Quaestio 82

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo primo quaestionis octogesimaesecundae, circa propriam significationem devotionis, adverte quod cum devotio manifeste a devovendo dicatur; et devoveo, quod a voveo componitur, sponte promittere Deo significet: quod prindpium quod maxime in huiusmodi promissionibus pensatur est voluntas, non quomodolibet, sed sic affecta ut prompta sit. Hinc et in lingua latina devoti alicui supeperiori dicuntur qui voluntate sic affecta ei sunt dediti ut prompti sint pro eo. Et proprie Deum, et eos qui quas locum Dei tenent, principes et patriam, nostri principia respicere videtur. Unde in Ecclesiae usu devotio appropriata est his qui sic Deo affecti sunt ut promptos seipsos ad Deum et ea quae Dei sunt habeant. Et propterea devotio ad significandum huiusmodi voluntatis actum, quo homo promptum se exhibet divino cultui, deducta est, et sumitur in proposito.

II. In eodem articulo dubium occurrit pro conclusione et ratione, pro quanto dicitur quod devotio est specialis actus voluntatis, et quod prompta voluntas etc. Nam cum omne nomen unum significet, ut dicitur in XI Metaphys., aut devotio significat ipsum actum voluntatis: aut qualitatem eius, puta promptitudinem. Si significat actum, cum nullus actus voluntatis (nisi forte naturalis, quem constat non esse devotionem) sit promptus, sed sit ex habitu infuso vel acquisito vel inclinatione aliqua particulari promptus; sequitur quod devotio non significat promptam voluntatem. - Si vero significat promptitudinem, cum promptitudo non sit actus, sed qualitas seu modus actus, sequitur quod devotio non sit specialis actus voluntatis.

Ad hoc dicitur quod sicut simitas significat curvitatem non absolute, sed in certa materia, scilicet naso; ita devotio formaliter significat promptitudinem, non absolute, nec in quocumque actu cuiuscumque potentiae, sed in actu voluntatis non quocumque, sed illo quo voluntas se suaque omnia opera in divino cultu offert Deo. Et sic utrumque verum est, et neutrum alteri adversatur, diversimode intellectum: quod scilicet et qualitatem et actum importat, dum significat qualitatem in tali actu speciali, sicut simitas curvitatem in tali speciali materia. Ratio autem quae me movet ad hoc est quia devotio, ut in sequenti patet articulo, est actus religionis. Constat autem quod sicut religio est qualitas potentiae, ita actus proprius religionis est qualitas actus potentiae. Sic enim in aliis virtutibus videmus: ut patet de scire in intellectu speculativo et providere in intellectu practico, iustificatione in voluntate, et aliis huiusmodi proprius actibus virtutum, quibus nomina non sunt imposita propria, sed circumloquimur eos cum nomine vel adverbio bonitatis aut rectitudinis, ut bona consiliatio, recte praecipere, moderate appetere, etc. Est enim videre actus proprios virtutum qualitatem seu modum substantiae actus potentiae significare, Et propterea sic est in proposito dicendum de devotione.

III. In responsione ad primum eiusdem articuli, adverte quod, cum actus voluntatis respectu finis sint tres, scilicet velle, frui et intendere, ut in principio qu. vir praecedentis Libri patet; et devotio, ut hic dicitur, importet actum voluntatis respectu finis, et sit actus hominis offerentis seipsum Deo ad eius cultum: consequens est quod devotio significat illum voluntatis actum qui est velle, non qualitercumque, sed ut habet pro fine ac ratione volendi Deum, et pro eo quod est ad finem ac re volita se et sua in cultu divino. In superiori namque Libro dictum est quod velle est actus respectu finis non solum absolute, sed etiam respectu finis positi in his quae sunt ad finem. Actus autem voluntatis hominis offerentis seipsum Deo ad eius cultum, importat huiusmodi velle: nam talis actus, ut in littera dicitur, est respectu finis, et claudit etiam ea quae sunt ad finem, scilicet seipsum, quem offert, et cultum divinum, in quo se offert. Sic ergo devotio, quae praecipuus est religionis actus, importat primo prompte velle divinum honorem in nostra exercitatione sui cultus: et inde provenit prompta electio opportunorum ad hoc, et prompta executio convenientium. Cuius signum est quod personae vere devotae, cum percipiunt aliquid esse pro divino cultu agendum, promptae adeo sunt ut gaudeant se aliquid huiusmodi operaturas et operari.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem quaestionis, in responsione primum, adverte quod cum caritas sit amor amicitiae ad Deum, et religio sit honorativa Dei, ideo diversarum rationum sunt uniones earum ad Deum. Propter quod, caritas per seipsam unit mentem Deo per unionem spiritus, hoc est voluntatis: ita quod habentis caritatem et Dei sit unum velle uno vitali impulsu, quem significat spiritus; eodem siquidem vitali impulsu movetur habens caritatem, ut sic, quo voluntas Dei amici se movet; unde Scriptum est: Qui adhaeret Deo unus spiritus est cum eo. Eadem quoque caritas, mediante religione ut sanctitas est, applicat mentem Deo ut subditam honorando, et propter mentem cetera ad honorem et cultum Dei; mediante vero religione ut religio est, applicat hominem ad ipsa opera divini cultus: ut in littera dicitur, et prius declaratum fuit.

In responsione ad tertium in eodem articulo habes explicite distinctam significationem alterius rationis in speciali huius nominis devotio, ab ea qua utimur in proposito. Nec altera earum est impropria. Nec est propterea nomen aequivocum, sed potius analogum: proportionaliter namque ad Deum et dominos voluntas sic affecta se habet in diverso famulatu.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio eiusdem quaestionis octogesimaesecunLise, nota causas devotionis intrinsecas duas: scilicet alteram ex parte meditationis Dei et beneficiorum suorum; alteram ex parte meditationis propriorum defectuum, In prima sunt bonitas, misericordia, caritas, etc., Dei erga hominem et me; beneficiaque creationis ad imaginem suam, redemptionis, baptismi, inspirationum, vocationum per se vel alios, expectationis ad poenitentiam, Eucharistiae, praeservationis a tot periculis animae et corporis, angelicae custodiae, et reliquorum beneficiorum singularium. In secunda sunt defectus culpae et poenae tam in praeterito quam in praesenti; labilitas ad peccandum; dissipatio propriae substantiae assuefaciendo cogitatus et voluntates et inclinationes aliarum suarum virium ad malum, habitatio in regione longinqua ab amicitia et conversatione divina, perversitas affectus magis temporalia quam spiritualia commoda vel incommoda sentientis; nuditas a virtutibus, vulnera ignorantiae, malitiae, infirmitatis et concupiscentiae; vincula manuum et pedum, operum scilicet et affectuum, in tenebris, in fetoribus et amaritudinibus esse nec horrere; vocem pastoris interius non agnoscere; et, quod omnibus peius est, Deum pro inimico et hoste toties elegisse mortaliter peccando, et propterea tantam eidem iniuriam fecisse ut pro Deo refutatus sit, factusque noster deus sit venter aut pecunia aut delectatio, etc, Ex huiusmodi nam- que meditationibus, quae quotidianae esse debent religiosis et spiritualibus personis, omisso vocalium orationum multiloquio voluntario, devotio aliaeque consequenter gignuntur virtutes. Nec religiosi aut religiosae, seu spiritualis etiam nomine vocari potest qui saltem semel in die ad huiusmodi se non transfert. Quo modo namque effectus absque causa, finis absque medio, insularis portus absque navigatione haberi nequit; sic nec religio in actu absque frequentatis actibus suarum causarum, mediorum ac vehiculorum.

II. In responsione ad tertium, attende quod sicut removens prohibens ponitur causa occasionalis motus, ut auferens columnam est causa occasionalis motus gravium superpositorum deorsum, et auferens obstaculum aquae est causa fluxus eiusdem; ita simplices et mulieres causam in se habent devotionis, quia scilicet non habent prohibens devotionem, scilicet tumorem de seipsis. Et quia non ponentibus obicem Deus dat gratiam, ideo Ecclesia femineum sexum devotum appellat. Non est ergo in culpa scientia doctorum, nec in laude imperfectio muliebris: sed abusus scientiae in magnifaciendo se, et rectus usus imperfectionis in non elevando se. Quo longe melior esset rectus usus perfectionis: ut scilicet et eam haberet, et ex ea non se magnificaret; ut ipse Auctor, tam eminentis doctrinae, faciebat.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto eiusdem octogesimaesecundae quaestionis, adverte quod hinc habes quod non sunt devotae personae quae, communiter tristes ac sylvestres, nesciunt conversari cum aliis, nisi perturbentur aut dissolvantur. Nam devotae personae sunt hilares, laetae in animo suo non solum ex principali causa, ut in littera dicitur, se ex secundaria, scilicet consideratione propriorum defectuum. Nam tristitia earum LesE secundum. Deum et eom comitamur. gaudium: secundum illud Augustini: Doleat: et de dolore gaudeat. Propter quod de sanctis egimus quod laeti hilaresque erant: et merito, utpote inchoantes in terris caelestem conversationem.