Quaestio 51

Commentaria Cardinalis Caietani

IN corpore articuli primi quaestionis quinquagesimaeprieem duplex. occurrit dubium, Primum. est circa differentiam inter inchoationem habitus ex parte animae in parte apprehensiva, et appetitiva: quare in intellectu ponitur inchoatio quantum ad ipsam substantiam habitus, in voluntate non. Aut enim per inchoationem talem intendit aliquid actuale super ipsum. intellectum: aut non. Si intendit aliquid actuale, sequitur quod intellectus possibilis non est a principio sicut tabula rasa et pura potentia: quia habet huiusmodi actum supperadditum. - Si non, sequitur quod par sit ratio de intellectu et appetitu: in utroque enim modo sunt semina virtutum, et ad principia naturalis promptitudo, propter quam videntur naturaliter inesse nobis secundum cognitionem et appetitum.

Secundum est de causa huius assignata in littera. Videtur enim implicare et in se, et cum supradictis. In se quidem, quia ponit inclinationem ad propria obiecta spectare ad habitum; et non spectare ad ipsum, sed ad potentiam. Cum praedictis autem, quia in art. 5 quaest. praec., dictum est habitum in voluntate poni propter inclinationem ad propria obiecta: quód hic negatur.

II. Ad primam dubitationem dicitur quod, praesupposito quod intellectus agens non est habitus principiorum qui ponitur unus ex quinque habitibus intellectualibus, VI Ezhic. quod .non est difficile persuadere: duo errores cavendi sunt hic. Alter, ne putemus pueriliter unam partem habitus qui dicitur intellectus, fieri ab intra, et alteram ab extra; et propterea inchoationem eius poni a natura, perfectionem quae nuncupatur, ab extra. Alter, ne putemus totam illam quidem qualitatem quae est habitus, congenitam, ut coaevam intellectus, sed impeditam propter absentem notitiam terminorum. Primum enim repugnat indivisibilitati intelligibilis qualitatis: secundum vero purae potentiae, qua intellectus in principio est sicut tabula rasa. - Putandum autem magis est quod, sicut nutrire augereque naturales sunt actus animae non qualitercumque, sed adveniente alimento decocto; sic notitia principiorum habitualis naturaliter inest animae, advenientibus ab extra terminis, Ita quod ad intelligibilem praesentiam eorum, inditum est quod ab anima in intellectu possibili, sub lumine agentis, fluat qualitas illa quae est habitus principiorum; sicut motus gravium. et levium a natura gravium et levium. Et, ut semel effluxit, semper perseverat; quamvis non exeat in actum, impedita phantasia. Differentia igitur inter intellectum et voluntatem in hoc est, quod in intellectu fluit naturaliter habitus quidam, praesentibus ab extra terminis principiorum: in voluntate autem non, sed sola promptitudo ipsius ad principia, scilicet bonum prosequendum et malum fugiendum, et huiusmodi, invenitur a natura.

III. Ad secundam dubitationem dicitur dupliciter, secundum quod dupliciter exponi possunt verba litterae. Primo, intelligendo per ly propria obiecta, specialia obiecta contenta sub communi obiecto illius potentiae; quae in quaestione praecedenti vocavit aliquod determinatum. Verbi gratia, in voluntate commune obiectum est bonum: speci: sunt bonum in passionibus timoris et audaciae, bonum in delectationibus et tristitiis, bonum in commutationibus, et huiusmodi. Et sic ratio litterae alludit dictis in. resp. ad. 3, in art. 5 praec. quaest.: scilicet quod, quia in intellectu habitus est necessarius simpliciter, quia est determinativus potentiae ad obiecta; i in voluntate autem est necessarius ad bene esse, quia non determinat ad obiecta, sed facit promptiorem, etc.; ideo ibi est habitus naturalis, hic. non, — Sed haec responsio. non valet. Quia intellectus non. solum. ad specialia, sed ad communissimum obiectum attingendum determinatur ab habitu: ac per hoc, extra propositum est loqui de specialibts obiectis.

Dicendum est ergo quod sermo litterae est formalis: et per propria obiecta intendit ipse vera, propria et adaequata obiecta potentiarum appetitivarum, de quibus loquitur.. quod ratio consistit in hoc, quod quia officium naturi habitus ad operationem, in communi loquendo, est deir. minare potentiam ad obiectum attingendum; et in intellectu opus est ista determinatione, quia nisi aliqua specie determinetur, nihil intelligere potest; in voluntate autem, et universaliter appetitu, non est opus ista determinatione, quia praevenitur ab ipsa appetitiva potentia, quoniam eius officium, immo natura, est inclinatio in obiectum proprium (nihil enim aliud est appetitus quam inclinatio): ideo in potentiis appetitivis non est inchoatio naturalis habitus, ac per hoc, nullus est in eis naturalis habitus; in apprehensivis autem, sic.

Et sic omnia consonant. Quoniam affirmatio et negatio non cadunt super idem. Affirmatur enim de habitu naturali absolute, quod eius est inclinare ad propria obiecta: et negatur quod hoc convenire possit habitui in appetitu, quia hoc convenit ipsi appetitui. Et sic a negatione officii ipsius habitus naturalis, proceditur ad negationem ipsius habitus naturalis in appetitu. - Nec contradicit supradictis. Quoniam hic, comparans potentias appetitivas ad propria obiecta, negat habitus: quod etiam tunc dixit. Ibi vero, comparans potentiam ad specialia seu determinata obiecta sub obiecto communi, posuit habitus inclinantes ad illa prompte, faciliter, etc. Quae duo in nullo dissonant.

IV. In responsione ad secundum, adverte rationem quaestionis motae in Prima Parte, qu. nv. Et nota duo: primo, differentem perfectionem; secundo, rationem. Tantum, in primis, distat essentiam angeli per seipsam esse similitudinem omnium, et per adiunctas species, ut primum ponat perfectionem altissimam, secundum diminutam. Et ratio est, quia primum ponit essentiam illam unite habere species rerum: secundum vero, divisim. Constat enim quod unite habere quae divisa sunt in aliis, altioris perfectionis est: praesertim quia primum ponit sic unite habere, quod in una substantia habeatur; secundum, quod in substantia et in accidente. »

Ratio autem in littera posita pro affirmatione, quia sci- licet per participationem divinae sapientiae potest intellectus angelicus esse actu ea quae intelligit; non sic interpretanda est, quasi intellectus angelicus, iam factus, discat a divina sapientia, aut suscipiat species intelligibiles: sed quia ipse angelus, sicut est ens, ita intelligens; idest, sicut est perfectus in esse substantiali, ita est perfectus in habendo intellectum in actu. Constat autem quod ens est per participationem divinae essentiae: ac per hoc, cum divisione essentiae ab esse est, ut unitum superius dividatur inferius. Ergo est in intelligendo in actu perfectus, participando divinam sapientiam: et consequenter cum divisione suscipit perfectum intellectum in actu, eadem ratione. Unde in ultimo art. praec. quaest., ad 2, dicitur de angelis: Quia non ita sunt per seipsos entes, quin participent sapientiam et bonitatem divinam; ideo inquantum participare indigent ab exteriori, intantum necesse est in eis ponere habitus.

Quia ergo essentiae angelicae participationes quaedam sunt divinae essentiae et in esse naturali et in esse intelligibili; et entia per participationem divisim suscipiunt quod in superiori participato unitum est: sequitur quod, quemadmodum ad hoc ut essentia complementum essendi habeat, indiget esse distincto a se; ita ad hoc quod complementum in esse formae intelligibilis obtineat, ut species habeat adiunctas rerum aliarum. Et sicut esse ab extrinseco habet, non tamen sic quasi essentia praefuerit absque esse, et accipiat esse ab alio; sed quia per hoc est, quod ab alio est: ita species additas ab extrinseco habet, non sic quasi praefuerit, et suscipiat a Deo species; sed quia per hoc illas habet, quia a Deo congenitas naturali sequela ad propriam essentiam possidet. — Et est sermo praesens de naturali scientia angelorum, qua sciunt alia.

Commentaria Cardinalis Caietani

AD articulo secundo eiusdem quaestionis quinquagesimaeprimae, notato diligenter quod nobilitas operationis active pensatur ex forma quae est actionis principium. Et pro- pterea, ut expresse patet, licet actus praecedens habitum. sit secundum se imperfectus, est tamen perfectior secundum suum principium: et hoc sufficit. Quod bene notabis.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN responsione ad tertium quarti articuli, omisso tertio, adverte quod, cum duorum ordinum sint infusi habitus, quidam scilicet per accidens, et quidam per se infusi: - Illi namque habitus qui possunt ex nostris actibus aut natura acquiri,sunt per accidens infusi: accidit enim eis infundi. Et isti sunt eiusdem rationis specialissimae, quando infunduntur, cum acquisitis: geometria enim infusa et acquisita eiusdem sunt speciei; sicut oculi dati caeco nato, et oculi aliorum. Et de istis in corpore dicitur quod infunduntur quia Deus producit quandoque effectus causarum secundarum absque ipsis. Illi vero habitus qui sola infusione fieri possunt, sunt per se infusi: eo quod non accidit acquisitioni eorum infusio, immo ipsam per se sibi vindicant. Et isti sunt habitus essentialiter supernaturales, ut in principio corporis articuli dicitur: - Et de utrisque verificatur haec responsio ad tertium, quod actus procedentes ex habitu infuso non causant aliquem habitum, sed confirmant praeexistentem. Et in promptu causa est: de per se infusis quidem, quia improducibiles sunt nisi per infusionem, ac per hoc ex actibus nostris; de per accidens vero infusis, quia duo accidentia eiusdem speciei sunt incompossibilia in eodem.