Quaestio 188

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis centesimaeoctogesimaeoctavae, aspice, in corpore articuli, quod perfectio caritatis, quae est religionis finis, quamvis principaliter consistat in actu interiori caritatis, quia tamen per exteriores actus caritatis diffunditur, finis religionis diversificatur non solum penes distinctionem dilectionis Dei vel proximi, sed etiam penes diversitatem actuum exteriorum quibus diligitur proximus, ut sunt diversa opera misericordiae. Et propterea in littera diversitas religionum ex parte diversitatis finis, declaratur ex diversitate operum misericordiae, dum dicitur: Si una ad hospitalitatem, alia ad redimendos captivos, etc., ordinetur.

II. In eodem articulo, in responsione ad quartum, dubium occurrit: An sine licentia Apostolicae Sedis instituentes ut aliquae personae collegialiter viventes in communi — iuxta regulas personarum tertii. habitus, profiteantur tria vota, scilicet castitatis, paupertatis et obedientiae, sint institutores novae religionis; et consequenter peccent, ac puniendi sint, ut institutores novae religionis absque licentia Apostolica. Et est ratio dubii quia collegium sic profitentium est collegium religiosarum personarum, Ac per hoc, est ibi aliqua una religio: omnis enim persona religiosa est aliqua religione religiosa. Sed non est ibi aliqua antiqua religio, ut patet. Ergo est ibi nova religio. Ac per hoc, eius institutio est institutio novae religionis.

In oppositum est, quia instituentes et servantes haec sine ulla Apostolica licentia, arbitrantur se magnum obsequium praestare Deo: et viri religiosi, non ignorantes, omnique veneratione digni apparent.

III. Ad hoc dicitur quod, quia poenae non sunt extendendae, ideo in huiusmodi inhibitionibus proprietas videtur servanda nominum. Et ideo, cum appellatione religionis proprie intelligatur status personarum tria vota solemnia » emittentium; et in proposito vota quae ab huiusmodi mulieribus sic emittuntur, sint tantum vota simplicia, et non solemnia, ut declaratum est per Bonifacium VIII, in Sexto, de Voto et Voti Redempt.: consequens est ut instituentes talia vota emitti ab istis, non sint institutores novae reli- - gionis; nec istae personae emittentes talia vota fiunt propterea ex non-religiosis religiosae. — Secus autem est si emitterent tria religionis vota de speciali indulgentia Sedis Apostolicae: ut in multis collegiis tertianarum fit. Nam talium vota essent solemnia, ita quod dirimerent matrimonium post contractum: ut Sixtus IV declaravit.

Et per hoc patet solutio ad obiecta. Et si instetur quod, licet non fiat per hoc nova religio, fit tamen per hoc novus. ordo; ac per hoc, licet non agatur contra statutum Innocenti, Extra, de Relig. Dom., Ne nimia, agitur tamen contra statutum Gregorii, cap. Religionum, in Sexto, eadem tit., ubi inhibetur non solum nova religio, sed etiam bes novus ordo: - respondetur quod non proprie hic fit novus. ordo, sed praeexistenti et approbato ordini tertianarum superadditur simplex votum castitatis, paupertatis et obe-. dientiae. Videtur enim potius per haec vota perfici ipse tertianarum conviventium ordo, quam novus ordo stitui.

Videtur tamen mihi quod non sit laudabile haec tria vota simplicia apponere: sed votum apponere castitatis sanctum est. Quoniam ex his tribus votis simplicibus laqueos incurrunt. Et intentum non assequuntur, ut religiosae propterea fiant. Et emergunt inde quaestiones quodammodo perplexae coram iudicibus aliquibus.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo eiusdem quaestionis, in responsione ad primum, adverte quod operatio vitae activae dupliciter se habet ad divinam contemplationem. Primo, ut effectus ipsius contemplationis, Et sic praedicare dicitur opus vitae activae ex contemplatione emanans.

Alio modo, ut effectus ipsius Dei contemplati ut finis. Et sic omnia opera misericordiae, sive spiritualia sive cor- poralia sint, ex contemplatione derivantur. Et hoc modo in littera hac dicitur quod, dum religiosi intuitu Dei operibus vitae activae insistunt, fructu. contemplationis non privantur. Nisi enim aciem mentis suae in Deum ut finem fixissent, nunquam voluntas eorum moveret eos ad opera vitae activae propter Deum exercenda.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem quaestionis, dubium occurrit ex eo quod contraria sibi invicem apparent quae dicuntur in littera de causa militiae. Nam dicitur quod propter nihil mundanum militandum est a religiosis: et similiter, ad tertium, subiungitur quod militia saecularis interdicitur poenitentibus. Et tamen dicitur quod propter salutis publicae vel pauperum defensionem religiosis licet pugnare. Constat namque quod publica salus mundanum bonum est; et similiter libertas oppressorum mundanum bonum est: cum utrumque sit bonum temporale, commune Christianis et paganis; apud utrosque enim est salus publica et oppressorum defensio.

Praeterea, appellatione saecularis militiae aut venit solum bellum iniustum: et hoc non, quia iniustum bellum etiam non poenitentibus interdicitur: — aut aliquod bellum iustum. Et cum omne bellum iustum ordinetur ad publicum bonum defendendum, sequeretur quod aliquod bellum iustum esset interdictum poenitentibus quod non esset interdictum religiosis institutis ad bellandum: quia religiosi tales, ut in littera dicitur, possunt pro publica salute bellare; poenitentes autem, solum pro divino obsequio. Hoc autem est inconveniens: quia religio est status poenitentiae eminentius quam quicumque alius poenitendi modus, ut patet ex ante dictis.

II. Ad hoc dicitur quod per aliquid mundanum hic intelligitur dominium temporale, gloria, honor, pecunia, et quidquid pecunia aestimabile est. Contra huiusmodi autem mundanum distinguitur divinum obsequium, quod est virtutis religionis actus: sive hoc divinum obsequium prae- stetur in materia etiam religionis, puta in recuperatione aut conservatione Terrae Sanctae propter Christi reverentiam, qui ibi corporaliter conversatus, etc., est; sive in materia alterius virtutis, puta pietatis vel misericordiae vel iustitiae, ut contingit in defensione publicae salutis et pauperum ac oppressorum. Nulla ergo est controversia inter dicta in littera: sed formalis diversitas ponitur inter militiam ob aliquid mundanum, non ut materiam, sed ut finem; et militiam ob divinum obsequium in operibus misericordiae, quorum materia est aliquid mundanum, puta salus reipublicae vel pauperis relevatio. Haec enim eadem sub militia saeculari cadunt ut sunt quaedam bona temporalia defendenda: et sub militia religiosa ut sunt materia pietatis et misericordiae, quam religiosus animus et actus offert Deo militando.

Et per hoc patet solutio primae obiectionis.

Ad secundam per idem respondetur: quod appellatione militiae saecularis venit militia ordinata ad dominii temporalis, et reipublicae, et huiusmodi mundanorum bonorum defensionem. Et haec, sicut interdicitur poenitentibus, ita et religiosis, - Militia autem ob divinum obsequium vocatur et est quae opera misericordiae in eisdem quoque materiis Deo offert. Et haec non interdicitur religiosis neque poenitentibus. Ita quod non licet poenitentibus et religiosis deputatis ad militandum, esse milites stipendiarios in quocumque bello iusto: sed in illo tantum quod pietatis et misericordiae aut religionis causa suscipitur, militare possunt, ut offerant Deo haec ipsa opera misericordiae, militando pro subventione proximorum suorum ob divinum intuitum.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto eiusdem quaestionis, in responsiorie ad secundum, adverte diligenter duo. Primo, quod proprius actus Fratrum Praedicatorum non est praedicare, sed subvenire praelatis, hoc est episcopis, in praedicationis actu: ita quod non convenit eis praedicare nisi ministerialiter. Et propterea si praelati, quorum sunt ministri, eis prohibent, eos revocant, simpliciter vel ad tempus aut locum, a tali ministerio, tenentur cessare, absolute loquendo. Privilegiati autem a Summo Pontifice secundum illa se possunt regere, invitis inferioribus episcopis: non autem invito ipso Romano Pontifice.

Secundo, et habetur in responsione ad tertium, quod non statim ut aliquis est religiosus Ordinis Praedicatorum aut similis, propterea est praedicator, etiam ministerialiter. Quia non omnibus passim commissum intelligitur hoc ministerium: sed oportet ut ad hoc exponantur a propriis praelatis religionum; et ultra hoc, ab episcopis vel Romano Pontifice acceptentur, vel acceptati ex privilegio sint. Cesset ergo praesumptio.

II. In responsione ad quintum eiusdem articuli, adverte duo. Primo, rationabilem expositionem, ut formam septuagintaduorum discipulorum Domini gerant omnes minores sacerdotes, qui scilicet assumuntur in adiutorium episcoporum. Tales autem sunt non solum presbyteri curati, sed delegati ad praedicandum et confessiones audiendum. Et hoc consonare Evangelio patet ex officio illis. commisso, scilicet ut praeirent Dominum in omnem civitatem bini. Hoc enim magis delegatis quam curatis, qui soli ad singulas alligantur parochias, convenit.

Secundo, rationem quare oportuit tales religiosos in huiusmodi ministerium assumere: scilicet propter multitudinem fidelis populi, et difficultatem inveniendi curatos sufficientes et idoneos.

Et sub hac secunda ratione includitur tertia: quia scilicet de facto male consultum populo Christiano invenitur sine huiusmodi supplemento; quod Deus dedit, et Romanus Pontifex gratiose suscipiendo approbavit. Sed »om omnes capiunt verbum istud.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quinto eiusdem quaestionis centesimaeoctogesimaeoctovae in responsione ad tertium, nota diligentissime conclusionem et rationem illius: scilicet quod religiosis non convenit studium philosophiae et huiusmodi, quia tota eorum vita mancipata est divinis obsequiis. Unde sicut negotia saecularia sunt absolute prohibita religiosis omnibus, ita studia scientiarum saecularium, scilicet philosophiae, mathematicae et artium liberalium. Verum sicut, pietatis gratia, de superiorum licentia, moderate possunt religiosi saecularia tractare negotia, ut dictum est superius; ita, divinae scientiae gratia, licitum est religiosis, cum superiorum suorum beneplacito, vacare logicae, philosophiae. naturali, et huiusmodi; ut scilicet possint errores confutare, et divinitatis mysteria intelligere. Et haec bene advertant religiosi qui totum vitae suae tempus in scientiis saecularibus consumunt.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto eiusdem quaestionis, nota quod, cum in corpore articuli dicitur quod illa religio simpliciter praefertur alteri quae ordinatur ad finem absolute potiorem, vel quia est maius bonum, vel quia ad plura bona ordinatur, ista secunda pars disiunctivae non habet pro subiecto propositionis finem, sed religionem. Ita quod non est sensus quod finis est potior vel quia est maius bonum, vel quia ad plura bona ordinatur: quoniam finis, ut sic, non habet finem; alioquin procederetur in infinitum. Sed est sensus quod dupliciter religio ordinatur ad finem potiorem: vel quia finis est maius bonum; vel quia ipsa religio ordinatur ad plura bona. Sicut religio quae ordinatur ad orandum, melior est quam illa quae ordinatur ad propriae lectioni vacandum, quia melius contemplatio fit orando quam legendo: religio tamen quae ad utrumque bonum ordinatur, scilicet orationem et lectionem, melior est simpliciter utraque, quia habet finem potiorem, ex eo quod finis eius complectitur utrumque bonum, illarum vero unicum tantum. Et hac ratione constituuntur in supremo religionis gradu illae religiones quae non solum contemplantur, sed contemplata. docent.

II. In responsione ad secundum, perspice quod. hinc habes solutionem vulgaris quaestionis: An, scilicet, euntes recto corde et opere ad bellum contra infideles, sint martyres, si in bello occiduntur. Habes siquidem hoc in loco ab Auctore partem negativam. Et ratio in littera redditur, quia martyres proprie sunt qui ad proprium sanguinem fundendum, usque ad privationem vitae, tendunt directe, ut testes Christi sint. Isti autem, tam religiosi quam saeculares, directe tendunt ad alienum sanguinem fundendum, vel fugandum. Unde non sunt, absolute loquendo, si occidantur, martyres.

Verum quia alia est quaestio de martyrio, et alia de merito martyrii; ideo Auctor, excluso martyrio a religiosis militibus, de merito martyrii tractat. Et docet quod, sicut in casu necessitatis melius est infirmorum curae dare operam quam contemplationi, quamvis absolute optima sit Mariae pars; et maioris meriti in necessitatis articulo est curam infirmi habere quam contemplari vel praedicare: ita in articulo necessitatis, puta si Ecclesia periclitaretur, non solum quoad personarum oppressionem, sed quoad fidei libertatem, maioris meriti esset pro Ecclesiae defensione usque ad mortem bellando se exponere, quam contemplari vel praedicare. Et tunc merito martyrii non carerent qui in tali bello sic occiderentur. Praeferuntur enim in huiusmodi casibus milites isti omnibus religiosis, utpote martyribus aequales in merito.

III. In responsione ad tertium eiusdem articuli sexti, in exemplo de mediis ad continentiam servandam, attende quod non exempli tantum, sed veritatis doctrinam continet. Nam pauperes nudos vacare generationi videmus; similiter laborantes continue laboribus maximis, vacare etiam generationi perspicimus; famelicos autem et sitibundos, nequaquam, iuxta illud: Sine Cerere et Baccho friget Venus. Melius ergo medium ad continentiam servandam est abstinere a cibo et potu, quam carere caligis aut calceis, et quam laborare, et huiusmodi.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo septimo eiusdem quaestionis, adverte in titulo ly perfectionem religionis. Est enim triplex perfectio: scilicet hominis absolute, quae sine omni statu perfectionis habetur a viris perfectis non religiosis nec praelatis; est et perfectio status religiosi, de qua est sermo; est et perfectio status episcopalis, de qua sermo habitus est. Nunc igitur de perfectione media, quae perfectio religionis appellatur, est quaestio an minor sit habere aliquid in communi. Et quia huiusmodi perfectio est perfectio hominis secundum talem statum, et ordinatur ad perfectionem hominis absolute, quae in caritate consistit; ideo in littera ex mentis humanae dispositione vel impeditione ad spiritualia et speciales fines religionum, declaratur intentum,

II. In eodem articulo septimo eiusdem quaestionis centesimaeoctogesimaeoctavae, dubium occurrit circa conclusionem de modo paupertatis religionum ordinatarum ad contemplandum et contemplata praedicandum. Dicitur enim in littera quod modus paupertatis talium est, si modica quae sunt necessaria ad victum, congruo tempore procurata, conservantur. Habet enim conclusio haec difficultatem propter duo. Primo, quia iste modus vivendi habet plus sollicitudinis quam vivere ex moderatis possessionibus. Quoniam experientia testatur quod, si vivitur ex possessionibus, sollicitudo incumbit valde paucis, et reliqui vacant'studio et saluti animarum: si autem vivitur ex procuratione, hoc est ex mendicitate, oportet multos religiosos, tempore messis et vindemiae, emittere ad quaestum, ultra quotidianos quaestus. Ita quod magistra rerum experientia testatur minorem incumbere sollicitudinem. viventibus ex moderatis possessionibus, quam ex eleemosynis procuratis,

Secundo, quia iste modus vivendi de facto est adeo extensus ad tot quaestores utriusque sexus, ut impossibile sit amplius vivere ex mendicitate, nisi cum maxima servitute deviante a studio litterarum. Quae multiplicatio non erat tempore praeterito.

III. Ad primum horum dicitur quod ratio maioris sollicitudinis in vivendo ex mendica procuratione et conservatione est triplex. Prima est multitudo promiscua quodammodo eorum qui ad huiusmodi religiones recipiuntur. Non enim deberent omnes ad harum religionum professionem recipi: sed soli idonei ad officium praedicandi et confessiones audiendi, et ministri eorum necessarii. Melius enim esset paucissimos habere in conventu ad officium divinum et missas celebrandum, quam in tot ministris vices magnarum ecclesiarum subripere in missis et divinis officiis, non. sine vilitate divini cultus quoad ministros et populum, dum tot sunt missae quot auditores spectati, et huiusmodi: et culpa extenditur dum hoc laudatur.

Secunda est nimius sumptus. Nam quod triginta religiosi hodie exigunt, paulo ante, centum forte sufficiebat. Nunc, si deesset pictantia conventui, error magnus esset: olim sat erat quandoque habere illam. Immo legitur beatum Dominicum procuratorem conventus Bononiensis arguisse quod destrueret ei fratres, quia saepe dabat eis pictantiam: et tamen, quantum ex illa lectione memini, non dabat forte bis in hebdomada pictantiam procurator ille. Olim vestes veteres et lacerae, resarcitae tamen, in usu erant: modo consumitur aerarium magnum in vestibus. Taceo de fabricis sumptuosis quae a mendicantibus fiunt. Et, breviter, expensae modernae tantum distant ab antiquis ut non sit mirum si multa opus sit sollicitudine.

Tertia est vitae imperfectio: quia religiosi defecimus in vitae perfectione. Quo fit ut et praelatis sollicitudo sit consolatos fratres conservandi in victu, etc.; et saeculares, non videntes perfectionem quae in talibus exigitur, non dant largiter; et Deus, principalis distributor, iustissime subtrahit eleemosynas male meritis de sua professione. Et tamen Auctor doctrinam suam de religiosorum paupertate fundat supra praesumpta perfectione profitentium paupertatem voluntariam: ut patet in III Contra Gent., in multis capitulis de hac materia. Unde et hic dicit quod modica necessaria ad vitae, etc. Quia natura paucis contenta est: sed non delectabilis appetitus; sed non infelix horror abiectarum vestium; sed non dispositio illorum qui pauperes esse volunt et nihil sibi deesse. Dicendum est igitur quod, si religiosi isti perfectioni vitae operam darent efficacem, contenti solis necessariis ad vitam, parva immineret eis sollicitudo procurandi victum.

Et per hoc solvitur etiam secunda obiectio. Nam desistere a perfectionis studio ob negligentiam et usum non necessariorum, ratio est quare Deus non aperit eis manum saecularium. Cuius evidentissimum signum est quod ubicumque vir aliquis perfectae vitae nominatur et creditur, ultro omnia offeruntur a fidelibus.

IV. Circa loculos Domini dubium occurrit: An sit opus perfectionis, vel imperfectionis, habere loculos, et huiusmodi. Et est ratio dubii quia Augustinus, in libro de Opere Monach., et super illud, Producens faenum iumentis, dicit: Dominus noster lesus Christus, more suae misericordiae infirmioribus compatiens, cum ei possent angeli ministrare, loculos habere dignatus est. - Et Nicolaus IV, in Decretali, Exiit qui seminat, in Sexto, de Verb. signif., dixit quod infirmorum personam Christus suscepit in loculis. Et rursus: Egit namque Christus et docuit perfectionis opera: egit etiam et infirma, sicut interdum in fuga patet, et loculis. Sed utrumque perfecte perfectus existens: uL perfectis et imperfectis se viam salutis ostenderet, qui utrosque salvare venerat. Ubi manifeste insinuatur quod habere loculos imperfectorum est.

In oppositum est auctoritas litterae huius, et rationis in ea allatae: quae potest sic extendi. Habere loculos nihil minuit de personali perfectione: alioquin Abraham, cui dictum est, Esto perfectus, et Christus et Apostoli non fuissent perfecti personaliter. Nihil etiam minuit de perfectione status episcopalis: alioquin tot sancti episcopi non fuissent perfecti, ut Ambrosius, Augustinus, Gregorius. Nihil etiam minuit de perfectione religionis: alioquin Benedictus, Antonius, Bernardus, Dominicus, etc., non fuissent perfecti religiosi. Nihil ergo minuit de perfectione habere loculos. ^.

V. Ad hoc dicitur quod procul dubio habere loculos nihil minuit de perfectione vitae, aut status religiosi vel episcopalis: propter rationes quas Auctor affert et hic et in III. Contra Gent. diffuse; et exempla Christi et Apostolorum; et observantiam tot perfectorum sanctorum episcoporum et religiosorum, quorum opera sunt doctrina vitae Christianae.

Pro intelligentia autem verborum quae in oppositum possunt induci, scito quod aliquod opus esse infirmitatis vel infirmorum vel infirmum, seu imperfectionis vel imperfectorum vel imperfectum, contingit dupliciter. Primo, loquendo de infirmitate et imperfectione moris privative, seu contrarie. Et sic blasphemum est dicere Dominum opera infirma egisse: quoniam quod sic est infirmum vel imperfectum, caret perfectione vel sanitate morali. quam debet habere.

Alio modo, negative: et hoc dupliciter, vel in genere moris, vel in genere naturae. Si intelligatur in genere naturae negatio perfectionis, sensus est quod actus aliquis est infirmus vel imperfectus quia ipse ex una, et actus contrarius ex altera parte, sic se habent quod actus ipse vel defectum aliquem naturae sonat quem non sonat alter; vel excellentiam aliquam sonat alter quam non sonat ipse. Verbi gratia, occidere hominem, solitarie sumptum, est actus malum sonans; conservare autem hominem est actus contrarius sonans solitarie bonum; ac per hoc, potest dici quod occidere hominem est malum, et conservare hominem est bonum. Et sic est in genere naturae. Nam in genere morum, utrumque potest esse bonum et malum. Similiter in proposito vivere sine loculis excellentiae magnae est: immo divinitatis, ut si Christo angeli continue ministrassent; sicut et Paulum Eremitam corvus pascebat. Et per oppositum, vivere cum loculis infirmitatis est humanae necessitatis, Illud perfectionis supra hominem: hoc imperfectionis humanae. Et sic procul dubio Augustini verba intelligenda sunt: ut patet ex eo quod contra loculos non humanam perfectionem, sed divinam distinguit potestatem, dicendo, cui angeli administrabant. Et hunc sensum ipsemet Augustinus exponit, ut habetur in Decretis, XII, qu. r, cap. Exemplum: Exemplum Domini accipite conversantis in terra. Quare loculos habuit cui angeli ministrabant, nisi quia Ecclesia loculos habitura erat?

Si vero in genere moris intelligatur negatio perfectionis, dupliciter intelligi potest. Primo, simpliciter. Et tunc sensus est quod opus aliquod, secundum suum genus, est imperfectum vel infirmum in genere moris, quia non habet ex sua'ratione omnem perfectionem possibilem reperiri in opere aliquo sub genere moris. Et in hoc sensu omne opus morale habens aliud opus morale secundum suum genus perfectius se, est imperfectum et infirmum negative: quia non habet perfectionem inventam in actu secundum suam rationem perfectiori. Et sic verissimum est quod Dominus in carne mortali utraque opera egit et docuit, scilicet perfecta et imperfecta, hoc est, maiora et minora. Minus est enim servare castitatem quam animam suam ponere pro amicis suis: et utrumque egit et docuit Christus. Et similiter minus est instruere mulierem. quam praedicare populo: utrumque egit Christus. Et sic de aliis.

Secundo, de actibus solitarie sumptis. Et tunc est sensus quod duorum actuum contrariorum ille dicitur perfectionis qui solitarie sumptus sonat virtutem: quam non sonat alter actus contrarius, et ideo dicitur imperfectionis. Verbi gratia, si proponantur hi duo actus contrarii, scilicet bibere vinum et abstinere a vino, dicetur procul dubio quod bibere vinum est imperfectionis, et abstinere a vino est perfectionis, quia abstinere a vino sonat prima facie virtutem: cum tamen, secundum veritatem, neuter virtutis actus sit, et uterque possit bene et male fieri. Et hoc modo Salvator noster egit et docuit perfectionis et imperfectionis opera. Hoc enim modo, fugere sonat imperfectionem: et firmiter permanere sonat virtutem. Et similiter vivere sine loculis sonat virtutem: et habere loculos, imperfectionem.

Et per haec patet quod dici potest ad verba Decretalis. Omnes enim huiusmodi sensus. sobrii sunt et casti, Et revera primus sensus in aliqua sui parte ad litteram. convenit illi Decretali, iuxta verba Augustini. Secundus autem et tertius intenti videntur ad litteram ibidem in ista materia: quoniam utriusque capax est littera illa. Et haec, quantum ad expositionem illius Decretalis applicantur, non nisi quando Apostolica licebit Auctoritate, applicata intelligantur.

VI. In responsione ad primum, perspice litterae perfectam responsionem. Primo namque ostendit quod non, quanto pauperior, tanto perfectior religio: quia paupertas instrumentum est ad perfectionem religionis. Secundo, vel propter varias opiniones, vel quia aliqualiter verificari potest quod paupertas maior auget perfectionem religionis, subiungit distinguendo de religionis perfectione, scilicet simpliciter, vel secundum quid: et dicit quod, etiam si concederetur quod quanto pauperior religio tanto perfectior, ly perfectior denotaret perfectionem secundum quid, hoc est, esset perfectior in hoc, scilicet in latitudine boni paupertatis; et non denotaret perfectionem simpliciter, hoc est, non propterea esset religio perfectior absolute. Quia alia religio posset pauperiorem excedere secundum latitudinem alterius maioris boni, puta continentiae vel obedientiae vel caritatis. Quae enim secündum meliora excedit, est simpliciter melior, ut patet.

VII. In responsione ad tertium, iuncta simul corpori articuli, perspice quam vituperabiliter tantas divitias multi religiosi divites in communi consumant in sumptuosis fabricis; et copiosi reditus, qui monasteriis monachorum et huiusmodi sunt dati, non ad impedimentum praestandum contemplativae vitae (quam, ut Auctor in littera dicit, magnarum divitiarum sollicitudo impedit), sed ut vel hospitalitati vacent, aut patres. pauperum sint, divertuntur in superfluas expensas; ita ut impleatur verbum Hieronymi, quod suspirat eos Ecclesia divites. Sat eis esse deberet quod, habentes necessaria, ut pauperes Christi tam in victu quam in habitationibus, reliqua pauperibus erogarent: ut gauderet Ecclesia eorum divitiis. Nori est enim rationabile tot ad ecclesiastica collegia donatas divitias esse, nisi quia bene utebantur illis, et non ad delicias aut pompam, ut hodie a multis fieri videtur, arbitrantibus obsequium se prae-. stare Deo in huiusmodi sumptibus.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo octavo eiusdem quaestionis, hoc solum dise est, ut tentatis ad vitam solitariam bene explanetur primo doctrina haec. Et examinent se, si propter animi passionem. solitudinem quaerunt: aut propter perfectionem vitae iam assecutam, ita ut sint iam patientes, benigni, humiles, mansueti, contenti pane et aqua, etc. Perfectorum, inquit Apostolus, solidus est cibus: eorum qui exercitatos habent. pro consuetudine. sensus ad discernendum, practice et affectuose, bonum et malum - Quis est hic? et laudabimus eum.