Quaestio 18

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - Ín corpore, una conclusio responsiva Ting Illa proprie sunt viventia, quae seipsa secundum aliquam speciem motus movent.

Haec conclusio primo probatur; deinde explanatur. Probatio est: Differentia viventium a non viventibus, ex manifeste viventibus sumenda est: ergo ex vita animalium: ergo ex eo in quo primo manifestatur vita, et in quo ultimo remanet: ergo ex movere seipsum. Ergo illa proprie sunt viventia, quae seipsa secundum speciem aliquam motus movent, - Prima consequentia probatur auctoritate libri de Vegetabilibus. Tertia autem probatur: quia tandiu iudicatur animal vivere, quandiu ex eo motus apparet, etc.

Explanatur vero, quoad terminos, dicendo quod ly motus communiter sumitur. Et ab opposito: quia quae non se agunt, nonnisi similitudinarie vivere dicuntur.

II. In responsione ad secundum, adverte quod non in- tendit littera limitare conclusionem iam probatam, quasi addenda fuisset haec particula, scilicet, in sua naturali dispositione: sed intendit quod ex ista differentia, scilicet quod gravia et levia non movent se in sua naturali dispositione, viventia autem sic, habetur quod illis non convenit absolute movere se, sed viventibus tantum; propterea quia hinc manifestatur quod motus illorum per se spectat ad accessum ad perfectionem naturalem, et consequenter spectat ad complementum generationis ipsorum. Et quia nihil generat se, sed ab eo a quo generatur, completur suum generari, ideo motus gravium et levium generanti attribuitur. In motu autem viventium manifeste patet nihil horum inveniri. Et propterea sola viventia seipsa movent. - Et haec sunt valde notanda in materia de motu gravium et levium: quoniam subtilissima et clarissima ratio eorum motus hinc habetur.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus est. - In corpore, una conclusio responsiva quaesito: Vita proprie est esse substantiale; minus Tas quaesito: Vita proprie est esse substantiale; minus proprie vero est operatio.

Haec conclusio, quoad utramque partem, simul probatur sic. Intellectus noster accipit a sensu: ergo ex his quae apparent exterius de re, cognoscimus essentiam: ergo plerumque ex proprietatibus exterioribus imponuntur nomina ad significandas essentias rerum: ergo huiusmodi nomina quandoque accipiuntur proprie, pro ipsis essentiis; et minus proprie, pro proprietatibus a quibus imponuntur: ergo vitae nomen sumitur proprie pro substantia cuius naturae convenit movere se, et minus proprie pro operatione vitali: ergo vivere proprie nihil aliud est, quam esse in tali natura: ergo vita significat hoc ipsum: ergo vivum non est praedicatum accidentale, sed substantiale. Ergo, de primo ad ultimum, vita proprie est esse substantiale; minus pro| prie est operatio. - Prima consequentia, secundum duo clausa in consequente, scilicet exteriora et quidditas, ex

duobus in antecedente clausis, scilicet intellectu et sensu, probatur: primum est, quia intellectus est cognoscitivus quidditatis rei; secundum vero est, quia accidentia exteriora sunt propria sensus. Secunda consequentia probatur: quia sicut cognoscimus, sic nominamus. Tertia declaratur in hoc nomine corpus, respectu Substantiae et Quantitatis. Quarta probatur: quia vitae nomen sumitur ex exterius apparente, scilicet movere se, etc. Quinta per se nota relinquitur. Sexta probatur: quia vita non differt a vivere, nisi penes modum significandi, scilicet in abstracto. Et declaratur exemplo cursus. Septima est per se nota. - Et confirmatur nihilominus secunda pars conclusionis, auctoritate IX Ethic.

Commentaria Cardinalis Caietani

In titulo, conveniat intelligitur formaliter: nam virtualiter Deo vitae perfectionem convenire, in qu. rv probatum est.

II. In corpore, una conclusio responsiva quaesito: Vita maxime proprie in Deo est. - Ubi, antequam probetur, nota quod Auctor aliud quaerit, et aliud respondet. Quaerit enim simplicem quaestionem an est de vita Dei: respondet autem de eminentissimo modo vivendi. Fecit autem hoc, quoniam Deum vivere, ex supradictis satis constabat, cum declaratum iam sit ipsum esse intellectualis naturae: sed quomodo vivat, ex propriis ostendendum erat.

Probatur ergo sic. Vivere dicuntur aliqua inquantum operantur ex seipsis, non quasi ab aliis mota: ergo quanto perfectius hoc convenit alicui, tanto perfectius in eo invenitur vita: ergo moventia se quoad finem, formam et executionem, perfectius vivunt quam moventia se quoad formam et executionem tantum; et haec, quam moventia se tantum quoad executionem: ergo illud cuius natura est ipsum esse et intelligere, et id quod naturaliter habet, non determinatur sibi ab alio, obtinet summum vitae gradum: ergo in Deo maxime est vita.

Ad evidentiam secundae consequentiae, quia comparatio intelligi non potest, nisi gradus comparatorum ostendatur, littera graduat moventia se, et ex ipsa graduatione necessitatem consequentiae ostendit. Duo ergo facit: primo, ostendit ea ex quibus graduantur viventia; secundo, tres gradus viventium ordinat. Tria autem sunt ex quibus moventia se graduantur, scilicet finis, forma et executio. Et propterea aliqua movent se ad executionem tantum: aliqua ad executionem et formam; et haec perfectius movent se: aliqua ad executionem et formam et finem; et haec perfectissime. In primo ordine sunt plantae, ut patet ex motu augmenti. In secundo sunt animalia, ut patet ex eo quod principium motus eorum non est forma a natura indita, sed per sensum accepta: et ratione latitudinis in ipsis animalibus inventae, scilicet quod quanto perfectius sentiunt, tanto perfectius movent seipsa; quod manifestatur in differenti motione animalium perfectorum et imperfectorum. In tertio sunt intellectum habentia. Quod probatur: quia solius rationis ac intellectus est cognoscere proportionem finis et eius quod est ad finem, unumque in alterum ordinare; ergo et praestituere sibi finem. Et declaratur signo eminentia huius vitae, ex, eo quod in uno et eodem homine pars intellectiva movet potentias sensitivas, et per illas corporalia organa. Confirmaturque exemplo in artificialibus.

Pro tertia autem consequentia, ponit littera in supremo vivendi gradu latitudinem; et sic summum in eo declarat. Moventium ergo se ad executionem, formam et finem, alia movent se quoad quaedam, quaedam vero ab alio sortiuntur: alia movent se quoad omnia, idest ita quod nihil ab alio habent. In primo ordine sunt intellectus creati: in secundo vero Deus ipse. Et primum probatur in intellectu nostro: quoad intellectum quidem, quia praestituta sunt ei prima principia; quoad voluntatem vero, quia praestitutus est ei ultimus finis, quem non potest non velle. Cetera sunt nota. Et confirmatur processus ex processu Aristotelis, XII Metaphys.

III. Circa secundum vivendi gradum dubium occurrit, quomodo verum sit quod animalia per seipsa acquirant formam qua se movent. Sensus enim, ut in II de Anima dicitur, est potentia passiva a sensibili, et sentire in pati n consistit: ergo animalia ad habendam formam sensibilem pure passive concurrunt: non ergo acquirunt eam per seipsa.

IV. Ad hoc breviter, vere tamen (quia non est hic locus proprius huius materiae), dicitur quod, licet ad habendam formam sensibilem in genere entium, seu medio modo inter potentiam et actum, sensus exterior concurrat pure passive; ad habendam tamen eam 7n genere cognoscibilium, seu in actu simpliciter, seu puro, sensus etiam exterior concurrit non solum passive, sed etiam active. Et ratio est, quia anima, ut in II de Anima dicitur, est causa effectiva illius alterationis in qua consistit sentire; seu, et in idem redit, illius alterationis quae est sentire. Constat autem quod sentire non est pati a sensibili (quoniam etiam diaphanum videret): sed est pati vitaliter a sensibili. Hoc autem est sensum esse actu ipsum sensibile ut sic, ut ex dictis in qu. xiv patet. Igitur animal habet formam sensibilem et ab alio, et facit eam in se. Et propterea optime in littera dicitur quod movet se quoad formam, et acquirit eam per seipsum, etc. - Et haec bene nota, ut scias diversa et Aristotelis et sancti Thomae dicta sane intelligere.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - Ín corpore una conclusio, responsiva T obeno affirmative: Omnia in Deo sunt vita divina. — Probatur. In Deo idem est intellectus, intellectum, et intelligere: ergo quidquid est in Deo ut intellectum, est Dei vita: ergo omnia in Deo sunt vita divina. — Prima consequentia probatur: quia vivere Dei est eius intelligere. Secunda vero: quia omnia quae facta sunt, in ipso sunt ut intellecta.

Adverte hic primo quod, quia perfecta vitae ratio non. salvatur nisi in rebus quae quandoque fiunt, ut in responsione ad quartum patebit, ideo littera quasi limitavit ly omnia ad omnia facta, idest, quae secundum aliquod tempus facta sunt, fiunt aut fient. — Adverte secundo quod, ut ex responsione ad quartum patet, haec propositio hic posita, quidquid est in Deo ut intellectum, est vita eius, interpretanda est de intellecto per se; ad excludendum mala, quae sunt intellecta per aliud, scilicet per bona.

II. In responsione ad tertium, si elevare vis responsionem ac rationem hanc ad omnia, nomine materiae intellige omne quod se tenet ex parte materiae, idest potentiam. Idea enim divina in hoc excedit Platonicam, quod ista est immaterialis tantum; illa vero, et materiae et po- tentiae expers, actus purus est. Et propterea Gabriel, de cuius ratione non est materia, sed potentia, verius in seipso est Gabriel, quam in Deo. Sed littera meminit materiae tantum, quia de non viventibus argumentum loquitur, quae constat materialia esse, et manifestum impedimentum habere ne sint verius ipsa in Deo.

III. In responsione ad quartum, recolito quod in art. 2 dictum est, quod vivere proprie significat ipsum esse viventis, quod est principium operationis vitalis minus proprie vero operationem vitalem. Ex hoc autem sequitur quod aliquid potest dici vivere, vel vita, dupliciter. Uno modo, quia est ipsa operatio vitalis: et sic omnia quorum in Deo est ratio seu similitudo, vivunt in ipso, quia sunt eius intelligere, Secundo, quia est principium vitalis operationis: et sic sola bona quae quandoque fiunt, vivunt in Deo, quoniam sola haec in Deo movent seipsa ad esse extra Deum; sunt enim in Deo velut creatrices essentiae. Reliqua autem factibilia non vivunt hoc modo: quoniam nunquam movent se ad hoc quod sint in seipsis. Et intendit littera in calce huius responsionis, quod clarius expressum fuerat in Qu. de Ver., qu. rv, articulo ultimo.