Quaestio 14

Commentaria Cardinalis Caietani

IN quaestionis quartaedecimae articulo primo duo occurrunt notanda. Primum, quod directe spectat ad propositum, est quod peccatum in Spiritum Sanctum, secundum omnem acceptionem, blasphemia dicitur, non quod proprie loquendo sit in specie blasphemiae: — nisi secundum primam acceptionem, in qua manifeste falsum de Deo Iesu Christo dicitur ignominiose: propter quod etiam iniuria in Filium hominis distincta contra iniuriam in Spiritum Sanctum, etiam blasphemia dicitur et est: — sed ea ratione peccatum in Spiritum Sanctum, qualitercumque sumptum, blasphemia dicitur, quia est opus contrarium Spiritui Sancto; sicut e converso omne opus pium confessio fidei est, ut in littera dicitur in responsione ad primum. Quot namque modis dicitur unum oppositorum, tot dicitur et reliquum.

II. Secundum, quod indirecte occurrit, est ex Scoto, in xrui dist. II Sent., qu. 1t, arguente, quamvis non affirmante quod voluntas possit velle malum formaliter ex certa malitia sic quod non velit illud sub aliqua ratione boni etiam apparente. Arguit autem dupliciter. Primo, quia sequeretur quod voluntas creata non posset tendere in obiectum sub aliqua ratione sub qua non posset tendere voluntas divina. - Probatur sequela. Quia divina voluntas potest tendere in omne bonum substratum illi deformitati, licet non in illam rationem malitiae concomitantem.

Secundo quia, posito quod apprehendatur odium Dei ab aliqua potentia intellectiva creata non errante, ex quo non errat, sequitur quod non ostendat odium Dei sub ratione boni, sed tantum mali. Et tunc sic. Aut voluntas potest illud velle, aut non. Si potest illud velle, patet propositum: quia nulla est bonitas in illo actu prior ipso actu volendi. Si enim assignatur aliqua bonitas propter actum volendi, hoc non est in obiecto ut praecedit actum, sed est in ipso ut sequitur actum volendi. — Si autem non potest in illud malum ostensum nisi sub aliqua ratione boni et non mali, ergo vel simpliciter non potest in illud; vel oportet rationem esse excaecatam prius naturaliter. Quod videtur inconveniens; et contra articulum Parisiensem, qui est contra illud VII Ezhic., cap. m, Stante ratione in universali et particulari etc.

III. Sed haec argumenta solvere non est difficile. Primum enim argumentum in sua consequentia non valet; nec eius probatio efficax est. Quia praeter actum substratum malitiae, in peccato est apparens bonitas illi peccanti nunc, hic, etc., in quam, ut ratio est huic totius actus, non potest ferri divina voluntas, quia ut sic est ratio peccandi. Unde argumentum in duobus fallitur. Primo, quod rationem boni absolute supponit esse, cum tamen respective dicatur. Unum namque et idem. est bonum uni et malum alteri. Ac per hoc, apparens bonum uni non est apparens bonum alteri. Ac per hoc, non oportet quod, si peccatori actus odii Dei appareat bonus; quod etiam Deo possit apparere bonus. Amabile siquidem. bonum, unicuique autem proprium; ut Philosophus dicit, in VIII Ethic.

Secundum est quod non distinguit inter bonitatem secundum se, et ut est ratio talis actus. Dato enim quod omnis bonitas sit amabilis a quocumque, non sequitur tamen quod sit amabilis a quocumque ut ratio omnis actus cuius potest esse ratio in quocumque: sed solum quod sit amabilis ab unoquoque proportionaliter. Et quia peccare consistit in velle bonitatem veram vel apparentem ut rationem mali actus, quod solum convenit voluntati aversae a Deo;.ideo non sequitur quod Deus possit velle sub ea ratione qua potest voluntas creata.

IV. Secundum autem argumentum deficit primo, quia ponit malum integrum, quod implicat duo contradictoria: destruit enim seipsum, apud philosophiam. Ponit enim odium Dei, ut est obiectum praeveniens actum volendi, esse tantum malum. Obiectum enim positum in solo intellectu et in solo esse obiectivo voluntatis, impossibile est quod sit tantum malum: quoniam oportet includere substratum actum. Verbi gratia, in proposito, odium Dei praesentatum voluntati includit in se actum voluntatis qui est odium, et deformitatem ratione indebitae materiae, scilicet Dei. Cum voluntas in hoc peccatum fertur, actus ille con- ceptus, et eius deformitas, exercetur. Unde hoc argumentum fallit non distinguendo inter odium Dei in actu concepto seu signato, et in actu exercito. Utrumque enim significat malum, quod impossibile est esse integrum. Et propterea prima sequela nulla est. Quoniam absque errore odium Dei habet rationem alicuius boni: nec hoc est in obiecto ex actu voluntatis in exercitio, sed ex se in seipso ante omnem actum exercitum,

Secundo deficit, quia ponit intellectum caecum prius naturaliter si voluntas fertur in obiectum secundum apparentem et non existentem bonitatem: in virtute siquidem huius ultima sequela fundari videtur. Iam autem in Primo Libro, cum. de peccato angelorum tractaretur, et in Secundo Libro, in proprio loco, ostensum est quod peccare non contingit nisi voluntas feratur in bonum vel apparens bonum; et quod cum hoc stat quod intellectum non oportet prius naturaliter errare; sed ex hoc ipso defectus intellectus error est quandoque quod volens non utitur intellectu ad regulandum actum volendi quem exercet.

Deficit tertio, quia articulum Parisiensem ponit contra veram doctrinam Philosophi, in VII Ethic. Ad quem tamen articulum alias diximus, scilicet in Secundo Libro, qu. LXXVII, art 3

V. In responsione ad primum eiusdem articuli, perspice quod responsio consistit in hoc quod, sicut omne fidelis opus pium potest dici confessio, ita omne peccatum cordis, oris et operis potest dici blasphemia. Ac per hoc, multitudo peccatorum quae ex certa malitia possunt committi, non obstat quin peccare ex certa malitia sit blasphemia: quoniam omnia illa blasphemiae saltem operis sunt.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo, simul cum responsione ad ultimum primi articuli, nota quod, cum dicitur peccatum in Spiritum Sanctum esse speciale genus peccati et continere sub se sex species quae in littera declarantur, non intelligo quod sit proprie genus unum divisum in has species: quo- | niam differentiae constitutivae illarum specierum non sunt eiusdem generis, ut patet discurrendo. Sed intelligo quod sit unum speciale genus,'hoc est, commune ad certas et non ad omnes peccatorum species se extendens. Hoc enim sufficit litterae ponenti differentiam inter peccatum in Spiritum | Sanctum. quando est generalis. conditio aut circumstantia cuiusque. peccati; et quando est speciale. peccatum. commune ut genus ad multas species.

In eodem secundo articulo, in responsione ad primum, advertas desperationem non consistere in non credere, sed in contemnere misericordiam. Et simile est de praesumptione respectu iustitiae. Et in tractatu de spe inferius de hoc tractabitur.

II. In responsione ad secundum dubium occurrit ex eo quod, licet turpitudo actus et parvitas boni in actu peccati formaliter distinguantur, non sunt tamen obiecta peccatorum quae penes ea distingui dicuntur, scilicet impoenitentiae et obstinationis: quoniam impoenitentiae obiectum abiectio est poenitentiae; et obstinationis obiectum est malum in quo quis intendit persistere.

Ad hoc dicitur. quod satis fuit Auctori ponere quasdam diversas rationes formales quibus haec distinguuntur peccata; nec oportuit ponere cuiusque proprium obiectum formale. Et ratio est quia hic non tractatur de istis peccatis absolute, sed ut sunt peccata in Spiritum Sanctum. Ut sic autem. constituuntur per contemptum retrahentium a peccato. Et propterea secundum diversitatem formalem retrahentium a peccato assignata est differentia horum. — Nec tamen huiusmodi distinctiva longe sunt ab obiectis. Quoniam impoenitentiae materia, si eadem est cum materia poenitentiae quia circa idem contraria sunt, turpitudo actus est: poenitens enim turpitudinem detestatur actus peccati. Obstinatus quoque, intendens persistere in malo, intendit procul dubio in parvitate et brevitate boni delectabilis in actu peccati persistere.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio eiusdem quaestionis novitiorum. dubium Josaimn cum commune sit omni peccato mortali excludere omnia per quae fit remissio peccatorum, quoniam tollit gratiam, quae est vita animae, et constituit ipsam insanabilem, immo mortuam; cur peccata in Spiritum Sanctum dicantur specialiter irremissibilia ex parte peccantis quia excludunt ea per quae fit remissio peccatorum, scilicet misericordiam, iustitiam pro se, gratiam, poenitentiam et pronitatem ad bonum.

Ad hoc dicitur quod inter peccata in Spiritum Sanctum et alia mortalia haec est differentia, quod peccatum in Spiritum Sanctum excludit directe retractivum a peccato: alia vero non excludunt hoc directe, sed ex quadam sequela. Non enim omnis peccans mortaliter directe excludit misericordiam, sicut desperans; aut gratiam, sicut dolens de diffusione gratiae divinae; et sic de aliis. Et propterea huiusmodi peccatum dicitur irremissibile et morbus incurabilis ex parte peccantis, quia directe tollit ea per quae fit remissio et cura, aliis tollentibus principium curae ex consequenti.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto nota quod ly primo positum in titulo non dicit ordinem ad omnimodam negationem peccatorum in praeterito: sed ad negationem peccatorum perseverantium seu permanentium. [ta quod non est quaestio an homo possit peccare in Spiritum Sanctum antequam peccet in aliis peccatis: sed an homo mundus a peccato, per poenitentiam. vel innocentiam baptismalem vel etiam per hoc quod nunquam peccavit mortaliter, possit peccare in Spi- ritum Sanctum primo. Et hunc esse sensum intentum ab Auctore littera manifestat respondens diversimode de casu perfectorum et de casu male dispositorum. Horum enim aliqui, [qui] scilicet ante confessionem et contritionem assueti sunt desperationibus, infidelitatibus et luxuriis, absque multa difficultate recidivando contemnunt Spiritum Sanctum, propter reliquias praecedentium scelerum ad hoc disponentium.