Quaestio 146

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis centesimaequadragesimaeMin: ad secundum, dubium occurrit circa distinctionem ibidem datam de moderatione ciborum secundum diversa, et propter fines diversos. Nam ad abstinentiam spectat totum primum membrum, scilicet moderatio ciborum secundum quantitatem et qualitatem: ut patet ex speciebus gulae, quae penes haec distinguuntur. Et rursus ad abstinentiam "spectat moderatio ciborum in ordine ad sanitatem corporis: ut patet in III Ethic. ab Aristotele, et patet etiam superius, in art. 6 qu. cxrr.

Ad hoc dicitur quod distinctio Auctoris in littera intelligenda est ut in utroque membro sit sermo de propria et principali materia moderaminis, et similiter de proprio et principali fine eiusdem. De his siquidem loquendo, pa- tet prinum membrum non claudi sub secundo: sed ex opposito membra divisionis distinguuntur. Nam moderatio respiciens quantitatem aut qualitatem ciborum in ordine ad sanitatem corporis ut proprium et principalem finem, non spectat ad temperantiam, sed medicinae artem. Sed moderatio concupiscentiae tanti et talis cibi, consoni scilicet sanitati corporis aut saltem non impeditivi illius, spectat ad temperantiam in ordine ad bonum rationis. Ita quod propria et principalis materia temperantiae est concupiscentia: quantitas autem et qualitas cibi sunt obiecta concupiscentiae, ac per hoc materia remota temperantiae. Finis autem proprius est bonum rationis: sub quo temperantia sanitatem corporis servat, mediante naturali amore, quo nemo unquam carnem suam odio habuit.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem centesimaequadragesimaesequaestionis duo occurrunt. Primum est in responsione ad primum articuli secundi, quod responsio Auctoris non solum dicit abstinentiam commendari ex aliis virtutibus, sed etiam non commendari nisi adiunctam habeat laudem ex aliis virtutibus, ut auctoritas Gregorii exposcit. Sumitur autem sensus iste ex eo quod in responsione dicitur quod oportet virtutes esse connexas: ac per hoc, abstinentiam non esse virtutem nisi connexa sit aliis. Et consequenter non est laudabilis nisi ex aliis commendetur. Cum quo patet stare quod habet propriam laudem: sicut ceterae virtutes morales, etc.

II. Secundum est in responsione ad tertium eiusdem articuli. Est siquidem in illa duplex dubium. Unum est, quia falsum videtur quod usus vestimentorum sit ab arte introductus. Quoniam licet vestimenta fiant per artem, quod utamur tamen vestimento, a natura habemus, quae nos indigentes vestimento produxit. Neque enim minus naturaliter homo est animal vestibile quam politicum.

Alterum est quia, dato quod usus vestimentorum esset ab arte, ex hoc non recte infertur quod circa ipsum non sit aliqua specialis virtus: ut obiicit Martinus, in praedicto tractatu, in qu. 1 de Abstinentia. Quia neque circa pecuniam et delectationes appositas, neque circa magna aedificia, neque circa ludos multos quorum usus est ab arte, essent ponendae speciales virtutes. Quod est falsum. Ergo, etc.

III. Ad primum horum facile dicitur quod usus vestmentorum est naturalis homini secundum quod est animal rationale, sicut esse politicum: sed non est naturalis eidem secundum naturam sensitivam, nisi inchoative, pro quanto complexio corporis praeparata est ut vestimento melius conservetur. Quod autem non plus quam sic naturalitatis habet, ab arte ponitur esse.

Ad secundum vero dicitur quod verba Auctoris possunt intelligi dupliciter. Primo, ut differentia in hoc quod usus cuiusque materiae est a natura vel ab arte, sit causa differentiae in hoc quod in illa materia sit virtus specialis vel non. Et hic sensus est acceptus ab arguente: sed non est intentus ab Auctore.

Secundo modo potest intelligi quod differentia dicta, scilicet a natura vel arte, posita in talibus materiis, scilicet usu alimentorum et vestimentorum, est causa quod sit circa alimenta specialis virtus, et non circa vestimenta. Et hic sensus concedatur: quamvis etiam non habeatur plene in littera, quoniam apponitur ly magis, dicendo: Et ideo magis debet esse virtus specialis circa alimenta quam circa vestimenta. Directa siquidem intentio litterae est satisfacere argumento per hoc quod non est par ratio de vestimentis et alimentis ad specialem virtutem sibi vindicandum: hoc enim solvit argumentum a sicut, seu a similitudine. Et imparitatem rationis ostendit per hoc quod usus alimentorum est a natura, vestimentorum vero ab arte. Ad cuius evidentiam, sciendum est quod, dicendo usus alimentorum, dico usum necessariorum simpliciter ad vitam animalis. Et si supra talium usum adiungas quod est a natura, habebis statim quod natura in tali usu apposuit aliquam maximam ac propriam tali usui delectationem: quoniam sollicita circa necessaria sic necessaria sua valde est. Ac. per hoc statim habes indigentiam specialis moderationis. Di-. cendo autem usus vestimentorum, significo usum rei non omnino, sed ad bene esse necessariae. Et si super hoc ap-. posueris quod talis rei usus est ab arte, non habes aliquid speciale et proprium retractivum a bono rationis, sicut ibi erat tam magna delectatio sensibilis: potest enim talis rei usus, qui est ab arte, concurrere cum aliqua alia materia ad eandem formam moderaminis subinduendam. Et ideo ex hac ratione optime illatum est in littera quod potius debet poni specialis virtus circa usum alimentorum moderandum quam vestimentorum.

Et per haec patet quod non oportet Martino aliter respondere, qui non contra litteram sic intellectam, sed primo tantum modo, arguit. Quamvis falsum dicat de tot speciebus virtutum quas ponendas esse putat. Nec est verum quod aliqua virtus specialis sit circa pecuniam: quoniam tam liberalitas quam magnificentia sine pecunia, ex commutatione naturalium divitiarum, exerceri potest, ut patet. Similiter nulla specialis virtus moralis est circa magna aedificia aut ludos artificiales aut delectationes appositas, sed haec coincidunt cum similibus sibi materiis virtutum: delectationes enim appositae coordinantur cum naturalibus, et est circa eas abstinentia vel castitas; ludi quoque omnes ad eutrapeliam spectant; magna aedificia sub magnis sumptibus comprehenduntur spectantibus ad magnificentiam.