Quaestio 99

Commentaria Cardinalis Caietani

IN quaestione nonagesimanona multa occurrunt dubia, simul movenda et tractanda. Primum est circa quod quid est sacrilegii. Nam definitio ista, scilicet, rei sacrae violatio, hoc est irreverentia, multo plus se extendit quam sacrilegium. Simoniacus namque, emendo vel vendendo sacramenta et huiusmodi, manifeste iniuriatur rei sacrae: et tamen non sacrilegus, sed simoniacus dicitur. - Rursum, cuiuslibet voti violator rei sacrae, hoc est ad divinum cultum ordinatae per ipsum votum, iniuriam facit: et tamen non est sacrilegium omittere ieiunium votivum.;

Secundum est quod littera, in responsione ad primum secundi articuli, asserit sacrilegium esse si quis pervertat verba divinae legis. Et tamen in tertio articulo non invenitur locus in quo divina lex ponatur inter res sacras: ut patet discurrenti [per] personas, loca et res ibi enumeratas.

Tertium est quod in littera tertii articuli exprimuntur tres sacrilegii species, et gradus earum: et dicitur, in responsione ad primum, quod est ibi diversitas formalis. Quae tamen non explicatur. — Nec apparet maior diversitas inter illas species quam inter gradus unius speciei: puta inter iniuriam Eucharistiae, et furtum unius agni qui esset ecclesiae.

Quartum est quod percussio monialis et stuprum eiusdem sint eiusdem speciei in genere sacrilegii, ut in responsione ad secundum tertii articuli dicitur: cum sanctitas alia ratione sit utrobique, quia ratione voti est dicata castitas, et ratione ecclesiasticae mancipationis sit libera a verbere.

Quintum est, in quo consistit agere directe contra sanctitatem alicuius loci, personae vel rei, ut proprie sacrilegium sit: ut in responsione ad tertium tertii articuli dicitur.

Sextum, an sacrilegium quod committitur contra sacramentum Eucharistiae sit gravissimum inter omnia sacrilegia simpliciter: an inter omnia sacrilegia tertiae speciei. Et est ratio dubii quia quomodo hoc intelligitur, in littera tertii articuli, in corpore, non explicatur.

Septimum est, an percutiens Eucharistiam committat sacrilegium excommunicatum ab Ecclesia, ita quod sit excommunicatus. Et est ratio dubii quia hinc apparet quod sic: quia violentas manus ingerit corpori Summi Sacerdotis, quod in Eucharistia est. Et si dicatur quod violentia non pertingit ad corpus lesu Christi, sed ad species tantum sacramentales: non obstat hoc. Quia percutiens clericum, etiam si percussio non pertingat ad corpus, sed ad vestem quam indutus actualiter est, procul dubio excommunicatus est. Sic autem est in proposito: quoniam corpus Christi, velatum specie sacramentali, attingitur in suo velamine quasi sua veste. Ergo. - In oppositum autem est quia rapiens Eucharistiam non est excommunicatus. Ergo nec percutiens. Consequentia est evidens: quia utrobique est violenta manus in Eucharistiam. Antecedens autem ab omnibus conceditur. Ergo.

II. Ad evidentiam horum, sciendum est quod, cum sacrilegium sit vitium oppositum religioni, quae est pars iustitiae, utpote Deo debitum cultum reddens, considerandum est sicut vitia opposita iustitiae. Ita ut quemadmodum distinguuntur penes iustitiam commutationes voluntariae, puta emere, vendere, mutuare, etc., ab involuntariis, puta furto, rapina, etc., et alia sunt vitia circa has, alia circa illas; sic in vitiis religioni oppositis intueri oportet quod quaedam irreverentiae, violationes et iniuriae fiunt circa sacra per modum commutationum voluntariarum, ut in si- monia contingit, et propterea in emptione et venditione dicitur consistere; quaedam per modum commutationum involuntariarum, ut contingit in sacrilegio; et propterea in violatione rei sacrae dicitur consistere, sonat enim violatio illaionem iniuriosam, ut patet. Propter quod simonia et sacrilegium, licet conveniant in hoc quod, in relatione ad res sacras, utrumque iniuriam illis facit; in relatione tamen ad personas, quae sunt velut extrema huiusmodi iniustitiae, differunt. Quia simonia est inter homines ex utraque parte, nam homines emunt et vendunt sacra: sacrilegium autem est inter hominem sacrilegum ex una, et Deum ex altera parte. Cuius signum est quod, etiam si sanctitati personae fit iniuria, persona ut res Dei concurrit. Unde et in littera primi articuli concluditur quod omne quod ad irreverentiam rerum sacrarum pertinet, ad iniuriam Dei pertinet, et habet rationem sacrilegii. Et monialis venereis vacans sacrilega est, violans sanctitatem suae personae contra voluntatem Dei.

Sonat ergo, in definitione sacrilegii, ly violatio actionem iniuriosam per modum commutationis involuntariae, Et per hoc distinguitur sacrilegium a simonia, quae iniuriam facit Deo in rebus sacris tanquam materia commutationis voluntariae inter homines. - Ly rei communiter sumitur, prout continet et personas et loca et signa et res: ut patet ex divisione sacrilegii. - Ly sacrae communiter etiam sumitur: pro sacro subiective, ut personae; et effective, ut sacramenta; contentive, ut loca; et universaliter relative | ad divinum cultum, ut vasa, vestes, bona mobilia vel immobilia; ut patet ex divisione sacrilegii,

III. Ad primum ergo dubium dicitur quod definito sacrilegii, sane intellecta, non se extendit in plus quam sacrilegium. Et de differentia eius a simonia iam dictum est. — De transgressione autem voti, dicitur quod votum procul dubio actus religionis est: et oppositum eius est, proprie loquendo, perfidia fidelitati quam Deo debemus contraria. Sed huiusmodi perfidia sub sacrilegio comprehenditur. Quoniam eo ipso quod res, vel actus, vel persona Deo promissa est, ad divinum ordinata est cultum: ac per hoc, eius subtractio, quae in transgressione voti fit, sacrilegium est. Attestantur autem hoc et sacri canones decernentes sacrilegium esse si quis pecuniam legatam ecclesiae non solvat: ut patet XVII, qu. iv, cap. Sacrilegium. Attestatur et Auctor in littera, in calce tertii articuli, dicens sacrilegium esse si virgo Deo dicata fornicetur. Constat namque non solum solemni, sed simplici voto virginitatis fieri virginem Deo dicatam. Unde sicut mulier vovens abstinentiam a venereis dicat seipsam Deo quoad immunitatem ab his, ita vovens ieiunium, vel aliud personale, dicat seipsum quoad illud. Et sanctificatur persona quoad haec huiusmodi votis. Et propterea, si transgreditur, peccat contra sanctitatem suae personae peccato sacrilegii. Si votum autem non personale, sed reale est, sive de re mobili sive immobili, sacrilegus est contra sanctitatem rerum omittendo adimplere, sicut negans legatum ecclesiae. —

Et hinc habes quod frangens ieiunium votivum peccat peccato gulae et sacrilegii, si inordinatio est etiam contra abstinentiam simpliciter: frangens autem ieiunium Ecclesiae peccat solum peccato gulae. Et sic de aliis,

IV. Ad secundum dubium dicitur quod pervertere verba divinae legis, et universaliter irreverentia exhibita verbo divino, sacrilegium est tertiae speciei. Nam et sermo divinus sanctificativus est, iuxta illud Ioan. xv, Vos mundi estis propter sermonem quem locutus sum vobis: et repraesentativus est Dei, sicut sermo hominis repraesentat hominem. Unde sicut sacramentorum et imaginum sacrarum iniuria estin tertia specie, ita iniuria divini verbi. Et tenere videtur primum locum post sacramenta. Nec oportet in littera omnia sacrilegia enumerata intelligi: sed sat est et species et gradus, ad quas et quos ceteri reducuntur, accepisse.

V. Ad tertium dubium dicitur quod, licet in littera non appareat explicite in quo consistat ista diversitas formalis, videtur tamen insinuata per ipsa vocabula, et propterea non aliter expressa: ut scilicet ratio personae, loci, et rei ut distinguitur contra personam et locum, diversae rationis sanctitatem exigat. Nam persona sanctitatem personalem, quae formaliter sanctum facit, ut subiectum sanctitatis exigit; locus vero, ut contentivus personarum ad divinum cultum, sanctitatem exposcit; res vero, licet diversimode sanctae sint, in hoc omnes conveniunt quod relative sanctae sunt, vel quia sanctum faciunt, vel quia ad sanctos ordinantur, etc.

Et per hoc patet responsio ad obiectionem, negando quod sit maior diversitas inter gradus unius speciei quam inter species. Quoniam sicut inter locum et relationem est distinctio generica, non autem inter relationes inter se; sic inter sanctitatem localem et relativam. De personali autem manifesta est distantia non solum generica, sed etiam quia sola persona est simpliciter et absolute sancta, sicut solum animal est simpliciter et absolute sanum; et cetera sunt sancta secundum quid, sicut cetera sunt sana secundum quid. - At si alicui haec non satisfaciunt, inveniat meliora.

VI. Ad quartum dubium dicitur quod, licet diversae sanctitates unius personae ex diversis causis proveniant, puta ex voto, ex ordine, etc.; omnes tamen conveniunt in hoc quod personales sunt. Et propterea unius speciei sacrilegium constitui dicitur, quaecumque sanctitas personae violetur,

VII. Ad quintum dubium dicitur quod sicut agere contra iuramentum est solum facere, vel velle facere, contra illud quod iuramento firmatum est; et similiter agere contra votum est committere oppositum, vel omittere illud quod voto firmatum est: ita agere contra sanctitatem aliquam est incurrere voluntarie in illud ad cuius contrarium inest sanctitas illa. Verbi gratia, persona cuiuslibet clerici est sancta quoad hoc quod non potest subiici potestati saeculari; et similiter locus quoad hoc quod non potest ibi extrahi aliquis violenter; et possessiones Ecclesiae quoad hoc quod non possunt donari, etc.: si quis oppositum faciat, sacrilegus: est. Si quis autem aliquid aliud, quamvis longe peius, faciat, ut si clericus blasphemet, etc., non propterea est sacrilegus. Et si tu eris memor doctrinae habitae in praecedenti Libro, videbis quod iuris positivi auctoritate potest de actu qui modo est sacrilegium fieri nonsacrilegium, ut si Ecclesia statueret quod nullus homicida ex proposito salvaretur in ecclesia: et e contra potest de nonsacrilegio facere sacrilegium, ut si Ecclesia statueret quod nocturnus populator esset salvus in ecclesia. Substernit namque lex actus virtutibus vel vitiis, ut ibi dictum est..

VIII. Ad sextum dubium dicitur quod procul dubio sacrilegium commissum contra Eucharistiam est gravissimum omnium sacrilegiorum: quoniam est directe contra ipsam humanitatem Christi contentam in sacramento illo. Unde gravius sacrilegium est iniuriari Eucharistiae quam occidere Papam. Et hoc, loquendo de gravitate peccati ex sua specie: ut etiam habes a sancto Thoma, in III Parte, qu. Lxxx, art. 5.

IX. Ad septimum dubium dicitur quod percutiens Eucharistiam non est excommunicatus. Et ratio est quia hoc sacrilegium, ut in littera patet, non est contra sanctitatem personae, sed contra sanctitatem rei. Distinguitur enim specie in littera sacrilegium contra sanctitatem personae a sacrilegio contra sanctitatem rei: et sacrilegium contra Eucharistiam ponitur in specie sacrilegii contra sanctitatem rei. Et ratio huius est quia corpus Christi non est in Eucharistia per modum corporis: ut inferius in III Parte patet, et in IV Sentent.

Ad obiectionem ergo in oppositum dicitur quod violentia in corpus Christi, ad hoc quod sit sacrilegium personale, oportet quod inferatur corpori Christi per modum corporis existenti: quo modo non est in sacramento, sed in coelo. Violentia enim quae infertur ei in Eucharistia, infertur quidem corpori Christi, non per modum corporis, sed per modum rei velatae sub speciebus sacramentalibus. Et propterea non inducit excommunicationem latam contra personales iniurias sacrarum personarum.

Et haec de tota quaestione de sacrilegio sufficiant pro nunc.