Quaestio 71

Commentaria Cardinalis Caietani

IN titulo articuli primi et ceterorum quaestionis septuagesimaeprimae, adverte quod advocatus hoc in loco communiter significat tam eum quem dicimus vulgariter advocatum, quam procuratorem: ita tamen quod advocatum non voces eum qui solum consilium dat in scripto aut verbo domi; sed qui patrocinatur opere, comparendo coram iudice. Unde et Augustinus, ut in art. 4 habes, distinguit advocatum contra iurisperitum, RAN quod advocatus iustum petrocinium, et iurisperitus verum consilium licite vendit.

In articulo primo eiusdem quaestionis septuagesimaerimae dubium occurrit de sensu litterae in illis verbis: Si in promptu appareat quomodo ei aliter subveniri posset etc. Nam aut intendit quod ex hoc quod in promptu apparet modus quo potest aliter pauperi subveniri, non tenetur quis subvenire. Et sic falsum dicitur, Quia quantumcumque appareant in promptu mille modi quibus possit sine me famelico aut alias impotenti subveniri, et non subveniatur, non excusor ego ab homicidio si mom pasco fame morientem. Oportet namque in promptu apparere mon solum potentiam, sed actum subventionis aliunde, ut ego non tenear subvenire. — Aut intendit quod in promptu et modus quo de facto subveniatur. Et tunc littera est diminuta: quia nihil dicit de apparentia facti, sed potentiae.

II. In eodem articulo primo dubium alterum est, an conclusio, scilicet quod quando non apparet quomodo aliter subveniri possit, tenetur sciens subvenire et advocatus patrocinari et medicus mederi, intelligatur de obliatione peccati mortalis, an venialis. Et est ratio dubii quia, si intendit de peccato mortali, contradicit sibi et rationi. Sibi quidem, quia in principio corporis huius articuli dicit quod idem est hic dicendum quod supra de aliis operibus misericordiae dictum est. Constat autem. quod superius, n art. 5 qu. xxxu, dictum est quod zon omnis necessitas igat ad praeceptum, sed illa sola sine qua is qui necessitatem patitur sustentari non potest. Cum igitur pau;per ex hoc quod opprimitur causa sua, non incurrat in casum hunc quod sustentari non possit, sequitur quod, secundum antedicta, non teneatur advocatus sub peccato mortali patrocinari, etiam si nullus alius appareat potens subvenire. - Rationi vero, quia cum praeceptum de misericordiae operibus non obliget ad mortale nisi tempore necessitatis, cum sit affirmativum; aut hoc intelligitur de necessitate simpliciter, scilicet respectu vitae, quia scilicet aliter non posset vivere: aut de necessitate respectu alicuius particularis casus, quia scilicet aliter non posset in tali negotio subsistere. Sed constat quod non intelligitur de necessitate hoc secundo modo, ut patet discurrendo per opera misericordiae: nam non teneor sub peccato mortali colligere hospitem qui dormiendo sub divo non moreretur, nec similiter teneor sepelire mortuum quem nullus sepelire curat, aut redimere captivum qui propterea non moritur, et sic de aliis. Ergo intelligitur de necessitate primo modo, scilicet respectu vitae. Ac per hoc, non tenebitur quis sub peccato mortali patrocinari causae pauperis, quamvis opprimatur, si perditio causae non pertinet ad extremam vitae necessitatem.

Si autem intendit de peccato veniali, obstant tria. Primo, responsio ad tertium, ubi Auctor, expresse respondens argumento de praecepto, dicit necessitatem in corpore articuli positam causare debitum. — Secundo, quorundam opinio credentium esse mortale peccatum si, advocato non patrocinante, pauper in notabile damnum incurrit. - Tertio: ius scriptum disponens quod pauperi vel propter inopiam vel propter adversae partis potentiam carenti advocato, iudex det advocatum, cogendo illum; et nolentem obedire potest punire: ut patet ff. de Officio Proconsul. et Leg., l. Nec quidquam, adiuncto C. de Postul., l. Providendum. Hoc autem non esset si non teneretur quis pauperis causae patrocinari cum aliter non potest iustitiam suam tueri.

III. Ad primum dubium dicitur quod sensus litterae sumendus est iuxta materiam subiectam. In huiusmodi enim moralibus in particulari tunc in promptu dicitur apparere modus quo potest subveniri, quando absque inquisitione offertur modus quo potest non qualitercumque, sed potentia probabiliter coniungenda actui: ut si quis videt pauperem vexari et scit illum habere fratrem advocatum, satis in promptu videt quomodo potest ei aliter subveniri cum effectu probabiliter; et similiter si scio aliquem esse captivum habentem fratres divites, satis probabile est quod rediment eum; et sic de aliis. Non loquitur ergo Auctor in casu quo apparet ipsa subventio in actu exercito, quia tunc non esset in casu necessitatis, sed extra necessitatem: sed quando subventio apparet in promptu futura iuxta humanam aestimationem. Et proptereaa usus est potentiae nomine: et nulla est diminutio in eo.

IV. Ad secundum dicitur quod, cum Auctor loquatur de subventione quae est misericordiae opus, non possum intelligere quod loquatur de obligatione peccati mortalis, nisi in casu quo succumbere et opprimi in causa illa ad extremam necessitatem spectaret. Quod quia contingere potest, ideo Auctor indistincte locutus est, dicendo quod tenetur subvenire, et non explicando modum, an scilicet venialiter vel mortaliter peccet non patrocinando. Quandoque namque esset peccatum mortale, et quandoque veniale, iuxta naturam necessitatis. Quod explicatum esse voluit per illa verba in principio corporis articuli, scilicet quod idem est hic dicendum quod supra de aliis operibus misericordiae dictum est.;

Tripliciter ergo causa pauperis occurrere potest advocato. Primo, ad extremam spectans necessitatem simpliciter. Et tunc tenetur sub peccato mortali, si alius non appareat qui subveniat tempore suo. — Secundo, ut ad magnam pauperis necessitatem spectans. Et tunc, si alius non apparet qui suo subveniat tempore, tenetur, sed non sub mortali. Tertio, quando apparet alius patrocinator. Et tunc de consilio est operam suam praeveniendo impendere.

Ad prima ergo obiecta non oportet aliter respondere: quia iam patet ex dictis quod conformis est sententia ista supra dictis et rationi.

V. Ad obiecta vero secundo loco, de obligatione veniali, respondendo dicitur: ad primum quidem, quod Auctor non loquitur distincte de vinculo mortali aut veniali, sed in communi, Et propterea, tractando praeceptum, non respondit quod est debitum mortale, sed quod est debitum ex antedicta necessitate, coniuncta cum maiori, necessitate scilicet extrema, quam in principio corporis, referendo se ad superius dicta de operibus misericordiae, expressam esse censuit.

Ad secundum vero, quod dicentes peccare mortaliter advocatum non exhibentem patrocinium pauperi gratis unde pauper notabile damnum incurrit, absque fundamento loqui videntur. Quoniam ex praecepto caritatis non tenemur sub mortali peccato ad subveniendum proximo ratione suae necessitatis praecise, nisi sit extrema: de tali enim Ioannes intelligendus est, cum dicit, Qui viderit fratrem suum necessitatem habere etc., si ly quomodo caritas manet in eo? accipiendum est negative, — At si putet quispiam ex praecepto iustitiae teneri advocatum ad patrocinium pauperis, meminerit quod si ex praecepto iustitiae obligaretur, aut esset hoc ex iustitia distributiva: et hoc non, quia illa est a toto ad partem. Aut ex iustitia commutativa, quae est inter partem et partem: et hoc non, quia nulla est hic commutatio rerum, actionum aut personarum. Aut ex iustitia legali: et hoc non, quia illa est a parte ad totum. Aliam iustitiam nescio. — Amplius, qui tenentur ex praecepto iustitiae obstare invasoribus vel oppressoribus, si hoc cum possunt non faciunt, tenentur ad restitutionem, Sed, ut superius in qu. .xir Auctor dixit, tunc solum non obstans tenetur ad restitutionem quando ex officio tenetur. obstare, ut principes et custodes. Advocatus autem non ex officio, quia non est publicus officialis; sed ex arte advocandi debet de opera suae artis subvenire. Non igitur tenetur ad restitutionem non subveniendo, nec reus est violatae iustitiae, propter damnum notabile quod pauper incurrit.

Ad tertium dicitur quod iura, etsi disponant quod detur pauperi advocatus, non tamen quod gratis serviat: sed de publico aerario merces sibi dari debet, si pauper non potest solvere, et advocatus renuit gratis patrocinari.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo et tertio nihil occurrit scribendum, nisi quod in tertio articulo memineris ignorantiam excusare quando est causa actus et non est peccatum, Et vocatur ignorantia Fausa actus quando, si scivisset, non fecisset. Est quoque sine peccato quando est alicuius circumstantiae quam non potest aut non tenetur scire, et, si tenetur scire, non fuit negligens ut sciret.

Et haec ampliando ad advocatum, perspicere poteris si excusatus est a defendendo iniustam causam ignoranter. Qui enim omnino defendissent sive iustam sive iniustam, quamvis nesciant iniustam, non ex ignorantia, sed cum ignorantia, quae non excusat, patrocinantur iniuste, Qui etiam non curant discernere et penetrare an iustam vel iniustam causam suscipiant, manifeste negligunt scire quod tenentur scire, Qui autem ex contingentibus nihil omittunt, tuti incedunt, etiam si errant.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto dubium occurrit, in responsione ad tertium, circa rationem redditam quare iudex et testes sunt communes, quia scilicet iustitia et veritas in neutram partem declinant. Videtur enim quod dicta ratio non concludat differentiam intentam inter advocatum et. alios, scilicet iudicem et testes. Nam advocatus non potest licite nisi iustum patrocinium praestare: sicut iudex iustam sententiam, Si ergo ex ratione iustitiae prohibetur iudici pecuniam accipere, ex eiusdem ratione prohiberi deberet advocato: et si advocato ex hac parte non prohibetur, ergo nec iudici. — Rursus, si ratio iustitiae facit personam testis et iudicis communem, debet quoque facere personam advocati communem: quia tenetur ad iustum tantum patrocinium.

Ad hoc dicitur quod cum unumquodque officium a proprio fine, non a communi; et a proximo, non a remoto fine pensandum sit: inter personas concurrentes ad iudicium discernendum est quod quorundam proprius finis est | communis utrique parti, quorundam vero proprius finis est proprius uni parti. Finis autem utrique parti communis est iustitia non mea aut tua, sed simpliciter: finis autem proprius uni parti est iustum non simpliciter, sed iustum tale, puta iustum patrocinium, iustum consilium. ipee quia tam iudex quam testis ad id quod commune utriq parti est (non positive, sed negative, hoc est quod in neutram partem declinet) assumitur in iudicio, consequens est quod ad iustum et verum simpliciter et absolute, t tanquam proprium finem, tendant ambo. Et e contra, quia finis proprius eorum est iustum et verum absolute, quod in neutram declinat partem, idcirco ad commune utrique parti tanquam proximum ordinantur finem. Advocatus autem et iurisconsultus non tendunt, tanquam ad o 3 finem, ad iustum simpliciter et absolute (in cuius signu si in processu invenerint causam suam iniustam, non debent, ut in resp. ad 2 praec. art. dictum est, prodere secreta suae causae, nec alteram, quamvis iustam, partem iuvare: ad quod tenerentur si ad iustum simpliciter et absolute, ut proprium finem, ordinarentur): sed tendunt ad iustum tale, scilicet iustum patrocinium et iustum consilium huius partis, tanquam ad proximum finem; quamvis finis eorum remotus sit iustitia simpliciter, vel attingenda vel saltem non impedienda. — Et ex his patet solutio obiectorum, quare iustitia et veritas absolute inferant iudicem et testes esse communes, et non advocatum, etc.