Table of Contents
Commentarius in libros Sententiarum
Liber 1
Praefatio
Prologus
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctio 28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Distinctio 41
Distinctio 42
Distinctio 43
Distinctio 44
Distinctio 45
Distinctio 46
Distinctio 47
Distinctio 48
Liber 2
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctiones 4-5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctiones 21-22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctiones 26-28
Distinctio 29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctiones 40-41
Distinctio 42
Distinctiones 43-44
Liber 3
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctio 5
Distinctio 6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctio 18
Distinctio 19
Distinctio 20
Distinctio 21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27
Distinctiones 28-30
Distinctio 31
Distinctio 32
Distinctio 33
Distinctio 34
Distinctio 35
Distinctio 36
Distinctio 37
Distinctio 38
Distinctio 39
Distinctio 40
Liber 4
Distinctio 1
Distinctio 2
Distinctio 3
Distinctio 4
Distinctiones 5-6
Distinctio 7
Distinctio 8
Distinctio 9
Distinctio 10
Distinctio 11
Distinctio 12
Distinctio 13
Distinctio 14
Distinctio 15
Distinctio 16
Distinctio 17
Distinctiones 18-19
Distinctiones 20-21
Distinctio 22
Distinctio 23
Distinctio 24
Distinctio 25
Distinctio 26
Distinctio 27-29
Distinctio 30
Distinctiones 31-32
Distinctiones 33
Distinctiones 34-36
Distinctiones 37-39
Distinctiones 40-42
Distinctiones 43
Distinctiones 44
Distinctiones 45
Distinctiones 46
Distinctiones 47
Distinctiones 48
Distinctiones 49
Distinctiones 50
Quaestio 3
¶ Uidetur quod non vna persona diuina non potest assumere naturam creatam sine alia. Sed hoc est incarnari: ergo etc. Probatur malior: quia assumere est agere et operatio persone circa creaturam. Sed opera trinitatis ad extra sunt indiuisa secundum Augustinum. 4. de trinitate. c. 19. ergo etc.
¶ Secundo sic. Persona non potest incarnari vel vniri nature humane sine essentia quia sunt essentialiter idem: ergo etiam cum personasit essentialiter cum alia persona vna non potest incarnari sine alia.
¶ Tertio sic. Quorum est vna subsistentia ad ipsa est vnio eadem vt ad subsistens. Sed vnio nature ad suppositum extrinsecum est ad aliquid subsistens. Cum ergo diuinorum suppositorum trium sit vnica subsistentia videtur quod omni sit terminare. vnionem talem et per consequens incarnari. De solo filio dei dicitur et tenet
¶ Contra fides quod est incarnatus. Uerbum caro factum est. Ioannis I. ergo vna persona potest in caruari sine aliaIn ista questione sic procedam.
¶ Tertio dato quod sic quod ita factum sit. Inquiram vtrum essentialis proprietas verbi sit ratio formalis terminandi vnionem nature assumpte ad ipsum in ista incarnatione.
¶ Quantum ad primum articulum videretur alicui quod pater non potuerit incarnari quia impossibile est quod pater sit filius. Sed si incarnaretur vel posset incarnari ipse posset esse filius: et tunc in trinitate essent duo filii quod est impossibile: en go etc. Similiter potest argui de spiritu sancto.
¶ Secundo sic. Incarnari est quoddam mitti. Sed patri non conuenit mitti sicut dictum est in primo: ergo etc.
¶ Tertio sic. Illud quod ex sue proprietate est innascibile non potest incarnari vel nasci in carne. Sed pater est huiusmodi vt dictum est in primo: ergo etc. Alias enim sequeretur quod esset genitus et ingenitus.
¶ Secundo quia hoc repugnat suo modo procedendi qui est per modum amoris vel voluntatis: non autem per modum nature. Procedit enim non quomodo natus: sed quo modo datus. 1 de trinitate: ergo etc.
¶ Tertio ex sua proprietate dicitur spiritus. Sed spiritus non potest esse corpus vel aliquid corporeum: ergo etc. non obstantibus dico quod nulli¬
¶ Sed istis persone diuine repugnat assumere carnem vel naturam creatam sibi vnibilem ad vnitatem suppositi. Ita quod et pater et filius et spiritus sanctus quilibet potuit incarnari loquendo de potentia diuina absoluta. Et hoc patet per illas rationes quibus probatum est in prima questione quod incarnatio possibilis est ex parte diuini suppositi. Quelibet enim persona est aliquid subsistens incommunicabile simpliciter independens et per consequens po¬ tens terminare aliquam dependentiam: non autem nisi dependentiam vnionis nature vnibilis ad suppositum et subsistens incommunicabile sicut est deductum ibiquare etc. Et possunt accipi alie due rationes que ibidem ponuntur. dico quod si divine tres persone
¶ Secundo incarnarentur quod cum quelibehabeat propriam rationem sue personalitatis et incommunicabilitatis quia propriam proprietatem personalem que esset ratio terminandi vnionem nature afsumpte sicut dicetur in tertio articulo non incarnarentur secundum eandem vnionem nec eiusdem rationis si alterius et alterius sicut rationes formales terminam di tales vniones essent alie et alie et alterius rationis et alterius. Impossibile est enim vt ad per se terminos alterius et alterius rationis sint respectus eiusdem rationis praecipue de respectibus realibus vt dicetur. dico quod licet de potentia absoluta
¶ Tertio pater et spiritus sanctus potuerint incarnari sicut dictum est: tamen de potentia ordinate et de facto solus filius est incarnatus. Tum quia magis conueniebat hoc vel congruebat personalitati eius puta filiationi. Tum quia magis conueniebat suo modo procedendi per modum n ature: ideo etc. I contra hoc dico quod pate¬
¶ Ad primum i es potuit incarnari aliter quam de matre: quia potuit creare naturam et sibi vnire eam et ita nonfuisset filius et similiter de spiritu san cto. Similiter etiam nullum est inconueniens quod aliquis istorum sit filius vel dicatur filius secundum humanam naturam sed quod secundum diuinam est impossibile. Tunc enim esset confusio personarum diuinarum: quare etc.
¶ Ad secundum dico quod si pater incarnaretur non mitteretur nec sua incarnatio esset missio sicut incarnatio filii vel piritus sancti. Non enim esset manifestatio quod pater esset ab alio sicut etiam nec manifestatio patris in illa voce hic est filius meus dilectus potest dici mitsio eius. Dico ergo quod incarnatio in communi et abso lute accepta abstrahit a missione: quia non dicit nisi vniri carni in vnitate suppositi.
¶ Ad tertium dico quod non est inconueniens patrem esse ingenitum et innascibilem secundum naturam diuinam et genitum vel nascibilem secundum naturam assumptam. Sicut etiam deus vel filius dei erat mortalis secundum naturam assumptam et immortalis secundum naturam diuinam et multaalia talia. et sancto quod non
¶ Ad secundum dico quod non repugnat hoc modo suo proceden di scilicet quod procedat quomodo natus secundum naturam assumptam licet repugnet hoc sibi in natura diuina etiam pcundm ipsam sicut dictum est in primo.
¶ Ad tertium dico quod non magis est spiritus quam pater vel filius: quia deus spiritus est licet hoc nomen sibi approprietur sicut patet in primo: et ita non plus repugnat sibi incarnari propter hoc quam aliis personis. Hec de primo articulo.
¶ Quantum ad secundum articulum. An scilicet vna persona potuit incarnari sine alia dicendum est omnino quod sit quocunque sine alia
¶ Ad hoc sunt rationes. Quecumque suppositaliter distinguntur possunt distincte suppositare naturam vnibilem et ita vnum quod non aliud vt videtur. Sed tres persone sunt huiusmodi vt patet ex primo: ergo etc.
¶ Secundo sic. Illa quorum quodlibet est simpliciter independens propria independentia et incommunicabile per se subsistens possunt distincte vel non simul terminare respectum vnionis ad ipsa secundum quod huiusmodi. Sed hoc non est nisi incarnari vnum si ne alio vel distincte ergo etc.
¶ Tertia ratio est ista. Agens voluntarium contingenter potest causare imaliquo fundamento aliquem respectum extrinsecum si ne alio respectu essentialiter distincto. Sed respectus vnionis ex parte nature vel naturarum assum ptibilium ad plures personas sunt essentialiter distincti et ab inuicem et a natura vel naturis ergo potest facere deus vnum sine alio et sic vna persona incarnabitur sine alia.
¶ Quinta ratio non est minus sufficiens. Unum diuinum suppositum substentare naturam assumptibilem in seipso sine quocumque alio quam supepositum creatum vt videtur. Sed suppositum creatum sic substentat naturam suam quod simul cum ipso nullum aliud. Patet ergo hoc potest quodlibet diuinum suppositum vt videtur.
¶ Dico igitur quod loquendo de vnione vel vnionibus nature vel naturarum assumptibilium ad diuinum suppositum quarum vnionum vel cuius vnionis est distincta ratio terminandi imhoc supposito et in illo vnum suppositum potest et potuit incarnari sine alio sicut de facto verum est de supposito verbi quod est incarnatum et non alia duo patris scilicet et spiritus sancti. Hec de secundo articulo.
¶ Quantum ad tertium articulum. Dato quod vnum suppositum possit incarnari sine alio et quod vnum fuerit de facto incarnatum sicut verbum. An ratio terminandi vnionem nature assumptead ipsum sit relatio vel essentia diuina in ipso. Dubium est.
¶ Et dicunt aliqui quod essentia est ratio terminamdi talem vnionem vel respectum et non ipsa relatio vel proprietas filii sicut ratio formalis licet bene sicut causa sine qua non. Unde dicunt quod essentia vt in flio est ratio terminandi talem vnionem. Quod autem et sentia sit ratio terminandi immediata et formalis Tum quia ratio terminandi respectum non potest poni nisi aliquid absolutum sicut nec ratio fundandi Ad respectum enim non terminatur respectus nec est respectus: immo si ad respectum esset respectus esset processus in infinitum. Tum quia per rationem essentie natura creata est in potentia obedientiali respectu persone divine vt assumatur. Tum quia per rationem essentie verbum continet virtualiter vel eminenter perfectionem suppositi creati non per relationem ipsam sicut dictum est supra. Tum quia per rationem essentie verbum primo subsistit non autem per rationem proprietatis quia illa non dat verbo subsistentiam sed incommunicabilitatem tantum: ergo etc. Tum quia si comueniret verbo ratione sue proprietatis incarnari vel terminare talem vnionem. Sequeretur quod alia supposita non possent incarnari nec vnionem talem terminare quia non habent proprietatem filii. hoc autem est falsum vt dictum est: ergo etc. Tum quia illud quod est filioratio referendi ad patrem non est sibi ratio terminam di habitudinem aliquam nisi paternitatem vt videtur: quia tunc eadem habitudo duabus opponeretur quod est im possibile. Oportet enim multiplicari habitudines secundum habitudines oppositas. Unde et impossibile est quod in vno albo sit vna similitudo ad plura alba. Filiatio autem est in filio vt ratio referendi ad patrem: ergo non terminat nec est ratio terminandi nisi patet nitatem: non ergo predictam vnionem vt videtur. Dicunt tamen quod essentia vt in filio vel vt substat proprieta ti filii terminat istam vnionem. Ita quod proprietas est quasi causa sine qua non et annexa.
¶ Ex quo sequitur quod non oportet tres personas incarnari nec talem vnionem terminare licet essentia tribus personis sit communis vi aliter aliquo modo scilicet quod
¶ Alii dici al in natura humana assumpta a verbo duplex est vnio. Una que est prior vel prima et illa est ad naturam diuinam. Prius enim natura vnitur nature quam natura persone sicut prior est natura quam persona. Et huius vnionis dicunt quod essentia diuina est formalis ratio terminandi: quia sibi primo conuenit terminare dependentiam nature humane eo quod sibi primo conuenit subsistere. Essentia enim est primum subsistens in diuinis sicut dicunt: quare etc.
¶ Alia est vnio posterior saltem ratione vel consideratione licet non duratione que est nature ad suppositum vel personam et istius vnionis ratio terminan di oportet necessario quod sit proprietas personalis et non essentia ipsa. Nam si staretur in prima vnione natura esset vnita tribus personis habentibus eandem essentiam ratione eiusdem essentie. Secundo etiam quia illa vnio secunda est vnio ad suppositum: vt suppositum est et subsistens incommunicabiliter. Suppositum vero tale est per proprietatem relatiuam non autem per essentiam ergo etc.
¶ Ex hoc concludunt et bene quantum ad hoc quod oportet necessario ponere aliquam distinctionem ex natura rei inter proprietatem et essentiam quecunque sit illa siue modalis siue formalis. Alias enim esset impossibile quod proprietas esset ratio terminan di vnionem et non ipsa essentia et alias esset impossibile per consequens quod vna persona incarnaretur et non alia qune sunt falsa vt patet. fyistas opiniones intendo arguere
¶ Et primo contra primam sic. Quecunque sunt dem totaliter extra intellectum si vnum est ratio formalis terminandi aliquem respectum realem etr aliud Probatio quia talia non possunt distingni nisi secundum rationem. Hec autem distinctio secundum rationem non sufficit ad hoc quod vnum terminet et aliud non. Oportet enim quod relatio realis habeat rationem terminandi realem non rationis. Sed secundum eos relatio et essentia diuina sunt idem penitus extra intellectum nec distinguntur nisi secundum rationem: ergo si proprietas non est formalis ratio terminandi talem respectum nec essentia et si et sentia est formalis ratio terminandi et proprietas consequenter.
¶ Secundo sic. vnio nature humane ad ver bumlest vt ad incommunicabile determinatum subsistens sed quod sit incommunicabile subsistens vtrumque conuenit sibi per proprietatem et non per essentiam tanquam per rationem formalem. De incommunicabilitate patet. De subsistentia etiam patet loquendo de illa que est propria verbo et non est communicabilis cuiusmodi subsistentia essentie: ergo etc.
¶ Tertio sic. In quibuscumque sui positis est aliqua ratio formalis eadem singulariter ratio dico terminandi aliquem respectum realem antece dentem ad illum respectum vel magis ad actionem per quam habetur talis respectus illa supposita vniformiter terminant eundem respectum. Patet in diuinis et in creaturis. Nam quia tribus diuinis suppositis antecedenter ad creationem habetur diuina essentia que est ratio terminandi respectum creature ad deum. Patet quia tria diuina supposita terminant illum respectum et creant et similiter duo supposita pater et filius spirant spiritum sanctum et terminant respectum spirationis passiue vniformiter: Si ergo diuina essentia est ratio formalis terminandi respectum predictum vnionis cum ipsa eadem numero habeatur cum tribus diuinis suppositis et antecedenter ad ipsam vnionem et ad actionem causatiuam vnionis sequitur quod tria diuina supposita terminant istam vnionem et sic sunt tria incarnata quod est falsum. Nec valet si dicas quod non: quia essentia non est ratio terminandi absolute sed vt in filio.
¶ Contra primo quia ex hoc habetur propositum quia hoc non addit aliquid reale vltra proprietatem filui et sic magis ipsa proprietas est ratio formalis terminam di.
¶ Secundo quia hoc non euadit. Nam licet essentia non sit ratio terminandi ipsi patri nisi vt est prius: et in patre nec in filio nisi vt est filii et in filio: et sic etiam de spiritu sancto. Istud tamen non tollit quin trium sit vna intellectio et quin quicquid vnus intel ligit intelligat alius: ergo finaliter in proposito: quia omnium est vna ratio terminandi omnes terminabunt istam vnionem et sic omnes erunt incarnati pater et filius et spiritus sanctus. 2 est ista essentia diui¬
¶ Quarta ratio na non est ratio termimandi aliquem respectum in creatura nisi causati ad causam vel mensurati ad mensuram et arguentis perfectionem simpliciter in ratione terminandi vt dictum est supra: sed respectus vnionis nature assumpte ad ver dum non est talis vt dictum est supra: ergo etc.
¶ Contra tertiam rationem instatur. Nam secundum doctorem illum qui ponit eam essentia diuina est ratio terminandi fruitionem beatificam seu actum fruitionis beatifice tamquam ratio formalis obiectiua ipsius et planum est quod antecedenter conuenit tribus personis ad actum fruitionis creature modo dicit ipse in primo suo quod creatura potest frui vna persona diuina non fruendo alia ita quod non oportet quod omnes tres persone terminent istam fruitionem licet omnes tres antecedenter habeant ean dem rationem terminandi communem puta essentiam: ita diceretur in proposito quod non oportet tres personas incarnari nec terminare predictam vnionem licet essentia sit ratio terminandi. ad hoc quod non est simile
¶ Respondetue de vnione nature ad suppositum et de vnione fruitionis beatifice: vt ad obiectum quia essentia diuina precise secundum se et in ratione essentie est obiectum et terminus quod et quo fruitionis beatifice et accidit sibi secundum quod huiusmodi vt sit in supposito aliquo. Unde si per impossibile esset separata ab omnibus suis suppositis adhuc sibi posset hoc conuenire quod esset obiectum quod et quo fruitionis et ideo potest videri clare et ipsa potest creatura fruibeatifice non videndo aliquam personam vel non fruendo aliqua persona vel fruendo vna persona non fruen do alia vt obiecto secundario quicquid sit de videndo licet essentia antecedenter sit in tribus suppositis quia hoc non est per se: sed per accidens quantum ad hoc. Sed si ipsa ponatur ratio terminandi vnionem ypostaticam iam non accideret sibi: vt sic esse in supposito sed necessario per se esset in supposito antecedenter ad talem vnionem et non esset nisi terminus quo suppositum vero esset terminus quod. Cum ergo equaliter per se intecedenter sit in quolibet supposito et non sit magis dare rationem quare in vno supposito esset ratio terminandi quam in alio videtur adhuc quod in tribus suppositis esset ratio terminandi et tria supposita termi narent et essent per consequens incarnatanon videretur alicui ista
¶ Sed adhue solutio suficere: quia sicunaccidit essentie divine vt est obiectum fruitionis quod et quo quod sit in aliquo supposito: ita etiam vt diceretur ad cidit sibi: vt ratio terminandi in vno supposito vnionem puta in verbo quod est terminus quod: quod ipsa sit in alio vt sic: et ita non plus oportet vnionem terminari nisi ad vnum suppositum quod est verbum quam fruitionem ad nullum suppositum vel sic ad vnum quod non ad aliud vt videtur quam tumcunque essentia sit ratio terminandi vnionem sicut et fruitionem.
¶ Preterea licet per istam solutionem quantum est ex ipsa posset haberi quod essentia diuina posset terminare fruitionem beatificam dato quod nulla persona tamen si maior illa sit vera oportet quod si essentia termina primo quod persona secundario et pari ratione qua vnaeadem ratione et alia sicut etiam arguit illa de terminatione vnionis: quia essentia communis est et non minus communicatur tribus cum eo quod sibi conuenit: vt est quod et quo quam vt est tantum quo. Sed tunc videtur contra te quomodo potest esse actus beatificus aliquis intuitiuus vel fruitiuus essentie et non persone: immo omnium personarum cuius oppositum dictum est in primo. Hoc enim non videtur possibile secundum maiorem predictam vel rationem que tamen sustinetur.
¶ Ad quod non apparet solutio nisi quod non est simile de actu visionis vel fruitionis immanente et de vnione illa quasi transeun te. Primi enim magis abstrahunt a conditionibus obiecti et ita non oportet quemlibet talem terminari ad omnia in obiecto beatifico sicut oportet vnionem a personas tres si essentia esset ratio terminationis licet bene oporteat hoc de visione et fruitione quae ponitur modo in beatis de facto et de qualibet eiusdem rationis.
¶ Preterea etiam non videtur verum loquendo de fruitione beatifica que nunc est quod essentia siterminus quod et quo quin suppositum sit terminus sal tem secundarius. Suppositum enim diuinum diligitur a beato et ipso fruitur licet ratione essentie vt termini quo quare etc. diceretur quod ideo videretu¬
¶ Ad primum posse dici quod omnis actus et respectus cuius essentia diuina est ratio terminandi et antecedenter habetur a tribus suppositis diuinis terminatur ad tria supposita diuina: et ideo omnis actus beatificus creature terminatur ad tria supposta vt videtur si est idem actus quo attingitur essentia et suppositum sicut dictum est in primo et ita sequituvltra in proposito quod vnio esset ad tria supposita diuina: et sic iterum essent incarnata: quare etc. secundam opinionem primo contra
¶ Contra illam vnionem ad naturam priore vnione ad suppositum arguo: quia si est illa prior vniead naturam et essentia sit ratio terminandi sequitur quod tria supposita sint incarnata sicut prius in illo priori quo prima vnio est ad essentiam.
¶ Secundo sequitur quod sunt ibi due incarnationes. Una nature et alia et persone et due vniones ex parte nature quod non videtur esse verum: quia vnio ista nature ad verbum non est nisi vt communicabilis ad incommunicabile subsistens et ad subsistendum in ipso sed subsistere incommunicabiliter non conuenit essentie diuine quia ipsa. est communicabilis: ergo non est vnio nature ad naturam alia ab illa que est ad verbum vel personam.
¶ Preterea quero vtrum deus possit facere priorem vnionem siue posteriori vel non. Non potest dicere quod non: quia sunt efsentialiter distincte: vt patet quia sunt duo act cidentia nature et vnum est prius alio: ergo etc. Tunc que ro ad quam vnitatem ista vnio terminatur. Non ad vnitatem persone quia non est ibi vnio ad personam ergo ad vnitatem nature: ergo natura diuina et humanavel sunt vna natura vel conueniunt in vnam naturam quod est falsum: quare etc.
¶ Quantum ad secundum quod dicit quod vnio ad personam habet pro ratione terminandi proprietatem personalem. Dico quod verum dicit et non est ibi alia vnio nisi ad personam: ita quod ambe nature in eandem personam conueniunt: et in ipsa suppositantur Una quidem sicut in proprio supposito naturali sicut natura diuina et alia tanquam in extrinseco non naturali sibi scilicet natura humana¬
¶ Quantum ergo ad istum articulum videtur michi dicendum quod ratio terminandivnionem nature humane ad verbum non est essentia: sed sua proprietas relatiua scilicet filiatio qua est suppositum subsistens incommunicabiliter sicut dictum est supra. Cum enim ista vnio sit ad personam vt persona est et vt natura personetur in ipsa innitendo sibi et sit ad personam determinatam verbi videtur quod hoc conueniat libiratione sue proprietatis qua formaliter est talis personade prima opi¬
¶ Ad primum illorum nione dico quod respectus aliquis bene potest esse ratio terminandialium respectum non dico sibi oppositum vel mutuum sed alium et hoc in proposito praecipue quia per istum respectum persona est formaliter independens sicut dictum est supra. Quando dicis quod non: quia respectus non est ratio fundandi respectum. Dico quod immo bene respectus fundat respectum sicut respectus de quartogenere vel de aliis predicamentis cum sint accidentia et creature bene fundant respectum sui ad deum vel ad creatorem et respectum inherentie ad subiectum: quare etc. Sicut etiam proportiones que sunt respectus bene fundant proportionabilitatem. Proportionabilio tas enim est similitudo proportionum. Nec obstat pro cessus in infinitum sicut alias poterit declarari: Non enim fundat respectum eiusdem rationis.
¶ Ad secundum dico quod non arguit nisi per rationem essentie vel alicuius essentialis potest deus causare talem vnionem vel respectum: sed non concludit quod per essentiam vel aliquid essentiale terminet ipsum sicut dictum est in prima questione.
¶ Ad quartum dico quod vnio est nature primo ad subsistens non quodcumque: sed incommunicabile quod est persona. Essentia autem licet sit primum subsistens indiuinis non tamen est incommunicabilis. ideo dico quod non est ratio terminandi sed proprietas. Quando dicis quod proprietas nichil prestat supposito nisi incommunicabilitatem et per consequens non subsistentiam. Dico quod immo talem puta incomunicabilitatem. Quodlibet enim positiuum in diuinis ex se subsistens est.
¶ Ad quin tum dico quod nulli alteri supposito potest conuenire quod terminet vnionem illam eandem numero quam terminaverbum nec aliquam eiusdem rationis sicut etiam dictum est in corpore questionis. licet enim alia supposita posint terminare per suas proprietates alias vniones: non tamen istam nec aliquam eiusdem rationis.
¶ Ad sextum dico quod filiatio est ratio in filio referendi ipsum ad patrem: non autem ad creaturam vel naturam assumptam: quia ad ipsam non refertur realiter sed magis econuerso natura assumpta ad ipsum et dico quod filiatio potest esse ratio terminandi talem respectum ea dem relatio existens qua refertur ad patrem quod esset impossibile si poneretur verbum referri ad naturam atsumptam: et est relatio mutua vnionis sicut est relatio similitudinis: de qua ponitur exemplum in arguendo.
¶ Ad primum principale dico quod assumere vno modo dicitur effectiue vel causaliter et sic vna diuina persona non potest sibi assumere naturam vel alteri sine aliis: quia non potest causare vnionem sine alia eo quod est ipsis communis ratio causandi Alio modo potest accipi terminatiue et est ad se: vt ad terminum vnionis et sic idem est quod incarnari et sic dico quod vna potest assumere sine alia. Nec oppositum probat argumentum.
¶ Ad secundum dico quod non est simile de essentia et persona et de persona et persona. Nam essentia et persona sunt idem supposito: et ideo oportet quod cui vnitur persona quod etiam essentia. Sed persona et persona non sic sunt idem supposito: et ita aliquid potest vniri persone in supposito quod non alteri persone.
¶ Ad tertium dico quod trium suppositorum diuinorum est vna subsistentia communicabilis puta essentia et tres incommunicabiles per tres proprietates quibus distinguntur ideo potest natura vniri vni dato quod non alteri non sic est de vnione personarum adinuicem per gratiam: quia cum illa sit secundum rationem causalitatis gratie vel acceptationis persone et ratio causalitatis vel acceptationis sit communis et aliquid essentiale vna sine alia vniri non potest etc.
On this page