Quaestio 173

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis centesimaeseptuagesimaetertiae, quoniam visio Dei discussa est in Primo Libro, qu. xu; et de speculo aeternitatis, cuius littera meminit, diffuse tractatur in srt. 6, qu. xu de Veritate: idcirco ad illa recurre loca, si vis haec amplius discutere aut discussa videre.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem quaestionis, nota tria. Prisait est, quid acceptionis nomine Auctor intelligat, cum saepe dicit ad cognitionem concurrere duo, scilicet acceptio seu receptio, et iudicium. Intelligit enim per acceptionem ipsam specierum repraesentantium receptionem: specierum, inquam, in toto vel in parte novarum, vel noviter ordinatarum ad aliquam cognitionem.

II. Secundum est, quod quadrupliciter generatur species intelligibilis apud nos. Scilicet, ex novis speciebus imaginativae impressis, vel a sensu vel a Deo. Et hic modus clare patet.

Vel ex phantasmatibus eisdem, aliter tamen dispositis: sive ista variata dispositio contingat ex motu locali, ut in dormientibus et phreneticis apparet; sive ex imperio rationis dirigentis imaginativam ad cognitionem intellectivam; sicut enim superior sphaera movet naturaliter inferiorem, ita pars animae superior movet inferiorem. Et hic modus manifestatur ex somniis et phreneticis, in quibus nova valde apparentia eis cognoscimus, propter variam ordinationem suorum phantasmatum. Manifestatur secundo, ex varia dispositione literarum, quam constat varios parere intellectus: simile siquidem contingit in varia dispositione phantasmatum. Et negare hinc fieri varias apparitiones in parte sensitiva, est negare experientiam. Sed quod apud quosdam in dubium vertitur, de resultatione diversarum specierum intelligibilium in intellectu, manifestatur ex eo quod, existente nova apparitione in imaginativa (nisi impedimentum adsit: vel propter fluxum nimium, ut in pueris et ebriis accidit; vel propter hebetudinem virtutum, ita ut phantasmata sint inepta ad hoc quod luceant per lumen intellectus agentis, ut accidit quibusdam hominibus qui solo fere nomine sunt homines; vel propter defectum applicationis, ut occupatis circa aliquam speculationem contingit; et si quid aliud simile est impedimentum), nihil aliud requiritur ad generationem speciei intelligibilis nisi lumen intellectus agentis, quod, quantum est ex se, semper est paratum agere: et similiter paratus est intellectus possibilis recipere.

Tertio, ex phantasmatibus quoque eisdem adiutis lumine superiori ad lumen naturale. Et hic modus ponitur ab Auctore simul cum quarto in hoc articulo, in responsione ad secundum, dicente de similitudine intelligibili quod quandoque a formis imaginatis resultat secundum. adiutorium prophetici luminis, quia ex eisdem formis imaginatis subtilior conspicitur veritas secundum illustrationem altioris luminis. Hinc siquidem apparet quod in eisdem phantasmatibus, puta Jeonis, hominis, salvatoris, etc., latent multae apparitiones possibiles inde extrahi: quia latent in eis multae veritates possibiles ex eis et in eis inspici, ad quas apparitiones et veritates extrahendas et illustrandas non sufficit naturale lumen nostrum; sed, superveniente lumine altiori, apparebunt nova, et inde fient novae species intelligibiles et novae veritates, puta quod Leo de tribu Iuda. salvat. mundum.

Quarto, ex immediata impressione a Deo: ut ibidem Auctor dicit. Divina siquidem virtus immediate imprimit quandoque in animam species intelligibiles: ut patet quando Apostolis dedit scientiam.

III. In responsione ad tertium eiusdem articuli, adverte quod phantasmata naturalium ordinari ad intelligibiles veritates excedentes intellectum, potest intelligi dupliciter. Primo, ad cogitandum illas veritates, Et hoc non est verum universaliter. Tum quia posset homo fingere istarum veritatum quasdam. Tum quia, postquam sunt semel revelatae, possunt ab aliis cogitari et discuti et disputari: ut patet de mysterio Trinitatis.

Alio ergo modo intelligitur quod non possunt ordinari ad inspiciendum: hoc est, ad hoc ut in eis videantur veritates excedentes facultatem naturalem intellectus. Et hoc est verissimum, et intentum: ut patet ex adiutorio subiuncto, scilicet. divini luminis, quod videre facit id ad cuius inspectionem naturale lumen deficiens invenitur.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem quaestionis centesimaeseptuaÁgesimaetertiae, dubium primo occurrit, an detur quintum secundum. quod fit prophetica revelatio. In littera siquidem quatuor enumerantur. Et est ratio dubii quia naturalis cognitio habet quintum, scilicet ordinationem specierum intelligibilium: quae nihil istorum quatuor est, ut patet. Et constat quod secundum quod diversimode et componuntur et ordinantur species intelligibiles, diversas veritates pariunt. Quare igitur in prophetica cognitione reliqua proportionaliter ponuntur sicut in naturali cognitione, et hoc unum, scilicet ordinatio specierum intelligibilium, praetermissum est?

Ad hoc dicitur quod ordinatio specierum intelligibilium locum habet in prophetica revelatione, sicut et ordinatio imaginabilium: quoniam quandoque mens prophetae, adiuta lumine prophetico, antiquas species intelligibiles ordinat ad aliquam veritatem excedentem facultatem naturae inspiciendam, sicut hoc facit circa formas imaginatas, iuxta praecedentis articuli doctrinam. Neque enim minus potens est lumen propheticum ad ordinandum aliter species intelligibiles, quam imaginatas: cum illae propinquae, istae remotiores ab ipso sint. Neque species intelligibiles sunt minus habiles ad aliam ordinationem quam species imaginatae: cum sint longe spiritualiores, et ad multo plura se extendentes, utpote universales. Nec propterea quintum. oportet efficere membrum: sed in secundo membro subintelligitur. Nam intelligendum est, secundum immissionem vel ordinationem specierum intelligibilium: sicut in tertio membro immissio vel ordinatio coniunguntur explicite. Et quamvis singularium certa ratio reddi non possit, quare scilicet Auctor hoc non explicite dixit in intellectu sicut in imaginativa: dici tamen potest quod, quia sola ordinatio in phantasmatibus ad prophetiam satis manifesta est in prophetis, quoniam communiter in phantasmatibus naturaliter acceptis, divinitus ordinatis, propheticae apparent revelationes; ideo, ex manifestis tradendo doctrinam, subintelligendum duxit simile non ita manifestum, sed maiore ratione amplectendum, ex simili manifesto.

II. In eodem articulo, nota quod quatuor membrorum in littera enumeratorum tria determinantur in littera negative, scilicet quod non est in eis necessaria abstractio a sensibus, scilicet quartum, primum et secundum: et in solo tertio necessitatem abstractionis a sensibus ponit ac probat. Ubi oportet te formalem habere intellectum, nec aliud quam quod dicitur intelligere. Quoniam primum et secundum membrum, scilicet influxus luminis et impressio intelligibilium formarum, verissimum est non exigere abstractionem a sensibus: quia possunt fieri sine abstractione a sensibus, ut in littera probatur ex parte officii nostri sensus; et in responsione ad tertium ex parte luminis prophetici redditur propter quid. Cum hoc tamen stat quod quandoque exigunt abstractionem a sensibus, scilicet cum mens prophetae elevatur ad sublimiora contemplanda: ut in calce eiusdem responsionis ad tertium patet. Ita quod alienatio a sensibus semper exigitur a prophetia secundum imaginariam impressionem vel ordinationem: non semper autem secundum influxum specierum intelligibilium. Quia intellectualis revelatio quando a superiori influxu fit ad movendum prophetae mentem versus iudicium vel dispositionem sensibilium, concretio ad sensum utilis est, non abstractio. Quando vero intellectualis revelatio ad, sublimia contemplanda mentem ducit propheticam, abstractione ab inferioribus opus est. Utrumque autem horum in naturalibus cognitionibus experimur. Quoniam disponentes aut iudicantes de sensibilibus, non abstrahimur, sed sensibus immergimur: ad altiora autem speculanda, quanto magis abstrahimur, melius perspicimus.

III. In eodem articulo tertio, nota aureum verbum, divinam conditionem, scilicet: 7alis alienatio a sensibus non fit in prophetis cum aliqua inordinatione naturae. Et multo minus fit cum aliqua inordinatione honestatis aut moris. Spiritus enim Sanctus, qui auctor est alienationis requisitae ad prophetiam, sicut et prophetiae ipsius, non est auctor deordinationis naturae aut moris: quoniam gratia, secundum genus suum, et naturam et morem perficere, non destruere, minuere aut violare nata est. Et propterea alienatio a sensibus cum cordis saltu sensibiliter vehementi, cum deordinationem naturae contineat, non est a Spiritu Sancto. Et similiter si cum denudatione pudendarum partium fiat ex parte personae alienatae, nisi adessent operientes: hoc enim et contra honestatem morum, et contra naturae ordinem est; quoniam motus talis membrorum ad deordinationem naturae spectaret, etiam si nudatio pudendorum non esset nata sequi. Unde oportet advertere in huiusmodi alienationibus si interveniat aliquid indecens secundum motus intrinsecos vel extrinsecos, sive sit indecentia naturae sive indecentia moris. Quoniam tunc non est alienatio prophetica: sed infirmitatis, vel fictionis, vel illusionis diabolicae; aut naturaliter animalis, ex nimia meditatione alicuius.

IV. In responsione ad quartum eiusdem articuli, collige et aliam conditionem veri prophetae, quantum ad promulgationem prophetiae: scilicet quod spiritus prophetarum subiecti sunt eis, quoad hoc scilicet. Non mente turbata, non quasi acti ab alio, quasi alius loquatur per eos, ut contingit in daemoniacis: sed ex proprio sensu, mente quieta, scientes quid loquuntur, dicunt ea quae viderunt. Unde habes quod tam alienati in ipsa alienatione loquentes, et postmodum, nescientes quid viderint, referunt se ad ea quae dixerunt in alienatione positi; quam alienati denuntiantes, velint nolint, quae vident: non sunt prophetae, quoniam utrisque deest subiectio denuntiationis. Et hoc ipsum indecens est, ut illi quos Deus docet et illuminat ad Ecclesiae aedificationem, irrationabili motu se habeant ad propalandum divina mysteria.

Et hinc patet quod personae in extasi positae loquentes in persona Christi vel alterius Sancti, quasi actae ab illo, et non ex proprio sensu pronuntiantes, aut seducuntur aut seducunt. Et tamen mundus stultus miratur, stupet, adorat huiusmodi verba, huiusmodi actus, huiusmodi personas, non advertentes quod spiritus prophetarum subiecti sunt eis quoad promulgationem.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto eiusdem quaestionis centesimaeseptuagesimaetertiae, quia superius declaratum est quod de cognitione evidenti est sermo; quod etiam hic patet in responsione ad argumenta, dum dicitur quod primae rationes loquuntur de veris prophetis, quorum mens divinitus illustratur perfecte, et constat quod tres primae rationes de cognitione evidenti loquuntur; ideo non est hic amplius immorandum, sed firmandum quod prophetae veri quoad duo habent evidentiam: scilicet quoad ipsam revelationem, quod est a Deo; et quoad revelata, quod sunt futura sic vel sic, prout revelantur, et quod sunt talis vel talis conditionis revelatae, prout tamen revelantur.

Et hinc solvitur quaestio superius, in art. ult, ad 2, qu. cLxxr, relicta, de prophetia comminationis. Nam propheta cui revelatur aliquid futurum in causis, evidenter cognoscit illud futurum in causis illius: quoniam cognitio eius est similitudo divinae scientiae de illo futuro in illis causis, Sed non oportet quod sciat hinc an sit etiam ponendum in esse illud futurum: sed quantum est ex vi illius propheticae cognitionis, remanet ambiguum in mente prophetae an illud futurum eveniet vel non. Et propterea Ionas recusabat prophetare Ninivitis, dubitans de eo quod evenit, scilicet quod esset prophetia comminationis tantum. Sciebat enim clare quod erat prophetia comminationis, quia viderat futuram submersionem civitatis in causis, et non viderat aliter: sed nesciebat an esset tantum comminationis et non eventus, quia nihil erat sibi de hoc revelatum. Ad verum enim prophetam sufficit cognoscere evidenter quod prophetat secundum id quod est sibi revelatum: et, ut in littera optime subditur, propheta circa revelata sibi non cognoscit omnia quae Spiritus Sanctus intendit per illa, sed sufficit quod videat illam conditionem quam prophetare iubetur. Nec oportet quod comprehendat illam: sed comprehensionem illius Spiritui Sancto relinquit, propter rationem litterae, scilicet quia est instrumentum deficiens a Spiritu Sancto.