Quaestio 174

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo primo quaestionis centesimaeseptuagesimaequartae, dubium occurrit ad hominem. Quoniam superius, in qu. cLxxr, art. 3,.ad 3, Auctor posuit prophetiam esse unius speciei. Hic vero ponit multas prophetiae species ex obiectis distinctas, sicut universaliter habitus seu actus ex obiectis distinguitur. Quo pacto stant haec duo simul?

II. Ad hoc dicitur quod Auctor superius locutus est de specie subalterna: hic vero loquitur de specie specialissima. Et ideo nulla est contrarietas inter illius dicta.

Sed haec responsio facile confutatur, monstrando quod ibi loquitur de specie specialissima. Ostenditur autem, con- - ferendo responsionem illam ad tertium ipsi argumento tertio. Ad cuius evidentiam, advertendum est quod in specie subalterna inveniuntur duo: scilicet unitas speciei, quae est unitas generica; et invenitur diversitas specifica, quoniam impossibile est esse aliquam speciem subalternam sine duabus ad minus speciebus, cum omne genus duabus ad minus differentiis dividatur. Argumentum illud tertium directe et explicite contra secundum tendit, scilicet quod prophetia non habet diversas species sed unam tantum, deducendo ad hoc inconveniens, quod non sit eadem species prophetiae: responsio vero consistit in assignando formale unde prophetia habet unitatem specificam. Ubi patet quod, si de specie subalterna solutio loqueretur, argumento non satisfieret: quia staret illud quod inferebatur, quod non esset eadem species prophetiae; quoniam hoc stat cum specie subalterna. Et sic responsio nihil dixisset ad propositum argumentum.

II. Dicendum est ergo quod utrobique loquitur de specie specialissima. Ita quod conclusio hic posita, secundum se, est contraria conclusioni illi secundum se: quo- niam ibi concluditur quod prophetia est unius speciei specialissimae, hic vero quod sunt plures species prophetiae.

Et quod ita sit, ratio litterae hic et ibi explicat. Nam ratio quae hic affertur ad concludendum, scilicet, Habitus et actus distinguuntur per obiecta, ibi affertur arguendo: et solvitur, quod intelligitur de obiecto formali; et dicitur quod formale in obiecto prophetiae est lumen divinum, a cuius unitate prophetia habet speciei unitatem. Et expresse excluditur ratio hic allata dum subditur: licet sint diversa quae per divinum lumen prophetice manifestantur.

Notanter autem dixi, secundum se. Quoniam ut ponuntur in littera, non sunt contrariae dictae conclusiones. Quoniam conclusio de identitate specifica prophetiae ponitur ab Auctore simpliciter, et secundum propriam sententiam, ut ibi patet legenti. Conclusio autem de diversitate specifica ponitur secundum quid, et secundum alienam sententiam: ut patet ex duobus in littera hac. Primo, ex eo quod in littera infertur sic: Et ideo secundum horum differentias prophetia distinguitur in diversas species: non quidem absolute, hoc est, sine additione aliqua, sed cum ista additione, secundum prius dictam divisionem. Quasi diceret quod ista diversitas specifica ponitur supponendo 'et sequendo prius dictam divisionem. — Secundo patet ex eo quod in calce corporis articuli salvat etiam quod duae tantum species prophetiae ponantur. Hoc enim signum est quod adaptationes adinveniebat ad salvandas glossas Scripturae, dum modo tres, modo duas tantum species salvat.

Reverentia ergo Doctorum, congenita tanto viro, ratio est horum dictorum. Propria autem sententia ratio fuit prius dictorum. Et sic omnia consonant.

Commentaria Cardinalis Caietani:

IN articulo secundo eiusdem quaestionis centesimaeseptuagesimaequartae, adverte quod, si verba in titulo posita proprie perspecta in principio fuerint, clarior erit intellectus legentis articulum. Alioquin usque ad calcem articuli fluctuabit. Utitur siquidem titulus non, formis imaginatis, sed, visione imaginaria: ita quod non vertitur in quaestionem, utrum prophetia sine phantasmatibus, sed, sine visione imaginaria. Et quoniam de prophetia est sermo, intelligitur de visione imaginaria prophetica. Et hoc in calce articuli explicatur. Ita quod sensus quaestionis est: an prophetia habens alteram tantum propheticam visionem, scilicet intellectualem, sit excellentior prophetia habente utramque propheticam visionem, scilicet intellectualem et imaginariam.

II. In responsione ad tertium eiusdem articuli, adverte quod similitudo in littera posita inter fidem respectu cognitionis viae et patriae, et prophetiam. respectu visionis imaginariae et intellectualis, non currit quatuor pedibus: sed sat est quod exempli rationem habeat, ut intelligant audientes. Prophetia siquidem distinguitur, non per proprie vel improprie dici de altera visionum, sicut fides improprie diceretur de cognitione patriae: sed distinguitur penes magis et minus proprie. Ita quod magis proprie dicitur de illa quae habet visionem imaginariam, et minus proprie de illa quae habet solam intellectualem visionem: de utraque tamen proprie, ut patet ex definitione prophetiae ex Cassiodoro.

III. In eodem articulo secundo, in responsione ad quartum, manifeste habes quod, quantumcumque sit. excellens intellectualis visio prophetica absque imaginaria visione, nunquam tamen est sine phantasmatum ministerio. Quoniam divina sapientia disponit omnia suaviter: et na turale est homini absque phantasmate non intelligere. Nec extendas haec ad raptum Pauli aut Moysi: quoniam non loquimur de huiusmodi singularibus, sed de propheticis visionibus regulariter.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem quaestionis centesimaeseptuagesimaequartae, nota tria. Primo, ordinem processus in littera, Nam statim in principio corporis articuli enumerantur tria genera prophetiae, hoc est, tres generales gradus prophetiae: et tertium cum subdivisione specialium graduum penes cognoscenda vel agenda. Et aliter ordinantur quam enumerentur. Nam numerando, imaginaria primo nominatur. Sed ordinando, in supremo locatur intellectualis pura respectu veritatis supernaturalis; et immediate post, imaginaria illuminata; et deinde intellectualis pura respectu veritatis naturalis vel respectu actionis. - Sed in declarando retrogrado ordine Auctor prosequitur, incipiendo ab ultimo, in Samsone. Ubi etiam deiicit ultimum gradum usque ad infimum illius, scilicet ad instinctum: de quo dictum est quod est quid imperfectum in genere prophetiae. Et deinde, ascendendo, affert Salomonem. Et deinceps imaginariam prosequitur, quatuor illi gradus tribuendo. Et demum ad pure intellectualem. respectu supernaturalis veritatis, quam David habuit, devenit.

Secundo, quod prophetia intellectualis absque imaginaria visione respectu veritatis supernaturalis, quae tenet supremum gradum, dicitur excedere rationem prophetiae proprie dictae, non tanquam res superioris ordinis, sed sicut summum in illo ordine. Supremum enim est in confinio altioris ordinis: et propterea excedit quae communiter sunt in suo ordine.

Tertio, quod in responsione ad primum habes quod ideo secundum imaginariam visionem distinguimus prophetiae gradus, quia gradus imaginariae visionis sunt signa graduum luminis prophetici, penes quod graduanda est prophetia tanquam primam et veram mensuram illius. Ex eo namque quod gradus luminis prophetici sunt nobis ignoti, et significantur per gradus imaginariae visionis tanquam patentes, rationabile est ut gradus prophetiae penes imaginariam visionem distinguantur.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto eiusdem quaestionis, dubia duo occurrunt ex Nicolao de Lyra, super principio Psalterii. Primum est circa rationes in littera allatas ad probandum quod Moyses fuit simpliciter excellentissimus propheta. Et contra primam rationem obiicit dupliciter. Primo. Claritas cognitionis actum prophetandi excludens non constituit excellentiorem gradum prophetiae. Sed visio divinae essentiae excludit actum prophetandi, sicut et actum fidei: quia uterque est necessario aenigmaticus. Ergo.

Praeterea, si haec ratio valeret, sequeretur quod Moyses fuisset excellentior Apostolis, excepto Paulo. Et tenet se- quela: quia Moyses vidit divinam essentiam; alii autem Apostoli non. Consequens reprobatur in hac littera, dum ministri novi Testamenti praeferuntur Moysi.

Contra secundam rationem obiicit, quia denuntiatio est aliquid. consequens cognitionem propheticam. Non ergo variat gradum prophetiae.

Contra quartam rationem litterae, de confirmatione, obiicit, quia confirmatio per signum consequitur etiam prophetiam. Unde et Ioannes Baptista nullum signum fecit, ut dicitur Ioan. x: et tamen «a dicto Doctore » praefertur Moysi.

II. Secundum dubium est circa conclusionem: contra quam arguit idem, volens quod David sit simpliciter excellentior. Primo, quia Moyses non habuit toties, nec ita communiter, illustrationes secundum visionem pure intellectualem, sicut David, II Reg. xxi. ee

Praeterea, David plenius et clarius cognovit et expressit mysteria Christi quam Moyses, « secundum dictum Doctorem », Ergo prophetia David sortitur quandam excellentiam, ex hoc quod Christi mysteria sic expressit, Probatur sequela: quia Lex et Prophetae ordinantur ad Christum sicut finem; finis autem nobilior est his quae sunt ad finem.

leret si servaretur identitas status: sed, variato statu, non valet. Nam ministri novi Testamenti ratione status, scilicet revelatae gratiae, praeferuntur Moysi: et non ratione maioris visionis quam fuerit visio divinae essentiae. Propter quod ratio illa valet respectu status ante novum Testamentum,

Et confirmatur, quia Gregorius, Homil. IV super Exech., dicit quod David clariorem cognitionem quam Moyses habuerit.

III. Ad primum dubium dicitur, cum Auctore in art. seq., in resp. ad 1, quod visio divinae essentiae raptim, per modum passionis, non excludit actum prophetandi, quia est visio procul ex parte videntis. Nec est similis ratio de actu fidei, qui est non apparentium, Nec est verum quod actus propheticus est necessario aenigmaticus: iuxta illud Num. xu: Palam, et non per aenigmata Deum videt.

Ad aliam obiectionem dicitur quod. consequentia va- simpliciter loquendo.

Ad obiecta contra secundam et quartam rationes, dicitur quod, licet denuntiatio et confirmatio sequantur essentiam prophetiae, quia tamen spectant ad conditiones prophetarum ut sic, ideo ad excellentiam prophetae bene inductae sunt, et male improbantur. Quia non ad excellentiam essentialem prophetiae inductae sunt, sed ad excellentiam prophetae secundum illas conditiones: ut. sic secundum omnes conditiones inveniatur Moyses superior.

IV. Ad secundum dubium dicitur quod primae obiectionis assumptum ea facilitate potest negari qua affirmatur: quia non habet ex Scriptura auctoritates.

Secunda vero nobilitatem prophetiae David quoad secundarium ostendit. Nam principale est divinitas, in cuius cognitione excellit Moyses. Christus autem utramque na- turam habet: unde ex hoc nihil concluditur. Auctoritas Gregorii de cognitione mysteriorum Christi intelligitur, et non simpliciter.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quinto eiusdem quaestionis, hoc solum scriloneus occurrit, quod visio Dei per essentiam ad prophetiam descendit ut res superioris ordinis: et per accidens, scilicet ratione modi, scilicet quia per modum passionis et secundum quid, quia quoad hoc quod videns adhuc erat procul. Et haec denotantur in littera cum subditur: .Ef propter hoc, non totaliter amittit rationem prophetiae talis visio. Parum enim quid habere prophetiae dicitur quod non totaliter excludit illam.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo sexto eiusdem quaestionis, adverte quod Adonai, ut in littera dicitur, ponitur ad denotandum aliud Dei nomen ineffabile, significans Dei essentiam ex parte ipsius essentiae, ut in "rimo Libro dictum est de nomine Tetragrammaton. Illud enim idem ineffabile nomen quod supponimus, significatur hic per Adonai.

IL. In eodem articulo, in responsione ad secundum, adverte Auctorem reddere rationem duorum. Scilicet, quare sermo Domini erat ante Samuelem et reges rarus, Et hoc dicit in calce responsionis. - Et quare prophetia coepit scribi tempore Isaiae: quia scilicet tunc erat exordium Romanae urbis, qua imperante erat Christus venturus, et impleturus omnium Prophetarum oracula, ac extensurus promissam salutem universo orbi. Decuit siquidem simul incipere scripturam, et cui scriberetur: populus Israel non egebat scriptura, habens coram prophetas; gentiles, per Christum adunandi sub Romana Ecclesia, egebant scriptura. Et ideo simul scriptura prophetica et Roma coeperunt. Hanc rationem non ausus essem dicere, nisi auctoritas Augustini, in XVIII de Civ. Dei, allata in littera, me foveret.

III. In responsione ad tertium eiusdem articuli, nota bene contra novos prophetas, et specialiter quendam Amadeum, qui, ut aiunt, librum edidit novam doctrinam eorum quae ad fidei Christianae mysteria spectant introducere conantem, et suos sequaces ac similes. Omnes enim tales hic damnantur ab Auctore, cum dicitur: Non defuerunt singulis temporibus prophetiae spiritum habentes, non quidem ad novam doctrinam fidei depromendam. Non dicit, non quidem ad novam fidem: 'sed, ad novam doctrinam fidei. Ita quod non solam novam fidem depromentes (qui etiam si angeli de caelo essent, excommunicati sunt a Paulo Apostolo ), sed novam doctrinam fidei afferentes, procul ab Ecclesia et prophetis sunt: sicut si docerent alium oportere esse ritum sacramentorum ab illo quem communiter Ecclesia servat; aut si alia Evangeliis aut sacrae Scripturae apponerent tanquam sacrae Scripturae partem; aut si aliquos actus secundum fidei doctrinam illicitos, dicerent licitos; aut aliquid huiusmodi. Quae fidei Christianae doctrina horret, sive quia directe fidei adversantur: sive quia ex consequenti fidei contrariantur, ut illi qui fatentur se nosse Deum, factis autem negant, Deo contrariantur.

IV. In. eodem articulo sexto, in eadem responsione ad tertium, circa id quod ibi dicitur, scilicet quod singulis temporibus non defuerunt habentes spiritum prophetiae ad humanorum actuum directionem, dubium occurrit, an tales rediti prophetae audiendi sint in his quae dicunt se ex spiritu prophetiae habere. Et videtur quod sic. Tum quia aliter in vanum daretur prophetiae spiritus, quae ad utilitatem Ecclesiae tanquam finem ordinatur: et fieret contra illud Apostoli, 1 ad Thess. v: Prophetias nolite spernere. — Tum quia Isaac obedivit praecepto Abrahae circa mortem sui ipsius, quae erat contra omne ius. - Tum quia mulier fornicaria quae genuit ex Osee Propheta, excusata est a fornicatione.

In oppositum autem est quod daretur per hoc via inobedientiis, et impudicitiis, et aliis singularibus excessibus hominum illorum qui dicerent se haec patrare ex iussu huiusmodi prophetarum.

V. Ad huius evidentiam, sciendum est quod, cum duplices sint actus humani: quidam spectantes ad publica officia, et praesertim ecclesiastica, ut praedicare, celebrare, sententias ferre in iudicio, et similia: — et circa haec non versatur praesens quaestio: quoniam clara huius quaestionis solutio habetur Extra, de Haeret., cap. Cum ex iniuncto, ubi dicenti se invisibili missione a Deo missum, publica fides negatur, nisi miraculo vel speciali Scripturae testimonio id confirmet. Hinc enim patet quod, quacumque persona prophetante de novo, non sunt publici actus dirigendi secundum illius prophetiam, quoniam Ecclesia fidem eis publicam negat, nisi aliquod dictorum testimoniorum efficaciter adesset. - Alii vero actus humani privatarum sunt personarum. Et in his distinguendum est. Quoniam quidam diriguntur ab huiusmodi prophetis conformiter ad universales Ecclesiae regulas. Et in his, quia nullum. periculum est, quilibet potest im suo sensu abundare, ut dirigat suos actus secundum arbitrium huiusmodi prophetarum. - Quidam vero diriguntur difformiter ad ecclesiasticos mores, sive communes totius Ecclesiae, sive peculiares alicuius religionis, et huiusmodi: et hoc, sive in veritate sit ista difformitas, sive habeant speciem difformitatis. Et in istis huiusmodi prophetae nec audiendi nec fovendi sunt aliquo modo, nisi, ut dictum est, fides publica ab Ecclesia eis deberetur:

Manifestatur autem hoc ratione, et auctoritate. Ratione quidem, quoniam recta ratio exigit ut in directione actuum nostrorum certum praeponatur dubio, quoad bonitatem vel malitiam. Constat autem quod regulare actus nostros conformiter ad divinas ecclesiasticasque leges et mores, bonum procul dubio est: et declinare ab illis malum similiter procul dubio est. An autem Deus in veritate illuminaverit huiusmodi prophetas, et potestatem dederit praecipiendi oppositum aut dispensandi in huiusmodi, nulla evidenti certitudine constat nobis: quamvis ipsi hoc dicerent et iurarent. Et sic hoc, tanquam incertum et ambiguum, postponendum est certae et infallibili regulae divinae seu humanae, qua irreprehensibiliter hactenus actus nostros regulavimus,

Auctoritate vero: nam Paulus Apostolus, ubi supra, cum dixisset, Prophetias nolite spernere, statim. subiunxit tria documenta ad hoc, dicens: Omnia autem probate; quod bonum est, tenete; ab omni specie mala abstinete vos. Ubi sic venerari prophetias docet ut primo probemus omnia quae dicunt: et in hac discussione includitur assignata ratio, ut scilicet certa praeponantur incertis, ubi periculum imminet. Deinde ad electionem boni nos cogit. Et demum non solum ab abstinentia mali, sed etiam ab his quae habent mali speciem, cavendum praecipit. Ac si aperte diceret: « Nolite spernere prophetas qui de novo apparent: veruntamen estote prudentes et cauti, nec ad malum, nec ad speciem mali propter eos declinetis, sed bonum tantummodo amplectamini ». Constat enim bonum et malum in actibus humanis secundum conformitatem et difformitatem ad divinas humanasque, praecipue ecclesiasticas, leges attendi.

Quocirca non excusantur qui ex iussu vel licentia huiusmodi prophetarum, credentes eos Spiritu afflatos divino, aliquid committunt ex suo genere malum vel habens speciem mali: ut faciunt hi qui amplexibus seu impudicitiis propterea operam dant, delicias pompasque assumunt, novitates singulares, quas nescierunt patres eorum, sub specie sanctitatis introducunt. Non sunt enim haec nisi carnis opera, et aliena a fructibus spiritus, ut patet ad Galat. v. Et propterea, si propterea actus fiant peccati mortalis ex suo genere, peccant procul dubio mortaliter tales actus facientes, utpote non excusati: quoniam iuris divini, quale hoc est, ignorantia non excusat.

VI. Ad primum ergo in oppositum dicitur quod prophetia datur ad utilitatem, iuxta tamen conditionem prophetae. Nam prophetia prophetarum. receptorum ab Ecclesia, datur ad utilitatem ut quid necessario amplectendum. Prophetia vero prophetarum non receptorum ab Ecclesia, datur ad utilitatem tanquam aliquid prius probandum et discutiendum, antequam, cum periculo aliquo, amplectatur. Nec hoc est spernere prophetias, sed. eas probare.

Ad secundum dicitur dupliciter. Primo, quod Isaac non cooperabatur morti suae, sed patienter tolerabat illam: sicut martyres potentes evadere et tamen sponte suscipientes martyrium. Et propterea ipse, certitudine adhaesionis tantum tenens patrem suum inspiratum a Deo, nullum actum fecit ex suo genere mortalem. - Dicitur secundo, quod Abraham erat iam propheta receptus in Ecclesia, ex quo iam circumcisionem acceperant a Deo, ipso mediante. Et propterea sicut nos, credentes doctrinae prophetarum receptorum in Ecclesia, licite talem cultum reprobamus et talem amplecti tenemur; ita Isaac tenebatur credere revelationi factae patri suo. Non est autem simile de istis prophetis de quibus loquimur, qui diversis apparent temporibus: quoniam eis non tenemur credere.

Ad ultimum, de muliere fornicante Osee, dicitur quod si, ut multi putant, vere concubitus fornicarius ex suo genere ille fuit; cum mulier illa peccatrix esset, non oportet laborare ad excusandum ipsam a peccato. Constat enim quod, si aliud non interfuit nos latens, excusata non fuit a peccato mortali: sicut nec hodie excusaretur quaecumque mulier permittens se cognosci a quocumque sanctissimo homine, et propheta reputato, qui non esset suus maritus.