Ubi adverte quod esse in mente sumitur formaliter, idest inquantum mens est. Hoc autem est esse obiective, ut intellectum in intelligente; et non ut forma in eo cuius est forma. Sensus ergo conclusionis est, quod necesse est ponere ideas obiective in intellectu divino.

III. Quoad secundum: idea significat formam alicuius rei praeter rem ipsam existentem. Et declaratur ex idiomate graeco. - Si vis ideae diffuse definitionem videre, lege qu. ui de Veritate art. 1.

IV. Quoad tertium, probatur conclusio proposita, sic. Mundus non est factus a casu, sed est factus a Deo per intellectum agente: ergo forma mundi est finis suae generationis: ergo in mente divina est forma, ad similitudinem cuius mundus est factus: ergo in mente divina est idea.

Antecedens, quoad utramque partem, supponitur, ut inferius monstrandum in loco suo. - Prima autem consequentia probatur ex illa maxima, in omnibus quae generantur non a casu, forma est finis generationis. - Secunda vero consequentia duo infert: scilicet, et quod forma ad cuius similitudinem etc., est in Deo; et quod est tali modo, scilicet in mente divina, idest obiective. Et quoad utrumque in littera probatur. Quoad primum: quia commune est omni agenti praehabere similitudinem intentae formae. Quoad secundum vero, est differentia inter agens naturale et a proposito, in modo habendi illam similitudinem: quia illud secundum esse naturale, ut patet in igne; hoc secundum esse intelligibile, ut patet in artifice. Si ergo Deus est agens per intellectum, ergo etc. - Tertia deinde consequentia probatur: quia in hoc consistit ratio ideae. Probatur: ratio ideae est, ut sit forma praeter rem, exemplar rei, et principium cognitionis, etc.

V. Adverte hic diligenter, quod in littera caute dicitur quod idea ponitur uf exemplar, et non dicitur ut principium essendi. Quia principium essendi, sonaret formam qua agens agit: idea autem non significat talem formam, sed formam quam agens concipit, ad cuius similitudinem operatur, et non qua operatur. Et hoc est proprie exemplar. Et propterea in exemplo de domificatore expresse subiungitur, quod idea domus est forma quam mente concipit, et non ars domificativa.

Similiter, cum littera dixisset quod idea est principium cognitionis, statim addidit limitationem, secundum quod formae cognoscibilium dicuntur esse in cognoscente. Quasi diceret: Non dico quod idea est principium cognitionis (quia hoc sonaret quod ipsa esset ratio cognoscendi ut species intelligibilis); sed quod ipsa est principium cognitionis eo modo quo formae cognoscibilium obiective in cognoscente existentes, principia cognitionis ipsarum rerum cognoscibilium dicuntur. Et quoniam in penultimo consequente totum hoc continebatur, scilicet forma mundi praeter mundum existens, et causalitas exemplaris, et modus essendi intelligibiliter seu obiective; ideo merito ultima consequentía ex his quae ad rationem ideae spectant, et iam posita erant, probata est, praegnantibus verbis, scilicet, et in hoc consistit ratio ideae.

VI. In. responsione ad tertium, dubium occurrit: quia falsum et inconsonans videtur, quod idea sit essentia divina. Falsum quidem, inquit Scotus, in I, dist. xxxv, quia tota ratio ideae salvatur in lapide habente esse obiectivum in intellectu divino: ergo idea in Deo non est essentia divina. — Antecedens patet applicando totam ideae rationem. Et confirmari posset assumendo definitionem positam in Qu. de Ver., qu. nur, art. 1, et eam quae ex hoc articulo habetur: scilicet, quod est forma alicuius rei praeter ipsam rem, exemplar, atque principium sic cognitionis eiusdem. — Consequentia autem probatur: esse obiectivum non est esse reale, sed est esse diminutum; ergo non est essentia divina,

Inconsonans autem, quia idea aut est essentia divina ut est, aut essentia divina ut est obiecta intellectui divino. Si primo modo (ut in articulo sequenti innuitur, ubi dicitur quod idea est essentia divina sic imitabilis: hoc enim convenit essentiae divinae secundum quod ens est), male ergo responsum est ad principale quaesitum. articuli. Et probatur sequela. Quaestioni an est de re habente esse in rerum natura et in intellectu, male respondetur affirmative per esse quod habet in intellectu, praetermisso esse in rerum natura: sicut quaerenti an sphaera ignis sit, male responderetur quod est in intellectu. Et ratio est, quia esse in intellectu est esse secundum quid, esse in rerum natura est esse simpliciter: quaestio autem a est quaerit de esse simpliciter: et propterea, si respondeatur de esse in mente, insinuatur quod illa res non habet aliud esse, sed ésse in mente est eius esse simpliciter. Si igitur idea est essentia secundum esse reale, male responsum est quaesito: necesse est ponere ideas in mente divina. — Si autem idea est essentia ut obiecta est intellectui divino, male ergo dictum est quod est ipsa essentia divina. Quoniam essentia divina ut obiecta, non habet esse reale, sed obiectivum. Et si, per impossibile, essentia divina non esset in rerum natura, et esset obiecta intellectui, ideae ratio salvaretur. Ideam ergo esse idem quod essentia, est per accidens, imo superfluum: quia natura cuiusque rei est obiecta intellectui divino, secundario tamen, etiam si nunquam identificaretur essentiae divinae ut obiecta est intellectui divino; quoniam ipsa cognoscitur a Deo non solum ut est in priori obiecto, sed secundum se. - Hae rationes non sunt ex Scoto formaliter: sed ut veritas elucescat, periam ex ipso, partim ex littera eas formandas credidi.

VII. Ad evidentiam horum, duo videnda sunt, ex quibus solutio omnium pendet: primo, quomodo idea se habeat ad esse; secundo, quid sit esse obiectivum.

Quoad primum, scito quod, ut ex allegatis locis patet, de ratione ideae est esse exemplar rei. De ratione autem exemplaris est esse formativum rei, mediante agente per intellectum. Unde ibidem dicitur quod, si omnia agerent de necessitate naturae, non ponerentur ideae. De ratione autem formativi sic, est essein mente: nunquam enim exemplar aliquod est sic formativum, nisi potentia remota, nisi sit in mente. Et si est in mente tantum, formativum sic salvatur. Modus ergo essendi exemplaris necessarius est esse in mente: ceteri autem modi essendi sunt per accidens, absolute loquendo. Et propterea in littera quaestioni az est de ideis, responsum est quod sunt in mente divina. Esse namque in mente est simpliciter necessarium esse idearum, et formaliter convenit ideae ut idea est. Nec curavit Auctor de esse idearum in rerum natura, ut Platoni ascribitur: quoniam hic theologiam tradebat, et de divino intellectu; illa autem discussio metaphysicalis est, et ad tractatum de Separatis Substantiis spectans, Unde patet quod idea in Deo est, formaliter loquendo, essentia divina ut in mente est divina. Nec oppositum in illis verbis sequentis articuli dicitur: quoniam ly imitabile claudere intelligitur in se rationem exemplaris, Ac per hoc, ut ex dictis patet, idea dicitur essentia divina ut exemplar est, idest ut formativa est rei medio intellectu. Hoc autem patet non convenire essentiae secundum quod est mere naturaliter, sed secundum quod est obiecta divinae menti.

VIII. Sed quid est esse sic, scilicet obiective, quod secundo loco videndum erat? — Scotus, in I, dist. xxxvr, determinat quod esse cognitum non est esse reale, absolutum aut respectivum; nec est esse relativum secundum rationem; sed est esse diminutum rei, sive absolute sive relative, quod vocatur esse secundum quid; ita quod res habens talem modum essendi, fundat relationem rationis ad intellectum. Putatque lapidem etc., entia producta esse ab aeterno a Deo, per actum intellectus divini, in tali esse; et huiusmodi entia secundum quid esse; et vocari ideas, quia eis conveniunt omnes conditiones idearum, ut arguendo fuit deductum.,

Ego autem, peripatetico lacte educatus, ac in aere, ut aiunt, loqui nesciens, praeter latitudinem entis realis, solum ens rationis novi (V et VI Metaphys.). Ens autem ra- tionis relationem aut negationem didici a s. Thoma, in Qu. de Ver., qu. xxr, art. t. Unde, cum esse obiectivum non sit modus essendi secundum rem, neque sit negatio, restat quod sit esse relativum secundum rationem, in com» muni loquendo. Sed quoniam esse divinum est tantae excellentiae, ut omnes essendi modos, sive extra animam sive in anima, eminenter praehabeat, oportet ut esse naturale ipsius divinae essentiae sit non solum ordinis intelligibilis, et in actu purissimo, sed sit etiam (et non per accidens) esse obiectivum eiusdem respectu intellectus sui: alioquin non omnes essendi modos unico modo eminentissime contineret. Ac per hoc, nec essentia divina ut obiecta intellectui, habet esse diminutum; nec aliqua res, ut obiecta divino intellectui, habet esse diminutum. Et de essentia divina quidem manifeste sequitur: quia eius esse obiectivum est esse naturale ipsius Dei, propter eius eminentiam. De aliis vero sequitur ex eo, quod alia non aliter possunt obiici Deo, quam in obiecta essentia divina: nihil enim Deus intelligit extra se, sed omnia in se tantum. Ita quod in se cognoscit utrumque, scilicet et lapidem in essentia obiecta, et lapidem absolute; et lapidem hunc, et lapidem in anima mea, etc.: omnia enim haec novit, sed modus quo haec obiiciuntur. est unus, scilicet in essentia divina. Et consequenter esse obiectivum rerum respectu intellectus divini, non est esse relativum, sed absolutum realissimum, scilicet esse Dei, Et quia idea in Deo, de qua est sermo, significat, res secundum tale esse, ideo merito dictum est quod est ipsa essentia divina, etc.

IX. Ad primam ergo obiectionem in oppositum, negatur sequela. Ad probationem autem, dicitur quod, licet esse obiectivum in communi non sit reale, esse tamen obiectivum apud intellectum divinum est reale.

Ad secundam autem, iam patet quod idea in Deo est essentia divina ut obiecta divino intellectui, etc. Et cum arguitur, ergo male dictum est quod essentia sit, negatur sequela. Tum quia non est dictum quod est essentia inquantum habet esse naturale. Tum quia, si hoc sine reduplicatione fuisset dictum, verificaretur, propter unitatem utriusque in Deo. Essentia enim divina habet utrumque modum essendi eminenter, in suo unico excellentissimo modo essendi: et propterea, affirmando identitatem ideae cum essentia, non sequitur formaliter, loquendo more humano, ergo affirmatur identitas cum essentia inquantum est in rerum natura. In littera autem non affirmatur hoc secundum, sed primum. Et ideo illae duae consequentiae, quae obiiciendo subiunctae sunt, scilicet, ergo ideam in Deo esse idem cum essentia divina, est per accidens, et, ergo est superfluum, nihil valent: quia identitas cum essentia est per se et necessaria, ex eo quod nihil potest obiici intellectui divino nisi in essentia divina. Ita quod modus quo res obiectae obiiciuntur, necessario est esse in obiecta essentia: alioquin Deus intelligeret aliquid extra se, et vilesceret eius intellectus, ut XII Metaphys. patet. Unde falsum et impossibile est quod lapis obiiciatur Deo in seipso lapide obiective. Quod tamen argumentum assumit et supponit, ex ignorantia metaphysicae.

Ad illam autem hypotheticam deductionem, si essentia divina non esset in rerum natura, et esset obiecta suo intellectui, salvaretur ratio ideae: ergo identitas ideae cum essentia est per accidens, admissa conditionali, negatur ulterior sequela. Imo sequitur oppositum: quia stante illa conditionali, idea esset ipsa essentia ut obiecta. — Et si dicatur, ergo ideam esse essentiam divinam secundum esse reale, est per accidens, negatur sequela. Quoniam esse obiectivum essentiae divinae, apud intellectum Dei, non est per accidens reale, sed per se, ex eminentia propria ipsius. Sed falli multos contingit in hoc, ex eo quod consideratur esse obiectivum absolute, ét reale absolute, quae constat non esse idem; cum hic sit sermo de esse obiectivo zali, et tali reali, ex quibus oritur identitas; balbutiendi tamen accepta licentia.

Articulus 2

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - In corpore tria facit: primo, respondet quaesito affirmative; secundo, ostendit quod haec pluralitas non repugnat divinae simplicitati; tertio, ostendit quomodo haec pluralitas est.:

II. Quoad primum, conclusio responsiva est: Necesse est ponere ideas plures. - Probatur. Ultimus finis in quolibet effectu est proprie intentus a principali agente: ergo ordo universi est proprie intentus, et per se factus, a Deo: ergo in mente divina est idea ordinis universi: ergo in ea sunt propriae rationes omnium rerum: ergo in ea sunt plures ideae.

Antecedens manifestatur in ordine exercitus et duce. Prima vero consequentia probatur: quia optimum in rebus existens est ordo; quod firmatur ex XII Metaphys. Et confirmatur veritas consequentis ex destructione opinionis Avicennae, etc, Secunda autem est per se nota. Tertia vero probatur: quia ratio totius haberi non potest, nisi habeantur rationes omnium ex quibus totum constituitur, ut patet in domo et eius partibus. Confirmaturque veritas consequentis auctoritate Augustini, Ultima demum consequentia non eget probatione.

III. Adverte quod notanter in primo antecedente non dicitur ultimus finis, sed dicitur ultimus finis in quolibet effectu: quoniam hic est sermo de fine intrinseco effectus, et non de fine qui est extra effectum. Ut enim patet XII Metaphys., text. 52, bonum universi est duplex: scilicet in ipso universo manens, et aliud extra ipsum. Primum est ordo: secundum est Deus, propter quem est etiam ipse ordo. Ordo ergo universi, quia est optimum in toto universo, oportet esse ultimum in hoc effectu qui est universum, et consequenter respondere principali agenti: quod supponimus esse Deum. Et sic Deus est actor per se et finis ipsius ordinis, quemadmodum dux respectu ordinis exercitus.

Adverte secundo, quod littera, ut ostenderet vim huius medii. ad inferendam pluralitatem idearum in Deo, inseruit opinionem Avicennae de modo quo pluralitas emanavit creaturarum: de qua inferius erit sermo. Si enim distinctio creaturarum non per se intenta esset a Deo, sed ex parte Dei esset per accidens, scilicet propter successionem agentium, seu quovis alio modo; non haberemus viam concludendi in Deo exemplaria multorum, sed unius tantum. Nullus enim opifex exigit ideam eorum quae sunt per accidens.

IV. Quoad secundum, ostenditur quod pluralitas idearum non repugnat divinae simplicitati, ex differentia quae est inter quod et quo aliquis intelligit. Utiturque tali ratione. Multiplicare quod non repugnat simplicitati, sed multiplicare quo: sed idea est quod, et non quo: ergo multitudo idearum non repugnat simplicitati divinae. — Maior probatur: quia multa intelligere non ponit compositionem aut imperfectionem, etc., sed bene hoc ponit multis speciebus intelligere. Minor probatur inductive ex idea domus in mente artificis, etc.

V. Circa differentiam in littera assignatam inter quod et quo intelligitur, dubium occurrit. Primo, aut est sermo de pluralitate reali, aut rationis. Si reali, utriusque pluralitas praeiudicat divinae simplicitati. Si rationis, utrumque potest pari ratione plurificari. Quoniam essentia divina ut species, comprehendit omnes species intelligibiles, quemadmodum ipsa ut obiecta comprehendit omnia obiecta: et sic aequa est utrinque pluralitas secundum rationem.

Secundo, intellectum a Deo non potest esse nisi unum numero, ut patet XII Metaphys. Ergo repugnat multiplicare quod intelligitur a Deo. Falsum est ergo quod pluralitas eius quod intelligitur, non praeiudicat.

Tertio, in Deo est sapientia et ars et scientia: ergo quo intelligitur, multiplicatur in Deo. Probatur sequela :.quia se habent ut quo Deus intelligit; ut etiam expresse littera dicit in responsione ad secundum.

VI. Ad evidentiam horum scito, quantum ad ly quo et quod, quod hic est sermo de quo et quod in actu exercito; scilicet de illis rationibus formalibus, seu rebus, quae exercent actum ipsius quo, vel actum ipsius quod. Ut, in proposito, idea est quod intelligitur in actu exercito, quoniam significat id quod se habet ad intellectionem ut obie—ctum vel terminus: ars vero est quo in actu exercito, quia importat id quod se habet ut principium formale intellectionis, Et sic de aliis.

Quantum vero ad multitudinem seu pluralitatem, scito quod hic est sermo non de pluralitate reali; nec de pluralitate rationis," formaliter loquendo; ; sed p pluralitate simpliciter quod aut quo. Ita quod intentio litterae est ponere differentiam in hoc, quod ratio formalis exercens actum quod, potest multiplicari simpliciter, potestque absolute dici multae: ratio vero exercens actum quo, non potest sic multiplicari ut possit absolute dici multae.

VII. Ad primam ergo obiectionem in oppositum, patet responsio. Dicimus enim quod, quia idea est quod intelligitur, et ad pluralitatem cogniti sufficit omnis distinctio rationis (nam aliud cognitum est punctum ut principium, et aliud ut finis); ideo ad pluralitatem idearum sufficit distinctio illa relativa, qua essentia ut sic imitabilis, est unum cognitum, et ut sic imitabilis, est aliud. cognitum, etc. Ad pluralitatem vero principii intelligendi non sufficit quaelibet distinctio rationis: sed requiritur distinctio secundum propriam et per se rationem principii intelligendi. Ideo non est par ratio multitudinis ipsius.quo et ipsius quod. Cum ergo dicitur, essentia divina ita plura continet obiecta sicut ratio, conceditur. Sed negatur quod, sicut pluralitas illa quae intelligitur in ipsa obiecta, sufficit ad pluralitatem simpliciter ipsius quod, ita eadem pluralitas quae intelligitur in eadem ut ratio seu species intelligendi, sufficiat ad pluralitatem ipsius quo; propter rationem iam dictam.

Ad secundam autem obiectionem dicitur dupliciter. Primo, quod intellectum a Deo non est nisi unum ut distinguitur contra multa disparata: et non ut simpliciter distinguitur contra multa. Ideae non sunt multa cognita disparata, nec inter se nec ab essentia divina: quoniam quaelibet est ipsa essentia. Contra simplicitatem namque intellectus est, si multa disparata cognita, ut sic, idest in esse cognito (formaliter enim loquimur), haberet: ut in nobis contingit cum triangulum et bovem intelligimus. Habere autem multa cognita non disparata, imo in uno numero communicantia, non praeiudicat simplicitati. - Secundo, quod intellectum per se primo a Deo, oportet esse unum. Idea autem est intellectum per se secundo, et ideo compatitur multitudinem. Non enim dictum est in littera quod omne quod potest multiplicari; sed quod multiplicare quod non praeiudicat simplicitati. Sat autem hoc verificatur, si quod per se secundo plurificari potest.

Ad tertiam autem dicitur, quod laborat in aequivoco. Non enim intendit littera quod in Deo non possint poni plura diversarum rationum quo: sed quod nullum eorum potest multiplicari. Non enim sunt in Deo multae sapientiae, neque multae artes, etc. Sed sunt in Deo multae ideae.

VII. Quoad tertium, ostenditur modus quo praedicta pluralitas obiectiva est in intellectu divino. Deus perfecte intelligit essentiam: ergo cognoscit eam omni modo quo cognoscibilis est: ergo cognoscit eam non solum secundum se, sed secundum quod est quocumque modo participabilis a creatura: ergo cognoscit ut sic imitabilem a tali creatura: ergo ut propriam rationem huius creaturae: ergo cognoscit plures rerum rationes, quas vocamus ideas.

Antecedens patet, cum prima consequentia. Secunda autem probatur: quia Deus utroque modo est cognoscibilis: Quarta autem probatur:. quia species creaturarum sunt secundum modos participandi divinae essentiae similitudinem. Quinta autem patet ex eo, quia par est de creatura hac et aliis iudicium.

IX. In responsione ad primum, adverte diligenter quod hic non est sermo de quacumque similitudine, sed exemplari tantum. Imitabile autem exemplariter non est, nisi obiectum intellectus. Et propterea, licet essentia divina absolute sit prius imitabilis quam sit obiecta, non tamen est prius imitabilis exemplariter, quam sit obiecta: quia de ratione exemplaris, ut dictum fuit, est esse obiectivum. Unde, si Deus non esset intellectuale agens, essentia sua esset quidem imitabilis, sed non exemplariter: ac per hoc non haberet rationem ideae. Et hoc insinuat littera, dicens quod non nominat essentiam, sed rationem intellectam ex ea.

X. In responsione ad secundum et tertium, propter clariorem intellectum, nota simul tria. Primo, quod idea significat essentiam divinam imitabilem exemplariter. Et quia imitabilitas potest sumi dupliciter, scilicet fundamentaliter, idest pro absoluto, et formaliter, idest pro respectu, tripliciter ideae significatio imaginari potest: primo, ut significet absolutum tantum; secundo, respectivum tantum; tertio, utrumque. Et quidem quod non tantum fundamentum imitabilitatis significet, ex eo probatur, quia, cum illud sit omnino unum in omnibus ideis (quia est ipsa simplicissima essentia divina, in qua non potest distingui absolutum imitabile a lapide, ab absoluto imitabili a leone), non posset sustineri pluralitas idearum in Deo: plures enim ideas intelligere est impossibile, nisi significatum ideae plurificatum intelligatur. Quod etiam non tantum respectum significet, ex eo patet, quod essentiam divinam significare dicitur. Unde relinquitur quod utrumque significet; non eo modo quo ly vestis significaret hominem album, si utrique imponeretur (quoniam sic idea non haberet unam rationem); sed eo modo quo nomina significant absolutum relative, ut Salvator et Creatór, etc. Ac per hoc, de ratione ideae in Deo sunt et essentia et relatio; non ut partes componentes unam communem rationem, sed ut res et modus, ut determinabile et determinatio, ut commune et proprium.

Secundo nota, quod ideas, tam in artificibus quam in Deo, contingit intelligi dupliciter: primo, ut aliorum sunt ideae; secundo, ut in seipsis sunt. Exemplum utriusque membri habetur in littera, in responsione ad secundum: cum artifex faciendam domum contemplatur, ad ideam domus intellectio terminatur ut idea est domus; cum autem artifex in actu reflexo ipsam quam mente concipit, ideam considerat, ad ipsam intellectio terminatur ut in se est. Eodem quoque modo in Deo contingit. Ex hac autem distinctione facile percipere potes ideas constitui, non per intelligi ipsas ut in se, sed per intelligi ipsas ut ideas aliorum. Nec refert ad propositum an illud intelligi sit actualiter, aut habitualiter. Et propterea conceditur quod in Deo sunt plures ideae, antequam sint ideae intellectae secundum se. Et propter hoc in littera, in calce responsionis ad secundum, de secundo modo quo intelliguntur, dicitur, et hoc est plures ideas esse in intellectu eius ut intellectas. Quia aliud est plures ideas esse in intellectu eius, et aliud est plures ideas esse in intellectu eius ut intellectas: primum enim dicit eas esse obiective in intellectu ut aliorum rationes; secundum vero dicit eas esse obiective ut secundum se intellectae. Ideo addidit u£ intellectas.

Tertio nota, quod respectus isti distinguentes ideas, cum sint etiam constitutivi earum, non consequuntur actum intellectus divini intelligentis ideas; sed fiunt per actum intellectus divini intelligentis essentiam suam comparative. Ita quod non est imaginandum quod prius intelligatur essentia ut imitabilis, et deinde sequatur respectus idealis: sed quod ipsa intellectio essentiae ut imitabilis, est constitutio respectus idealis. - Ex hoc autem habes, quod respectus idealis non ponuntur necessarii ad hoc ut Deus distincte intelligat creaturas, ut quidam interpretari videntur: constat enim quod perfectio intellectionis divinae non mendicat a respectibus rationis. Sed ponuntur necessarii, ut necessario constituti ex perfectione intellectionis divinae. Unde in corpore articuli Auctor dixit quod, quia Deus per- fectissime intelligit essentiam suam, ideo intelligit eam ut tot modis imitabilem: hoc enim est constitui plures respectus ideales, intelligique plures ideas ut aliorum rationes sunt, et intelligere creaturas distincte in essentia divina sibi obiecta.

Et haec si bene contemplatus fueris, obiectiones aliorum deridebis: quas non adduxi, quia non contra sensum expositum doctrinae s. Thomae militant.

Articulus 3

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - Ín corpore duo: primo, distinguit; secundo, respondet quaesito.

II. Quoad primum, idea divina dupliciter sumitur: ut exemplar, et ut ratio. — Manifestatur distinctio dupliciter. Primo, ex differentia duorum officiorum attributorum ideis a Platone, generare et cognitionem facere. Secundo, ex differentia speculativi et practici.

III. Quoad secundum, respondet quaesito duabus propositionibus affirmativis, iuxta membra distinctionis praemissae. Prima est: Idea, secundum quod exemplar, est omnium quae a Deo secundum quodcumque tempus fiunt. - Secunda est: Idea, ut ratio, est omnium factibilium et cognoscibilium secundum proprias rationes, tam speculative quam practice.

Hae propositiones non aliter in littera probantur: quoniam ex qu. xiv et praedictis patent. Illud tamen non praetereas, quod idea ut ratio, sumitur pro ratione obiectiva, ut in primo articulo ipsa littera exposuit. Dicitur igitur idea ratio obiectiva rei. Hoc etiam modo idea Platonica ratio cognoscendi esset.

IV. In responsione ad tertium, adverte quod hic s. Thomas retractat dicta in Qu. de Ver., qu. mr, art. 5, et in I Sent., dist. xxxvr, articulo ultimo, de idea materiae primae. Nec oportet fingere glossas: quoniam medius terminus hic assumptus, scilicet quia secundum se non est cognoscibilis, expresse alibi dicta elidit, ut patet intuenti.

Sed dubium hic restat, cuius compositi idea, materiae primae sit idea. Si tamen littera perspicaciter videatur, facile patebit quod idea ut ratio, respondens materiae primae, est idea corporis, quod est genus in praedicamento Substantiae: quoniam secundum illius formam definiretur, si definiretur. Idea enim ut ratio, est omnis cognoscibilis per propriam rationem, ut in littera dicitur. Idea autem eius ut exemplar, non est alio modo quaerenda quam ideae generum, de quibus in littera dicitur quod non habent aliam ideam a specie, etc.

PrevBack to TopNext

On this page