Quaestio 68

Commentaria Cardinalis Caietani

IN primo articulo quaestionis sexagesimaeoctavae, dubium occurit de distinctione donorum a virtutibus. Scotus, in III Sent., dist. xxxiv, impugnat conclusionem et eius rationem, volens, sine assertione tamen, dona non esse alios habitus quam habitus virtutum. Et contra conclusionem quidem arguit, quia illi habitus tantum ponendi sunt in viatore, quibus perficitur circa omne obiectum quo perfici potest in via. Tales autem sunt solae virtutes theologicae, intellectuales et morales. Ergo praeter istos, non sunt alii habitus necessarii in via.

Contra rationem vero, tripliciter. Primo, quia falsum supponit: scilicet quod ratio moveat voluntatem, ita quod virtus non sit nisi dispositio mobilis in voluntate.

Secundo, quia distinctio beatitudinum a donis et virtutibus, non est sic.

Tertio, quia per idem aliquid est proportionatum moventi primo, et secundo. Ac per hoc, si per habitum virtutis proportionatur potentia sibi ipsi, per eundem sufficienter proportionatur Spiritui Sancto. Et consequenter non oportet ponere alios habitus propter motionem a Spiritu Sancto, ut Auctor assumit. — Assumptum manifestatur: quia ex quo Deus dedit habitum voluntati, semper assistit voluntati et habitui ad actus sibi convenientes; sicut ex quo miraculose illuminavit caecum, semper assistit illuminato, ut possit movere illam potentiam.

II. Sed haec facile solvuntur, si dicta Auctoris in littera perspiciantur Ad primam enim rationem, quam fecerat s. Thomas in articulo secundo hic, respondetur quod maior est diminuta: oportet namque dicere: circa omne obiectum, et omni modo. Licet enim dona non sint circa alia obiecta, sunt tamen alio modo circa illa: quia sunt circa illa ut actus oriuntur ex instinctu Spiritus Sancti.

Ad primam autem contra rationem, dicitur quod verissimum est rationem movere voluntatem ex parte obiecti, regulando ac praecipiendo, ut patet ex supradictis: virtu" tesque, non omnes, sed morales, esse dispositiones appetitus ut mobilis a ratione, quoniam sunt in eo ut rationalis est per participationem. Appetitus autem non est pure mobilis, sed motum movens, ut dicitur in III de Anima. Et propterea non est fidelis interpretatio, nisi ad bonum sensum, dicere virtutes non esse nisi dispositiones mobilis. Etenim virtutes et dona sic sunt dispositiones mobilis a ratione et Spiritu Sancto, quod sunt perfectiones moventis: sunt enim instrumenta seu patientia moventia secundum seipsa, vires animae utentes virtutibus et donis.

Ad secundam dicitur quod non est similis ratio de beatitudinibus et donis, ut in quaestione sequenti patebit: quoniam actus tantum sunt beatitudines, dona vero habitus.

Ad tertiam dicitur quod ratio illa aut assumit falsum; aut non concludit ad propositum. Nam propositio dicens quod per idem aliquid est proportionatum secundo et primo moventi, potest habere duos sensus. Primus est, quod eadem est forma qua mediante aliquid fit a secundo et primo motore. Et hic sensus est verus. Et intentus videtur a Scoto, ut patet in probatione de caeco illuminato, et de habitu in voluntate: constat enim quod per eandem formam visio fit a vidente et Deo, scilicet per potentiam visivam; et similiter restitutio per habitum iustitiae a voluntate mea, et a Deo, etc. Sed iuxta hunc sensum, nihil concluditur contra nos: sed potius pro nobis, non contra. Quia nulla virtus est talis forma qua secundum movens, puta homo, potest in actum qui elicitur a dono Spiritus Sancti. Et sic falsa est minor, scilicet quod virtutis habitus reddat potentiam proportionatam secundo moventi, puta sibi ipsi potentiae vel homini, ad habendam talem perfectionem, scilicet actum talem qualis natus est esse a dono Spiritus Sancti. Unde in hoc sensu, maior non est ad propositum; et minor nihilominus est falsa.

Secundus autem sensus est, quod eadem dispositio est alicuius mobilis ut moveatur ab inferiori, et superiori mo- tore. Et sic est ad propositum directe: sed non est vera formaliter. Quoniam quemadmodum diversis formis oportet praeesse diversas dispositiones, ita pro diversis agentibus. Forma namque ex parte agentis se tenet, et e converso: cum communicatio agentis sit. - Et hoc sensu, vera esset minor, recte subsumpta: scilicet quod virtutes sunt dispositiones virium animae, et ad hoc. ut moveantur ab inferiori motore, scilicet ratione humana.

III. Ad quorum etiam habere pleniorem intellectum, scito quod imaginamur quod in homine est triplex subordinatum movens ad actus bonos: scilicet mens humana praedita lumine naturali et prudentia; mens humana praedita lumine gratiae et fidei; et mens humana pulsata instinctu Spiritus Sancti. Et ad hoc ut vires animae obediant primo motori, ponuntur virtutes morales acquisitae, tendentes ad media et fines ab ipso motore praestitutos. Ad hoc autem ut eaedem vires obediant secundo motori superiori, ponuntur virtutes morales infusae, tendentes ad. media et fines ab illo motore praestitutos. Ad hoc autem quod non solum eaedem, sed omnes vires animae obediant supremo motori, ponuntur dona, tendentia in fines proprios a tali motore ostensos.

Necessitas autem distinguendi hos duos ordines habituum infusorum ad obediendum, in: littera assignatur ex imperfecta participatione motoris supernaturalis per habitus virtutum theologicarum, Si namque motor supernaturalis perfecte in nobis per illos habitus haberetur, sicut habetur per lumen naturale et prudentiam motor naturalis; sufficeret forte unus ordo obsequentium habituum infusorum, sicut sufficit unus ordo naturalium.

Dixi autem forte, quia divinorum habitus omnes vires habent ut obedientiales: et diceret quispiam non indocte, quod etiam hinc oporteret ponere dona, sicut modo, ut omnes vires obsequerentur motori supernaturali secundum illam rationem qua nunc movet per instinctum; virtutes morales infusae essent ad obsequendum eidem secundum illam rationem qua movet per gratiam et fidem ut participantur in consiliis et ratiocinationibus nostris.

IV. Quid autem esset, si praedicta conditionalis, habetis antecedens possibile, poneretur in esse; non facile dixerim, Quoniam poneretur in aliquo consequenti, etiam quod virtutes theologales et morales infusae essent alterius ordinis quam nunc sint. Et sic unus ordo infusorum ad obsequendum, et alter ad praecipiendum sufficeret.

Servata igitur univocatione virtutum prima via, absolute autem haec secunda vera videtur. Et consequenter absolute causa necessaria distinctionis duorum ordinum infusorum obsequentium reddita ex imperfecta participatione motoris supernaturalis, absolute est vera.

Et haec sint pro articulis primo, secundo et tertio.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto eiusdem sexagesimaeoctavae quaestionis, adverte quod Auctor hoc in loco sequitur opinionem quam postmodum in IT II, qu. vri, art. 6, relinquit. Hic enim vult quod dona spectantia ad intellectum distinguantur penes practicum et speculativum. Ibi vero non: sed vult quod intellectus sit omnium penetrativus; sapientia omnium iudex per causam altissimam; et similiter scientia per causas creatas seu proprias; et similiter consilium omnium applicativum ad opera. Et hoc sequere: quia divinioris est ingenii.

Commentaria Cardinalis Caietani

Omissis articulis quinto, sexto et septimo, in octavo attende proportiones: — hinc ratio, quae est caput virtutum, et virtutes intellectuales et morales; inde Deus, et virtutes theologicae et dona:- et videbis proportionalitatem hanc tenere quoad excellentiam coniunctionis ad caput, qua Auctor egebat ut concluderet theologicas esse nobilio- res donis; et non quoad motionem moralium ab intellectualibus, et donorum a theologalibus. Iam enim definitum est quod morales infusae sic se habent ad theologicales: dona autem non. sic ad ipsas solas, sed adiuncto instinctu Spiritus Sancti.