Quaestio 3

¶ Questio tertia.

Tertio quaero utrum angelus sit in loco.

Uidetur quod non. Boheus de ebdoma dibus dicit quod communis animi conceptio est incorporalia non esse in loco. Sed angelus est aliquid incorporale. ergo etc.

¶ Secundo sic. Et confirmatur per Augustinum. 83. q. q. 20. qui probat ex intentione deum non esse in loco: quia non est corpus

¶ Tertio sic. Locus est continens locatum. 4. phisicorum. Sed corpus nec aliquid corporis potest continere angelum: quia est aliquid minus actuale quam angelus. ergo etc.

¶ Quarto sic. Omne locatum habet situm. Sed nichil habet situm nisi quantum quia situs est hab tudo partium ad locum. ergo angelus non est locatus sicut non est quantus.

¶ Quinto sic. Si angelus est in loco. Aut est in eo violenter aut naturaliter sed neutro modo. Quod non violenter patet: quia nullus locus est conseruatiuus. ergo etc.

¶ Contra. Magister dicit quod angeli creati fuerunt in celo empirreo sicut in loco I

¶ In ista questione sic procedam.

¶ Primo ostendam quid est locus.

¶ Secundo ostendam quod angelus est in loco nec repugnat sibi esse in loco.

¶ Tertio inquiram quid est sibi ratioessendi in loco vtrum in substantia vel operatio vel limitatio vel quid vltimo ad rationes

¶ Quantum ad primum dicit Aristoteles. 4. phisicorum. quod "locus est vltima superficies corporis continentis immobilis primum". Et Damascenus I lib. c. 16. concordat cum ipso exceptaimmobilitate. Dicit enim quod locus est corporalis finis eius quod continet secundum quod continet id quod continetur. Puta aer continet corpus. corpus autem continetur. Iste due descriptiones in hoc conueniunt quod ambe ponunt locum esse vltimum corporis continentis respectu corporis contenti. quicquid vltimum tangit vltimum corporis contenti. Unde Damascenus vbi supra. Non autem vniuersus continens aer locus est eius quod continetur corporis sed finis eius qui continet aeris et tangens illud quod continetur corpus.

¶ Sed contra descriptionem Aristotelis oriuntur quatuor difficultates: quarum tres sunt communes Damasceno et quarta est specialis Aristoteli.

¶ Prima est quia si locus est vltima superficies videtur quod locus non distinguatur specifice a superficie sed quod sint eadem species quantitatis contra Aristotelem in predicamentis

¶ Secunda difficultas est de vnitate et entitate loci. Cum enim locus sit superficies oportet quod sit ad cidens et accidens corporis locantis formaliter existens in primo. Sed nullum accidens vnum numero est formaliter in tribus subiectis quod tamen verum est de loco. Sit enim virga continua cuius vna pars sit in aerealia sit in aqua et tertia in terra. Planum est quod non habet nisi vnum locum sicut non est nisi vnum corpus alioquin vnum corpus naturaliter esset in pluribus. locis: et tamen ille locus est in tribus corporibus nulmero distinctis in acre aqua et terra. igitur etc.

¶ Ten tia difficultas est quia si locus est superficies est aliquid absolutum formaliter et intrinsece. Sed abso lutum potest esse in actu sine alio absoluto a quo non dependet vt videtur. ergo locus potest esse in actu sine locato quod est contra Aristotelem: quia tunc posset esse vacuum.

¶ Quarta est contra immobilitatem Aristotelis: quia locus est accidens corporis locan tis. ergo recedente vel fluente vel moto corpore locante necessario mouetur locus et ipso corrupto corrumpitur: quia nec accidens migrat de subiecto in subiectum nec manet subiecto corrupto. igitur est corruptibilis et mobilis vt videtur. Nam motis nobis monem tur omnia que sunt in nobis secundum philosophum libro thopicorum. ergo non videntur ille descriptio nes bone

¶ Ad primam instantiam dico quod locus per se et essentialiter nichil positiuum dicit vltra vltimam superficiem corporis continentis. Quando dicis vltra quod immo quia est distincta species quantitatis continue a superficie. Dico quod non intendebat philosophus ponere superficiem et locum distinctas species quantitatis per se sed distinguere aliquo modo inter ista quia locus licet sit superficies non tamen est quecunque superficies sed superficies vltima corporis continentis. Superficies inquam continua et ita in plus se habet superficies quam locus. Un de et in quinto metha. non fecit mentionem de loco inter species quantitatis. Uerum est tamen quod commentator ponit locum in genere qualitatis. Et ratio eius est: quia locus conseruat sed hoc non est nisi per qualitates. ergo etc. Dico quod hoc nichil valet: quia ad locum per se non pertinet conseruare vt patet de loco respectu eius quod est in ipso violenter. Sed ad locum per ac cidens pertinet hoc in quantum est conueniens et naturalis locato. Dices quomodo ergo locus pertinet ad considerationem phisici et naturalis ex quo non dicit nisi superficiem videtur enim magis pertinere ad mathematicum quia abstrahit a qualitate et a materia sensibili. Dico quod ad phisicum pertinet si cut etiam quantitatis de qua diceret commentator quod ipsa secundum se est diuisibilis in infinitum non per qualitatem naturalem: quia vt naturalis non est diuisibilis in infinitum saltem secundum aliquos: et communiter loquentes.

¶ Ad locum ergo per se non plus pertinet positiue quam vltima superficies corporis continentis. Quod autem conseruet vel corrumpet hoc accidit: licet forte ratione qualitatum naturalium quibus hoc sibi conuenit pertineat ad phisicum sicut ab aliis diceretur

¶ Ad secundum dubium dici tur quod non requiritur causata vnitas in loco sicut in locato. Nam ad vnitatem loci sufficit vnitas contiguationis quia ergo aer et aqua et terra contiguantupossunt facere locum vnum. Contra locus est accidens: quia est superficies. Sed ad vnitatem numera lem accidentis absoluti non sufficit vnitas contigua tionis in subiecto quia vnitas contiguationis non est nisi inter nueraliter distincta ergo etc. Dicerem igitur quod illa virga secundum tres partes suas non est in vno loco sed in tribus. Quod patet quia quod libet illorum corporum habet propriam superficiencircunscribentem non totam virgam sed partem vit ge vt patet. Diceres quo modo distincta vbi possunt esse in partibus virge que non sunt distincte nec dicontinuate. Dico quod nullum est inconueniens sicut nec est inconueniens quod vnum lignum quantumcunque continuum sit immediate album et in alia medietate nigrum habens distinctas qualitates contrarias.

¶ Dices iterum quod ex predictis sequitur quod idem corpus naturaliter sit in pluribus locis quod est impossibile. Dico ad hoc quod idem corpus secundum se totum esse in pluribus lecis immediate et per se primo est impossibile per naturam sed idem corpus secundum suas partes et ita non primo esse in pluribus locis immediate et per se primo est impossibile per naturam: sed idem corpus secundum suas partes: et ita non primo esse in pluribus locis contiguis adinuicem inter que non est alicuius locus si cut inter Parisius et Romam est alius locus. Dico quod non est inconueniens aliquod sic est in proposito¬

¶ Ad tertium dubium dico quod est motiuum hoc aliquorum quare ponunt locum esse de genere relationis vel respectiuum. Uidetur enim eis quod locus in actu esse non possit sine locato sicut nec locatum in actu sine loco sicut nec respectus vel respectiuum sine termino. Sed dico quod istud non de bet mouere. Locus enim in actu potest accipi dupliciter: quia vel in actu primo vel in actu secundo. vel quasi secundo. Tunc dico quod locus in actu primoid quod est potest esse sine locato: quia saltem virtute diuina potest esse vacuum et conseruari corpus comtinens cum sua superficie et lateribus distantibus seipsis et per aliquid positiuum medium interiacens

¶ Secundo modo in actu non potest esse sine loca. to quia non potest esse locans vel locare in actu sine locato sicut etiam nec locatum isto modo sine loco. Quod autem inuenitur aliquando dictum quod locus est in capitulo relationis vel aliquid respectiuuum hoc non est nisi denominatiue a respectu locationis vel circumscriptionis actiue vel quasi actiue que est loca. tio in actu ex parte loci inquantum locus locat in actu Sicut etiam secundum aliquos sanitas et pulchritudo denominatiue dicuntur qualitates propter qualitates in quibus fundantur licet essentialiter sint relationes et proportiones quedam qualitatum vel menbrorum sicut videtur innui in. 7. phisicorum.

¶ Ad quartum et oltimum dicitur quod aer vel corpus non habeat rationem loci abso lute vt est hic aer sed inquantum habet diffinitam distantiam et habitudinem ad polos mundi et centrum terre secundum quod est in tanta distantia ad orben a quibus vel respectu quorum habet immobilitatem que est formale in loco. Sed continuum vel superficies est in nunc rale. quia igitur hoc aere qui prius locabat succedit aliud corpus in eadem distantia et habitudine ad centrum et polos mundi per consequens lis locus / materialiter varietur. manet tamen idem locus numero formaliter et est locus vere immobilis. Exemplum ponitur quod manet idem fluuius numero licet partes materiales eius continue fluant.

¶ Contra illa distantia subiectiue est in hoc acre distante sicut accidens eius. ergo recedente hoc aere non manet hec distantia quia nec manec sine subiecto nec mignat in aliud subiectum: licet bene possit in corpore succedente esse equalis vel si¬ milis distantia: et sic manet idem locus numero.

¶ prae falsum est quod accipiunt illam distantiam esse formale in loco quia locus sicut dictum est aliquid est abso lutum. Alioquin deus non posset facere vacuum.

¶ Preterea quero quid intelligis per polos et cemtrum a quibus dicis locum accipere immobilitatem. aut intelligis puncta tantummodo imaginata in celo et in terra. Aut partes determinatas orbis celi et terre. Si primo modo ergo locus non habet immobilitatem nisi imaginatam et non reale sicut tu dicis quod habet realem. Si secundo modo planum est quod quelibet pars celi mobilis est. ergo per comparationem ad ipsam non potest dici aliquid immobile.

¶ Dico igitur quod locus vere et realiter per accidens tamen mobilis est sicut et corpus in quo est sicut in subiecto et corruptibilis ad corruptionem corporis vel subiecti sui sicut et aliud accidens. Dico tamen quod habet immobilitatem imaginatam tantum. quia mathematicus causa doctrine non vt ita sit in re imaginatur vnam lineam ab vnaparte celi ad aliam protractam vel transeuntem per centrum terre quod est etiam punctus imaginatus et ista linea terminata hinc inde ad caelum vocatur axis extrema vero vel trinum seu puncta terminantia voer tur poli et sunt puncta imaginata in celo et respectutalium polorum centrum dicitur locus immobilis imaginarie tantum non realiter sed realiter mobilis est et corruptibilis aliquando manet tamen in equipolenti quia cedenti priori corpore puta aere qui prius locabat succedit aliud corpus quod locat eque benesicut locus precedens. Locus tamen per se primo non dicitur moueri quia per se primo non est in loco. Quod autem primo mouetur vel per se est in loco loci autem per se non est locus sed locati propter quod etiam dicit Aristoteles immobilis primum. Et per hoc satis saluatur intentio Aristotelis. Non em voluit quod simpliciter locus esset immobilis sed sufficit sibi quod locus precedens et sequens respectu eiusdem locati possent senseri vnus locus quia secundum ipsum in eodem capitulo. Locus queritur propter motum locus autem precedens et subsequens possunt equipollere vni loco ad faciendum vnum terminum motus localis vnius quia locus precedens et subsequens non distant iuter se per aliquid interiectum quod possit intertumpere motum et eodem modo vniformiter mouetur secundum eandem lineam rectam in alium locum ab vno illorum sicut ab alio et eodem motu vel aliter non possunt censeri vnus locus et ita locus potest dici immobilis.

¶ Sed contra hoc instatur quod idem corpus simul quiesceret et moueretur et vtrumque per se. Probatio tu dicis quod locatum quiescit sed pro patio quod mouetur nisi corpus praecedens et subsequens sint idem locus numero quia omne corpus quod successiue est in alio et in alio loco mouetur localiter. Sed sic est in proposito ergo etc.

¶ Ad istud dicitur quod non sequitur idem corpus quiescere et moueri. Dicitur enim quod quiescit et non mouetur. Tu dicis successiue est in alio et in alio loco. Dico quod verum est sed non per motum sui sed per motum loci qui mouetur per accidens et vnus recedit et alius aduenit. Aliter dicitur et subtilius quod corpus locatum non quiescit: sed mouetur de loco ad locum: quia habet alium et alium locum et adiquiritur sibi nouum vbi in alio loco et hoc non est aliud quam moueri localiter: et ita non sequitur aliquod inconueniens quare etc. Sic igitur patet quid est lo¬ cus. Et hoc de primo articulo principali. Nisi quod ad uertendum est quod aliqui ponunt locum indiuisibilem sicut punctum de quo non videtur eis impossibile quod habeat rationem loci respectu alicuius simplicis et in diuisibilis vel spiritualis sicut est angelus et de tali loco non loquuntur philosophi nec de tali loco vel rificatur descriptio predicta: quia planum est quod superficies non est punctus nec econuerso. Hoc de primo articulo.

¶ Quantum ad secundum articulum dicitur quod in creaturis naturaliter loquendo et de lege communi duplex est modus essendi in loco. Unus modus est sic quod aliquid est in loco circumscriptiue et dimensiue sic quod circumscribitur et ambitur a loco et vltima locati attingunt vltima loci et sunt si mul et isto modo corpora per se locata sunt in loco. Alius est modus essendi in loco diffinitiue quando aliquid sic est in loco quod est presens ipsi loco et sic presens isti quod non alteri sed in certo et determinato loco vtrum tamen circumscriptiue vel non hoc accidit quia aliquando est hoc circumscriptiue aliquando vero non circumscriptiue. Isto modo dicitur quod angelus est in loco et alia spiritualia suo modo. Sic etiam quod continetur a loco non quidem circumscriptiue sicut corpus nec per aliquam actionem elicitam influendo in ipsa aliquid sed diffinitiue sicut spiritus qui est ibi praesens. Et potest dici modus iste diffinitiuus quia sicut diffinitum est idem ipsum quod diffinitio et non aliud. ita illud quod sic est in loco est ita in isto loco quod non inalio.

¶ Est tamen alius modus. Tertius abstrahens ab vtroque istorum quo aliquid nec est in loco circumscriptiue nec diffinitiue. Eo modo quo corpus christi est in multis altaribus sub speciebus panis Nec enim est ibi circumscriptiue. Patet. Nec diffinitiue quia sic est in vno altari quod cum hoc est in alio. Et iste modus non est modus naturalis essendi cor pus in loco. Isto modo etiam esset si idem angelus esset in pluribus locis. Nec enim esset ibi circumscriptiue vt patet nec diffinitiue. Et modus iste appropriat sibi nomen praesentialitatis propter penuriam nominum. ita quod dicitur modus essendi in loco presentialiter licet omne quod est in loco sit in loco presens. Secundum istos tres modos essendi in loco sunt tria vbiecundum speciem que sunt respectus existentis in loco ad locum ipsum et respectus extrinseci. Dimittamus autem modum vltimum: quia non est ad propositum nec est modo nature vel de lege communi.

¶ Dicitur ergo primo quod angelo repugnat esse in loco primo modo scilice circumscriptiue secundo quod angelo conuenit esse in loco. secundo modo scilicet diffinitiue. primum probatur.

¶ Primo sic. Illi quod est simplex et indiuisibile non habens partem et partem repugnat esse in loco circumscriptiue. Quod patet quia partes locati sunt cum pastibus loci. Sed angelus simplex est et indiuisibilis non habens partem et partem ergo etc.

¶ Secundo sic. Illi quod non potest coextendi loco repugnat esse in loco circumscriptiue quia vltima loci et locati sunt si mul. Sed angelus est huiusmodi ergo etc.

¶ Tertio sic. Non minus repugnat angelo esse in loco cit cumscriptiue quam puncto. Sed puncto repugnat sic esse in loco ergo etc.

¶ Quarto sic. Ei quod non potest locum occupare et dimensionaliter replere repugnat esse in loco circumscriptiue et per se. Sed angelo repugnat hoc. quia non est corpus. ergo etc.

¶ Secundo modo dico et dicitur quod angelo non repugnat esse in loco. immo sibi conuenit. Quia illi non repugnat esse in loco diffinitiue quod est simplex et potens coexistere loco indiuisibiliter: et sic isti loco quod non alteri. Sed hoc angelo non repugnat sed nuenit sibi naturaliter vt patet ergo etc.

¶ Secundo sic. Illi non repugnat esse in loco diffinitiue cui non repugnat esse citra circumferentiam celi et virtualiter coextensum loco vel quasi equipollenter. Sed angelo non repugnat hoc tanquam en ti simplici et indiuisibili formaliter virtualiter vel quasi equipollenter coextenso secundum magnitudinem molis ergo etc.

¶ Tertio sic. Ei non repugnat esse in locoper se quod est ens distinctum per se subsistens nec tanem est locus. Sed angelus est huiusmodi. ergo etc.

¶ Quarto sic. Ei non repugnat operari in loco dumtamen non sit locus quod dico propter colum. Sed angelo cum non sit locus non repugnat operari in loco vt patet. ergo etc.

¶ Quinto sic. Ei non repugnat esse in loco cuius substantia limitata est ad esse partem vniuersi et partem simplicem non locantem alia quia omnis pars vniuersi per se existens vel est locus vel locabilis. Sed angelo non repugnat hoc ergo etc.

¶ Dico igitur quod angelus est in loco diffinitiue et non circumscriptiue. Sic igitur secundum fidem et scripturam dico quod non solum non repugnat angelo esse in loco: sed etiam est in loco: licet absolute loquendo et virtute diuina posset fieri vnus angelus non in loco

¶ Circa hoc tamen est aduertendum quod angelus non est in aliquo loco determinando sibi aliquem locum natura liter eo modo quo graue determinat sibi vel determinatur naturaliter ad deorsum vel leue ad sursum. Tunc enim violenter staret vel moueretur ad alium locum illi oppositum quod est falsum.

¶ Ex quo patet quod quantum est ex se indifferenter se habet ad omnem locum. Ex quo concludo quod in nullo loco est violenter eo modo quo dicimus violentum opponi determinationi naturali ad certum locum: hoc de secundo articulo.

¶ Quantum ad tertium artium amticulum quid est sibi ratio existendi in loco et per quid est in loco. Est vna opinio quod per operatio nem vel applicationem sue virtutis ad locum: non autem per suam substantiam. Quod autem per operationem probatur sic. Aliquid non est in loco diffinitosic quod non in alio nisi quia aliquo modo applicatur ad hunc locum. hec autem applicatio non est nisi vel secundum situm sicut punctus applicatur loco continui: quia habet situm in continuo vel secundum formam sicut anima applicatur loco corporis cuius est forma vel secundum contactum et hoc dupliciter vel secundum contactum corporalem sicut corpus applicatur loco vel secundum contactum virtualem sicut operans applicatur illi in quo vel circa quod operatur. Sed angelus non potest determinari ad hunc locum per applicationem secundum si tum vt punctus: quia absolutus est a situ corporali non minus quam vnitas. Nec secundum formam quia non est forma alicuius: sed est forma per se subsistens. ergo se cundum contactum non corporalem: quia non est corpus ergo virtualem quia in loco vel circa locum operatur et secundum contactum metaphoricum cum non mathenaticum. Ponitur exemplum. Sicut contristans alium licet non tangat ipsum corporaliter vel inathemitice vel proprie tamen dicitur sibi presens quia tangit ipsum metaphisice operando aliquid circa ipsum.

¶ Secundo sic. Angelus aut est in loco per suam substantiam Autper operationem. Non per suam substantiam secundum articulum qui dicit sic quod substantie separate nusquam sunt secundum substantiam error est. Si intelligatur quod substantia non sit in loco et sequitur ad propositum ipso rum. Si autem intelligatur quod substantia non sit ratioessendi in loco. Uerum est quia etiam substantia corporalis per seipsam non est in loco: sed per accidens putaper quantitatem ergo per operationem et per operationem transeuntem non permanentem quia equaliter abstrahit a loco sicut substantia eius.

¶ Tertio sic. Per idem conuenit angelo esse in loco et in tempore vt videtur Sed in tempore non est nisi per accidens puta per operationem suam transeuntem. ergo etc.

¶ Ad hoc adducunt auctoritates.

¶ Prima est Damasceni lib I. c. 17. vbi dicit snc. Angelus dicitur esse in loco vbi adest et intelligibiliter circumscribitur vbi operatur.

¶ Secunda est. Hugonis de sacramentis libro parte. 4. ca. 18. Spiritus est loco communi in loco per presentiam nature et operationis concluditur.

¶ Tertia est auctoritas commentatoris. 8. phisicorum. commento octuagesimo quinto vel penultimo vbi dicit quod intelligentia est vbi potissime apparet effectus eius. Puta in circumferentia celi. Unde et omnes leges in hoc conueniunt quod deus habitat in celis.

¶ Alius doctor Godefridus duodecimo quolibeto questione quinta dubitando videtur ad hanc opinionem declinare. Non enim sicut dicit Angelus potest esse in loco per se: quia non potest per se determinari ad locum nec sicut ad vas contentiuum quia iam circumscriberetur. Nec sicut ad locum naturalem ad quem naturaliter inclinetur quia iam violenter esset extra illum locum. Eodem modo enim se habet aliquid ad esse in loco per se sicut ad esse quantum etiam equale loco quod non potest conuenire anigelo. Similiter etiam per se non potest recipere aliquod vbi a corpore vel a loco. Unde dicit quod non est in loco nisi per accidens puta per operationem transeuntem et vbi est corpus circa quod operatur ibi est per accidens. Et dicit vltra quod illi duo articuli quorum vnus est quod angelus vel substantia separata non est in loco per operationem et alius quod non est in loco per / substantiam sibi inuicem contradicunt quia si per substantiam non est in loco eadem ratione nec per aliquam sui potentiam vel operationem manentem quia omnia ista eque abstracta sunt a loco: et tunc si non per operationem transeuntem nullo modo erit in loco vel per nichil erit in loco et tamen supponunt ipsum esse in loco. Unde et dicit quod episcopus Parisiensis peccat non corrigendo illos articulos. Ista positioest falsa et excommunicata parisius in articulo. 24. vbidicitur sic quod substantie separate sint alicubi per operationem et quod non possunt moueri ab extremo in extremum nec in medium nisi quia posset velle operari immedio vel in extremis error. Si intelligatur sine operatione substantiam non esse in loco nec transire de loco ad locum et intelligit de operatione transeunte motiua alicuius alterius in loco vel circa locum vel causante aliquid in loco per se et primo directe contra illam opinionem periculosam et presumptuo¬ sam. Ecce expressus articulus vbi ista opinio est dam nata.

¶ Secundo dico quod est contra rationem. Et arguo primo sic contra eam. Posterius non est ratiovel causa prioris quia prius in suo priori non dependet a posteriori. Sed prius naturali ordine vel saltem secundum rationem intelligendi angelus est praesens loco et in loco quam operetur aliquid in ipso praecipue secundum ipsos: quia oportet agens prius approximari quam agat et ipsum esse presens saltem agens immediatum vt videtur Aristoteles dicere. 7. phisi. ergo operatio non est ratio vel causa essendi in loco sed magis econuerso.

¶ Secundo sic. Illud per quod conuenit esse in loco formaliter siue per se siue per accidens est formaliter in ipso hoc videmus dicimus enim quod corpus per se est in loco per suam quantitatem et substantia per suum accidens quod inest sibi. Unde nunquam per aliquid extrinsecum distinctum subiecto conuenit alicui esse in loco formaliter licet ben effectiue. Sed operatio transiens angeli secundum istos saltem non est in angelo forma titer quia actio transiens non est in agente sed in passo. ergo etc.

¶ Tertio sic. Anime beate sunt in celo empireo et erunt sicut angeli dei in celo et similiter angeli beati et tamen circa ipsum non habent aliquam operationem transeuntem non enim mouent illud quia stabile est nec mouetur ergo non per operationem talem est in loco. Et confirmatur quia angeli non motores orbium descendunt a celo empireo ad terram et per medios orbes: et tamen nichil operantur circa illos orbes quia non mouent ipsos vt patet ergo etc.

¶ Quarto sic. Angelus motor habet totum caelumbro mobili sibi adequato secundum Aristotelem: ita per se primo circa totum caelum operatur non primo circa partem. Unde falsa est imaginatio illius rustici athlantis vt videtur. ergo si per operationem est in loco se quitur quod est in toto celo quod est falsum. Tunc enim simul esset in oriente et occidente.

¶ Quinto sic. Sub stantia angeli non est magis abstracta a loco quam substantia diuina. Sed deus per suam substantiam non per operationem est in loco. quia dato quod non operare tur circa locum adhuc esset in loco. ergo etc.

¶ Sexto sic Quando aliquid est in loco per aliud eodem modo est in loco sicut illud. Sed operatio extrinseca angeli est circumscriptiue vel commensuratiue in loco sicut et corpus in quo recipitur. ergo et angelus si per ipsam est in loco quod est falsum.

¶ Dico igitur quantum ad presentem articulum quod sicut michi videtur quod ratio essendi aliquid in loco potest intelligi dupliciter. Uno modo ratio formalis. Alio modo ratio fundamentalis. Ratio formalis in creaturis est respectus qui dam presentie ad locum et est de genere vbi licet non semper sit vbi circumscriptiuum. Unde esse formaliter in loco nichil aliud est quam esse presens loco et habere respectum vbi ad locu siue illud sit diffinitiuum iue circumscriptiuum cum hoc siue presentiale tantum.

¶ Ratio vero fundamentalis vocatur illud quod est immediatum fundamentum talis respectus sicut in corporibus ratio fundamentalis ipsius vbi est quantitas ipsa corporis. Et est exemplum huius quia essendi similem alteri est duplex ratio. Una formalis scilicet ipse respectus similitudinis. Similitudo enim est qua aliquid formaliter est simile. Et relatio qua aliquid est relatum. Alia est ratio que dicitur fundamentalis scilicet qualitas ipsa in qua fundatur similitu¬ do sicut albedo vel nigredo vel huiusmodi.

¶ Ad propositum dico quod ratio formalis essendi angaelum in loco diffinitiue est quidam respectus realis ad locum quae dicitur vbi diffinitiuum sicut in corporibus vbi circumscriptiuum. Et hoc patet quia esse in loco non dicit formaliter aliquid absolutum nec angelus quando mouentur ad locum adquirit aliquam formam absolutam multo minus quam celum per motum suum. Cum igitur sit aliqua mutatio adquisitiua in angelo oportet quod sibi adquiratur aliquid respectiuum illud voco vbiet respectiuum praesentie ad locum quem habet ad ipsum quam diu est in loco. Secus est de deo qui licet sit in loco: tamen nullum respectum realem habet ad locumsed tantum respectum rationis: quia ad creaturam nul lum potest habere respectum realem.

¶ Secundo dico quod ratio fundamentalis essendi angelum in lonco non est sua operatio siue manens siue transiens circa locum vel corpus. Unde non puto quod sit fatuus vel melancolicus quod oporteat ipsum occupari in cogitando vel operando aliquid circa quemcunque locum in quo est vel per quem transit ita quod faciat aliquid vel velit facere circa locum semper Idem dico de applicatione virtutis quia ista applicatio non est nisi operatio quedam elicita manens vel transiens: nisi velis dicere quod est nichil: et tunc de nichilo loqueris.

¶ Tertio dico quod ratio fundamentalis talis respectus vel est sua substantia vel sua potentia: passiua per quam est mobilis ad locum si ponatur aliquo modo distincta ab ipsa substantia. Si ergo distinguatur sua potentia passiua aliquo modo ex natura rei ab ipsa substantia.

¶ Dico quod ipsa est immediatum fundamentum talis respectus. Idem est enim immediatum fundamentum motus et termini motus localis et vbi sicut patet quia motus non est nisi via in terminum adquirendum ipsi subiecto motus sed planum est quod ipsa potentia passiua angeli qua mobilis est inmediatum fundamentum et immediata ration fundamen talis in ipso. Motus localis ergo et vbi vel essendiin loco.

¶ Secundo hoc patet: quia idem est immediatum fundamentum respectus et immediata ratio recipiendi ipsum vt patet. Sed immediata ratio recipiendi talem respectum est potentia passiua mobilis ergo etc. Et intelligo hic de potentia non pro respectu potentiali sed pro fundamento absoluto talis respectus. Si vero potentia et substantia non distinguantur ex natura rei: sed sint penitus idem extra intellectum sicut dicam infra de potentia materie. Tunc oportet dicere quantum michi videtur quod substantia ipsa angeli que est idipsum quod sua potentia sit immediatum fundamentum et ratio immediata fundamentalis essendi in loco ipsi angelo. Et hoc eodem modo probatur sicut probatum est de potetia. Sicut enim materia ipsa secundum suam substantiam et potentiam que idem sunt est immediatum susceptiuum alicuius forme. Sic in proposito dico quod angelus si substantia eius est idem cum potentia sua passiua mobili per ipsam est immediate receptiuus et motiuus ad locum et respectus essendi in loco.

¶ Unde nota hic de isto respectuquo formaliter est angelus in loco vel esse dicitur quia simplex est per priuationem partium quantitatiuarum quia nec est quantitas nec formaliter quantus sicut nec angelus in quo formaliter recipitur. Non est tamen simplex per priuationem partium homogenearum tiusdem rationis sicit nec intellectio angeli cum possit talis intellectio intendi vel remitti quemadmodum alicui videretur. Unde talis respectus angeli ad locum in quo est si est idem respectuloci et partium locihabet partes homogeneas ex quibus intrinsece constituitur quarum quaelibet terminatur ad partem loci sibicorrespondentem et secundum variationem vel adquisitionem seu deperditionem talium partium fit motus in angelo ad tale vbi ita quod motus angeli non solum denominatur continuus vel vnus non interruptus ex continuitate loci vel spacii sed etiam ex vnitate forme seinuquam mouetur angelus cuius partes deperduntur veladquiruntur successiue per motum ipsum. Si vero dicatur quod talis respectus nullo modo habet partes: sed penitus simplex est et indiuisibilis sicut angelus Tunc oportet necessario dicere quod sit alius respectus angeli ad totum locum et alius ad partem loci in qua est quia primo destructo manet secundus et potest manere. Et tunc vltra quando angelus mouetur ab vnoloco sub intrando alium cessat vbi ad totum locum primum: et tamen manet vbi ad partem loci primi et adquiritur vnum vbi nouum ad totum locum secundum qui potest habere vel habet pro parte aliquam partem lociprimi et ad illam manet eadem habitudo vel idem vbi quod prius et tunc motus angeli non est continuus vel vnus ex aliqua vna forma in angelo que successiue in angelo secundum partes suas aquiratur vel deperdatur: sed ex continuitate spacii per quod mouetur vel locicuius pars deperditur vel adquiritur et hoc modo ponitur infra distinctione decima questione vnica. et sic oportet dicere nisi prima via teneatur vel nisi forte dicatur quod non est nisi vnus respectus simplex ipsius angeli ad totum locum et partes loci: ita quod eodem respectu est in toto loco et in qualibet parteloci quia non est in parte loci vt distincta est a loco et in actu: sed vt est pars loci et aliquo modo in potentia et ille respectus totus deperditur et alius semper et semper nouus adquiritur sicut et locus totus et tunc etiam non est continuitas in motu vel non dennominatur continuus ex forma que adquiritur vel deperditur: quia illa non est vna: sed ex spacio sicut supra. Prima autem via magis placet michi. 2e ad arti¬

¶ Sed tunc restat solue: et cuum. Et dico sic ad ipsum quod potest exponi.

¶ Primo sic. quod scilicet substantia non est ratio essendi in loco. Uerum est ratio formalis quia non est ipse respectus essendi in loco sed aliquid essentialiter distinctum tali respectu. Si enim substantia sic esset ratio formalis. tunc angelus non posset non esse in loco sicut nec respectus potest esse sine termino manens angelus quod falsum est. Nam extra caelum posset deus modo ponere gabrielem et sic non esset in aliquo loco: sed non vult dicere articulus quin substantia angeli sit ratio essendi in locon ratio dico fundamentalis.

¶ Aliter dicitur quod si potentia ipsa mobilis distinguitur ex natura rei ab eius substantia. tunc est planus articulus quod substattia non est ratio essendi in loco: sed magis potentia ipsa.

¶ Sertio modo dicitur quod secundum articulum substantia bene est in loco sed non est ratio essendi in loco. Uerum est determinate in loco isto vel illo sic quod per suam substantiam vel per aliquam eius passionem consequentem ipsam substantiam determinet sibi sun sum vel sicut graue et deorsum sicut leue vel huiusmodi sicut etiam dictum est supra. Tunc enim sic esset naturaliter in vno loco puta sursum quod violenter moueretur ad alium puta deorsum quod est falsum. Ita quod substantia eius neutra est et indifferens ad quemcumque locum sicut et potentia eius licet sit ratio immediata fundamentalis essendi indifferenter in quocumque loco sicut et motus ad quemcunque locum. Et ita patet quod articuli non contradicunt nec est aliquod peccatum non corrigere.

¶ Aliqui tamen aliter exponunt artuculum quod substantia angeli vnde substantia sic absolute non est ratio essendi in loco: sed vnde limitata est ad certum gradum et partem entis et ipsius vniuersi et ita consequenter ad locum in vniuerso. Sed istud non intelligo: quia non video quod limitatio vltra substantiam limitatam addat nisi negationem perfectioris entitatis vel illimitationis seu infinitatis. Si enim aliquid adderet vel diceret illud etiam esse limitatum et tunc vel seipso vel alio etc. Modo non video vltra quomo do negatio potest esse immediatum fundamentum respectus realis. et ideo dimitto istud dictum. Et dico quod substantia per idem quod est fundamentum est talis respectus ad locum vel per potentiam predictam. Sic de isto.

¶ Ad primum aliorum dico quod aliquid potest esse in hoc loco determinato et non imalio non quia sit forma alicuius nec quia determinet sibi situm in continuo sicut punctus. Nec quia operetur aliquid circa ipsum nec per contactum corporalem vel proprium seu etiam methaphoricum qui est per virtutem actiuam operantem sed per suam substantiam sicut est in proposito quantitas etiam per seipsam est in loco fundamentaliter. Dico per seipsam non per aliquid aliud sicut per seipsam est mobilis ad locunmet non per contactum nec per aliquid aliud et fundat pre sentiam quanti ad locum sic etiam substantia vel potentia presentiam angeli ad locum.

¶ Ad secundum pateex dictis quod in loco est per suam substantiam et quomo do sit et quomodo non et responsum est ad articulum / velsaltem per potentiam suam passiuam qua mobilis est sicut dictum est.

¶ Ad tertium dico quod non est idem de loco et tempore. Angelus enim ex se habet propriam purationem que est euum et nullo modo sibi conuenit alia duratio que est tempus nisi per accidens protanto quia est accidens motus qui est aliquid successiuum qui non est duratio angeli sed suiipsius et mensuratur tempore sicut duratio duratione et quantitas quantitate. Sed angelus non habet aliquem locum ex se sibi intrinsecum vel etiam vbi in actu licet sit locabilis per se et ideo oportet quod sibi conueniat locari non per accidens: sed per aliquid quod est ipse vel quod conuenit ei perse cuiusmodi est sua substatia vel potentia. Unde simpliciter et absolute neganda est illa maior.

¶ Ad omnes auctoritates respondeo quod non plus dicunt nisi quod angelus est vbi operatur sed non dicunt quod operatio sit sibi ratio essendi in loco. Ita quod si non operaretur non esset in loco.

¶ Ad aliud quod non potest recipere vbi a loco. Dico quod a loco non recipit sed a ponente ipsum effectiue in loco licet respectu loci vt termini recipiat vbi diffinitiuum igitur a loco non recipit suum vbi sed a mouente ipsum vel ponente ipsum iloco licet respectu loci vt termini habeat tale vbi¬

¶ Ad alium doctorem qui dicit quod angelus per se non potest esse in loco nec sicut in vase contentiuo nec sicut in loco ad quem naturaliter determinetur sicut graue vel leue. Concedo sed dico quod hoc non concludit nisi quod non potest esse in loco circunscriptiue. Ad aliud dictum dico quod articuli non contradicunt sicut dictum est supra. Sed stante veritate vtriusque angelus est in loco eo modo quo dictum est suprahoc de questione.

¶ Ad primum principale dico quod communis animi conceptio communis est in corpora lia non esse in loco circumscriptiue sicut communiter loquuntur homines de esse in loco. Eodem modo ad confirmationem.

¶ Ad secundum dico quod locus circum scriptiuus locati dimensionaliter vel quantitatiue continet ipsum. Similiter dico quod locus diffinitiue continet diffinitum. Sed istud continere non est aliqua efficientia vel actio elicita sed est tantum terminare vnum respectum quem habet contentum diffinitiue ad locum. Modo aliquid bene potest terminare aliquem respectum alterius dato quod non sit actualius ipso.

¶ Ad tertium dico quod omne locatum circumscriptiue secundum totum secundum partes habet situm et nullum aliud sed angelus sic non est locatus.

¶ Ad quartum dico quod angelus nec est in loco violenter nec naturaliter determinando sibi sursum vel deorsum sicut grauevel leue sed neutro. modo secundum potentiam neutram sicut si est vnum corpus mathematicum nudum nec et set violenter sursum nec deorsum: sed secundum potentiam ueutram.