Quaestio 42

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS satis clarus est. Ita enim indeterminate ut sonat, Tur deih est: discutiendum est enim et an sit, et quomodo sit, etc.

In corpore unica est conclusio, directe responsiva quaesito: Necesse est ponere aequalitatem in divinis personis. — Et probatur sic. In divinis personis non possumus ponere maius et minus: ergo necesse est ponere aequalitatem.

Consequentia probatur ex X Metaphys.: quia aequale dicitur quasi per negationem maioris et minoris. - Antecedens vero probatur dupliciter. Primo, auctoritate Boetii, Secundo ratione, sic. Si esset inaequalitas in divinis personis, non esset in eis una numero quantitas: ergo nec una essentia: ergo tres personae non essent unus Deus, quod est impossibile. Prima consequentia probatur: quia inaequalium non potest esse una numero quantitas. Secunda autem: quia quantitas in divinis nihil aliud est quam essentia.

II. Circa hanc rationem, adverte quod, licet ex negatione inaequalitatis non sequatur simpliciter affirmatio aequalita- tis, ut patet de puncto respectu lineae; et propter hoc, in littera dixit Auctor quod aequale dicitur quasi per negationem: supposita tamen quantitate in distinctis extremis, sequitur ex negatione inaequalitatis, affirmatio aequalitatis. Utrum autem sequatur aequalitas quae sit relatio realis aut non, inferius patebit.

III. In responsione ad primum, adverte, Thomista, quod apud s. Thomam hic, intensio et remissio formae est ipsius essentiae formae, et nom solum ipsius esse. Hoc in primo modo quantitatis virtualis habes.

IV. In responsione ad secundum, habes solutionem omnium argumentorum Aureoli, apud Capreolum, in dist. xix Primi. Aequalitas enim fundata in substantia distinguitur a similitudine et identitate secundum modum, sicut etiam fundamenta sic distinguuntur, ut in littera manifestatur de aequalitate et similitudine. alborum, ut sic: album enim, ut habet rationem albi non excedentis nec excessi in perfectione ab alio albo, dicitur simile et aequale eadem rela tione, Et idem est iudicium de substantia per modum quantitatis sumpta. Semper namque aequalitas includit priorem relationem, et addit modum fundamenti.

V. In responsione ad tertium, adverte quod Aureolus, apud Capreolum ibidem, impugnat ultima verba, volens quod Pater est aequalis et aequatur Filio. Et consistunt rationes suae in hoc. Aequari non significat aequalitatem accipere, sed aequalitatem habere per modum fluxus, ut cetera verba: ergo potest convenire Patri. — Antecedens patet ex se, et inductive: dicimus enim quod dzae lineae coaequantur, et tamen neutra ab altera aequalitatem sumit, etc.

Ad hoc dicitur, quod aequari, secundum proprietatem vocabuli, significat motum seu accessum quendam ad id cui aequatur: unde non proprie dicimus lineam aequari lineae, nisi cum fit, secundum rem vel designationem, aequalis alteri. Unde negandum est antecedens: et inductio est ad oppositum. Verum, gratia materiae, in divinis omne accipere, accedere, etc., spectat ad originem: et propterea ibi sequitur differentia in littera posita inter nomen et verbum quoad Patrem et Filium. Quamvis etiam in creaturis, cum linea aequatur per se lineae, ab illa aequatur; sicut imago Caesaris a Caesare fit.

VI. In responsione ad quartum, adverte opinionem Doctoris, et eius fundamenta. Opinio est, quod aequalitas divinarum personarum non est relatio realis; et quod cum dicitur, Pater et Filius sunt aequales, ly aequales tria includit, scilicet unitatem essentiae, distinctionem realem relationum subsistentium, idest personarum, et relativam appellationem, qua formaliter denominantur aequales; et quod secundum illa duo, aequalitas ponit aliquid reale in divinis, secundum tertium autem, relationem tantum. rationis ponit; uod et auctoritate Magistri confirmatur, in xxxi distinctione Primi.

Fundamenta autem positionis sunt duo, secundum duas conditiones requisitas ad mutuas relationes reales hic deficientes. Altera est distinctio realis fundamentorum: altera est fundatio non super alia relatione.

VII. Verum contra haec arguitur a tenentibus oppositum, de quorum numero est Scotus, in xxxi distinctione Primi, et in Quodlibetis, qu. vr, ubi contra haec obiicit.

Arguitur igitur primo contra illam conditionem de reali distinctione fundamentorum. Aequalitas fundatur super una quantitate distinctorum extremorum: ergo super simpliciter una quantitate distinctorum, verior est aequalitas quam super quantitate una secundum quid: ergo super quantitate una numero verissima fundatur aequalitas.

Secundo, quia ad relationes reales sufficiunt tres conditiones: scilicet distinctio realis extremorum realium, fundamentum reale, et quod insint extremis absque omni opere intellectus. Ergo.

Tertio, quia sic relationes originis non possent distingui realiter. Quoniam si essentia est fundamentum, ipsa est indistincta: si relatio, obstat secunda conditio.

Et confirmatur. Quia si una albedo ,esset in duabus superficiebus, illae essent similes.

VIII. Deinde arguitur contra conclusionem, sic. Aequalitas est in Filio ex vi productionis; et est prima aequalitas, apud Augustinum, VI de Trinit., cap. ult.; et est perfectio simpliciter, apud eundem, de Quantitate Animae, cap. 1x. Ergo est relatio realis. - Et confirmatur. Quia, secluso omni intellectu, Filius est realiter aequalis Patri: ergo aliqua aequalitate aequalis: ergo non aequalitate quae est relatio rationis.

Praeterea, inquit Scotus, si esset inaequalitas inter Patrem et Flium, esset relatio realis: ergo aequalitas est realis. - Et confirmatur. Invenitur inaequalitas perfecta in re: ergo et aequalitas. Sed nulla potest esse nisi in divinis personis: quoniam omnis alia quantitas est imperfecta. Ergo.

IX. Ad evidentiam horum, adverte quod defectus primae conditionis positae in littera, idest si non est distinctio realis fundamentorum, infert quod impossibile est fundatas relationes esse reales. Quoniam ipsa sunt quae primo referuntur, sicut albedo primo disgregat: et de eis primo intelligitur, cum dicitur quod exigitur distinctio extremorum: esse enim aequale primo convenit quanto, et cui- cumque substrato vel coniuncto non convenit nisi ratione quanti.

Secunda autem conditio non facit relationes non esse reales: sed facit eas non esse alias a fundamentis. Unde quaelibet duo correlativa realibus relationibus oppositionis opponuntur ad invicem, sed sunt illamet correlativa: seipsa enim paternitas opponitur relative filiationi. Et propterea, si prima conditio non deficeret, aequalitas Filii ad Patrem esset ipsa filiatio, et Patris ad Filium esset paternitas.

X. Unde ad rationem primam dicitur, quod antecedens est sane intelligendum. Potest enim dupliciter intelligi: primo, ut sonant verba, scilicet quod unitas quantitatis faciat aequale; alio modo, quod unitas, idest indistinctio quantitatis ab alia secundum maius et minus, faciat aequale. Rursus, aequale potest dupliciter sumi: uno modo, ut significat relationem aequalitatis realem; alio modo, ut significat aequalitatem indistincte, sive secundum rem sive non. - Si primo modo sumatur antecedens, verum est de aequali secundo modo, idest confuse sumpto; et non de aequalitate, idest reali relatione; et ideo ratio nihil valet. — Si sé- cundo modo, antecedens verum est de aequalitate reali: et est radix positionis nostrae.

Et ex his patet quod secunda ratio male interpretatur conditiones relationum realium: debent enim extrema realiter distingui secundum fundamenta, si relationes sunt praeexigentes fundamenta.

Ad tertium autem dicitur dupliciter. Primo, quod relationes originis fundantur super actibus notionalibus. Et cum dicitur, 7/li sunt res respectivae: respondetur quod ex hoc bene sequitur, ergo relationes originis non sunt aliae relationes ab illis; et non sequitur, ergo non sunt relationes reales. — Secundo dicitur, et melius, quod illa conditio intelligitur de relationibus inexigentibus fundamentum. Sunt enim relationes duplicis ordinis. Quaedam ferunt secum non solum fundamenta, sed etiam supposita: et hae sunt relationes originis, quas diximus constituere hypostases, etc. Quaedam vero non ferunt, sed supponunt fundamenta et hypostases: et tales sunt aequalitas et similitudo, Et ideo illae reales, istae. non. - Et per hoc patet solutio rationum Scoti in Quodlibetis. Procedunt enim ex hoc, quod essentia est fundamentum relationum originis: quod non est verum, proprie loquendo.

Ad confirmationem vero de albedine, negatur quod ibi esset similitudo, pro relatione reali: nisi forte ratione diversarum partium ipsius albedinis extensae, quod est extra propositum.

XL. Ad ea vero quae primo contra conclusionem obiiciuntur, unica est responsio, quod Filius est, secluso omni intellectu, vere et realiter aequalis Patri quoad unitatem essentiae et distinctionem personarum, et quoad relativam appellationem fundamentaliter: haec enim habet ex vi generationis. Et sic est prima aequalitas; et non per realitatem additae relationis. Sicut etiam Filius est idem sibi ipsi realissime, secluso omni intellectu, et hoc habet a Patre, etc.; et tamen non sequitur, ergo relatio identitatis sibi est realis; est enim idem sibi identitate fundamentaliter. Et ita Filius aequalis aequalitate fundamentaliter sumpta. Haec enim instantia manifestat vitium obiectionum. — Nec est verum quod aequalitas, formaliter sumpta, sit perfectio simpliciter. Nec Augustinus hoc dicit, quamvis dicat quod aequalitatem inaequalitati iure praeponis. Album enim nigro iure praepones, et tamen neutrum est perfectio simpliciter. Scito tamen veritatem, quod aequale, non quoad relationem, sed quoad fundamentum, praeponitur inaequali, quia unum praeponitur multo, et sicut unum praeponitur multo: unum autem perfectionem simpliciter non dicit, nisi ens denominatum unum sit perfectio simpliciter. Et propterea aequale a genere perfectionum simpliciter est valde remotum.

Nec realitas inaequalitatis, si esset in divinis, infert realitatem. aequalitatis: Quoniam illa habet duas quantitates numero distinctas, maiorem scilicet et minorem: haec autem unam tantum de facto habet. - De perfectione autem aequalitatis dupliciter contingit loqui: scilicet absolute, et ut realis relatio. Et utroque modo concedo quod invenitur in re perfecta aequalitas: sed primo modo sumpta, in divinis; secundo autem módo, in aliis rebus. Falsum est enim, imo impossibile, quod secundo modo inveniatur in divinis; quoniam est forma imperfectionem coexigens, scilicet distinctionem numeralem absolutorum.

XII. Et bene in re hac advertas, et concedas, in divinis veram aequalitatem, et perfectam, et primam, summam, etc., ut in corpore articuli probatum est: sed non inquantum est relatio realis, ut in responsione ad quartum dicitur. Nec fallaris, digrediendo ab aequalitate uno modo, ad eam alio modo.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus est. - In corpore unica est conclusio, responsiva quaesito affirmative: Necesse est Filium esse coaeternum Patri. - Probatur sic. Omne ex principio existens posterius illo, aut procedit ab illo voluntarie, aut a natura paulatim perfecta, aut actione successiva: sed Pater non generat Filium voluntate, sed natura ab aeterno perfecta, et absque actione successiva: ergo habet Filium coaeternum. - Et similiter est de Spiritu Sancto.

Maior declaratur, distinguendo causam posterioritatis ex parte agentis, vel actionis, etc., ut patet in littera.

Minor vero, quoad ultimam partem, declaratur, ducendo ad impossibile: scilicet quod Filius esset successive natus, et cum materia et motu. - Nec fundatur haec illatio materiae super hoc, quod ubicumque est successio, ibi sit materia: sed quod ubicumque est generatio successiva substantiae, ibi est materia.

Commentaria Cardinalis Caietani

In titulo, ly naturae non est obliquus determinatus per ly ordo: sed e contra, determinans ipsum ordinem. lta quod non est sensus: Utrum sit ordo naturae, tanquam rei ordinatae; sed: Utrum sit ordo naturae, idest naturalis, ut naturale distinguitur contra voluntarium.

II. In corpore una est conclusio: In personis divinis est ordo naturae. — Probatur. Ordo semper est per comparationem ad aliquod principium: ergo est multiplex, iuxta multiplicitatem principii: ergo est in divinis secundum originem, absque prioritate: ergo est ordo naturae.

Prima consequentia explanatur in situ, intellectu, et singulis causis. ecunda autem probatur: quia principium in divinis est P secundi originem, absque prioritate, ex qu. xxxmr, art. ri. — Tertia autem manifestatur auctoritate Augustini, qui et hoc vocabulum induxit.

III. Circa hanc partem, pro quanto ponitur ordo absque prioritate, dubium insurgit apud multos, putantes de ratione ordinis esse prioritatem et posterioritatem; et sicut ibi ponitur ordo originis, ponendum esse quod ibi sit prioritas et posterioritas originis, ^^"

Verum, quia non est theologorum contentiotibus deservire, et in re hac nulla dissensio est nisi in verbis, idcirco breviter scito quod, cum ordo originis nihil aliud sit nisi hoc esse ab hoc; et in eo secundum rem invenitur a quo alius et qui ab alio; et rursus a quo alius est quandoque a se producens, ut patet de primo producente; et in his nulla sit discordia: consequens est quod inter nos et Scotum, his omnibus consentientem, in Primo, distinctione xxvi, quaest. ult., et Quodlibetis, quaest. 1v, non sit controversia secundum rem, sed tantum differentia est in vocabulis. Quoniam ipsi vocant prius origine a quo alius, et etiam a se producens; posterius vero origine qui ab alio; ita quod prioritas originis est ly a quo seu a se, posterioritas vero ly ab alio; ut patet ab ipsomet in Primo, dist. xir, qu. rr, et alibi. Unde in huiusmodi, propter sanctorum Doctorum reverentiam, qui his vocabulis usi non sunt, et ad tollendas erroris occasiones, sententiam teneant, sed linguam cohibeant,

Pariunt quoque huiusmodi locutiones obscuritatem in rebus manifestis, ut patet cum fit quaestio de identitate vel diversitate signi originis, quo vel quibus Pater et Filius spirant: cum tamen res clara sit, quod Pater a se, et Filius a Patre, unico simul actu spirant, ut unicum principium, ut dictum est,

IV. In responsione ad secundum, dubium occurrit, non praeteritum a Scoto, in xxvur distinctione Primi, qu. ult., quod hoc dictum repugnat dictis in qu. xr, art. ult. Hic namque dicitur: paternitas, sive Pater, nullo modo est prior Filio, ita quod nec secundum naturam, nec secundum intellectum. Ibi autem expresse dictum est quod hypostasis Patris est prior secundum intellectum actu notionali qui est generatio activa; et consequenter prior Filio, qui sequitur generationem passivam, ut ibidem dicitur, Non ergo stant haec duo simul.

V. Ad evidentiam huius difficultatis, et simpliciter et ad hominem, scito quod de Patre et Filio in divinis contingit loqui dupliciter. Uno modo, secundum rem pure: et sic loquitur hic Auctor, negans omnem prioritatem et posterioritatem. Et probat hoc efficacissima ratione: scilicet quod in eis non est nisi relatio et essentia; in essentia nulla est prioritas, cum sit una; relationes sunt simul natura et intellectu; ergo. - Alio modo contingit loqui de eis sub aliquo partiali conceptu, seu modo concipiendi: et sic locutus est superius. Et merito: quia titulus articuli erat de praeintellectione proprietatum respectu actuum, et e converso; et sic Pater (similiter et paternitas), conceptus ut hypostasis, praecedit, secundum intellectum, generationem et Filium. Unde nulla est in dictis contradictio.

Imo ex hoc loco manifeste apparet quod Scotus, tam in loco allegato, quam in Quodlibetis, qu. 1v, imposuit s. Thomae motivum ad faciendam illam distinctionem de paternitate ut constitutiva et ut relatio, ut salvaret Patrem esse priorem filio. Neque enim hoc somniavit Auctor unquam: sed hic docuit oppositum, dicens ipsas relationes subsistentes, quae sunt Pater et Filius, oportere esse omnino. simul, etiam intellectu; et hoc ex meritis rerum. Ratio enim quae movit Auctorem ad illam distinctionem, fuit, quia relatio unica habet duos actus, scilicet constituere hypostasim et referre, ut ibi patuit.

VI. Et scito quod, cum hac unica distinctione praemissa, scilicet de rebus secundum se, aut de eis secunduni aliquem specialem conceptum seu concipiendi modum, solves obiectiones eorum qui omnino prioritatem in divinis probare volunt; vel ex eo quod Augustinus dicit quod nihil generat se, eo quod esset antequam esset, et sic de ratione generantis est esse ante genitum; vel ex eis similibus. Haec enim omnia non concludunt rem seu personam generantem, etc., esse priorem, etiam secundum intellectum: sed rem illam sic conceptam esse priorem secundum rationem. Constat autem non valere argumentum a re sic concepta ad eandem simpliciter: est enim sophisma a secundum quid ad simpliciter.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus est. — In corpore unica est conclusio: Necesse est Filium esse aequalem Patri in magnitudine ab aeterno.

Et probatur primo quoad primam partem, sic. De ratione paternitatis et filiationis est, quod filius accipiat perfectionem naturae, sicut pater: ergo Filius in divinis habet perfectionem naturae paternae: ergo est aequalis Patri in magnitudine.

Antecedens declaratur in creaturis. - Prima vero consequentia probatur: quia in divinis est vere et proprie paternitas et filiatio. - Secunda autem: quia magnitudo nihil aliud significat quam perfectionem naturae.

Quoad secundam vero partem, scilicet ab aeterno, pro-. batur. Virtus Dei Patris non est defectiva, neque Filius Dei successive perficitur: ergo ab aeterno.

Et declaratur sequela: quia ex horum oppositis accidit in humanis quod filius non statim aequatur patri. — Et confirmatur totum auctoritate Hilarii.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus est. - In corpore unica est conclusio, habens tres partes: Pater est in Filio, et e converso, secundum essentiam et relationem et originem.

Quoad primam partem, probatur sic. Essentia Patris est in Filio: ergo Pater est in Filio. — Antecedens manifestatur: quia Pater communicat essentiam Filio absque aliqua transmutatione, Consequentia vero probatur: quia Pater est sua essentia. - Et similiter, e converso, essentia Filii est in Patre: ergo Filius est in Patre, quia Filius est sua essentia. - Et confirmatur auctoritate Hilarii,

II. Circa hanc partem adverte duo. Primum est, quod Patrem esse in Filio ratione essentiae, potest intelligi dupliciter. Uno modo, quod ipsa essentia secundum se sit ratio essendi in Filio; quemadmodum dicimus quod Pater intelligit ratione essentiae. Et hic sensus alienus est a mente Auctoris: sic enim optime sequeretur, ergo Filius est in Filio; sicut sequitur, ergo Filius intelligit. Alio modo, quod essentia, ut una in pluribus, sit ratio uni quod sit in alio; quemadmodum etiam dicimus quod essentia, ut in principio, est ratio generandi, Et sic verificatur in proposito. Esse enim in alio, cum duo exigat, coniunctionem et distinctionem extremorum, dupliciter contingit: vel secundum rationem, quoad distinctionem, ut deitas in Deo, et universaliter forma in supposito a quo non distinguitur realiter; vel secundum rem. In proposito intelligitur secundum rem, ita quod ad esse in invicem divinarum personarum concurrit et realis alietas et realis coniunctio: est enim Pater in Filio ut consubstantialis in alio Miki d ipe ratione unius essentiae in utroque.

Ex hoc autem scito secundo, quod esse in persona, ut modo loquimur, est de numero notionalium mixtorum, sicut potentia generandi: quoniam claudit in se distinctionem personarum et unitatem essentiae. Et propterea, sicut in aliis huiusmodi mediis inter essentialia et notionalia non valet argumentum ad essentialia pure sumpta, ita nec hic. Unde, sicut essentia non generat, et tamen in Patre est ratio generandi; ita ipsa non est in aliqua persona eo modo quo persona una est in alia, et ipsa tamen in pluribus est ratio essendi in invicem.

Et ex his patet primo efficacia rationis litterae, quae non ex identitate Patris aut Filii cum essentia, ut quidam intellexisse videntur; sed ex unitate essentiae utriusque, procedit. Et optime hoc insinuatur in ipsis Patris et Filii ac essentiae nominibus. —Patet secundo solutio rationum allatarum in xix. distinctione Primi, apud Capreolum. Ambae namque conditiones simul iunctae reddunt processum validum. |

III. Unum tamen restat dubium: an ista ratio valeat ex unitate essentiae utriusque, ita quod par fuerit dixisse, essentia Patris est in Filio, ergo etc., et, essentia Patris est Filius, ergo etc.: idest, an ad vim processus exigatur ille modus iz, ut iacet in littera, scilicet, essentia Patris est in Filio, ergo etc. - Et ratio dubii est, quia ly in non nisi relationem rationis dicit: Pater autem est in Filio secundum rem. - Et rursus, essentia alio modo est in Filio quam Pater in Filio: quia illa ut forma in supposito, hic ut suppositum substantiale in alio supposito.

IV.-Ad hoc dicitur quod, quia ad veritatem propositionum modus significandi tantum spectat, quod quandoque variat veritatem; idcirco, licet processus iste, quoad rem, süper unitate essentiae in pluribus fundetur (hoc enim consubstantiales personas reddit, et unam. substantialiter in alia ponit secundum rem); tamen, quoad manifestandum quod. proprie verificatur haec locutio, Pater est in Filio, et € converso, fundatur etiam supra ly im. Ex hoc enim quod una essentia plurium congrue admittit ly iz respectu singuarum personarum, optime sequitur: Ergo quaelibet persona, ratione illius essentiae, potest quoque dici esse in alia.

Nec obstat diversitas modi: imo de necessitate oportet diversum esse modum rationis essendi et entis, ut patet inductive. - Nec officitquod relationem significat rationis: quoniam rationis quoque relatio est, cum dicitur, Pater est in Filio, sicut cum dicitur, aequalis Filio; nulla siquidem in divinis est realis relatio praeter illas quatuor relationes originis. Unde, sicut de aequalitate et similitudine gode rum distinctum est, quoad fundamentum et extrema, etc. ita de esse in invicem proportionaliter dicendum est: includit enim unitatem essentiae et distinctionem personarum, sicut illae, ut ex dictis patet.

V. Quoad secundam vero partem, probatur. Unum correlativum est in alio secundum intellectum: ergo una persona divina est in alia secundum relationem.

VI. Contra hanc rationem arguunt Aureolus et Durandus, apud Capreolum ubi supra. Primo, quia unum relativum non est i» alio, sed ad aliud, et distinguitur ac opponitur. — Secundo, quia sic Spiritus "Sanctus non esset in Patre et Filio, quia non refertur ad eos: sed in spiratore, ad quem refertur.

VH. Sed haec et similia facillime apparet nihil obstare, in solisque verbis differentiam esse. Neque enim vult Auctor Patrem esse in Filio secundum rem, quoad relationem ( quoniam liquet Patrem, ut sic, ad Filium esse, non in Filio): sed secundum intellectum, seu definitivam rationem: frequentissimo namque usu dicimus unum correlativum in ratione alterius esse, ut Porphyrius in Praedicabilibus dicit. Et cum in littera explicite ponatur ly secundum intellectum, mirum est quomodo isti arguant contra hoc.

Rursus, cum unicuique modo sat sit propria habere infra suam rationem formalem, nullum inconveniens est concedere quod Spiritus Sanctus non est secundum intellectum, quoad relationem, in Patre et Filio, nisi ut sunt spirantes ipsum. Non enim a quolibet modo exigendum est quidquid ex omnibus simul modis habetur; ut arguens somniat fuisse de intentione Auctoris. Unde, si ex hoc inferretur, ergo Spiritus Sanctus non est in Patre et Filio, vel, ergo non est in Patre et Filio nisi ut spirantibus, sophisma est a secundum quid ad simpliciter. Est namque in eis sic; et est in eis ratione essentiae, ut consubstantialis, ut in primo modo dictum est; et etiam secundum. originem, ut dicetur. Non valet igitur argumentum, Spiritus Sanctus secundum relationem non est in Patre et Filio nisi sic, ergo Spiritus Sanctus non est in eis nisi sic: ly enim secundum relationem se habet ut secundum quid.

VIII. Quoad tertiam autem partem, probatur. Verbum non procedit. extra dicentem, et quod verbo dicitur, in verbo continetur: ergo una persona divina est in alia secundum originem.

IX. Contra hanc rationem arguit Aureolus, supra, dupliciter. Primo, quia modus essendi in alio sicut principio, est imperfectior, ut Commentator vult., IV Physic., comment. xxur; et.non est reciprocus. Modus autem quo una persona divina est in alia, est perfectissimus, et reciprocus. Ergo. - Secundo, quia secundum hanc rationem Pater esset in Verbo, sicut totus mundus est in Verbo. Probatur sequela: quia esset ut res dicta, et constat totum mundum Verbo Dei dictum esse.

X. Ad haec dicitur, quod esse in principio activo contingit dupliciter, scilicet extraneo et intraneo, idest secundum operationem transeuntem, et immanentem. Et quod, licet esse in principio activo extraneo sit imperfectionis, sicut esse causatum, esse tamen in principio intraneo, nullius imperfectionis est. Unde in littera probatio sumpta est, quia verbum non procedit extra dicentem. - Reciprocatio autem etiam in extraneis admittitur; dum causam in effectibus esse per imitationem seu repraesentationem conce- - dimus.

Ad secundum vero dicendum, quod res dicta non est uno modo: quaedam enim est res essentialiter dicta, quaedam vero repraesentative. Pater igitur est in Filio ut res essentialiter dicta Verbo: creaturae autem omnes dicuntur repraesentative, inquantum scilicet representantur in Deo, cuius essentialiter est Verbum ut dicti et dicentis.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - In corpore una conclusio, responsiva A addiniaatine: Filius est aequalis Patri in potestate. Probatur. Ratio paternitatis et filiationis exigit aequalitatem in magnitudine et perfectione naturae: ergo aequalitatem in potestate. — Antecedens patet ex articulo quarto. — Consequentia vero probatur: quia potentia activa sequitur perfectionem naturae. Quod probatur: quia in creaturis, quanto aliquid est perfectioris naturae, tanto est maioris virtutis in agendo; ut patet inductive et in eadem specie, et in genere corporum, et universaliter substantiarum... -