Quaestio 25

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulis primo, secundo et tertio simul quaestionis | vigesimaequintae adverte diligenter caritatem respicere Deum ut obiectum formale; proximum ut obiectum materiale sub formali, et ut materiam; seipsam autem caritatem et reliqua bona ut materiam tantum, quanquam difformiter; quia seipsam ut materiam principalem, et formalem respectu aliorum; reliqua autem ut materiam secundariam in ordine ad principalem. Declaro singula.

Caritate Deus diligitur ut amicus, ratione cuius diligitur omne quod ex caritate diligitur. Et ex hoc quod diligitur ut amicus, est obiectum: ex hoc quod ratione eius omnia diliguntur, est formale. — Proximus diligitur ut obiectum: quia diligitur ut amicus, ut in articulo secundo, in responsione ad primum, habes. Diligitur autem ut obiectum materiale: quia diligitur ut amicus divinus, seu in Deo, quia ratio amandi est Deus, ut in primo habes articulo. Et quoniam proximus diligitur etiam ut aliquid Dei, prout diligitur ad honorem et gloriam Dei, sic diligitur ut materia ordinabilis in Deum principalem amicum. - Caritas et reliqua non possunt diligi ut amicus, et propterea non diliguntur ut obiectum: sed ut bonum quod amico volumus, quod est diligi ut materiam ad aliud ordinatam, Sed caritas est primum et ex necessitate volitum amico: quoniam non diligitur quis ex caritate nisi sibi velit diligens caritatem, ut in primo et secundo articulo dicitur. Reliqua autem sunt amico ex caritate volita quatenus ordinantur ad bonum ipsius quatenus amatur ut amicus, hoc est inquantum Deus vel Dei est.

II. Sed occurrit hic unum dubium: quia falsum videtur quod in dilectione proximi ex caritate oporteat velle ei caritatem. Quoniam constat dantem eleemosynam pauperi ex caritate non velle propterea illi caritatem, sed subsidium. Et sic de aliis similibus.

Ad hoc dicitur quod proximus, si diligitur ut amicus, oportet ut ametur ad caritatem: ut in littera dicitur, in responsione ad primum, quod in illorum, scilicet Dei et proximi amicorum, dilectione includitur dilectio caritatis. Sed cum proximus diligitur ex caritate ut aliquid Christi seu Dei, tunc non oportet desiderare ei caritatem. Dans autem eleemosynam pauperi ex caritate, ut sic, solum Deum respicit ut amicum, proximum autem ut rem Dei indigentem tali auxilio: immo tunc caritas imperat amicitiae naturali ipsius proximi ut velit tale subsidium proximo. propter Deum. Ita quod diligens Deum et propterea dans eleemosynam pauperi ut sit aut conservetur in caritate, vere diligit illum pauperem ut amicum ex caritate: dans autem eleemosynam praecise ex caritate tantum, diligit quidem illum amicitia naturali, domestica vel politica, pro quanto vult illi bonum, sed ex caritate non "t amicum, sed ut rem Dei.

Et haec intellige de hoc proximo in particulari. Quoniam etiam hic proximus diligitur a quocumque in caritate existente in communi ad caritatem. Ita quod in dilectione proximi ut amici in communi, et in dilectione proximi in particulari ut amici divini, includitur dilectio caritatis in particulari, hoc est ut sit vel conservetur aut augeatur in caritate.

Et hinc habes unde mensurare possumus amorem nostrum, cum in particulari amamus amicos sanguinis vel domus vel civitatis, etc.: an optemus eis haec in ordine ad caritatem in eis; an absolute; an inquantum quaedam res Dei sunt. Nam primo modo est vera dilectio eorum ex caritate ut amicorum divinorum. Secundo vero est. solum dilectio humanae amicitiae. Tertio autem est dilectio humanae amicitiae imperata a caritate respiciente ad Deum ut amicum, et ad proximum ut ad rem quandam ipsius amici.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem quaestionis declarandum illud deepeciate occurrit quod amor ex propriae speciei ratione habere dicitur, licet commune sit omnibus voluntatis actibus, ex communi ratione immaterialis potentiae, quod quilibet potest esse obiectum eiusdem potentiae, ac per hoc potentia potest super quemlibet suum actum reflecti. Non " tamen est commune omnibus actibus huiusmodi quod quilibet possit esse obiectum actus eiusdem rationis: nullus enim irascitur contra iram suam, nec desperat se desperare. Et rursus, licet aliquis actus huiusmodi possit esse obiectum actus eiusdem rationis (potest enim aliquis desiderare se desiderare, iuxta illud: Concupivit anima mea desiderare), mnn tamen convenit hoc ei ex ratione propriae speciei, sed aliunde. Propter quod in littera de amore specialiter dictum est. quod ex ratione propriae speciei habet qu. reflectatur. supra seipsum, hoc est quod sit obietum actus eiusdem rationis in eadem potentia. Et ratio assignatur, quia est spontaneus motus amantis ad amatum: hoc est, quia ad rationem amoris sufficit quod sit spontaneus motus amantis ad amatum, Ex hac enim sufficientia sequitur quod amor ipse, ex hoc ipso quod est amor, est amabilis. Nam ex hoc quod est spontaneus motus in amatum, sequitur quod ipse motus sit complacens amanti, ac per hoc amabilis: quia in quodlibet complacens alicui potest habere spontaneum motum amantis ad amatum, ex quo aliud non requiritur. Non sic autem desiderium. Quoniam desideratum, ut sic, est absens: desiderium - autem ut sic, non est absens: ac per hoc, ut sic, non constituit se desiderabile, sed aliunde, scilicet ex hoc quod non habetur. Propter quod in incipientium aut etiam proficientium persona, patientium interruptionem desiderii divini, dictum est: Concupivit anima mea desiderare in omni tempore iustificationes tuas. Et simile est in actu spei, timoris et huiusmodi,

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto eiusdem quaestionis adverte ne fallaris in secundo distinctionis membro, putans quod ex propria caritatis ratione homo diligat seipsum non ut volens sibi ipsi caritatem, sed ut quandam rem Dei. Hoc enim falsum esse etiam patet ex littera ibidem dicente: prout est ami- citia ad Deum principaliter, et ex consequenti ad ea quae sunt Dei. Dicendo amicitiam ad ea quae sunt Dei, insinuat ad ea quae sunt Dei ut amica: inter quae est ipse homo caritatem habens. Diligit ergo se quis ex propria caritatis ratione ut amicum Dei.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quinto, in responsione ad tertium, dubium adhuc post responsionem restat de caritate qua diligimus etiam corpus proximi, quod non potest nos redamare, Quomodo ex caritate diligitur?

Ad hoc dicitur quod corpus proximi diligitur ex caritate non ut amicus diligitur, proprie loquendo, sed ut pars amici. Et propterea sufficit redamatio amici cuius est pars. Respectu autem proprii corporis, neutrius redamatio requiritur. Et hoc singulare voluit Auctor per illam responsionem docere.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto, in responsione ad quintum, nota quam temerarie cum peccatoribus habitas aut conversaris praesumens te esse perfectum. Quod si hoc non sentis de teipso, fuge peccatorum consortia in communi conversatione, comedendo, colloquendo, connegotiando, etc. Quoniam perfectorum est, aut perfecti personam induentis, tute conversari cum peccatoribus.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo septimo, fige in corde tuo conclusiones huius Ideal et qualiter mali, ut sic, non amant seipsos; et quinque signa veri amoris proprii, qui solis bonis convenit: scilicet velle interiorem hominem, hoc est partem rationalem, vivere; velle illi bona virtutum; operari ad haec; convesari secum intus delectabiliter; concordare cum illo, seu illa. Et per signa examina teipsum an vere sis bonus; an vere ames teipsum; an sis tu tibi inimicus. Et haec frequenter, immo quotidie, meditare.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo octavo et nono adverte tria. Primo, quod quia creta generalis est quod praecepta affirmativa, quantum est ex iure naturae, non obligant nisi in articulo necessi-

tatis, ut Auctor hic insinuat, et in IV Senf. expresse tenet; ideo hec interior dilectio inimicorum imn speciali, hec exterior beneficentia est in praecepto misi in articulo neces: sitatis, Sufficit enim. quod homo sit paratus ad faciendum quod tenetur secundum Deum, quando, ubi, etc., tenebitur. Quae praeparatio animi est procul dubio in omni habente caritatem: non minus quam praeparatio animi ad martyrium in articulo necessitatis.

Secundo, quod quia loqui huic personae, salutare illam, emere, vendere, coohvivari cum. isto, et alia huiusmodi, non sunt actus qui fiunt ad communitatem, sed ad personas in speciali; ideo non est necessitatis, sed perfectionis, duid- aliquis inimico suo loquatur, quod illum salutet, aut aliquid huiusmodi faciat. Et propterea cave tu, confessor, ne neges absolutionem nolenti haec signa di- lectionis inimico exhibere. Habes enim in littera regulam distinguentem inter beneficia quae exhibentur proximis in communi, et ista sunt quae omnibus aut communitati exhibentur; et beneficia quae exhibentur particulariter aliquibus personis, et ista sunt quae ad particulares ut sic sunt, quae diximus. Non enim homo tenetur cuilibet homini loqui, nec quemlibet hominem salutare, nec cum quolibet negotiationis commercium habere, et alia huiusmodi. Habes et causam regulae exterioris regulam interiorem, qua dicitar quod ex praecepto caritas non tenetur descendere ad diligendum hunc, sed sufficit diligere ipsum in communi vel in communitate, ut in littera dicitur.

Tertio, quod cuni inter aliquos ex neutra parte in veritate est inimicitia, sed quia processit odium vel offensa, neuter vult se flectere ut loquatur alteri, aut alter tantum recusat loqui alteri; in neutro casu fit contra caritatis praeceptum. Et ratio est quia homo non tenetur ad locutionem et alia particularia benevolentiae signa respectu omnium hominum, ut dictum est, nisi in articulo necessitatis; et propterea non tenetur loqui aut respondere isti. Unde et David, quamvis pepercisset Absalon filio suo, noluit etiam eum videre, sed dixit: Revertatur in domum suam et faciem meam non videat, II Reg. xiv.

Haec autem quamvis vera sint per se loquendo, per accidens tamen, ratione scandali, si quandoque oporteret loqui inimico, prudentis arbitrio, qui circa particularia versatur, relinquetur.

Commentaria Cardinalis Caietani

In reliquis articulis eiusdem vigesimaequintae quaestionis usque ad ultimum, nihil scribendum occurrit. In ultimo autem, in responsione ad primum, dubium occurrit. Quoniam iam dictum est quod caritas est una virtus in specie, sub una ratione formali omnia ad quae se extendit diligens. Nunc vero dicitur quod est diversa ratio diligibilitatis in diversis diligibilibus. Repugnant igitur ad invicem haec.

Ad hoc dicitur quod nulla est repugnantia inter dicta; sed explanatio unitatis et diversitatis inventae in obiecto caritatis, Est siquidem in eo unitas formalis atoma quoad rem quae est obiectum formale caritatis: est et in eo diversarum rationum habitudo ad illud unum formale obiectum. Nec hoc est singulare in hac re, sed communiter invenitur in his quae sunt ad unum vel ab uno. Ita quod, exempli gratia, quemadmodum sanitas est obiectum formale medicinae et unius est in se rationis formalis sanitas, di- versa tamen est habitudo sanorum ad sanitatem, quia diaeta est conservativa, medicina est factiva, homo est susceptivus, etc.; ita in proposito obiectum formale caritatis est ipsa deitas, ad quam aliter se habet Deus, aliter participans in seipso ut sic, et aliter diligens participationem in alio, et aliter diffusio eius usque ad corpus. Et simile est de communicatione beatitudinis, quae ad deitatis communicationem spectat: quia aliter se habet Deus, etc. - Nec facias vim quod in littera dicitur quod Deus se habet ut causa. Est enim ut causa communicationis essentialiter, eminentissime praehabens beatitudinem quam communicat.

Est ergo in caritatis obiecto una ratio diligibilitatis secundum formalem rationem qua ex caritate diligitur quidquid diligitur. Est et diversa ratio diligibilitatis secundum diversam habitudinem diligibilium ex caritate ad illam unam rationem formalem.