrium / et tamen in ipso non est potestas peccandi: sed ista reprobatio non valeret nisi liberum arbitrium esseter eiusdem rationis in creatura: et in deo similiter et in ente.

¶ Septimo sic. Augustinus decimoquinto de trinitate probat quod in deo est vita quia omne viuens est nobilius non viuente: sed ista probatio nichil valet nisi vita vniuoce accipiatur vbicumque: igitur etc.

¶ Octauo quia alias totus processus theologicus et metaphisicus de deo esset vanus: quia amouendo imperfectiones attribuunt deo id quod inuenitur perfectionis in creaturis: sed iste processus nichil valet nisi id quod est perfectionis sit vniuocus hic et ibiquia si esset omnino alterius rationis hic et ibi: ita debet amoueri a deo quod est perfectionis in creatura sicut id quod est imperfectionis: quia non plus conuenit vnum deo quam aliud.

¶ Sic igitur dicunt isti quod loquendo de vniuocatione que sufficit et requiritur ad voram contradictionem et ad vnitatem medii sillogismi oportet necessario quod ens sit vniuocum deo et creature substantie et accidenti: quia hic est vera contradi ctio substantia est ens / substantia non est ens. Similiter hic est bonus sillogismus ens non est nichil substantia est ens: ergo substantia non est nichilfquod ens non est commu¬

¶ Secundo dicut ne vniuocum quidditatiue dictum de vltimis differentiis et de passionipus entis. Uocant autem vltimas differentias que ccipiuntur ab vltima realitate maxime determinata in natura specifica vt a rationalitate non au tem ab aliqua parte essentiali puta a forma substanesali aliqua vltima secundum ponentes plures formas puta ab anima / si qua tamen differentia accipiatur a forma: quod de talibus differentiis predicetur ens quidditatiue nec sit vniuocum ipsis probant primo sic quia vltime differentie sunt diuerse et se totis distinguumtur ita quod in nullo conueniunt / quia alias non essent vltime sed esset processus in infinitum. Igitur non habent aliquod vniuocum commune in quid.

¶ Secundo sic. Sicut totum naturale resoluitur in aliquid mere potentiale quod nichil includit de actu forma li / et in aliquid mere formale quod nichil includit de potentia naturali / scilicet in vltimam formam et materiam primam: ita videtur quod compositum ex conceptibus realibus resoluitur in conceptum mere potentialem qui est conceptus entis / qui non includit aliquem conceptum actualem et determinantem: et in conceptum mere actualem et determinantem / qui non includit conceptum mere determinabilem huiusmodi autem conceptus entis est differentie vltime igitur etc. Per hoc respondent ad Aristotelem tertio metaphisice probantem quod ens non est genus nec habet differentias: quia includitur in conceptu quidditatiuo cuiuslibet / quod videtur multum contra eos: dicunt enim quod non est de intentione Aristotelis quod ens sit de conceptu quidditatiuo omnis differentie sed solum illarum differentiarum que non sunt vltime / genus autem nunquam est de conceptu quidditatiuo alicuius differentie / et ideo ens non est genus. Aliter etiam respondetur quod ens non est genus propter suam maximam latitudinem: quia de omnibus predicatur vel quidditatiue vel denominatiue sicut de vltimis differentiis sicut et vnum: nec habetur plus a philosopho ibi genus autem nul lum de omnibus predicatur. Aliter etiam respondetur quod Aristoteles nichil determinat ibi sed tantum arguit hinc et inde et procedit dubitando / et ideo non oportet illi dicto Aristotelis adherere.

¶ De paslonibus autem probant intentum suum. Primo sic quod ponitur in aliqua diffinitione alicuius per additamentum tanquam aliquid extrinsecum non est vniuocum sibi quidditatiue predicatum de ipso vt patet in omnibus: sed ens cum sit subiectum ponitur in diffinitione cuiuslibet passionis sue per additamentum. Nota hic quod cum ens quantum ad proximum conceptum sit subiectum alicuius passionis transcendenter et passio sit extra conceptum subiecti oportet quod non sit vni uocum suis passionibus primis.

¶ Secundo probant intentum de passionibus sic: predicationes per se se cundo modo conuertuntur per se / nec primo nec secundo modo. Patet primo posteriorum: sed predicatio passionis de ente est per se secundo modo vt ens est vnum verum bonum. Igitur predicatio entis de passione non est per se et in quid sed denominatiue antum et per accidens.

¶ Tertio sic. Ens sufficienter di¬ uiditur in ens creatum et in ens predicamentale vel in decem genera et partes essentiales substantie materiam et formam vt videtur Si igitur ens vniuocediceretur et quidditatiue de passionibus oporteret quod passionens essent aliqua istorum diuidentium hoc est falsum: igitur etc.

¶ Quarto sic: quia aut vnitas vel quecumque passio entis addit aliquid positiuum super ens cuiusmodi est passio et illud positiuum includit ens quidditatiue aut illud positiuum non dicit vltra ens. Si primo modo igitur ens quodlibet erit bis ens semel ratione entis quod est subiectum et alio semel ratione passionis includentis ens. Similiter etiam idem erit passio sui quia ens erit passio entis et ita in infinitum potest deduci. Si secundo modo habemus propositum scilicet quod passio non includit ens quidditatiue sicut negatio non includit aliquod positiuum.

¶ Sic igitur dicunt quod ens non predicatur quidditatiue nec est vniuocum vltimis differentiis nec passionibus entis: sed predicatur de ipsis denominatiue et ideo non possunt dici quantumcunque predicetur ens de ipsis quidditative. Hec est opinio se cunda de primo articulo. istam opinionem quantum ad pri prao

¶ Contra mum menbrum quod ens dicatur vniuoce de deo et creatura de substantia et accidente argutum est supra ponendo primam opinionem: et argue tur infra secundum menbrum.

¶ De passionibus et differentiis vltimis potest argui quod ens predicatur quidditatiue de ipsis. Et primo de vltimis differentiis sic ex dictis eorum procedendo contra eos non minus distinguuntur extra intellectum deus et creatura substantia et accidens quam due differentie vltime cu iusdam generis / quia illa se totis distinguuntur / et in nullo reali conueniunt cum deus non sit contractus ad genus aliquod sicut due differentie vltime ad idemgenus: sed hoc non obstante ens est vniuocum quid ditatiue ad deum et creaturam accidens et substantiam vt dicunt / igitur ad differentiam et differentiam et est contra primam rationem.

¶ Secundo sic. Differentie medie se totis distinguuntur et in nullo conueniunt et cetera. Probatio quia se totis sunt differentie nec differunt per alias differentias quia tunc esset processus in infinitum si differentia esset differens et non diuersa: sed non obstante hoc ens est vniuocum quidditatiuum differentiis mediis vt dicunt igitur et vltumis.

¶ Tertio sic. Differentia vltima est actualissima et perfectissima septimo metaphisice. Igitur non est minus ens quam media / igitur quidditatiue est ens sicut illa secundum te.

¶ Quarto sic. Omne illud quod non est ens quidditatiue est non ens quidditatiue: sed non ens quidditatiue est nichil: igitur differentia vltima est nichil et non quid: sed ex non quid non fitquid sicut ex non substantiis non fit substantia igitur ex vl tima differentia non constituitur aliquid nec singulare hoc est falsum igitur et cetera.

¶ Dices quod immovltima differentia est quid et ens denominatiuer quia entis quidditatiue. Contra ista priuatio est ens denominatiue quia entis puta subiecti igitur non plus est vltima differentia ens quidditatiue quam priuatio hoc est falsum: igitur non solum denominatine: sed quidditatiue sicut quodlibet positiuum extra intellectum. Per idem potest probari de passionibus positiuis quibuscumque quod de ipsis predicatur ens quidditatiue quia est ipsis vniuocum quoquomodo sicut infra dicetur secundum positionem aliquorum.

¶ Nota quod aliqui dicunt ens esse vniuocum ad omnia non tamengenus et sic non sequitur quod aliquid sit commune ad omnia entia tanquam genus nec quod includatur in conceptu omnium vltimarum differentiarum eo modo quo genus: et omnia dicta Aristotelis saluantur isto modo quia scilicet ens est vniuocum ad omnis entia quia dicit totum conceptum cuiuslibet entis: genus autem non dicit totum conceptum nec etiam de quo predicatur nec eius in cuius conceptu includitur Sed dicit partem ideo etc.

¶ Sed istud non videtur quia ens vel vnum habet conceptum vel non. Si non non est vniuocus si sic / aut ille conceptus est simplex et irresolubilis aut compositus et resolubilis. Si est simplex / impossibile est quod dicat conceptum compositum alicuius speciei vel generis subalterni simplicite: Si est compositus / impossibile est quod dicat conceptum alicuius simplicis contenti sub ente secundum eos nec quod pertineat ad ipsum intrinsece: igitur etc. Item si est vnus conceptus impossibile est quod dicat conceptus plures aliquorum que se totis distinguuntur et in nullo conueniunt vt duarum differentiarum vel duorum diuersorum: similiter de conceptu absoluti et respectiui contentorum sub ente. Item contradictioest dicere quod ens dicat totum conceptum alicuius speciei et genus illius speciei non dicat ipsum: quia gemus includit ens et non dicit minus quam ens vt patet

¶ Si dicas quod ens non includatur adequatet genere: ita dico quod nec genus in specie / et ideo dicit partem conceptus speciei et non totum: quare etc. Item si ens dicit totum conceptum cuiuslibet entis: igitur entia sicut suis conceptibus distinguuntur ita et conceptus entis: et tunc est contradictio quod ens est vniuocum. Item qui cognosceret ens cognosceret totum conceptum cuiuslibet entis / et ita cecus cognosceret colorem quia potest habere conceptum entis / et hoc posito quod conceptus entis sit vnus sicut ponunt et ita illa solutio et illud dictum non valet vt videtur Patet enim quod oportet necessario ponere siens est vniuocum. quod non dicat totum conceptum cuiuslibet entis vt videtur / et per consequens oportet dicere quod entia addant aliquid extra conceptum entis / et nulnus conceptus sit simplex et irresolubilis nisi solus comceptus entis et loquor de conceptu obiectiue non de actu concipiendi vel modo ex parte concipientis / aut enim conceptus entis extra nichil ponit in numerum cum propriis conceptibus contentorum sub ente qu bus ponitur vniuocum secundum aliquos etiam quantum ad differentias et passiones et quecunque entia ex natura rei: aut non ponit in numerum si non / tunc non est vnus conceptus nec in tali conceptu conueniunt plusquam in propriis conceptibus alioquin si est vnus conceptus ( et per consequens in eo conueniunt ) sequitur necessario quod eodem penitus indistincte aliquid conuenit cum alio ex natura rei et distinguitur ab eodem quia proprio conceptu qui est sibi proprius et conceptu entis qui non ponit in numerum cum eo nec distinguitur ab eo secundum eos.

¶ Si vero conceptus en tis ponat in numerum cum conceptu proprio cuiui libet entis et distinguitur ab eo constituens alium imtellectum et aliam intellectionem ab eo tunc non est possi bile vt conceptus entis dicat totum conceptum cuiuslibet entis: sed oportet quod dicat partem. Sed tunc necessario entia addunt aliquid quod est extra rationem entis et ita sequitur vltra quod ens non est vniuocum i se primo cuilibet enti vel saltem sicut superius suo inferiori siue transcendens siue non quod est contra eos et tunc dicunt hanc fuisse intentionem Auicenne et Algamaelis. I quod ens est formaliter 3

¶ Alia est opinio equinocum et natu est raliter analogum Illud enim formaliter dicitur equiuocum cui nomen est vnum significans plura quorum urationes vt significantur per illud sunt diuerse vipatet in predicamentis. Sic autem est de ente ad deum et creaturam / substantiam et accidens quod nomen entis est idem / rationes vero et significata sunt diuersa. Dicunt tamen quod est materialiter analogum protanto quia inter significata est analogia et habitudo vnius ad alterum sicut creature ad deum / et accidentis ad substantiam: sed ista habitudo vel analogia non significatur nomine entis: nec per consequens tollit ab eo veram equiuocationem formaliter loquendo et dato quod significaretur nomine entis / tamen non tollit vnitatem nominis et diuersitatem sitgnificatorum nec equiuocationem. Unde et si signifi cata canis inter se haberent attributionem vel analogiam / dum tamen vox esset eadem sicut rationes et significata diuersa remaneret canis equiuocus formaliter licet non materialiter sicuit modo. Unde et Aristoteles inter equiuoca et analoga in predica mentis non distinxit: quia analoga sunt quedam equiuoca. Unde dicitur equiuocus formaliter si signifi cata eius habeant attributionem. dicitur autem analogum materialiter nec analogia est ex parte nomi nis: sed ex parte rerum significatarum sicut dicunt: ita quod omnis vox vel est vniuoca vel equiuoca formaliter / primo quia omne nomen vel omnis vox si gnificat vnam rationem et sic est vniuoca vel plures et sic est equiuoca.

¶ Secundo quia omne quod occurrit intellectui vel occurrit sub vna ratione seu per vnam rationem vel sub pluribus igitur similiter omne quod significatur vel per vnam rationem et sic vni uoce si vox est vna: vel secundum plures et sic equiuoce. Non enim possunt plura aliqua pluribus modis significari quam intelligi. Etiam concluditur hoc ex posi tione eorum qui ponunt tertium menbrum quod est voxque est analogia que nec est vniuoca nec equiuoca. Dicunt enim quod talis vox est que significat plura in habitudine vnius ad alterum: tunc sic / aut illa vox signt ficat illam habitudinem solum et est vniuoca si habitudo est vna: aut illa quorum vnum attribuitur alteri et sic equiuoca: quia vox est vna et rationes diuet se: aut omnia ista et sic adhuc est equiuoca vnde ens est formaliter equiuocum tamen sibi deficit conditio naturalis equiuoci ne sit totaliter et ita perfecteequiuocum sicut canis: quia significata eius habenter attributionem adinuicem vt dictum est supra: tamen ens primo ( vt dicunt ) non significat primo illam attributionem cum sit terminus absolutus vel eque absolutus sicut relatiuus nec philosophus dicit quod eam significet: sed postquam illa analogia attributio entium sunt adinuicem sufficit ad vnitatem scientie / si enim ens illam habitudinem significaret illam de entibus predicaret quod est falsum. Similiter etiam illa habitudo non est nisi vnius formaliter et subiectiue / et ita non facit aliquam vnitatem istorum. Similiter etiam ipsa habitudo est vna de numero entium qumo igitur saluatur vnitas entium significatorum per illam cum sit ab aliis entibus distincta. Non igitur significatur sed est nomen equiuocum ipsum ens secundum eos: et hoc est quod dicit Porphirius. Si quis entia vocet equiuoce nuncupabit. Et huic opinioni plane assentit Boe tius vt dicit / et Linconiensis / et Commentator septimo metaphisice. Unde dicunt isti hoc modo quod ens nisi determinetur per alterum significatorum ad standum pro vno determinate non est conueniens medium in sillogismo / nec extremum alicuius contradictionis contra illos de precedenti opinione nec per consequens principium de ente: vel sit in communi vel absolute acpiatur est vnum simpliciter sed multiplex / sicut et terminus entis / licet pro quolibet sensu sit verume ideo simpliciter et absolute concedatur ab omnibus esse verum non distinguendo ipsum. Si tamen illud principium de quolibet ente vel non ente formetur de ente sic in communi est equiuoce acceptum. Quando autem dicitur contra eos quod Aristoteles reducit Parmenidem ad istud inconueniens quod est ens esse non ens tanquam ad contradictionem et per consequens inter ens et non ens est vera contradictio: dico quod Aristoteles concludit hoc non ex intentione propria mere sed ex duobus quorum vnum est notius pluribus quam dictum Parmenidis et est illud quod ens dicitur multipliciter. Postea accipit dictum Parmenidis quod est oppositum isti puta quod ens est vnum / et tunc ex istis duobus quorum vnum est notius pluribus puta quod ens dicitur multipliciter est de intentione Aristotelis / et alio dicto parmenidis quod ens est vnum per sillogismum expositiuum comcludit quod ens non est ens arguendo sic / ens est vnum ens non est vnum. sed multiplex igitur ens non est ens et sic philosophus accipit duo opposita. In premil sis concludit negationem eiusdem de seipso. modus dicendi quod vniuocatio Alius el duplex est vna que accipitur exindifferentia et reali conuenientia eorum quibus aliquid dicitur vniuocus et est vniuoca: sicut est vniuocatio hominis ad sortem et platonem / et vniuocatio anima lis ad hominem et bouem. Alia est vniuocatio que accipitur ex indifferentia et in distinctione multiplicitatim quia intelligens indistincte intelligit illa quibus illud vniuocum dicitur vniuocari / ita quod vnitas talis vniuocationis non est nisi rationis sicut est vniuoca tio alicuius hominis ad sortem et platonem / sortes enim et plato vterque est aliquis homo vniuoce / ita quod aliquis homo vniuocum est ad sortem et platonem / et tamen non est vniuocum acceptum ex aliqua reali indifferentia sortis et platonis / tunc enim acciperetur ab humanitate / et sic esset species sicut homo vel ab animalitate / et sic genus et sic de aliis superioribus Nec ad cipitur ex differentiis indiuidualibus sortis et platonis et aliorum quia iste se totis realiter distinguun tur et in nullo conueniunt sed accipitur ex vnitate et indiuisione conceptus vel actus concipiendi que indistincte concipiuntur sortes et plato vt significati uo et intellectiuo per hoc quod est aliquis: mouetur autem intellectus ad hoc quod habeat actum vnum de ipsis ex habitudine et simili analogia quam habent inter se ad hominem et a natura: quia sicut vnum est suppostum nature ita aliud et ex hoc concipit ea indistinctevno actu et imponit eis vnum nomen vniuocum quoc est aliquis homo.

¶ Tunc dicunt concordando duas opiniones primas quod ens non est vniuocum deo et creature nec decem predicamentis loquendo de prima vniuocatione: quia ista se totis distinguuntur realiter et in nullo conueniunt conuenientia vel indifferentia reali / sicut probant prime rationes: sed ens est analogum ad ista sicut dicit prima opinio. Sed ad cipiendo vniuocationem secundo modo dicunt quod ens est vniuocum ad deum et creaturam / et ad decem predicamenta eo modo quo infra dicetur sicut aliquis homo suo modo est vniuocum ad sortem et platonem. sicut probant rationes adducte pro secunda conclusio ne et non plus / talis enim vniuocatio sufficit ad saluam dum contradictionem et vnitatem medii sillogismi omnino vt dicunt.

¶ Quod autem sit vniuocum hoc modo probant. Tum quia ratio omnium istorum vt importantur per ens et intelliguntur per ens est vna: quia alias non possem intelligere istum terminum qui est est ens vnica intellectione vel vnico actu intelligendiet planum est quod non est commune igitur ens est vniuocum saltem hoc modo. Tum quia isto modo formatur de ente vna propositio et vnum principium metaphisicum cuius habitus est vnus hoc autem non esset nisi ens esset vniuocum: quare etc. Tum quia ens habet pri mum conceptum in entibus ad quem stat resolutio omnium conceptuum vt videtur / et per consequens conceptus eius ex parte concipientis est vnus et simplex et irresolubilis et non vnum igitur etc. Similiter ipsam. ens est terminus qui potest esse medium sillogisticum et extremum contradictionis / et similiter ens est primum obiectum intellectui qui est potentia vna et scientie metaphisice: hoc autem oportet esse secundum aliquam vnitatem saltem conceptus seu modus concipiendi vel reivt conceptus est / licet non rei in se et absolute vt res est. Modus ponendi est iste dicunt primo quod ens ex inpositione nominis hoc habet quod accipiendo vniuocationem primo non est vniuocum: sed hoc nomen corpus vt accipiendo pro genere metaphisico vel logico hoc habet quod est vniuocum. Accipiendo autem ipsum pro genere phisico non est vniuocum sed equiuocum secundum commentatorem vel analogum.

¶ Secundo dicunt isti quod ens vno modo potest accipi communissime ad omnia entia siue rei siue rationis / et isto mo do non habet differentiam nec passiones: sed de omnibus quidditatiue predicatur per se primo modo sicut etiam res a reor reris dicta etiam de negationibus et impossibilibus pro quanto sunt entia rationis et de omnibus intelligentibus potest vniuoce predicari: vt dicunt loquendo de vniuoce secundo modo dicta

¶ Secundo potest accipi ens pro omni positiuo reali extra intellectum in propria ratione et natura sua et isto modo dicunt quod ens non habet aliquas passiones positiuas reales / quia tunc idem esset passio sui ens entis / immo quod plus est sequeretur quod passio positiua non esset positiua / quia non haberet ens reale positiuum de suo conceptu quidditatiue incluso / sicut nec passio includens subiectum sed ens isto modo habet passiones reales non positiuas sed negatiuas vel priuatiuas cuiusmodi est vnum veritas et bonitas que extra intellectum secundum quod sunt passiones entis distincte ab ipso non dicunt nisi meras negationes secundum istos vt apparet de vnitate quarto metaphisice / et ens positiunm reale non predicatur quidditatiue de ipsis quia tunc essent aliqua positiua quod est falsum. Sed de ipsis predicatur denominatiue / et per consequens in concreto sicut subiectum de passione / licet econuerso passio per se de subiecto predicetur: sed ens isto modo acceptum quidditatiue predicatur de omnibus entibus et generibus et differentiis quibuscumque quo rumque generum et de quibuscumque passionibus positiuis quorumcunque entium et quantum ad hoc dicunt quod acci¬ plendo ens isto modo pro quolibet vel alio positi uo extra intellectum positio illa est falsa que dicit quod ens quidditatiue non predicatur de vltimis differentiis nec de passionibus positiuis entium nec est vniuocum ipsis sicut superius argutum est contra eam. Tertio modo potest accipi ens prout est commune deo et creature et decem predicamentis quantum ad illa que primo occurrunt de istis cuiusmodi est essentia vel natura talis entis / sicut quod intelligitur per humanitatem est natura vel essentia hominis / et de deo occurrit deo primo deitas vel essentia diuina que est perfectio prima: et sic dicunt quod predicatur in quid solum de essentia diuina et de predicamentis secundum naturas et essentias ipsorum / non autem de aliis diuinis puta attributis et relationibus que circumstant essentiam quasi passiones secundum Damascenum et Augustinum. Non enim dicunt naturam / sed que circa naturam quare etc. De nulla etiam differentia alicuius generis praedicatur quidditatiue / sicut nec genera ipsa. sed totum denominatiue sicut et genera ipsa. De passionibus etiam entium positiuis non praedicatur quidditatiue nisi sint passiones essentialiter distincte a subiectis: sed tantum denominatiue sicut et substantia de ipsis. Et ideo libet differentia vltima non sit ens quidditatiue accipiendo ens isto vltimo modo / non tamen accipiendo ens secundo modo / et ideo nec per consequens potest dici nichil formaliter et intrinsece hec est positio que videtur concordare duas primas opiniones. Per hoc quod ens non est vniuocum primo modo sed secundo modo et ad omnia sicut superius est expressum. fi difficulta

¶ Hec via videtur pute tes quomodo scilicet possit haberi vnitas conceptus et actus intelligendi de his que se totis primo distinguuntur tanquam de primis obiectis ex quibus necessario multiplicantur actus tertio de anima cum nulla sit vnitas in obiectis tamen ante actum intelligendi vel concipiendi: si dicas quod immo vnitas habitudinis vel proportionis quia talis vnitas magis dicit distinctionem quam vnitatem. nichil enim attribuitur sibiipsi vel proportionatur sibiipsi.

¶ Prima difficultas videtur quod deato quod de entibus habeatur vnitas conceptus / et ita sint vnum secundum rationem et ens cum non sit vniuocum quia significat illum vnum coceptum tamen non videtur hoc saluare veram contra dictionem nec vnitatem medii sillogismi. Non enim quam do dicitur substantia est ens potest dici quod ens predicetur ibi quantum ad illam rationem conceptus quam facit intellectus / quia tunc esset dictum quod substantia et set ens rationis.

¶ Similiter etiam quando dicitur accidens est ens vel deus est ens et sic de aliis propositionibus / igitur ens tenetur ibi pro reali significa to aliquo / sed in re non est aliqua indifferentia vel vnitas significati ipsius entis: vt dicit ista positio. Igitur nec aliqua vera contradictio dicendo deus est ens deus non est ens nisi restringuatur ens vel determinetur ad standum determinate pro aliquo ente. Nec est aliquis sillogismus in quo accipitur ens pro medio vt videtur non obstante illa vnitate rationis / que nichil facit ad res significatas de quibus est senmo.

¶ Nota quod ad vniuocationem sufficit vnitas conceptus vel actus ex parte concipientis vt tactum est quodlibet nomen commune significans plura quae possunt concipi vno actu est vniuocum / et cum omnia possunt concipi vno actu et distincte etiam illa qui bus nichil est communeens et non ens / et breuiter que cunque equiuocata sequitur quod omne tale sit nomen vniuocum. Preterea etiam quia multitudo actuum concipiendi aliqua dum tamen res et ratio rei signi ficate ( non dico realis ) sit vnum et non vnum tales rationem significans non facit equiuocationem vel analogiam: igitur nec actus concipiendi facit vni uocationem nisi ibi sit aliud vt videtur. Preterea hic inquiritur vniuocatio entis secundum quod est predicabile de entibus / modo planum est quod quantum ad illum conceptum non est predicabile de entibus saltem quidditatiue vt patet / igitur nichil ad propositum. Preterea quomodo potest formari vnus actus concipiendi de duobus diuersis se totis distinctis et in nullo conuenientibus quorum neutrum est primum obiectum nec ratio intelligendi aliud / nec habet analogiam ad ipsum / sicut patet de duabus differentiis vel de duabus relationibus diuinis / qui bus tamen ens est commune / sed si istud ita concludit contra communitatem analogie non curo. Preterea videretur quod non solum habeatur hic vnitas obiecti in conceptu: sed vnitas obiecti in re et ex parte obiecti quod est ens: quia intellectus non facit suum primum obiectum sed presupponitur actui ens / et sicut non facit ipsum ita nec eius vnitatem sed in sua latitudine et communitate acceptum est primum ob iectum intellectus: igitur intellectus non facit vnitatem eius primam sed presupponit. Si dicas quod non vnitatem priorem nisi proportionis que quia non est maior vnitas in actu cum sit posterior obiecto primo quod est ens. Preterea etiam quia quando concipitur ens absolute et in communi se habens in ratione obiecti planum est quod conceptio vel intellectio continetur sub ente aut ergo ens habet aliquam vnitatem in ratione obiecti secundum se et priorem ista concipitur et sic habeo propositum quod non solum vnitas conceptus sed obiecti et ex parte sui et in se: aut non habet vnitatem aliam a conceptione / et sic sequitur quod idem est penitus intellectio creata / et idem quod imtelligitur primo quia eadem vnitas vtriusque et sic eadem entitas. Si dicas quod nullam vnitatem habet nisi in ratione obiecti sed multitudinem analogicorum / et illa vnitas quam habet non est nisi rationis et sequitur vnitatem actus concipiendi / nec illa conuenit sibi in ratione obiecti vt motiui: sed vt terminatiui / tunc sequitur quod intellectus per actum suum facit vnitatem primam primi obiecti sui quod est impossibile.

¶ Tertia difficultas est quod ens secundum quod ponitur vniuocum et commune ad omnia debet predicari in quid de omnibus: puta de entibus realibus / patet secundum quod vniuocum predicta vniuocatione non potest praedicari in quid de omnibus entibus realibus patet: nec etiam denominatiue vt ista est falsa siue quidditatiue siue denominatiue quod deus sit ens rationis vel substantia vel homo.

¶ Quarta difficultas est ista quod ens immediate videtur significare omnia in que diuiditur sed ens diuiditur in ens rei et rationis: igitur immediate quodlibet istorum significat des igtur quodlibet ens rationis vel quamcunque negationem vel quicquid vis nulla est vnitas in primo signi ficato entis nec aliqua indifferentia et ita nulla vniuocatio. Et notatur quod nullum siue rei siue rationis est commune enti reali et rationis.

¶ Quinta difficultas est ista: quia non videtur verum quod negatio sit ens quidditatiue etiam loquendo de ente rationis: ens enim rationis secundum quod huiusmodi nunquam contradicit enti reali sed negatio secundum quod huiusmo di contradicit enti reali / igitur et cetera / non est verum dictum vnum superius ab istis quod ens sit commune quidditatiuum ad omne intelligibile siue sit negatio siue aliud. Et confirmatur etiam quia nulla affirmatio realis est quidditatiue ens rationis / igitur nec aliqua negatio entis realis quia hoc pre cise negat negatio quod affirmat affirmatio nihil ponendo breuiter.

¶ Sexta difficultas quia non videtur quod ens quod dicit perfectionem extra intellectum predicetur quidditatiue de omnibus quia illud quod predicatur de aliquo quidditatiue debet poni in eius diffinitione vt patet: quia diffinitio est sermo indicans quid est esse: sed ens in nulla diffinitione ponitur nec implicite nec explicite: sed sufficiunt genera et differentie vt patet: igitur et cetera. instantias vel earum

¶ Iropter istas aliquas / dicunt quod videtur posse dici quod vel ens non est vniuocum illo se cundo modo vniuocationis vel quod sit vniuocum non tamen propter hoc saluatur contradictio inter ens et non ens / nec vnitas medii sillogismi in ente: quicquid sit de hoc / secure et vere potest dici quod ens non est vniuocum primo modo ad entia puta ad deum et creaturam ad substantiam et accidens: quia ista se totis distinguuntur primo et in nullo conueniunt quicquid enim est in deo est simpliciter et realiter alterius rationis ab omni eo quod est in creatura: nec econuerso secundum aliquam indifferentiam vel vnitatem realem / tunc enim non esset simpliciter simplex / nec purus actus: sed haberet aliquid possibile in quo conueniret cum creatura et aliquid actuale per quod differt a creatura. Similiter et decem predicamenta non haberent conceptus simplices et irresolubiles / et ita essent differentia et non diuersa quod est falsum / igitur et cetera. Similiter etiam quia deus sua entitate formaliter est deus / et sua entitas formaliter est deitas et econuerso / igitur sua entitas non est eiusdem rationis cum entitate creature nec cum aliquo creatore. Similiter esset causabilis ille conceptus in deo sicut et in creatura quare etc. Similiter quarto ille conceptus communis entis aut esset absolutus et sic non conueniret respectiuis intrinsece aut respectiuus et sic non absolutis / aut neuter et hoc est impossi bile quia absolutum et respectiuum diuiduntur immediate per contradictionem. Nota hic quod entitas dei est deus intrinsece et formaliter infinita / si ergo esset entitas eiusdem rationis in creatura illa esset de et infinita vt videtur. Nota vltra quod si ens haberet vnum conceptum communem vniuoce omnibus entibus ille esset imperfectissimus et maxime potentia lis / non est igitur possibile quod conceptus dei concludat ipsum a se et ad aliud vel non: quod non sit ponere conceptum neutrum ad absolutum et respectiuum patet quinto de trinitate per Augustinum vbi hoc dicitur satis expresse vt patet intuenti.

¶ Secundo vide dicendum quod ens est analogum ad predicta / et signifi cat omnia illa immediate tamen ordine quodam saltem rationis vel nature / sicut et inter se entia ordinem habent primo deum secundo creaturam / primo substantiam secundo accidens / et hoc secundum rationes et titatum istorum et hoc vt saluetur illud famosum dictum quod non solum est dare terminum equiuocum: vel vniuocum: sed etiam analogum. Nec oportet vt dicunt alii quod habitudo significati ad significatum importetur per terminum analogum vt quod dam medium inter illa vel ratio significandi: sed quod primo significet hoc secundario illud / quorum secundum habet habitudinem ad primum licet imme diate vtrunque per priuationem conceptus communis alicuius ad vtrunque dato quod significet habitudo per terminum entis sicut videtur / non tamen primo sed magis aliquid ad quod est illa habitudo: sic autem non est de equiuocis mere sed eque primo et principaliter imponitur ad significandum omnia illa significata siue habeant ordinem ad inuicensiue non. Nota secundum istam positionem differentiam inter vniuoca analoga et equiuoca a casu vel proprie sumpta quia nomen vniuocum sicut est vnum ita significat vnum et sibi in significando responedet ratio vna / ita quod non solum ratio nominis est vnased rei: equiuocum nomen multa significat immediate et est vnum nomen et vox vna ita quod quodlibet eque primo et immediate / quantum est ex se dat intelligere ex sua impositione et simul omnia intelliguntur vel si non simul casuale est quantum ad eorum intellectiua / analogicum vero sub vnitate vocis vel nominis plura significat immediate per priuationem vnius conceptus communis ad illa plura primo significata: sed tamen illa plura ordine quodam nature vel saltem rationis quia primo vnum secundo aliud: sicut etiam suo modo habent ordinem res significate secundum quod vna attribuitur ad aliam: vt accidens ad substantiam / creatura ad deum. Primoigitur dat intelligere substantiam secundo accidens et vtrumque sub disiunctione: nec illa habitudo est primo significata quasi medii vel ratio significandi alia sed sicut vnum de aliis entibus immediate significatis quia vel est accidens vel substantia deus vel creatura.

¶ Tertio videtur dicendum quod ens cum sit concretum entitatis vel essentie significat quodlibet e ens secundum rationem entitatis sed vtrum quidditatiue de omnibus predicetur non solum de passionibus vel differentiis: sed etiam de generibus et eorum i speciebus. Dubium est magnum et dicitur communi ter quod sic: quia de quo non dicitur ens quidditatiue illud quidditatiue et formaliter est nichil. Similiter etiam quia entitas in abstracto siue realitas vel quidditas predicantur de naturis entium in abstractoacceptis: vt de humanitate et sic de aliis / ergo similiter concretum de concreto vt ens de homine et huiusmodiAliis videtur quod non propter rationem prius factam quia tunc deberet poni in diffinitione cuiuslibet en tis et planum est quia tunc esset genus vel differentia quod est factum et ideo dicunt quod ens dicit perfectionem primam in quolibet ente terminatiue praedicantium de aliis ita quod ens de nulla specie alicuius generis nec de aliquo indiuiduo quidditatiue praedicatur. Sed totum illud quod est per se in genere vel specie est extra rationen entis quidditatiue et econuerso / nec sequitur propterhoc quod quidditatiue talia sint non ens vel nichil: sic cut non oportet quod ens quidditatiue sit vnum vel non vnum. licet non sit quidditatiue vnum: sed neutrum est quidditatiue. Et tunc dicerent ad illam rationem immediate precedentem quod entitas non predicatur de naturis creatis / sed est predicatio falsa dicendo humanitas est entitas: licet possit dici ens. Et dicunt quod illa ratio entitatis non est vnica in entibus sed analoga Concordantes autem cum aliis quod vnum verius quietatur in entitate non autem vniuocatur sibi sicut creatura ad deum / et accidens ad ipsam substantiam. Quod autem predictorum sit verius an scilicet quod ens predicetur quidditatiue de entibus vel non ad presens obmittatur inquirendum. Uidetur michitamen quod cum prima entitas sit prima rei perfectio. vel non alia a prima perfectione / quod non possit esse nisi quidditatiua perfectio et non determinatiua et posterior / et per consequens quod ens quiddiiatiue de entibus predicetur: non tamen propter hoc debet poni in diffinitione quia nec dicit conceptum in obiecto distinctum nec relatio ab his que ponuntur in distinctione. Et cum dicis quod non predicatur aliquid de aliquo quidditatiue nisi per se primo modo / et quod sic predicatur principaliter predicatur in ratione dicente quid ex primo posteriorum: saltem nisi sit ipsum vel diffinitio eius. Dico quod ens predicatum de quolibet in re est ipsum et nichil aliud: et praedicatum de non entibus est nichil aliud quam ipsa nam sicut hic non ponitur in diffinitione sua / nec ens etiam quod est ipsum diffinitum: sed quod est ipsa differentia ponitur sicut ipsa ponuntur sed non ponatur nomen eni tis ens igitur predicatur quidditatiue id est in quid de entibus omnibus et hoc voco predicare quiddi tatiue.

¶ Ex quo patet quod non valet ad propositum dictum aliquorum pon entium ens esse vniuocum ad omnia et tamen non predicare quidditatiue de entibus: quia non pertinet ad diffinitionem aliculus entis / nec per consequens ad quidditatem / quia quidditas precise est illud quod exprimitur per diffinitionem ex genere et differentia. Ens autem licet sit vniuocum nec est genus / quia non habet conceptum contrahibilem nec potentialem extra quod sit aliquis conceptus sicut extra conceptum generis est differentia. Unde nec predicantur de se inuicem in abstracto sicut in abstracto vt entitas de qualibet entitate predicatur nec est differentia ipsa ens / patet / nec de hoc aliquis dubitat. Dico enim quod sufficit michi predicatio in quid ad propositum sicut etiam ponitur in diuinis vbi non ponitur diffinitio ex genere et differentia / vel sicut ens in quid predicatur de generalissimo cuiuslibet generis quod non diffinitur. Unde ista est predicatio in quid deus est ens / substantia est ens / sicut ista deitas est entitas. Preterea etiam ponendo ens sic vniuocum si cut ponunt non video quod ipsi soluant quomodo ens non sit genus / et quomodo conceptus eius non sit contrahibilis / et quomodo extra conceptum eius non sit aliquis alius / sicut magis dictum est supra: et ita non videtur quare non predicaretur quidditatiue etiam sicut pertinens ad diffinitionem distincte secundum proprium conceptum et non suum et sic deus et quodlibet predicamentum esset diffinibile et deus esset in genere et non esset purus actus Et in qualibet diffinitione deberet poni expresse nomen entis saltem si exprimerentur omnes partiales et distinctiui conceptus ipsius diffiniti non videtur esse verum / et tamen sequuntur omnia predicta ponendo quod ens sit vniuocum in re habens vnum conceptum ex parte obiecti quare etc.

¶ Uerunmtamen quia rationes facte superius pro prima opinione et secunda non sunt vniuersaliter efficaces: oportet omnes soluere in quibus non oportet inniti et videre si que earum concludunt et tamconcludunt. tr prime opinionis dico quod rno

¶ Ad prima tat bene concludit non este praevniuocationem simpliciter in ente ad deum et ad creaturam et ad decem genera.

¶ Ad secundam per idem.

¶ Ad tertiam dico quod deus et creatura non diuiduntur sicut duo contradictoria: quia iunc vnum eorum esset negatio quod est falsum: sed diuiduntur bene sicut aliqua ad que sequuntur affirmatioet negatio / et talibus bene potest esse vniuocum simpliciter et realiter sicut ad hominem sequitur ratio nale / ad asinum non rationale et tamen ambobus est inimal equiuocum vt patet ita quod ista ratio effectiue non concludit licet ad conclusionem primam ad clucatur.

¶ Ad quartam dico quod bene concludit se cunclum illos qui. ponunt quod ens quidditatiue de omnibus preditatur secundum alios non concludit: quia licet ille conceptus entis si poneretur vniuocus entibus se toto distingueretur a propriis conceptibus entium tamen alii conceptus non essent quidditatiue nichil vel non entis tu dicis cuilibet conuenit quidditatiue alterum contradictoriorum dico quod falsum est sed bene denominatiue saltem si cut dictum est supra de ente et vno vel non vno et ydeo denominatiue proprii conceptus essent entis

¶ Ad quintam dico quod bene concludit ens non esse vniuocum realiter ad entia Ad auctoritates omnes concedo quod idem concludunt. g opinionis

¶ Ad primam secundtu. dico quodnon concludit vniuocationem vniuersaliter simpliciter quando dicis quod conceptus entis est certus et huius entis est dubius / dico quod sicut conceptus entis est certus ita huius entis vel illius sub disiunctione non tamen huius determinate / et in hoc philosophierrauerunt / quia sicut sciuerunt quod deus esset ens ita sciuerunt quod hoc esset vel illud sub disiunctione / sed nescierunt si hoc ens determinate vel hoc determinate. Et ideo errauerunt quando posuerunt amicitiam deum vel solem deum. Unde ratio non concludit.

¶ Ad secundam / rationem dico quod si ratioest bona nichil possimus cognoscere de deo ex naturalibus quod est sibi proprium distinguendo ipsum ab aliis: quia non possum aliquid de ipso nisi illud commune in quo vniuocatur cum aliis / et ita non plus cognosco ipsum distincte quam cognoscendo substantiam cognoscam lapidem distincte: hoc est falsum: et ideo dico quod res creata et conceptus suus non solum sunt causa actus concipiendi deum ex creaturis sed intellectus cum hic / et ideo omnia ista possunt in actu concipiendi deum qui in nullo conuenit cum creatura licet ille actus sit nobilior quam conceptus creature adequatus qui est sibi proprius quare etc. Et ad hoc etiam concurrit quod hoc imitatur illud licet non vniuoce sicut ho pictus imitatur hominem viuum et pictum cognoscitur viuus licet non vniuocentur simul.

¶ Ad tertiam dico quod in ente non est proprie comparationisi forte pro tanto quod vnum imitatur aliud: licet non vniuocetur sibi sicut in his quae sunt eiusdem rationis minus perfectum imitatur id quod est magis: licet non econuerso: et illud quod imitatur dicitur minus tale et inde etiam transsumptum est ad ens quod llud ens dicitur magis ens quantum imitatur aliud licet non econuerso.

¶ Ad quartam per idem de vniuocatione Aristostotel dico quod accipit ibi illud esse maxime tale vel ens ex quo aliis inest vniuocatio hoc est quod alia imitantur et non econuerso alii soluunt quod loquitur ibi de principiis et conclusionibus et ita ban vniuocantur in veritate sed non de entibus. Sest ista solutio non est ad mentem eius nec ad mentem commentatoris: quia philosophus dicit ibidem quod sicut vnumquodque se habet ad esse sic ad veritatem et econuerso. Similiter commentator dicit ibidem quod intentio sua est quod primum est causa omnium aliorum et quod alia non habent esse nisi quia deducuntur ad esse per illud. Ad confirmationem de translatione commenti dicitur quod sicut in diffinitio est vnitas analogice vel vniuocationis ita et in difinitionibus et ideo diffinitiones possunt conueni re analogice sicut et diffinita.

¶ Ad quintam dici tur quod inter ens et non ens ( nisi determinetur ad standum pro aliquo ente determinante ) non est contra dictio: et videtur michi quod Aristoteles determinatur ad hoc primo phisicorum: sicut patet intuenti quomodo arguit contra Parmenidem: et similiter dico de medio sillogistico.

¶ Ad sextam dico quod Anselmus non vult habere nisi quod liberum arbitrium diuinum / est aliquid mutabile a nostro: ita quod liberum arbitrium dicitur analogice de vtroque. Modo planum est quod liberum arbitrium nostrum non imitatur liberum arbitrium diuinum in hoc quod est posse peccare: sed posse libere velle ideo et cetera.

¶ Ad septimam per idem dico quod non habetur plus per Augustinum nisi quod in deo est vita non vniuoce dicta cum nostra: sed simpliciter alterius rationis quam in creaturis ex imitatione et effectibus / tan dem cognoscendo deum quantum ad aliquid positiuum per viam eminentie.

¶ Ad rationes pro differet tiis vltimis. Dico quod bene concludunt ens non esse vniuocum eis vniuocatione simpliciter: et in quidimmo dico quod idem concludit de quibuscunque differentiis: quia se totis distinguuntur.

¶ Ad rationes pro passionibus: dico bene quod ens subiectum non predicatur quidditatiue per se de aliqua passione nec ens de aliqua passione negatiua / predicatur quidditatiue sicut dictum est supra: et bene dicunt in hoc illi de secunda opinione: Nec volo ad rationes respondere: tamen ille rationes non concludunt quin ens possit quidditatiue predicari de passionibus positiuis si que sunt: licet non ens quod est subiectum ad passionem: sicut secundum eos non est inconueniens quod aliquid sit bis ens semel secundum genus et semel secundum differentiam mediam / similiter etiam diceretur quod idem ens non esset passio sui sed vnius alterius. Similiter etiam diceretur quod ens in communi non sufficienter diuiditur per decem predicamenta / et deum et partes essentiales substantie: sed ad omnia positiua: et sic ad illas rationes de passionibus.

¶ Ad rationes autem contra opinionem predictam de differentia vltima quod non includit ens quidditatiue dico quod tres prime bene procedunt contra opinantem ex dictis suis.

¶ Ad quartam diceretur quod ( qui vellet tenere quod ens non predicatur quidditatiue de aliquo ) quod vltima differentia non est ens quidditatiue: non tamen oportet quod sit non ens quidditatiue ideo nego aliqua / sicut ens non est vnum quidditatiue sed deneminatiue. Sic autem potest dici de priuatione vel negatione sicut patet. Si queras autem quid est igitur rationale quidditatiue / dico quod non est nisi rationale sicut humanitas non est nisi humanitas / et non negatio aliqua. secundum alios autem qui tenent quod ens de omni positiuo predicatur quiddita¬ tiue illa ratio habet locum.

¶ Ad primam rationem ter. tie opinionis: dico quod dato quod vox sit vna et rationes significate plures ( si tamen habent inter se habitudinem vel analogiam et cum hoc primo imponatur vox vni rationi quam alteri ) quod vox non est equiuoca stricte loquendo de equiuocatione / sicut dicimus quod canis est vniuocum: sed magis analoga. Aristoteles autem accipit equiuocum large in predicamentis pro non vniuoco: ideo et cetera.

¶ Ad secundam et tertiam per idem vt patet intuenti. Quod autem dicit postea quod inter ens et non ens absolute loquendo non est contradictio: verum dicit / licet non resspondeat secundum mentem Aristotelis. Ad argumentum de primo phisicorum quia Aristoteles non concludit ens esse non ens per illum modum quem dicit: sed bene supponit quod ens sit vnum ex dicto Parmenidis: tunc vltra querit quod est illud vnum ens / aut accidens aut subiectum si accidens igitur subiectum non est ens et per consequens nec accidens et ita ens non est ens: quod est contradictio in virtute illius dicti quod ens est vnum. Similiter si substantia sit illud vnum ens / tunc accidens non est ens essentialiter / et non ens accidet enti / et cetera. Unde breuiter in tota deductione Aristotelis non est contradictio nisi supposito secundum Parmenidem quod ens sit vnum: vel nisi ex determinatione ad vnum ens: vt ad substantiam et accidens: quarte opini

¶ Ad rationes duas onis ad primam de vno conceptu entis. dico quod conceptus signatus non est vnus: quia cum non possit esse nisi rationis: sequeretur primo quod ens significaret ens rationis: si autem actus concipiendi sit vnus / eadem vis est immo minor sicut de actu concipiendi terminum equiuocum et significata per ipsum: quia saltem illa habent habitudinem et ordinem ad inuicem: equiuocata non / et ideo si intellectus potest simul intel ligere multa ordinata tunc actus potest esse vnus cadens ordine quodam super illa si non: non

¶ Ad secundam de vnitate principii metaphisici dico quod sicut terminus ens non est vnus sed multipliciter dictus secundum Aristotelem primo phisicorum / et non secundum vnum: sed ad vnum quod conformiter de principio est dicendum: quare etc. Et hec de primo articulo questionis.

¶ Quantum ad secundum dicunt aliqui quod esse actualis existentie non est de conceptu quidditatiuo diuine essentie: sed distinguitur ab ea aliquo modo ex natura rei ita quod perfecte et complete potest concipi diuina essentia conceptuabstractiuo non cognoscendo suum esse actualis existentie. hoc probant multipliciter.

¶ Primo sic. Existere et subsistere idem sunt in diuinis / sed sub sistere per quod suppositum constituitur non est de conceptu quidditatiuo essentie / igitur nec existere¬

¶ Secundo sic. Quecunque accepta secundum suas rationes communissimas formales quidditatiue distinguuntur / igitur et cetera.

¶ Tertio sic. Esse inactu et esse in potentia sunt passiones vel modi entis in communi: igitur con conueniunt enti quidditatiue sicut nec esse vnum vel plura. Sic etiam de necessi tate esse et contingens esse.

¶ Quarto sic. Illud quod non solum conuenit essentie sed etiam aliis attributis distinguitur quidditatiue ab essentia vel saltem non est de conceptu suo nec alia attributa: sed esse actualis existentie est huiusmodi: igitur et cetera. Quinto sic. Quia ista propositio deus est differt ab ista deus est deus: quia secundum commentatorem quinto metaphisice questio de esse actualis existentie pertinet ad probleuma de accidente igitur esse aliquo modo distinguitur ab essentia vt predicatum a subiecto.

¶ Sexto sic. Si essentia diuina per im possibile non esset / adhuc posset abstractiue intelligi / non intelligendo esse per aliquod representatiuum eius. Ex hoc enim non potest concludi impossibili tas talis representatiui vt videtur sed hoc non esset nisi esse esset extra conceptum quidditatiuum diuine essentie: igitur et cetera.

¶ Septimo sic. Contingens esse non est de conceptu quidditatiuo essentie create sicut nec esse: igitur nec similiter necesse esse est de conceptu quidditatiuo essentie diuine.

¶ Octauo sic secundum Raby Moysem nomen domini tetragramaton est nomen abstractissimum inter omnia nomina diuina: significat enim meram essentiam diuinam: sed si esse est de conceptu quidditatiuo diuine essentie / tunc illud non est abstractit simum: sed esse est eque abstractum: igitur et cetera.

¶ Dicunt igitur isti quod esse actualis existentie non conuenit diuine essentie per se primo modo sed matis secundo modo. Secundo dicunt quod esse vel est modus intrinsecus essentie sicut infinitum suo modo: vel est perfectio quidditatiua differens ab essentia/ tamen inter omnes ipsa est proximior essentie et reaiter idem cum ipsa: et ideo essentia diuina est suum esse et cetera. rim opinionem arguo / et

¶ Contra ista. it probo quod ese actualis existentie est de conceptu quidditatiuo diuine essentie et non distinguitur ab ea extra intellectum sed conuenit sibi per se primo modo.

¶ Primo sic. Il lud quod ex se formaliter summe est necesse esse includit esse vel est esse ex suo conceptu quidditatiuo Patet / quia alias non esset formaliter ex se necesse esse. Necesse esse autem includit esse vt patet: sed essentia diuina est ex se formaliter summe necesse esse: quia necesse esse est cui secundum primam et absolutissimam rationem suam conuenit esse / secundum Auicennam quinto metaphisice igitur et cetera.

¶ Secundo sic. Illud de quo vel in quo non differunt questio si est / et quid est habet esse ex suo conceptu quidditatiuo: sed hoc est in deo sicut dicit Linconiensis in principio secundi posteriorum: igitur et cetera.

¶ Tertio sic. Necessarium secundum Aristotelem est inuariabile et impossibile omnino aliter se habere: sed hoc conuenit deo precipue per suam essentiam / et ista conueniunt primo essentie igitur esse conuenit deo quidditatiue siue ratione sue et sentie.

¶ Quarto sic. In deo glorioso non est alia et alia intentio quidditatis et esse / secundum Alga taelem primo tractatu sue metaphisice et prima diuisione: sed hoc non esset verum si essentia diuina quid ditatiue et per se primo modo non esset suum esse.

¶ Quinto sic. Illud cuius quidditatem non consequitur esse sed ipsa stabilitur per esse: ex suo conceptu quidditatiuo habet esse: sed essentia diuina vel necesse esse est huiusmodi secundum Auicennam octa¬ ne metaphisice capitulo quarto et quinto: igitur et cetera.

¶ Sexto arguunt aliqui sic. Illud quod exsuo conceptu non est esse et tamen sibi non repugnat esse est possibile esse vel contingens: quia ex quo non est quidditatiue necesse esse / quidditatiue est non necesse esse: et per consequens vel impossibile esse / vel possibile seu contingens: quia illa negatiua de necessario non habet plures causas veritatis primo priorum: sed deus non habet esse contingens vel possibile vt patet: igitur et cetera.

¶ Septimo arguitur sic. Illud quod est actus purus est quidditatiue suum esse: quia esse est primus actus in conceptibus: nec est aliquid in actu nisi per actualem existentiam et non per aliquid distinctum ab ea. Preterea etiam quia alias esse se haberet ad essentiam sicut passio in subiecto aut quasi subiecto oportet preintelligere necessitatem et esse antequam inpassione vt videtur / igitur oportet quod essentia ex se quidditatiue necesse sit esse / sed deus est actus purus: igitur et cetera.

¶ Octauo sic. Necesse esse et possibile ens immediate per contradictionem / igi tur cuicunque conuenit alterum illorum quidditatiue sibi conuenit: sicut etiam cuicunque conuenit ens creatum quidditatiue sibi conuenit substantia vel accidens que diuidunt ipsum: sed deo conuenit necesse esse igitur quidditatiue is aliis iste tres ra¬

¶ Quicquid sit be tiones viltime non videntur michi concludere quantum est ex vudeductionis ipsarum.

¶ Dicereturienim ad primam quod deus nec quidditatiue est necesse esse nec non necesse esse / siet nec vnus nec non vnus vel sapientia vel non sapientia / et tamen non est in potentia ad esse / sicut nec in potentia ad sapientiam nec ista negati na de necessario non quidditatiue infert necesse esse sed est de inesse sicut patet / nec etiam infert illas duas seu alteram ipsarum. Nec sequitur euidenter quod si non est necesse esse quidditatiue / quod sit non necesse esse / sicut dictum est supra de vno et non vnoSed bene sequitur quod non est quidditatiue necesse esse: vel si ad illam sequitur quod impossibile est diuinam essentiam non esse / verum est quidditatiue sic quod esse sit de suo conceptu quidditatiuo et illud comtederetur..

¶ Ad secundam diceretur quod maior est falsa. Ad probationem diceretur quod esse non est primus actus sed magis essentia siue in re siue in conceptu. Unde sicut antequam res existat vtrunque est in potentia: ita vtrunque est in actu et vtrique conuenit actualitas quando res est et actualitas essen tie prior / et existentia quasi modus vel passio eius nec oportet prius in subiecto vel quasi in subiecto esse necessitatem essendi ante istam passionem que est ipsamet necessitas essendi sicut nec vnitatem ante vnitatis passionem: nec in creatura existere quod est passio et extra conceptum quidditatiuum essentie create: quare et cetera. Unde non credo quod aliqua ratio pura que non fundetur in auctoritate sicut fundantur precedentes necessaria et ineuidens possit haberi ad hanc partem similiter nec ad oppositantdum est quod necesse¬

¶ Ad tertiam dicet esse et possibilt non diuidunt ens per contradictionem sicut extrema contraditionis quia tunc vnum esset affirmatio et aliud negatio / sed bene sequuntur contradictoria ad ipsa. Mon non oportet de omnibus talibus quod conueniant quibuscunque conueniant quidditatiue: quia possunt distinguere sicut passiones vel sicut accidentales vel quasi accidentales proprietates. Tamen puto bene quod est de intentione doctorum et philosophorum quod quicquid non est quidditatiue ipsum esse quod vel est impossibile vel possibile / et non necesse esse.

¶ Dico igitur quod esse actualis exi stentie est de conceptu quidditatiuo diuine essentie et hec est intentio solemnium doctorum etiam Scoti distinctione secunda sui primi in illa questione vtrum deum esse sit per se notum. vide ibidem. dico quod subsi

¶ Ad primum aliorum stere in diuinis duplex est vnum incommunicabile quod est subsistere suppositale vel personale / et istud bene distinguitur ab essentia. Et similiter existere incommunicabile quod est idem sibi. Aliud est ibi subsisterevel existere essentiale et communicabile et illud idem est penitus extra intellectum cum essentia et est ipsa per se primo modo.

¶ Ad secundum dico quod essentia et esse secundum communissimas rationes suas vt abstrahunt ab eius esse in conceptu et in effectu a deo et creatura: supposito etiam quod habeant rationes vniuocas: secundum rationem non habent quod distinguantur quidditatiue nec quod sint idem quidditatiue immo neutrum habent: quia in quibuscumque entibus hoc conuenit eis priuta in omnibus creatis. In alio autem ente puta in deo non conuenit eis: sunt enim idem ibi ita quod esse vnum quidditatiue vel non esse vnum accidit eis absolute sic a quibuscumque secundum quod in diuersis possunt inueniri. Aliter posset dici quod non est dare talem abstractionem essentie et esse secundum aliquam communitatem vniuocam ad deum et creaturam sicut communiter diceretur.

¶ Tertio diceretur dato quod esset hoc dare quod adhuoesse posset includi in conceptu dei sicut et necesse et se: licet distingueretur ab intentione essendi in communi accepta.

¶ Ad tertium dico quod non semper esse actu vel potentia necesse vel possibile seu contingens dicunt passiones entis sed aliquando partes vt in proposito sicut dicit Commentator in principio noni metaphisice de actu et potentia: et de necessitate esse dicit Aristoteles quinto metaphisice quod necesse esse est inuariabile et impossibile aliter se habere / hoc autem non dicit potentiam entis sed magis partem: prius enim est necessitas in subiecto vel quasi subiecto quam in passione vel quasi passione vt videtur / et ideo positio que ponit quod prima necessitas essendi est passio destruit seipsam vt videretur alicui.

¶ Ad quartum dico quod ita bene essentia conuenit aliis attributis sicut esse quod est quidditati ue idem essentie et ita simile est de vtroque. Sed dico vltra quod quodlibet attributum si ponatur quidditatiue distinctum ab essentia et quelibet relatio habet proprium esse actualis existentie quod est sibi quiddi tatiue idem / et distinguitur ab esse actualis ipsius essentie / sicut et attributum ab essentia.

¶ Ad quintum dico quod ista propositio deus est in re non alia est quam deus est deus vel essentia: et dico quod questio de et se non pertinet ad probleuma de actualitate nisi so lum in creaturis: quia in deo secundum Linconien sem non differt questio si est et si quid est. Aliter potest dici secundum Commentatorem quod intelligit deu esse quod significat complexionem propositionis vel extremorum in propositione et sic non est ad propositum.

¶ Ad sextum dico quod si ratio est bona ita concludit quod existentia non est quidditatiue existentia: quia si per impossibile non esset adhuc posset ab stractiue intelligi per representatiuum ita bene sicut essentia. Et ita dico sicut dixi supra in questione prima / quod noticia abstractiua de deo non abstrahit quidditatem ab esse in ratione obiecti cogniti: sed vt in re et in ente quia accidit sibi vt abstractione cognoscitur quod existat in re: etiam existentie accidit quod sit in re: vt sic cognoscitur.

¶ Ad septimum dico significatum nominis huius qui est vel esse / est ita abstractum in re sicut significatum nominis tetragramaton: sed secundum rationem / quia tetra gramaton est magis abstractumm sicut lux quam lucere / et cursus quam currere qui non differunt ab inuicennisi secundum rationem. Hec de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium articulum concludo ex predictis / et potest conclud quod deo verissime et propriissime conuenit esse actualis existentie: licet non vniuoce cum creaturis: immo nec verissime sibi conueniret si vniuoce conueniret sibi et creature quia non esset deus sicut dictum est supra.

¶ Ad hoc est prima ratio talis. Illi quod est simpliciter primum et summum in vniuersitate entium maxime conuenit esse: quia primum in vnoquoque genere est maxime tale: sed deus est huiusmodi: igitur et cetera.

¶ Secundo sic. Illud a quo omnia participant esse est maxime et verissime / habens esse: igitur et cetera.

¶ Tertio sic. Illi verissime conuenit esse cui soli conuenit quidditatiue sed soli deo conuenit esse quidditatiue secundum Auicennam quia est necesse esse. Nichil autem aliud est necesse esse simpliciter. sic quod de suo conceptu quidditatiuo sit esse et hoc secundum Auicennam: igitur et cetera.

¶ Quarto sic. Illud quod est mensura superue niens omnis esse est maxime esse: deus est huiusmo di: igitur et cetera. Hec de tertio articulo principa li quod deo conuenit verissime esse / tamen analogice cum aliis entibus.

¶ Ad primum argumentum principale patet ex predictis quod deus non est vniuoce ens cum aliis.

¶ Ad secundum dico quod maior est falsa. Tu dicis primum principium complexum non posset negari mente dico quod verum est: quia est summe proportionatum in esse cognoscibili intellectui nostro: non sic autem esse diuinum: ideo et cetera.

¶ Ad tertium dico quod bene concludit quod deus non est vniuoce ens cum rebus creatis: quia est causa equiuoca totius entitatis ipsarum Ad quartum dico quod esse est de conceptu quiddi tatiuo diuine essentie quando dicis quod essentia diuina potest intelligi non intelligendo suum esse: dico quod falsum est accipiendo esse notionaliter sed ac cipiendo essentialiter / bene est hoc possibile quia possibile est intelligere essentiam diuinam conceptu simplicis intelligentie non formando complexionem. aliquam / vel compositionem quod ipsa sit vel non sit / sed hoc non arguit quod esse non conueniat sibi per se primo modo et verissime / sicut etiam ipsa conuenit sibiiipsi. Sic ad istam questionem.