Quaestio 26

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo primo quaestionis vigesimaesextae, in principio corporis articuli, dubium primo occurrit circa processum Auctoris. Videtur enim nullo pacto probare illam propositionem, quam tamen concludit, scilicet: Ubicumque est aliquod principium, ibi est aliquis ordo. Infert namque eam ex duabus propositionibus: prima est: Prius et posterius dicuntur secundum relationem ad. aliquod principium; secunda est: Ordo includit in se aliquem modum prioris et posterioris, Ex his enim propositionibus bene sequitur quod ordo attendatur secundum aliquod principium: nam si ordo includit prius et posterius, et haec referuntur ad principium, sequitur quod ordo ad principium. reducendus sit; ac per hoc, ubi est ordo, ibi est principium. Sed in littera concluditur non ista, sed eius convertens, scilicet quod ubi est principium, ibi est ordo.

Dubium secundo occurrit in eodem processu circa veritatem secundae propositionis, scilicet: Ordo includit in se aliquem modum prioris et posterioris. Contradicit enim doctrinae traditae in tractatu de Trinitate. Nam dictum est quod in divinis est ordo, non quo alter est prior altero, sed quo alter est ab altero. Non ergo ordo universaliter includit aliquem. modum prioris et posterioris.

II. Ad primum dubium dicitur quod Auctoris intentio non est ex illis propositionibus syllogizare conclusionem ilam: clare namque liquet quod sua convertens syllogizaretur potius ex illis. Sed intentio Auctoris est ex una causa deducere duos effectus ad invicem sic ordinatos quod secundus includit et assequitur primum, ita ut etiam causa ipsa non possit esse in actu sine secundo effectu: quod est dicere: Ubicumque est illa causa, oportet adesse talem secundum effectum. Et ut melius quod dicimus percipiatur, intentio. Auctoris est quod ex hoc ipso quod aliquid ponitur habere rationem principii in actu, sequitur statim ratio prioris et posterioris: quia prioritas ponitur in principio €t posterioritas in principiato. Et rursus, ex hoc i ipso; quod aliquid ponitur habere rationem principii in actu, ponitur ordo inter ipsum principium prius et principiatum posterius. Ordo igitur, licet includat prius et posterius, est tamen effectus proprius principii in actu, Et ex hac radice optime sequitur quod ubicumque est aliquod principium in.actu, ibi est ordo. In littera ergo. Auctor, ex notioribus doctrinam tradens, ex relatione prioris et posterioris ad principium, et ex inclusione prioris et posterioris in ordine, causam connexionis ordinis cum principio ab effectu manifestatam intendebat. Hoc enim quod est principium principiare aliquid, est causa eius quod est prius et posterius, clausa in ordine, dici: per relationem ad principium. Et. ex illa causa, ut monstratum est, sequitur mediate: quod ubi est principium, est ordo inter prius et posterius., Ad secundum dicitur, cum Auctore in I Sent., dist. xx, quod sicut scientia includit aliquid ratione generis, puta esse qualitatem; et aliquid ratione differentiae, puta esse quo certe cognoscitur: ita ordo ratione generis includit prius et posterius, et non ratione proprii differentialis conceptus. Et quia ad divina omnia transferuntur sublatis imperfectionibus, ideo ordo in divinis est sine priori .et posteriori: sicut etiam est ibi principium absque principiato.- Loquimur enim modo utendo terminis prout communiter in philosophia utimur, et creaturis communes sunt. Superius autem, cum de Deo erat sermo, expoliavimus eos ab his quae imperfectionis sunt. - Et haec sint pro omnium similium. solutione.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articuli secundi argumento secundo adverte quod, quia Tirgumentum. consistebat in vi maioris similitudinis hominis ad proximum quam ad Deum, responsio, non negando hoc, ex alia causa aufert vim HT en conclusionis, scilicet ex prioritate et causalitate, Et intendit quod maior similitudo, ceteris paribus, est ratio maioris amoris: hic autem cetera non sunt paria, sed similitudo ad Deum est et prior et causa similitudinis ad proximum. Et haec prioritas causalis dat quod ratione similitudinis non maioris, sed maiori ac priori vinculo inexistentis, homo tenetur magis Deum quam proximum diligere.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio dubium occurrit circa rationem allatam littera, Quia, scilicet, unaquaeque pars naturaliter plus amat bonum commune totius quam particulare bonum proprium, ex duplici capite. Primo, ex naturalibus et communibus. Sed quia haec in commentariis prioribus discussa sunt, nolo replicare.

Secundo, ex partibus politicis. Dupliciter autem confutatur haec ratio ex hoc capite a Durando, in III Sert., dist. xxix, qu. 2. Primo, quia insufficiens signum amoris maioris alicuius assumitur exponere se hominem morti pro illo. Nam et pro amico laudabiliter quis morti exponit se: et tamen non propterea magis diligit amicum quam seipsum, ut constat, Similiter pro salvatione bonorum temporalium suorum exponit quis se morti contra invasorem: et non magis diligit illa.

Secundo, quia falsum est quod civis diligat magis bonum commune quam seipsum. Nam aut fit comparatio amoris secundum bona eiusdem rationis; aut diversarum. Si eiusdem rationis, scilicet bonum honestum, constat quod | quilibet magis amat se quam commune bonum. Quod patet ex contrario: quia magis debet odio habere malum culpae in se quam in communitate totius absque se. — Si diversarum rationum, scilicet honestum in communitate et utile seu delectabile in se, tunc, licet verum sit quod civis magis diligat bonum commune quam proprium in tali sensu, non tamen est verum simpliciter: quia, ut in IX Efhic. patet, et ratione convincitur, magis diligit se secundum bonum honestum quam secundum bona alia, ponendo vitam pro bono communi vel amico; eligit enim sibi ipsi optimum secundum rationem.

II. Ad evidentiam huius advertendum est quod in littera Auctor affert signum novum pro illa conclusione, scilicet, Pars amat magis bonum totius quam proprium: et est quod unaquaeque pars habet principalem inclinationem ad actionem communem utilitati totius. Experimur siquidem in partibus officialibus corporis quod praecipua cuiuscumque partis actio est ad commune totius bonum: ut patet de actione manus, pedis, oculi, cordis, hepatis, dentium, etc. Si ergo ita esse in partibus naturalibus comprobatur; cum partes politicae sint sic dispositae sicut si essent a natura, eo quod ars, quae rationem perficit, imitatur naturam: consequens est ut virtutes politicae inclinent cives principaliter ad actiones communes pro bono totius; ac per hoc comprobetur quod magis suapte natura inclinantur cives ad amandum commune bonum quam proprium.

Ad obiectiones autem primo loco allatas dicitur quod optime dicitur quod ex hoc quod aliquis exponit se morti pro aliquo, non sequitur quod illum magis se amet. Nec Auctor hoc attulit signum, nec somniavit etiam. Sed ex hoc quod cives, secundum politicas virtutes, res et corpora exponunt pro bono communi, signum habuit quod pars amat plus totum quam se. Haec autem duo distant sicut caelum et terra. - Quamvis etiam inepte afferatur quod quis exponit se morti pro salute rerum suarum. Quoniam hoc fit non pro illis, sed pro seipso, ad cuius felicitatem illae res sunt opportunae.

Ad obiectionem autem secundo loco allatam dicitur quod fit comparatio secundum bona eiusdem rationis, proportionalitate tamen totius et partis servata. Sed illud bonum in quo fit comparatio non est bonum honestum, ut argumentum assumit, sed est bonum utile vel delectabile: in hoc enim genere communitas est totum et civis pars. Ita quod intendit Auctor quod quia virtus politica inclinat civem ad dispendium rerum exteriorum vel vitae corporalis pro salute reipublicae in rebus vel in personis, signum habemus quod pars plus diligit totum quam seipsam. Et quod ista sit intentio Auctoris patet ex Prima Parte, qu. rx, art. ult, ubi, post exemplum de parte naturali, subiungit de parte civili quod est virtuosi civis ut se exponat mortis periculo pro reipublicae conservatione: et si homo esset naturalis pars huius civitatis, haec inclinatio esset ei naturalis. Haec ille. Unde habes quod si homo esset naturalis pars huius civitatis, naturaliter exponeret se morti ut totum, quod est civitas, viveret, sicut manus exponitur naturaliter pro esse totius hominis. Constat autem quod, sicut esse manus et totius hominis eiusdem sunt rationis proportionaliter, ita esse civis et civitatis. -

Et confirmatur manifeste sic esse. Quia non fit hic comparatio inter bonum utile et. honestum, sicut cum quis moritur pro amico: sed tota vis rationis pendet ex comparatione partis ad totum, quia pars, secundum id quod est, totius est, ut ibidem patet. Ex ratione ergo qua pars est civis quilibet, debet totius civitatis bonum temporale proprio temporali bono praeponere. Non autem bonum proprium alicuius civis tenetur suo praeponere. Et hoc hic docemur. Unde extra propositum sunt quae pro amico agenda sunt. - Verificatur tamen in proposito quod civis, vitam civitatis vitae propriae anteponens, sibi ipsi optimum eligit secundum rationem, et seipsum maxime amat, secundum virtutem excellenter operans. ES

III. In responsione ad secundum nota elegantem glossam et intellectum illius propositionis: Amabile quidem bonum, unicuique autem proprium: quod quia esse proprium multis modis contingit, unumquodque bonum alicuius. modo quo est proprium, est amandum, Et sic cum, in proposito, dupliciter contingat aliquid esse bonum alterius, aut scilicet quia est propter ipsum, aut e contra; bonum totius est bonum partis non ita quod sit propter partem, sed e contra, quod scilicet pars est propter totum. Et propterea pars amat bonum totius tanquam proprium non ita quod referat bonum totius in seipsam partem, sed e contra; ita scilicet quod refert seipsam in bonum totius. eos

Habes quoque ex hoc loco quam bene dictum superius sit, contra Durandi phantasiam, quod Deus secundum seipsum est proprium bonum cuiusque creaturae, et specialiter intellectualis, ]

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto nota quod hinc elicere potes non esse de mente Auctoris quod homo amet magis commune bonum creatum quam seipsum secundum spirituale bonum. Sed ipsemet in bonis spiritualibus tenet primum locum amabilis post Deum, pro quo non potest quis peccare. Pro beatitudine autem et virtute cuiusque communitatis nemo debet peccando sibi nocere.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo. quinto, in responsione ad ultimum, adverte duo. Primo quod, illa iam dicta regula quod praecepta affirmativa obligant quoad exercitium solum in casu necessitatis, Auctor dicit quod etiam pro salute spirituali proximi homo non tenetur proprium corpus exponere nisi in casu necessitatis. Extra autem casum! necessitatis ad perfectionem caritatis hoc spectat. Propter quod laudabiliter. se sponte exponunt religiosi, tempore pestis; ad pnis ng ux ministranda infectis, quibus ipsi non obligantur. Et simile est in aliis.

Secundo, rationem litterae: quia homini cuilibet imminet cura proprii corporis; non autem cura salutis proximi nisi in casu. Ex hac enim radice multae quaestiones icem sunt in materia defensionis, ut inferius patebit....

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo sexto occurrunt duo dubia ad hominem primo explananda, ut sensus litterae habeatur. Est ergo dubium circa. secundam responsionem. datam 'ad' primum, in illa differentia inter benevolentiam et beneficentiam, scilicet quod aliquibus sumus benefici et aliquibus non, benevoli m omni us sumus. Repugnat siquidem haec doctrina duobus supra dictis ab Auctore. Primo, doctrinae traditae in qu. xxv, art. 8 et 9. Nam aut est sermo de benevolentia et beneficentia in communi: aut in particulari, Si in uni, omnibus sumus. benevoli, et benefici.ex caritate, ut ibi dictum est. Si n. particulari, non omnibus sumus benevoli nec, benefici. Neutro ergo modo salvatur doctrina huius responsionis quod omnibus sumus benevoli, non omnibus autem benefici, nisi difformiter interpretando. Quod est tanto Doctore indignum.

Secundo repugnat corpori praesentis articuli. Nam contra primam opinionem conclusum est quod proportionalis est interior dilectionis affectus exteriori beneficientiae. Si enim benevolentia et beneficentia proportionatae sunt, non erit benevolentia ad omnes et beneficentia ad quosdam. Et si una est ad- quosdam et altera ad omnes, sequitur quod respondeant sibi invicem proportionaliter.

II. Ad primum. dubium. dicitur quod sermo praesentis d ad neutrum modum arctatur, sed simpliciter bsolute est. Ita quod intentio Auctoris est dicere quod ista propositio est simpliciter vera: Existens in caritate est benevolus:omnibus, et non: beneficus omnibus. Ex ratio est quia minima caritas extendit se ad omnia obiecta diligibilia, ut patet ex supradictis: non omnis autem beneficentia extendit se ad omnes quibus potest benefieri. Unde patet quod nec difformiter oportet hoc interpretari; nec ulla repugnantia est: sed declaratio differentiae inter benevolentiam et beneficentiam ut tendunt in omnia sua obiecta simpliciter et absolute.

Ad secundum autem dubium dicitur quod procedit ex malo intellectu litterae. Non enim in littera docemur proportionalitatem 'simpliciter et absolute inter diligere et benefacere: quif potius, ut modo expositum est, falsa invenitur ista proportionalitas, Sed traditur in littera proportio inter beneficentiam et benevolentiam. ita quod maior beneficentia praesupponit maiorem benevolentiam ut causam. Et hoc contra opinionem dicentem quod erat maior beheficentia absque maiori benevolentia. Ex hac autem proportione, scilicet quod maior benevolentia et maior beneficentia mutuo se inferunt, non sequitur quod si benevolentia est ad. omnes, beneficentia sit ad omnes: hoc enim est extra rationem maioris et minoris intensive, de quibus est sermo. Sed bene sequitur quod maior sit benevolentia ad illos ad quos est maior beneficentja.

III. In eodem articulo, in responsione ad primum, adyerte. quod. prima responsio; dicens quod ex caritate aequaliter. omnes. diligimus quantum. ad bonum quod volumus dilectis, potest male et bene intelligi. Male quidem, si intelligatur quod caritas vult omnibus bonum aequale sic quod non vult eis bonum inaequale: in sequenti siquidem articulo: oppositum .docet Auctor. Bene autem, si intelligatur quod caritas vult omnibus bonum aequale in. genere; ut in littera dicitur, seu specie, puta felicitatem aeternam. Cum quo tamen stat quod vult maius secundum gradum bonum uni quam alteri.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo septimo dubium occurrit quomodo verificantur verba litterae cum dicitur quod diversitas dilectionis quae est secundum caritatem, quantum ad. speciem attenditur secundum propinquitatem ad Deum, .Et est ratio dubii quia caritas non est diversarum specierum secundum diversitatem bonorum quae vult dilectis.

Ad hoc dicitur quod sermo litterae, quantum ad radices est de vera diversitate specifica: sed quantum ad caritatem est de diversitate specifica reductive seu similitudinarie. Intendit siquidem Auctor, ut ipsemet explicat, pro radice quod diversae dilectionis species sunt secundum diversa bona quae optamus iis quos diligimus. Et haec propositio est manifesta: quia alterius speciei est dilectio honoris a dilectione divitiarum, et huiusmodi. Ex hac autem radice de dilectione in communi manuducit Auctor intellectum discipuli ad discernendum in dilectione caritatis diversitatem ex parte obiecti, unde dilectio habet speciem; et diversitatem ex parte subiecti, unde habet intensionem. Et diversitatem caritatis ex parte obiecti secundum diversos gradus beatitudinis vocat secundum speciem: non quia Sit diversitas specifica in caritate aut in gradibus volitis; sed quia est similis diversitati specificae dilectionis, et ex illa parte se tenet unde dilectio diversitatem specificam sortitur.

II. In eodem articulo septimo dubium occurrit circa ilud: Possum velle quod iste qui est mihi coniunctus sit melior alio; et circa eius causam, quia scilicet bonitas accedere et recedere, augeri vel minui potest. Circa ipsam quidem conclusionem, ex Durando, in xxix dist. III Sent., qu. r, multipliciter probantis quod, licet secundum velle complacentiae seu approbationis caritas velit inaequalia bona, quia im domo Patris mei mansiones multae sunt, Ioan. xiv; secundum velle tamen desiderii caritas non vult inaequalia bona omnibus, sed omnino aequale, scilicet summum bonum gratiae et gloriae cuius pura creatura est capax, ita quod in isto non est latitudo.

Probat autem hoc tripliciter. Primo, caritate optamus bonum divinum omnibus quatenus sunt eius capaces. Sed omnes sunt aequalis boni gratiae et gloriae capaces. Ergo.

Secundo, quia caritas non aemulatur, Y ad Cor. xu. Esset autem aemulatio si non optaretur unicuique tantum bonum quanti est capax sine cuiusquam detrimento.

Tertio, quia in praeiudicium divini amoris esset nisi cuilibet ex caritate optaretur bonum quo efficacius tenderet in Deum. Tale autem est summum bonum gratiae cuius creatura pura est capax. Ergo.

Et subdit Durandus quod aec optatio est conditionata: scilicet supposita ordinatione et voluntate divina.

III. Ad haec, ut ultimo inducta verba ostendunt, respondendum forte non esset. Spiritus enim contradictionis videtur excaecasse hunc hominem: ut prius magnificet fimbrias, quasi contradicendo Auctori de actu desiderii; et deinde limitat se ad velleitatem, qua etiam homo optat quandoque volare. Numquid Paulus Apostolus de velleitate dicebat, Caritas non aemulatur? Numquid, cum de desiderio disputatur, de velleitate, quae est etiam impossibilium, tractatur? Dicito ergo simpliciter quod desiderii actu possum velle bona inaequalia proximis ex caritate.

Et ad primam rationem, neganda est utraque praemissa. Nam, ut ex dictis patet, ego non teneor in particulari diligere omnes; et consequenter nec omnibus desiderare totum id cuius est capax: sed sufficit velle approbationis et complacentiae, ut complaceat mihi in praeparatione animi quemlibet habere bonum divinum quatenus est capax. - Falsum quoque est omnes esse capaces aequalis boni. Et hoc, loquendo non de capacitate secundum quid, scilicet secundum naturalia aut potentiam Dei: sed de capacitate simpliciter, quae attenditur secundum dispositionem divinae sapientiae, qua omnia in numero, pondere et mensura disposuit; et secundum mensuram donationis Christi, qua unicuique divisit mensuram fidei, dedit gratiam.

Ad secundum dicitur, primo, quod non est aemulatio in gratuitis. Ex quo enim ego non teneor tibi aut illi maius bonum desiderare, si tibi ex mea benevolentia desidero, pro te oro, etc., nulla est aemulatio, sicut nec iniuria. — Secundo, quod non est aemulatio desiderium maius habens fundamentum rationabile: sicut est cum quis magis coniuncto sanguine vel spiritu maius bonum optat. Coniunctio siquidem illa maior illud maius desiderium sustinet.

Ad tertium dicitur quod nullum praeiudicium amori divino fit ex hoc quod aliquis non optat id ad quod non tenetur. Constat autem quod habens caritatem non tenetur nisi in communi diligere omnes ad vitam aeternam. Et propterea non tenetur ad optandum quod hic tendat in Deum meliori via qua possibile est. - Et haec sint pro conclusione illa litterae dicta, scilicet: Possum velle quod iste qui est mihi coniunctus sit melior alio.

IV. Circa causam autem dictae conclusionis in littera redditam, scilicet quia bonitas accedere et recedere, augeri vel minui potest, dubium occurrit, quia ex ista differentia coniunctionis ad hominem et coniunctionis ad Deum in hoc quod coniunctio ad hominem est immutabilis, coniunctio vero ad Deum est mutabilis, non apparet unde sequatur quod possim mihi coniuncto maius bonum optare, nisi forte in casu recessus bonitatis ab altero.

Non nihil quoque scrupuli occurrit, cum caritas non possit diminui, quomodo in littera dicitur quod potest appropinquatio ad.Deum diminui.

V. Ad hoc dicitur quod ex illa differentia secundum mutabile et immutabile sequitur quod immutabilis coniunctio, quia ex sua immutabilitate perseverat, redundare possit in desiderium maioris boni, utpote adhuc mutabilitati suppositi. Ex quo enim intensius amo mihi coniunctum, et bonum quod desidero mutabile est, possum in maius ac maius bonum desiderium meum extendere. Nec ullum est alicui praeiudicium, si suapte natura potest mutari in illis bonum illud. - Patefit autem hoc ab oppositis, Non potest ex caritate pater habens filium baptizatum in patria, velle quod sit melior loanne Baptista: quia iam immutabilis est bonitas eorum. Sed inter viatores, potest velle quod filius sit melior illo religioso viro, non optando diminutionem alterius, sed accessum et augmentum bonitatis in suo, non curando de illo alio nisi in communi.

Diminutio autem bonitatis in via dupliciter potest contingere. Primo, secundum bonitatem disponentem pro caritatis conservatione et augmento: ut patet cum existens in caritate declinat et assuefit ad venialia multa et periculosa. Secundo, secundum ipsam caritatem; non per diminutionem eiusdem numero caritatis, sed per recuperationem minoris caritatis post lapsum. Si enim sanctus Petrus cecidit a caritate ut decem; et per primam contritionem non fuit dispositus ad caritatem ut decem, sed ut octo; caritas in eo diminuta est. Et hoc saepe accidere videtur tepide resurgentibus.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo octavo habes unde resolvas dubios de oratiobad suffragiis impendendis magis coniunctis secundum carnem an spiritum. Hinc siquidem habes quod magis tenetur coniunctis spiritualiter quam carnaliter, ceteris pa- ribus. Et quemadmodum pater spiritualis plus in spiritualibus tenetur filiis huiusmodi quam carnalibus, ut sic; ita filius secundum carnem plus tenetur in spiritualibus coniunctis sibi secundum spiritum quam patri qui eum genuit.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo nono perspice differentiam inter primam et tertiam litterae rationem quare filius est magis quam pater diligendus, attendi penes hoc, quod primae medium est maior similitudo dilectionis filii ad dilectionem sui ipsius, ex hoc enim concluditur maior: tertiae vero medium est quod ipse filius, quia est pars quaedam parentis, est propinquior parenti. Et propterea non sunt una, sed duae rationes, quamvis propinquae.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo decimo sollicite conserva quod formalis est lassi: etceteris paribus. Ex hoc enim solvuntur quaestiones.

Et si in tuo codice deest responsio ad tertium, prout in pluribus quaesitis tam impressis quam scriptis codicibus inveni deficere: — scito respondendum esse quod maior excellentia principii in patre praeponderat maiori labori matris in generatione: quoniam ratio boni magis attenditur in obiecto per se dilectionis quam ratio difficilis seu laboriosi. Et praecipue hoc invenitur in proposito: quoniam maternus labor intra latitudinem passivi materialisque principii concluditur; totam namque latitudinem passivi materialisque principii excedi ab activo principio constat. Et ideo undique argumentum deficit: quamvis directe ex propriis patris et matris ut principia sunt generationis, procedat.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo undecimo, cum dicitur in calce quod omo Liu uxorem principaliter ratione carnalis coniunctionis, non denotatur finis amoris, sed species unionis causantis amorem. Non enim principale bonum quod homo vult uxori est coniunctio carnalis: cum hoc sit bonum utile ad generandum et delectabile, et velit eibonum honestum, quod est maius, Sed principalis ratio amoris ad uxorem ut unio est ratio amoris, est coniunctio carnalis: quia hanc sequitur quaecumque alia est inter eos unio, sive voluntatum sive rerum.

II. In eodem et sequenti, hoc est duodecimo articulo, dubium relinquitur:an magis diligendus sit filius quam uxor. Ad quod dicitur quod quantum ad rationem boni uxor magis diligitur: quia diligitur ut comprincipium ad filiorum procreationem, filius autem ut effectus; constat enim excellentioris boni rationem habere comprincipium quam effectum. Sed quantum ad coniunctionem filius magis amatur quam uxor: quia filius est aliquid substantiae parentis et pars eius, coniux autem non est pars coniugis, ut patet. Et ideo coniuges magis se invicem honorant: intensius autem amant filios. Cuius signum est maior tristitia de morte filii quam coniugis, ut sic, ceteris paribus.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo decimotertio eiusdem quaestionis adverte quod Auctor probat beatum in patria plus intensive diligere seipsum quam beatiorem hominem vel angelum non solum ex parte subiecti (quia scilicet intensio actus se tenet ex parte coniunctionis ad subiectum; nullus autem est sibi ipsi coniunctior quam ipsemet), sed etiam ex ipsius caritatis ordine in suis actibus: per hoc quod caritas unicuique datur a Deo principaliter ad actum quo ipse recipiens bene se habeat; dat enim Deus caritatem homini ut amico, propter bonum scilicet ipsius hominis cui datur, et datur caritas secundario ad actum erga proximos. Ex hoc enim mani- festo ordine consequens est ut magis intendat habens perfectam caritatem principali actui quam secundario: et per hoc, intensius se diligat in Deo quam beatiorem.

Nec obstat, ut in responsione ad ultimum dicitur, quod Deus est in patria tota diligendi ratio. Quia unicuique beato Deus est tota diligendi ratio ut est illius beati bonum proprium. Diligere ergo Deo ut tota ratione diligendi, claudit in se prius diligere seipsum quam proximos: quia claudit in se. Deum esse, et consequenter diligi ut proprium bonum diligentis; et non claudit in se Deum diligi ut bonum alterius, sed illud infert si Deus est alterius bonum.