Quaestio 72

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis septuagesimaesecundae duli occurrit, an de ratione contumeliae sit. quod dicatur contumelia coram illo cui infertur contumelia. Et est ratio dubii quia contumelia importat manifestam iniuriam: sicut ira manifestam vindictam. Constat autem quod huiusmodi manifestatio principaliter refertur ad eum contra quem irrogatur contumelia: sicut in ira ad eum contra quem irascimur. — Ex altera autem parte apparet oppositum: nam multi contumelias contra absentem proferunt.

Ad hoc dicitur quod cum actus morales ex intentione: iudicentur; et contumeliae actus per hoc in sua natura locetur quod contra honorem directe machinatur alterius: consequens est quod ad hoc quod actus aliquis sit per se et directe contumelia, exigitur quod directe contra honorem tendat proximi, Non tendit autem directe et per se contra honorem alicuius qui illum reveretur, qui occulte intendit iniuriari: sed solus ille. qui eum sic parvi facit ut ad manifestam sibi iniuriam tendat. Et propter hoc in littera dicitur quod contumelia id quod est contra honorem alicuius deducit in notitiam eius. '

Sciendum tamen est quod tripliciter contingit hoc facere. Primo, in faciem eius personaliter audientis. — Secundo, litteris seu libello, ut ad. eum deveniat. — Tertio, verbis vel signis in absentia per accidens (quia scilicet absens est), sed in praesentia per se quoad intentionem: quando scilicet ad hoc dicit iniuriosa contra illum verba ut in eius notitiam deveniant, et ad hoc operam dat. Semper enim in. notitiam eius'intendit contumeliosus: deducere quod est contra illius honorem: sicut iratus vindictam quam in absentia facit. - Et per hoc patet solutio obiectorum.

II. In eodem primo quaestionis septuagesimaesecundae articulo dubium occurrit, an sit vera determinatio litterae, scilicet quod «contumelia consistens in factis non: consistit in.eis inquantum sunt facta, sed inquantum sunt signa. Apparet namque falsum: eo quod. contumelia. consistens in dehonestatione ianuarum domus alicuius, in. deturpatione vel destructione imaginum vel stemmatum alicuius, consistit in factis ipsis ut talia facta sunt, ut patet; sicut rapina in ablatione rerum, et verberatio in persecutione personae, licet significent animum male dispositum. erga illum, etc. Hoc enim commune est omnibus malis factis, quando per se, scilicet ex intentione, fiunt. - Et confirmatur. Quia huiusmodi iniuriae non spectant ad aliquod supradictorum vitiorum quae posita sunt opponi iustitiae: ut patet discurrendo per singula, homicidium, furtum, rapinam, etc.

Ad hoc dicitur quod dubitatio oritur ex hoc quod creditur in proposito factum habere rationem signi respectu facientis, sicut verba respectu loquentis: cum tamen hoc non sufficiat; sed pro tanto facta ut facta distinguuntur hic contra facta ut signa, quia ad eius offensam contra quem fiunt non perveniunt ut facta, sed ut signa. Fur siquidem aut latro iniuriatur facto ut factum est, quia actio auferendi privat illum rebus suis: et simile est de homicidio et aliis supradictis. Contumeliosus autem quando facto iniuriatur, non iniuriatur facto ut factum est, sed facto ut signo: quia actio illa dehonestationis ianuae et huiusmodi, inquantum talia facta absolute sunt, non laedunt proximum (neque enim personalia neque res eius diminuunt: nisi forte per accidens, quia scilicet illa i erat sua et nihil amplius valet); sed ut habent rationem signi pertingunt, quantum in se est, ad laedendum honorem proximi. - Quamvis autem commune sit omnibus male factis significare malam intentionem agentis, neque penes sic esse signum distinctio hic sit; proprium tamen est male factis ut sunt contumeliosa, ad hoc ut sint contumeliosa, induere rationem signi quoad efficaciam; hoc est, quod non pertingunt ut contumeliosa ad iniuriatum isi ut signa. Ac per hoc, talia facta sunt contumeliosa, ut sunt talia facta, materialiter; ut signa, formaliter.

Et adverte quod quia unum vitium imperat alteri, sicut quando quis furatur ut moechetur, ita si quis raperet seu percuteret ut contumeliaretur, rapina seu percussio ut factum. laederet in rebus vel persona, ut si machin retur contra honorem: et peccaret simul di sicut fur ut moechetur. [8 3

Est et aliud advertendum. Quod cum praedictae de nestationes et similia a manifesto fiunt auctore, habent perfecte rationem contumeliae. Cum vero ab occulto procedunt auctore, habent quidem rationem verae contumeliae quia ad hoc fiunt ut in notitiam eius et aliorum — id quod est contra honorem eius: minus tamen perfec rationem habent contumeliae, pro quanto contumeliosus est manifestus iniuriator, sicut et iratus.

III. In responsione ad tertium eiusdem primi articuli dubium occurrit, an contumelia distinguatur in plures species: seu, distinguatur specie ab improperio et convicio. Et est ratio dubii quia distinctio specifica attenditur penes obiectum, quod est materia circa quam, Constat autem ha littera quod defectus culpae est materia contumeliae; fectus communiter est materia convicii; defectus praeteritae indigentiae est materia improperii. Rursus, defectus culpae maximam habet diversitatem specificam: ut patet de diversitate vitiorum. - In oppositum autem est quod. consuevit Auctor praeterire specificam distinctionem. yos rum in hoc opere, ubi descendit usque ad speci moralium: alioquin non esset ultimus moralium liber. -

Ad hoc dicitur quod procul dubio contumelia unius est speciei specialissimae, ex unitate honoris, contra quem tendit, specificam unitatem habens: sicut detractio ex unitate famae. Huius autem signum manifestum est quod idem defectus culpae spectat ad detractionem et contumeliam: potest enim quis et detrahendo et contumeliando defectum adulterii, furti, etc., dicere. Habent ergo se omnes defectus qui dicuntur ad haec vitia non ut materia circa quam formaliter versantur, sed materialiter. Et propterea i: non variant species: sed secundum diversitatem finium ad quos ordinantur, puta dehonorationis vel infamiae, ad diversas species moralium vitiorum reducuntur, et uniuntur, etc. Omnes siquidem defectus quatenus honorem laedunt, unius sunt rationis, et ad contumeliam spectant: quatenus famam minuunt aut auferunt, unius alterius sunt rationis, et ad detractionem pertinent. Est tamen in sue que, cum unitate speciei, diversitas graduum secundum magis et minus: dum unus defectus magis dehonorat aut infamat quam alius, ut patet. - Et per hoc patet solutio obiectorum: omnes enim defectus quatenus dehonorant, unius sunt speciei, ut dictum est.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo eiusdem quaestionis septuagesimaesecundae, diligenter discerne non solum inter contumeliam formaliter et materialiter, ex intentione dehonorandi; sed etiam latitudinem tam contumeliae formalis quam materialiss. Nam contumelia formalis, scilicet ex animo dehonorandi procedens, licet ex suo genere sit peccatum mor- tale, propter imperfectionem tamen actus quandoque est venialis: quando scilicet vel est imperfectio ex parte. honoris, puta cum intendit non nisi parum dehonorare (quod Auctor vocat, in responsione ad tertium, /eviter. contristare), modicum enim pro nihilo reputatur; vel est imperfectio ex parte intentionis, puta cum ex levi ira prorumpit in verbum contumeliosum, non ex consensu dehonorandi.

Materialis autem contumelia non est ex se mortalis; sed posset esse mortalis ex damno quod inferret proximo. Unde quantumcumque excessivam contumeliam in aliquem dicerem non animo iniuriandi, si propterea non damnificatur ille in honore, non pecco mortaliter peccato contumeliae. Ín istis enim: peccatis materialiter et per accidens non est mirum si iudicamus ex materiali et per accidens damno. Et propterea in littera dicitur quod, per incautelam prolatum, auferret honorem eius etc.

Et adverte hic quod contumelias quas praelati obiurgando proferre possunt, licet ut materiam virtutis assumant, et in littera dicatur quod raro et ex magna necessitate dicere debeant; tutius tamen mihi videtur quod nunquam, nisi Spiritu Sancto suggerente, dicantur. Quoniam repraesentatur subditis quod non ex caritate, sed ex. passione procedant: fiuntque deteriores, son suscipientes. disciplinam; leviusque verbera. quam. contumeliosa verba suscipiunt. Unde Tullius, in libro de Offic.: Omnis animadversio et castigatio contumelia vacare debet.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio eiusdem septuagesimaesecundae. quae- stionis, exerce teipsum sic in caritatis ac mansuetudinis praeceptis ut scias. quando et ubi oportet uti utroque prae- cepto Spiritus Sancti in uno eodemque capitulo, scilicet: Responde stulto iuxta stultitiam. suam, ne sibi sapiens vi- deatur; et, Ne respondeas stulto iuxta stultitiam suam, xe ei similis efficiaris. Qui primo vult uti praecepto, attendat intra se si ad hoc movetur ex caritate fraterna, qua malum: proximi tolerare non potest, ut scilicet se sapientem reputet: an. movetur potius ut ipse respondens sapiens videatur aut bonus, aut non malus, etc. Si enim non propter proximi caritatem respondet, frustra se illa auctoritate excusat. Et quo pacto iactat se aliquis fraterna caritate moveri ad respondendum. qui. alia mala eiusdem proximi, et forte graviora, novit, nec curat ei subvenire? Qui autem tanta se non flagrare caritate cognoscit, mansuetusque tacet, ne et ipse peccet respondendo, optime sibi consulit.

II. Circa reparationem contumeliae iam illatae dubium. occurrit, an teneatur ad petendam veniam ab iniuriato is qui contumeliam in eum protulit. Et est ratio dubii quia Augustinus in Regula mandat hoc fieri. Et quidam dicunt ad hoc teneri. — In. oppositum autem est quia sicut in aliis iniuriis sufficit restituere, et non opone aliter petere veniam, ita nec in contumelia.

Ad hoc dicitur quod quia iniuria emendatur lli enter per reductionem ad aequalitatem, quam facit restitutio ,. non tenetur contumeliosus ad aliud proximo exhibendum quam restitutionem. Unde quomodocumque restituat. ei honorem quem abstulit, reverentiam exhibendo vel aliter, satisfecit, nec ad aliud tenetur. Nec aliud docuit Augustinus, cum expresse dicat: Quicumque convicio vel maledicto aliquem. laeserit, meminerit. satisfactione quantocius curare quod fecit. Praecepit ergo in primis satisfactionem, quam restitutio importat. Sed quia in religiosis debet abundantior esse iustitia, modus satisfaciendi abundantioris humilitatis datus est. Et idcirco ad petitionem veniae modum restitutionis determinavit: est namque in petititione veniae maxima hominis a quo petitur honoratio.

Doctores autem dicentes teneri hominem ad veniam petendam, exponendi sunt, quando non potest aliter restitutionem facere. Unde sanctus Thomas superius, in qu. rxit, art. 2, ad 3, dicit quod restitutio honoris ablati per contumeliam fit per: exhibitionem reverentiae. Satisfactio ergo est in praecepto, non modus satisfaciendi.

Et haec etiam pro quarto septuagesimaesecundae quaestionis articulo sufficiant.