Quaestio 27

Commentaria Cardinalis Caietani

In corpore primi articuli quaestionis vigesimaeseptimae, notato quod, quia ratio consistit in hoc: - Bonum est proprium obiectum amoris: ergo est propria causa amoris. Et probatur sequela. Quia obiectum potentiae passivae comparatur ad ipsam ut causa motus vel actus ipsius: ac per hoc, obiectum proprium talis actus huiusmodi potentiae, est propria causa illius actus: amor autem est actus potentiae appetitivae, quae est passiva: - ex his habes de mente divi Thomae quatuor: scilicet quod vis appetitiva est passiva; et quod obiectum eius est causa activa; et quod bonum effective causat amorem; et quod universaliter obie ctum proprium cuiusque actus appetitus est causa activa illius. Quae multum memoriae commendanda sunt.

II. In responsione ad tertium, scito, novitie, formalem responsionem consistere in hoc, quod pulchrum est quaedam boni species: et propterea non obstat adaequatae causalitati boni respectu amoris, quod pulchrum sit amabile, utpote non extraneum ab illo. Connumeratur tamen bono pulchrum in amabilitate, quia addit supra ipsum sicut secundum quid ad simpliciter: bonum est enim quod simpliciter complacet; pulchrum autem, quod secundum apprehensionem, ut in littera dicitur.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem quaestionis, adverte quod in littera non negatur quod maior cognitio causat maiorem amorem: sed quod maior amor necessario exigat maiorem cognitionem. Et multum subtilis ratio de hoc redditur ex illa radicali differentia inter apprehensivam et appetitivam potentiam in hoc, quod apprehensio trahit res ad animam, appetitus vero animum ad res. Ex hoc, inquam, infertur quod perfectio cognitionis attenditur secundum modum quo perficitur ratio, qui est distinguere etiam quae sunt simplicia: ac per hoc, ad perfectam cognitionem boni exigitur et quod bonum secundum se apprehendatur, et quod distincte cognoscatur secundum partes, proprietates, etc. Perfectio autem appetitus amoris non exigit tot cognitiones boni, sed pritna sufficit ei, scilicet quod bonum secundum se apprehendatur: quia appetitus ad bonum, ut est, tendit. Et intendit dicere quod, quia bonum perficit appetitum secundum quod invenitur in rerum natura, apprehensionem autem. secundum negotiationem intellectus; ideo amor potest esse perfectus, cognitione existente imperfecta. Sat enim est appetitui repraesentatio ilius boni: quae non sufficit intellectui, sed oportet distinguere ut perficiatur.

Et si instetur, quia cognitio est propria causa amoris, ac per hoc, minus cognitionis infert minus amoris: memento quod perfectio amoris duplici ex capite oritur, scilicet ex parte amantis, et ex parte amati; et quod cognitio est causa amoris ex parte amati. Eadem quippe ratione cognitio est causa amoris, qua bonum est causa amoris, ut in littera dicitur: quia bonum cognitum est obiectum appetitus. Magis autem et minus in amore ex parte utriusque, scilicet amati et amantis, provenire potest. Et sic perspicies quod, absque augmento obiecti, ac per hoc cognitionis, potest augeri amor ex parte amantis. Neque igitur bonum, neque bonum cognitum est propria causa amoris, nisi ex parte obiecti: praeter quod, alia causa eiusdem ex altera parte exigitur. Et ideo minus non infert minus simpliciter.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio dubium est de modo quo similitudo est propria causa amoris. Si enim ponitur causa ex parte obiecti, sequitur, contra primum articulum, quod bonum absolute non est propria causa amoris, sed bonum con- tractum ad simile. - Si vero non ponitur causa ex parte obiecti, ruit totus processus in corpore articuli, assignans obiectum utriusque amoris aliquid simile. Et in responsione ad secundum, expresse dicitur quod amans in altero quod in se non amat, invenitur bonum. similitudinis, etc.: quasi Auctor conatus fuerit ad salvandum quod semper bonum, simile est obiectum amoris.

I. Ad evidentiam huius dubii, scito quod quinque modis intelligi potest quod similitudo est causa amoris. Primo, ut speciale quoddam bonum, sicut cetera bona specialia: sicut cum aliquis vult assimilari alteri, vel alterum sibi. Et sic similitudo est causa activa amoris, sicut quodlibet aliud bonum. - Et sic non ést ad propositum, ubi de propria et adaequata causa amoris est quaestio.

Secundo, ut ratio determinans formaliter boni rationem ad hoc quod sit amoris causa. - Et hoc contradicere videtur articulo primo, et Aristoteli in IX Ethic. et I Ethic.; et breviter communi dicto philosophorum, sonantibus quod bonum ut sic est amabile. Et irrationabiliter hoc sustineri videtur: quia similitudo speciale quoddam bonum est, ac per hoc inadaequata ratio obiecti amoris, extendentis se ad alia bona.

Tertio, ut determinans formaliter bonum ad hoc quod sit causa amoris in hoc: ita quod bonum, inquantum bonum, sit amabile; sed inquantum bonum simile, sit amabile huic; iuxta illud VIII Ethic., Amabile bonum, unicuique autem proprium. Et sicut bonum non est amabile nisi cognitum, ita bonum huic non est amabile nisi cognitum ut bonum huic. Idem autem videtur importare bonum huic et bonum simile, extenso similitudinis nomine, ut in littera fit. Quod enim est actu simile, est huic bonum quasi idem sibi: quod vero secundum inclinationem vel potentiam, est huic bonum quasi proportionatum. Relationem quoque importat utrumque ad subiectum, scilicet bonum proprium seu huic, et bonum simile. Et secundum hoc, solveretur obiectio in oppositum ex hoc, quod in primo articulo tradita est ratio formalis obiectiva amabilis absolute: in hoc vero tertio articulo traditur ratio formalis obiectiva amabilis huic. - Sed huic sensui obstat quod tractatus iste in primo et tertio articulo, ut littera sonat, aeque universalis ac abstractus est. Ac per hoc, sicut ibi de amore absolute, ita hic accipiendum est: et non ibi de causa amoris absolute, et hic de causa amoris in hoc, interpretandum est.

Quarto, ut conditio boni ad hoc quod sit causa amoris: ita quod bonum, inquantum bonum, sit causa amoris obiectiva simpliciter et huic; similitudo autem sit causa ut conditio causae, sicut singularitas est conditio omnis causae naturalis. - Sed quia quod causat ut apprehensum, magis est concausa causantis, ut apprehensio (qualiter bonum est causa amoris, quod constat causare ipsum non per modum naturae, sed ut apprehensum, incognita enim diligere nequimus), quam conditio sic causantis; et similitudo universaliter concurrens cum bono ad causandum amorem, causat ut apprehensa in actu exercito (ut in concivibus et consanguineis sibi obviantibus, qui non se diligunt donec, ut patet, consanguinei vel concives apprehendantur, quod est apprehendi ut similes in actu exercito): ideo similitudo. magis ut ratio approprians, iuxta tertium modum, quam ut conditio, iuxta hunc quartum, causa videtur amoris.

Quinto, ut dispositio ex parte subiecti: ita quod bonum, inquantum bonum, sit propria causa amoris ex parte obiecti; et similitudo ad bonum sit propria causa amoris, ut propria dispositio ex parte subiecti. Propter quod, obiectum idem causat modo amorem, modo odium, in eodem diversimode disposito: ut patet de Thamar respectu Amnon, in II Regum. Et huic sensui favet littera in solutione primi argumenti: ubi figulo, propter dispositionem ad lucrum, alter redditur odiosus. Et in solutione secundi, non dixit quod amat bonum similitudinis, sed quod invenitur bonum similitudinis, intendens per hoc salvare dispositionem ex parte subiecti ad amorem. Nec est verum quod in litterae processu laboretur ad ostendendum similitudinem se tenere ex parte obiecti: sed inveniri in obiecto. Similitudo enim, cum sit relatio aequiparantiae, in utroque oportet quod salvetur extremo. Unde ex hoc ipso quod similitudo subiecti ad bonum, est propria causa amoris ex parte subiecti, sequitur necessario quod omne amabile sit simile. Quod in littera monstratur.

III. Et hic quintus modus procul dubio amplectendus est, sine tamen tertii praeiudicio: idest, quod ex parte subiecti similitudo est propria causa amoris, quidquid sit ex parte obiecti. Et hoc litterae sufficere non dubito. Salvatque sensus iste universalitatem et abstractionem tractatus aequalem in primo et tertio articulo. Ordinatque articulos huius quaestionis, ut tractetur in primis articulis de causa ex parte obiecti, scilicet bonitate et cognitione; in tertio, de causa ex parte subiecti; in quarto, ex parte concomitantium passionum. - Iuxta tertium autem modum, prius de rationibus obiectivis ex parte rei; et deinde de conditione communi utrique rationi formali, scilicet bonitati et similitudini, fuisset tractandum. Et sic tertius articulus debuit esse secundus. Cuius oppositum factum favet quinto, quod sit sensus intentus ab Auctore.

Circa quartum articulum nihil occurrit pro nunc scribendum.