Quaestio 52

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis quinquagesimaesecundae, Lois sunt dubia dilucidanda, cum Dei gratia. Est in primis dubium circa sensum distinctionis factae in corpore articuli, quod perfectio et augmentum formae dicitur dupliciter, secundum ipsam formam, et secundum participationem formae in subiecto. Aut enim intendit de forma in abstracto, vel concreto. Et hoc est extra propositum: quia spectat distinctio haec ad modos significandi; quaestio autem est de re. — Aut de forma specifice, et numeraliter. Et hoc non: quia haec scientia est parva vel magna secundum seipsam. - Aut de essentia formae, et participatione eius in subiecto, ut littera innuere videtur. Et implicat contradictionem, ut Auctor dicit in II II", qu. xxtv, art. 4, ad 3: quoniam si participatio formae in subiecto intenditur, ipsa quoque substantia formae intenditur, ut ibi dicitur.

II. Ad hoc dicitur quod obscuritatem in hac re facit ly secundum quod. Dupliciter enim sumi potest. Primo, ut denotat rem denominatam tantum: ut cum dicitur, Socrates est albus secundum dentes. Et sic non sumitur in proposito: sic enim implicat contradictoria formam augeri secundum esse in subiecto, et non secundum seipsam; utrumque enim est auctum. — Alio modo sumitur ut denotat causam seu radicem: ut cum dicitur quod /omo secundum quod rationalis, est artifex. Et hoc modo sumitur in proposito. Et est sensus quod perfectio et augmentum formae aut oritur ex ipsa natura specifica formae, aut ex participatione eius in. subiecto. Ita quod utraque perfectio, et utrumque augmentum, ubi invenitur, commune est formae et subiecto ut habet formam: differentia autem est in causa originis, ut clare habes inferius in qu. rrr, art. 2, ad 2, de diminutione, de qua idem est quod de augmento iudicium.

III. Circa illam propositionem: Z/lud. secundum. quod sortitur aliquid speciem, oportet esse indivisibile, in eodem corpore articuli subiunctam, dubium occurrit de qua indivisibilitate est sermo. Aut enim est sermo de indivisibilitate omnimoda. Et hoc non: quia constat quandoque esse divisibile virtualiter, et materialiter. - Aut de indivisibilitate formali. Et hoc, licet sit verum, non tamen est ad propositum: quoniam loquimur de augmento, quod stat cum indivisibilitate formali. - Aut de indivisibilitate materiali, vocando omnem divisionem sive quantitativam, sive gradualem, sive quomodolibet absque varietate specifica, materialem. Et hoc esset ad propositum: sed est falsum. Quia, cum multae species suscipientes magis et minus, sint simplices, ut calor et albedo; non potest intelligi ut calor dividatur secundum magis et minus, et A eius differentia non intendatur et remittatur sicut ipse calor.

IV. Ad hoc dicitur quód, proprie loquendo, sermo est de indivisibilitate latitudinis, opposita divisibilitati qua aliquid latitudinem habet; sive habeat latitudinem ut calor, sive ut animal, sive quovis alio simili modo. Sed attribuitur in littera huiusmodi indivisibilitas specificanti ut sic; ita quod sensus est quod specificans, inquantum specificans, stat in indivisibili, idest caret latitudine, idest non habet in se aliqua plura. Et ratio est, quia specificans, ut sic, constituit speciem ut ultimum et terminus. Ultimo autem et termino, ut sic, repugnat latitudo. Si enim divisionem aliquam habet, secundum alterum eorum non determinabit, Et rursus secundum aliquid constituet, et secundum aliquid non. Et rursus non constituet speciem in certo loco, sed secundum aliquid in uno, et secundum aliquid in altero: et sic species rerum non haberent fixa loca, sicut numeri; nec constitutiva earum essent sicut constitutiva numerorum invariabiliter. Cum his tamen stat quod res specificantes habeant latitudinem; ut obiiciendo de calore probatur. Sermo enim noster formalis est: et nihil aliud intendimus nisi quod res specificans, ut sic, stat in indivisibili; licet ipsamet res, non ut specificans, sed quomodolibet aliter, habeat latitudinem, — Quomodo autem hoc sit ad propositum negotium pertinens, in sequenti patebit dubio.

V. Circa distinctionem et differentiam formarum in littera subiunctam, quod quaedam secundum se vel aliquid sui sortiuntur speciem, et quaedam ex. alio, ad quod ordinantur; et illae secundum se habent. determinatam rationem neque in plus neque in minus declinabilem, istae vero possunt secundum se diversificari in plus et minus, salva unitate specifica, propter unitatem eius ad quod ordinantur: dubium est et de sensu verborum, et de efficacia ad propositum. De sensu quidem, quia, cum differentia sit intrinsecum constitutivum omnis formae, nulla est forma quae sic sortiatur speciem ab extraneo: quia omnis forma secundum se, vel aliquid sui, puta differentiam propriam, sortitur speciem; ac per hoc, omnis forma clauditur sub primo membro, et nulla restat sub secundo.

De efficacia vero, quoniam revera omnis forma habet propriam differentiam, secundum quam nec in plus nec in minus specifice declinare potest; sed sub illa differentia, in plus et minus aliqua forma declinat; ut patet de calore et albedine, Nec aliter est in motu, puta calefactione, quam in calore: sicut enim calefactio, salva sua specifica unitate, undecumque illam habeat, intenditur et remittitur, ita et calor. Unde specificatio secundum se vel ex alio in formis, nihil videtur facere ad propositum, etc.

VI. Ad hoc dicitur quod non est sensus quod formarum quaedam includunt in se differentiam constitutivam, et quaedam non: quoniam differentia est quae conducit ad esse, et eius quod est esse rei, pars est, ut in Praedicabilibus dicitur; et stultum est hoc vertere in dubium. Sed sensus est quod quaedam formae habent suam differentiam sine ordine ad aliquod extraneum, ut calor, albedo et huiusmodi: quaedam vero habent suas differentias cum ordine ad aliquod extraneum, ita quod non sunt absolubiles ab illo extraneo, ut motus, potentiae, habitus, et si quid est huiusmodi, de quibus in Primo libro diffuse sermo est habitus. Et hic sensus nullam pastor calumniam 5 aut falsitatem; ut ibi ostensum est.

Efficacia autem sunt haec ad intentum. Quoniam formae, ex sua natura specifica tantum, nihil habent nisi quod sortiuntur ex suo specificativo: quod in indivisibili consistere dictum est. Illae igitur formae quae suum. specificans indivisibile sic intus obtinent quod ad nihil extra ordinantur, nihil habent ex hoc nisi indivisibile: ac per hoc, secundum se non habent augmentum. Illae autem quae secundum suam propriam differentiam aliquod extraneum, licet indivisibile, respiciunt, ex ipsa sua natura accessum ad illud,. ac per hoc, augmentum in huiusmodi accessu, sortiuntur.

Ad quorum maiorem evidentiam, scito quod, cum augmentum circa quantitatem variabilem in plus aut minus sit, sicut forma se habet ad quantitatem huiusmodi, ita se habet ad augmentum. Formae autem quae extraneum aliquod specificativum non respiciunt, nullam secundum suas specificas naturas quantitatem mutabilem sortiuntur: sed quantitatem tantum perfectionis specificae, ut sic in indivisibili consistentem. Formae autem quae aliquod extraneum specificativum respiciunt, praeter illam specificam perfectionem, sortiuntur aliam quantitatem mutabilem, scilicet secundum accessum maiorem vel minorem ad illud specificans. Et ideo illae secundum se non augentur aut minuuntur: istae, sic. - Et consistit tota vis in hoc quod, licet utrobique specificans, ut sic, consistat in indivisibili, nec habeat latitudi- nem; et propterea commune est utrisque quod specifice nihil potest addi aut subtrahi quin varietur species: habentibus tamen differentiam mendicantem ab extraneo specificante, ex hoc ipso respectu convenienti formae secundum suam naturam specificam pure sumptam, annexus est motus accessus ad illud maior et minor, secundum quem huiusmodi formae secundum se dicuntur augeri vel minui. Tales autem accessus non possunt poni in aliis formis: quoniam nihil extra. respiciunt specificans, cui divisibilis hic accessus annecti possit. Verbi gratia, scientia, quia secundum suam naturam respicit scibile, ex hoc ipso quod non abstrahit a scibili specificante, consequitur quod plus et minus ad ipsum scibile accedere possit, plura vel pauciora de ipso attingendo: calor autem, nihil praeter specificam naturam intrinsecam dicens, nihil habet, ut sic, variabile. Et haec est intentio Auctoris de augmento et diminutione formarum secundum se.

VII. Circa augmentum et diminutionem formarum secundum participationem in subiecto, secundo loco in corpore articuli posita, adverte quod, quia suscipere magis et minus latitudinem quandam importat, idcirco. Auctor ex indivisibilitate excludente huiusmodi latitudinem, differentiam manifestat inter formas sic augmentabiles et non augmentabiles. Et dupliciter hoc contingit. Primo, si forma indivisibiliter se habeat ad subiectum: tunc enim constat quod. participatio eius latitudinem non habet, Et hoc invenitur inter omnem formam substantialem et eius subiectum. Et ratio in littera ponitur, quia scilicet specificat subiectum: specificare enim actus est in indivisibili consistens, ut dictum est, Et est sermo de specificatione subiecti non in tali aut tali specie, sed simpliciter: quod solum invenitur in forma substantiali; ceterae enim. specificant secundum quid.

Secundo contingit, si de ratione Dr tte sit indivisibilitas, non in partes quantitativas, sicut numerus et circulus partes habent: sed in plura, quorum aliquo adiuncto vel adempto, perfectior aut minus perfecta sit: quod est carere latitudine. Et est sermo de forma, non de specificante ipsam: iam enim dictum est quod omne specificans, ut Sic, consistit in indivisibili. Nunc autem dicimus quod non omnis forma consistit in indivisibili: sed quaedam sic, ut species figurarum et numerorum; et quaedam non, ut multae qualitates primae et tertiae speciei. Calori enim adempto aliquo gradu suae latitudinis, remissior est, ét apposito, intensior est: circulus autem, quocumque variato, aut non remanet circulus, aut aeque.

Et sic habes et quare quaedam formae secundum suas specificas naturas augentur, et quaedam non (et hoc propter antiquos): et quare quaedam formae suscipiunt magis et minus ut respiciunt: subiectum, et quaedam. non.

VIII. Circa rationem assignatam in eodem primo arti- culo quaestionis quinquagesimaesecundae, quare quaedam formae, ut participabiles in subiecto, suscipiunt magis et minus, et quaedam non: dubium duplex restat. Primo, de speciebus quantitatis continuae infra latitudinem continui, scilicet linea, superficie et corpore. Hae enim in littera non tractantur nisi ut induunt discreti rationem, puta bicubiti, tricubiti, etc. Et tamen hae neque specificant, neque indivisibilitatem de sua ratione sortiuntur: et consequenter suscipere deberent magis et minus, si ratio litterae esset sufficiens. Constat autem quod non suscipiunt magis et minus.

Secundo, de naturalibus potentiis quae ponuntur in secunda specie qualitatis, ut intellectus, voluntas, concupiscibilis, etc. Quae etiam sunt absque magis et minus: et tamen nec specificant, nec indivisibilitatem habent.

IX. Ad primum, ex duplici capite dici potest. Primo, quod huiusmodi quantitates computatae sunt cum formis specificantibus, quoad hoc, propter earum propinquitatem ad substantiam, a Simplicio, ut patet in littera, Et propterea. Auctor, cum dictum Simplicii non refutaverit, sed explanaverit et ampliaverit, in illa computatione eas dimisit, qua ille posuit: et cum hoc, conatus est ex sua explicatione de eisdem sub alia ratione reddere rationem.

Secundo, quod subiectum praesentis discussionis est forma non essentialiter quanta quantitate molis, ut in principio. corporis articuli innuitur: quoniam magnitudo formarum de qua est quaestio, circa quam est augmentum et diminutio quae vocatur intensio et remissio, distinguitur in littera contra magnitudinem quantitatis molis. ' Et sic quantitas molis, tanquam habens alterius generis magnitudinem et augmentum et diminutionem, extra praesentem disputationem a principio articuli remansit. Erit ergo, secundum hoc, ratio litterae de formis non essentialiter quantis quantitate molis, quare quaedam suscipiunt magis et minus, et quaedam non. Et merito: quia de istis est dubium; illas enim constat non suscipere magis et minus. Nec obstat quod Auctor etiam ad quantitatis continuae species aliquas sermonem. extenderit: quoniam hoc ad perfectionem spectat doctrinae, etc.

X. Ad secundum dicitur quod naturales potentiae quae consequuntur immutabiliter substantias, cum formis specificantibus connumerantur: unde hoc nihil obstat. Dico autem immutabiliter, quia si aliquae consequerentur mutabiliter, ut durum et. molle, nihil prohibet eas suscipere magis et minus: alteratione enim facta, fiet magis molle aut minus. - Et sic universalis regula videtur stare in formis absolutis: respectivae enim absolutarum naturas consequuntur, et secandum eas suscipiunt vel non suscipiunt magis et minus, Duplum enim non suscipit magis et minus: simile autem suscipit magis et minus, quia qualitas suscipit magis et minus, etc. b

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo eiusdem quaestionis, dubia duo sunt. Primum est circa distinctionem factam in littera, scilicet quod si intensio in formis intelligitur per additionem, hoc non potest esse nisi dupliciter, scilicet vel ex parte ipsius formae, vel ex parte subiecti, etc. Est enim distinctio haec, secundum sensum litterae intellecta, insufficiens. Quoniam secundum litteram, additio ex. parte formae nihil aliud. significat quam additionem specificam. Constat autem quod praeter additionem specificam et ex parte subiecti, datur tertius modus additionis, scilicet gradus ad gradum: qui in littera omittitur, et in proposito ponitur a dicentibus quod intensio et remissio fit per additionem gradus ad gradum vel remotionem gradus a gradu. Insufficiens ergo videtur distinctio.

Secundum dubium, valde arduum et. non, nisi uia Thomae adiutorio solubile, est de efficacia huius proc sus ad excludendum intensióriem formarum non fieri additionem gradus ad grádum. Ratio enim in littera - cte posita contra additionem, non videtur locum iabsrpid istis gradibus: quoniam nec distinguuntur specie, nec subiecto. - Et augetur dubitatio. Quia aut Auctor intendit excludere opinionem dicentem quod intensio fit per additionem Á" gradus ad gradum: aut non. Si non, contra quos ergo disputat? Et rursus, diminute tractat materiam hanc, omittendo hanc principalem difficultatem. Si sic, cum talis opinio non ponat additionem secundum speciem nec secundum subiectum, sed secundum generationem novi gradus; quomodo ex his excluditur?

II. Ad primum dubium facile respondetur, dicendo quod distinctio est sufficiens: et quod verum est quod per augmentum ex parte formae, intendit varietatem specificam; quoniam utitur hoc termino sicut in articulo praecedente. Sed sciendum est quod, quia formae accidentales intensibiles et remissibiles non distinguuntur nisi aut formaliter aut materialiter; et distinctio specifica ex forma est, materialis autem ex subiecto: ideo Auctor per illam distinctionem non intendit aliam .quam consuetam, scilicet: Aut additio est specifice differentis, aut numeraliter. Nec datur secundus modus: quoniam additio gradus ad gradum intelligitur gradus numeraliter distincti, ut tractando secundum dubium clarius patebit. Quomodo autem licuerit additionem numeralem solum secundum additionem subiecti exercere, in secundo dicetur dübio.

III. Ad evidentiam. secundae ambiguitatis, sciendum est quod tribus modis potest quis imaginari additionem gradus ad gradum in qualitatibus. Primo, ut gradus aliquis praeexistens secundum rem actu in aliquo, adiungatur formae existenti in aliquo gradu non in summo: sicut quantitas alimenti additur animali quod augetur. — Secundo, ut gradus aliquis praeexistens non secundum rem 'sed secundum intellectum et potentiam activam, deforis apponatur formae non in summo: sicut aeri illaminato una candela, additur aliud. lumen ex alia candela postmodum, et fit magis illuminatus. — Tertio, ut gradus aliquis praeexistens in potentia subiecti, educatur de eius potentia, et addatur praeexistenti: sicut cum forma educitur de potentia subiecti, additur subiecto. Praeter hos modos, nescio alium qui ad istos non reducatur.

Sciendum est deinde quod, quia additio non potest intelligi, ut s. Thomas in II II, qu. xxiv, dicit, absque intellectu duorum, scilicet eius cui additur, et eius quod additur; dualitas autem sine distinctione fingi nequit: oportet omnem opinionem ponentem intensionem fieri per additionem, distinctionem horum duorum proponere vel in re, vel secundum imaginationem: quamvis, additione facta, possit fieri ex utroque unum, ut patet. - Nec te lateat quod idem est iudicium de additione magis ad minus, et additione gradus ad gradum, et formae ad formam in eadem. specie: ut patet in lumine. Est enim aer prius ex candela lucente ut duo, illuminatus, verbi gratia, ut duo. Et si apponatur alia candela aequae virtutis, etc., erit illuminatus ut quatuor: ut patet ex hoc quod melius ibi legimus, et universaliter videmus; quod non esset, si esset factum lumen maius extensive, puta plura lumina, et non maius intensive. Et tamen constat quod. aliud numero lumen feret, si subiectum occupatum non inveniretur. Et propterea Auctor, loquens de additione formae ad formam eiusdem speciei, loquitur etiam de additione gradus ad gradum: gradus enim caloris ut duo, calor quidam est, et sic de aliis.

IV. Examinando igitur modos imaginatos additionis in formis, videamus quomodo additionis ratio et veritas inveniatur. In primo modo, ratio additionis vere salvatur, sed nulla:.veritas. Est enim impossibile quod gradus existens addatur. existenti, nisi. subiectum subiecto addatur, et tunc non fieret magis, sed maius: vel accidens migraret de subiecto in subiectum, quod est impossibile.

In secundo modo, ratio additionis apparenter salvatur. Est enim in eo non additio, sed additionis modus quidam: ut apparet tum ex. eo quod deforis venit secundum veritatem, ut in formarum infusarum intensione; vel secundum aestimationem, ut in lumine. Tum ex eo quod id quod deforis venit, intelligitur ut quoddam. individuum eiusdem speciei, non quod est, sed quod esset si seorsum fieret. Et sic salvatur quodammodo distinctio numeralis eius quod additur, ad id cui additur. — Veritas autem deficit. Tum quoniam nulla forma naturalis intensibilis venit deforis, nisi apud ponentes formas creari (licet quoad formas supernaturales, caritatem scilicet et huiusmodi, verificetur adventus deforis: sed praesens sermo est communis). Tum quoniam non est etiam hic vera additio nisi secundum extranea, prout scilicet agens additur agenti; ut Auctor in xxiv qu.- II" II", art. 5, ad 2, dicit. Et haec etiam additio est per accidens: quia plura lucentia aut calefacientia concurrunt in vi unius totalis agentis.

In tertio autem, additionis ratio eo solo modo apparet, quo quidquid novi quomodolibet adgenitum antiquo, advenire dicimus. Sed veritas est quod ibi nulla est additio nec quoad fieri, nec quoad factum esse. Non quoad fieri, quia non additio est, sed. eductio. Nec quoad factum esse, quia non salvatur distinctio inter additum et cui additur, sicut inter formam in facto esse et materiam. - Ad cuius clariorem notitiam, scito quod additio per eductionem de potentia subiecti, gradus ad. gradum per intensionem in formis, dupliciter aestimari potest. Primo, quod se habeant gradus ad invicem sicut unitas superveniens unitati in numeris, non quoad discretionem, sed quoad distinctionem. Et hanc phantasiam sequi videntur ponentes formas intendi per additionem gradus ad gradum. Aestimant enim formam compatientem multos eiusdem speciei gradus advenientes et recedentes, ac si fingeremus quod numerus aliquis invariatus secundum substantiam, perderet et acquireret diversas unitates, continuas tamen. Et hoc reputatur chimaera. — Unde, secundo, aestimatur quod ipsa simplex essentia formae perfectior sit in hoc ipso quod subiectum sibi magis subiicit formaliter. Et hoc est ipsam intendi: et quanto magis hoc habet, tanto est magis intensa. Et propterea dicere oportet, loquendo de intensione formae ut corporaliter respicit subiectum, quod sémper quando est intensior, sit perfectior secundum essentiam et. esse et inesse in subiecto, et e converso. Nec aliqua ibi intervenit corruptio; sed sola omnium praedictorum augmentatio.

V. Divus ergo Thomas, de additione formaliter, iuxta philosophicum morem, tractans, primum modum, qui solus additionem formalem praefert, distinxit contra alios duos: £^ quos et pro unico computavit, quia quoad intrinseca, in hoc proposito non differunt. Et quodammodo distinctionis eorum meminit in II' II^, in loco allegato. Et illum semper improbavit: immo in I Sent., dist. xvir, dicit se non posse illum intelligere formaliter. Hos autem, seu hunc firmavit. Et hic quidem, quia tractat in communi, primo ex communibus, quia- forma non fit, sed compositum: additio enim nonnulla esset, si forma fieret. Secundo, ex propriis additionis: quia scilicet additum distinguitur etc.; ut patet in littera.

Et per haec patet solutio ad obiecta. - Et tu qui graduum additione uteris disputando, si hanc expressurus dicis sententiam, a lapsu solo linguae cohibendus restas;. etc.

VI. Circa eandem difficultatem de intensione et, remissione formarum, in eodem secundo articulo quinquagesimaesecundae quaestionis, dubium adhuc occurrit ex Scoto, in ultima quaest. decimaeseptimae distinctionis Primi Sent. Ipse siquidem (non solus, ut opinor), sensum non intentum adivo Thoma sic impugnavit, ut in aliquo dissentiat secundum rem. Duo enim. creduntur ,affirmari, Primum est, quod formae intendantur proprie, et remittantur, tantum secundum habitudinem ad subiectum. Secundum est, quod res illa quae est forma, quando intenditur et remittitur, nihil sui reale. absolutum acquirit aut perdit, sed solum aliquid in ordine ad subiectum. Et utrumque Scotus impugnat.

Secundum veritatem autem, secundum dictum non est s. Thomae, sed contra ipsum, ut ex supradictis patet. Unde non oportet respondere obiectis contra illud. — Primum vero dictum assertum a; divo Thoma est. Nec est mirum quod impugnetur a Scoto: quoniam discordavit a principio. Divus enim "Thomas posuit formas habere quidquid habent, aut ex ratione formali, idest specifica, aut ex subiecto, seu materia, ita quod quidquid materiale, idest non specificum, est in eis, ex materia posuit: ille autem non. Et propterea. Auctor latitudinem | formae secundum magis et minus, cum infra speciem sit, materialeque aliquid id sit in specie, ad subiectum reduxit; sicut et cetera materialia et individualia. Scotus autem, sequens suas proprietates individuales, vult quod' si, per impossibile, forma ita abstraheretur a subiecto quod nec etiam. aptitudinaliter respiceret subiectum, susciperet magis et minus: ita quod hoc nec convenit formae in ordine 'ad subiectum; nec oritur quoquo modo ex subiecto: sicut quantitas molis, si, per impossibile, non haberet inclinationem ad subiectum, adhuc esset maior vel minor.

Probat autem hoc sic. Contraria in summo sunt incompossibilia: remissa vero, compossibilia. Ergo incompossibilitas formarum consurgit ex gradibus. Ergo gradus conveniunt formis priusquam respiciant subiecta. - Prima consequentia est per se nota. - Secunda probatur: quia prior est incompossibilitas formarum in se, quam sit earum in subiecto recipiente; quia enim sibi invicem repugnant, ideo non possunt recipi in eodem, et non e converso. Ergo, etc.

VII. Ad hoc dicitur primo, quod antecedens est falsum, loquendo, ut loquimur, de contrariis formaliter, non virtualiter inventis, ut in medio; et secundum se, non secundum extrinseca, puta animam, vel caelum, vel formam mixti. Contraria enim, cum ex specifica differentia contraria sint, ut patet X Metaphys., per hoc idem sunt incompossibilia in eodem, ut patet ibidem. Unde Aristoteles omnes conditiones contrariorum, inter quas est incompossibilitas in eodem, reducit ad perfectam differentiam; ut patet ibi. Contraria ergo, in quocumque sunt gradu, contraria sunt et incompossibilia in eodem, et alterum contra alterum pugnat. Quod autem in mixtis maneant remissa, hoc facit forma mixti continens: et nihilominus mutuo contra se nituntur remissa, sicut in summo, proportionaliter.

Dicitur secundo quod, dato antecedente, prima consequentia non valet. Quia incompossibilitas formarum poneretur duplex. Una ex contrarietate: et haec convenit formis secundum se, ex specificis naturis, Et haec non consurgit ex gradibus, sed abstrahit ab eis; sicut et ipsa forma. Et haec incompossibilitas est prior in formis secundum se, quam in subiecto. Quae tamen nihil facit ad arguentem. — Altera ex gradibus: et haec convenit formis ex illo respectu ad subiectum, ex quo convenit eis latitudo. In littera autem patet quod formae de quarum ratione non est indivisibiliÀtas, participabiles a subiectis absque specificatione eorum, habent latitudinem. Unde neque latitudo, neque gradus, neque incompossibilitas consurgens ex eis, est prior quam sit talis participabilitas formae in subiecto. - Et cum dicitur quod ista incompossibilitas est prior inter formas in se quam in subiecto: respondetur quod hic est sophisma ab una habitudine ad subiectum, ad omnes; seu a negatione prioritatis in una, ad negationem prioritatis in omnibus. Aliud est enim dicere quod incompossibilitas ista formarum sit prior in se quam incompossibilitas in subiecto: aliud est dicere quod incompossibilitas formarum in se sit prior omni respectu ad subiectum: quia est posterior participabilitate tali formarum in subiecto, ex qua consurgit incompossibilitas secundum gradus in formis in se, et in subiecto.

Ad exemplum autem Scoti de quantitate molis, dicitur quod quantitati convenit esse maiorem et minorem in eadem. specie, non ex hoc quod est participabilis a subiecto; et ideo non est simile: sed ex hoc ipso quia participat naturam materiae. Unde si auferatur ab ea id quod habet ex hoc quod participat naturam materiae, neque individuum secundum se, nec maius nec minus haberet, etc.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem quaestionis quinquagesimaeseLui nihil scribendum occurrit nisi, pro novitiis, quod sicut ante genitum habitum in anima, potuit anima intensiori actu generare ipsum; ità post genitum, potest, intensiori actu quam sit ille etiam ad quem se extendit praesens habitus, augere eundem, eodem utens principio activo intensius quam. prius usus fuerit: ex hac namque parte habet vim augmentativam, unde habet generativam. Quamvis &d augendum nonnihil operetur iam inchoatus habitus: non ea ratione, quia nihil prohibet augere aliquid seipsum, ut patet ex II de Anima (quoniam hoc de augmento proprie sumpto dicitur: hoc autem de quo loquimur augmentum, metaphorice dicitur augmentum; proprie vero est motus intensionis); sed ea potius ratione, quia actus elicitus ab habitu inchoato, et subiectum. disponit, praeparans ipsum ad perfectius sortiendum habitum; et perfectior est cum ex tota virtute habitus procedit, ita ut ad perfectionem maiorem deducere possit habitum.