Quaestio 172

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis centesimaeseptuagesimaesecundae, nota tria. Primo, circa opinionem Platonis, quod, cum duo a Platone dicerentur, scilicet quod animae humanae sunt ab aeterno, et quod statim ut sunt, habent scientiam; et hoc secundum potest poni sine primo; Auctor attulit opinionem Platoni conformem quoad secundum, scilicet quod animae humanae, statim ut sunt, habent scientiam. Hoc enim potest dicere etiam qui tenet animas creari simul cum corporibus infunduntur. Et quia haec positio nihil continet adversus fidem aut ecclesiasticam doctrinam, ideo Auctor cum magna modestia eam refutavit: melius fore dicens si sequeremur prius discussa et conclusa in Primo Libro, quod anima colligit scientiam ex sensibilibus.

Secundo, circa dispositiones naturalis prophetiae, quod Auctor, ex Avicenna, in VI Natural., has duas dispositiones approbavit in propheta naturali, scilicet bonitatem imaginativae et claritatem intelligentiae; relinquendo tertiam, scilicet animae potestatem, quoniam chimerica est illa tertia. In secunda autem conditione potes advertere quod non est sermo de divinationibus aut significationibus nescientium quid dicant: sed claritatem intelligentiae oportet esse in prophetia utraque, scilicet naturali et divina; alioquin nullius prophetiae nomen meretur. Et hinc ha- bes quantum a somniis, et melancholicis atque istiusmodi hominibus plenis apparitionibus interioribus, prophetica cognitio, etiam quae secundum naturam est, distet. Oportet enim claritatem intelligentiae adesse, hoc est, certissimam visionem illorum. quae significantur. Alioquin nihil est.

Tertio, circa Auctoris profectum ex tempore quo scripserat quaestionem xi: de Veritate, usque in locum i istum. Hic enim quam dixit naturalem prophetiam, ad prophetiam secundum quid deiecit: et solam illam quae ex divina est revelatione, censet simpliciter esse prophetiam. Et ita est: ut patet ex auctoritate Petri Apostoli, et ex ratione litterae. Et propterea simpliciter negandum est prophetiam posse esse a natura.

II. In responsione ad primum, quia auctoritas Su animae naturalem vim ad praevidendum futura aperte docet, ideo Auctor subtilitatem naturalem animae ad. praevidendum, non ad vim praevisivam futurorum, sed ad vim perceptivam praesentium reducit. Ita quod nec nova nec antiqua animae subtilitate habet anima vim futurorum praevisivam cum morti corporis propinqua est: sed naturali sua virtute, quam tunc habet expeditiorem respectu interiorum motuum, utpote ab exterioribus et corpore proprio magis remota, percipit vel superiorum intellectuum secundum naturae ordinem revelationes; vel, quod magis consonat, perspicit subtiles motus imaginativae ex impressione causarum naturalium, ex quibus motibus imaginativae lucentibus lumine intellectus agentis, et alicuius forte superioris intellectus, movetur intellectus noster possibilis ad cognoscendum futurum in praesenti signo repraesentatum. Et hoc modo videtur ille cuius meminit Gregorius, praevidisse sepeliendum se in Sancto Sixto.

III. In responsione ad quartum, cum legis prophetiam necessariam ad populi gubernationem, non intelligas de prophetia nova: sed sat est si sit antiqua, iuxta verbum Abrahae ad divitem: Habent Moysen et prophetas: audiant illos. Et in ordine quidem ad divinum cultum, est omnino necessaria prophetia ex parte nostri, ut praedictum est. In ordine autem ad alia, necessaria est ad hoc ut firmior efficaciorque sit populi gubernatio: verbum siquidem Dei validum est, et penetrabilius omni gladio, etc. Et propterea in littera dicitur, Et praecipue etc.: ut scilicet utramque necessitatem ostenderet.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem centesimaeseptuagesimaesecundae quaestionis, dubia duo occurrunt. Primum, circa illuminationem propheticam: an scilicet sit ab angelo quoad ipsum lumen propheticum, an non. Et est ratio dubii quia, si lumen propheticum non esset ab angelo, frustra in littera diceretur utrumque, scilicet z/lluminationes et revelationes. Suffecisset siquidem dicere: Revelationes per angelos deferuntur.

In oppositum autem est quia Auctor, in principio huius Summae, qu. cxi, art. 1, ad 1, ponit quod lumen fidei in intellectu nostro est immediate a Deo. Ergo a fortiori lumen propheticum, quod facit evidentiam eorum quae sunt dei.

II. Secundum dubium est circa inspirationem propheticam: an sit ab angelo. Dictum est enim in: art. praeced. qu., quod ad prophetiam requiritur inspiratio. Et est ratio dubii quia in responsione ad primum dicitur quod non est eadem ratio de spectantibus ad intellectum, et de spectantibus ad voluntatem, quoniam angelus potest imprimere in intellectum, non autem in voluntatem. Constat autem quod inspiratio prophetica ad voluntatem spectat. Igitur.

III. Ad primum dubium, de illuminatione, dicitur quod illuminatio prophetica, quoad supernaturale lumen quod menti prophetae infunditur, non est ab angelo, sed a Deo immediate. Quoniam: regulare est quod nullus creatus intellectus potest alium illuminare hoc modo, scilicet tradendo illi lumen sive naturae sive gratiae sive gloriae: ut patet ab Auctore in Primo huius Operis Libro, qu. cvt, art. r, ad 2. Unde concedendum est quod tam lumen fidei quam lumen propheticum, illud habituale, hoc per modum transeuntis, a Deo est immediate. Vocatur autem angelus illuminare hominem vel per modum confortationis, et hoc ex parte intellectus; vel per modum docentis, distinguentis proponentisque perceptibiliter, et hoc ex parte rei revelatae; ut patet ab Auctore in locis praeallatis. Et ideo vere dictum est quod illuminant et revelant.

IV. Ad secundum dicitur quod inspiratio prophetica, cum non requirat aliquam impressionem in voluntatem ex parte ipsius voluntatis, sed possit mediante obiecto instigativo ad elevationem mentis fieri, ab angelo fieri potest. Differentia namque in littera posita non militat adversus hoc, propter dictam rationem: quia scilicet inspiratio potest ex parte obiecti fieri. Constat enim quod angelus potest ex parte obiecti voluntatem nostram movere persuasive. Et sic forte fit communiter prophetica inspiratio.

At si de inspiratione efficaci intelligendum est cum prophetia dicitur inspiratio: constat quod, cum solius Dei sit efficaciter movere voluntatem et ex parte ipsius voluntatis, ut inspirationis nomen sonat, dicendum esset quod non est ab angelo, sed a Deo immediate, non per impressionem ali- cuius formae in voluntatem, sed per actualem motionem interiorem, qua solus ipse Creator voluntatis potest eam, cum vult et quo vult, movere, iuxta illud: Cor regis in manu Domini, et volvet illud quocumque voluerit. — Haec responsio, quia formalis est, amplectenda magis videtur. Et forte propterea in littera hac nunquam meminit Auctor inspirationis propheticae, sed revelationis et illuminationis.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem centesimaeseptuagesimaesecundae quaestionis, nota quod prophetiam exigere naturalem dispositionem in propheta, potest intelligi dupliciter. Primo, de ipso dono prophetiae secundum se. Et sic constat quod exigit et aliquam dispositionem, et quod impeditur per aliquam indispositionem. Nam exigit imaginativam bene praeparatam ad ministrandum seu obsequendum propheticae visioni: quoniam divina illuminatio circumvelata est similitudinibus, ut Dionysius docuit. Et constat quod impeditur per ebrietatem et passiones vehementes et huiusmodi, quae impediunt speculationem veritatis. Nec huius oppositum docemur in littera.

Alio ergo modo intelligitur de dono prophetiae in ordine ad per se causam effectivam talis doni. Et sic dicitur quod nullam requirit dispositionem naturalem. Et dicitur hoc ad differentiam prophetiae secundum quid, hoc est naturalis, quae non solum secundum se, sed etiam in ordine ad per se causam effectivam illius, praeexigit necessario dispositionem naturalem in propheta. Quoniam causa naturalis prophetiae est natura, quae non potest operari nisi in patiente et disposito, ut patet. Sed causa prophetiae simpliciter est Deus, qui non praeexigit aliquam dispositionem, sicut nec materiam, sed potest simul totum producere. Et haec est intentio, hic est clarus sensus litterae: ut patet ex ratione litterae et responsionibus ad argumenta.

II. Sed insurgit tunc aliud dubium: Ad quid articulus iste, et quaestio ista, magis de prophetia quam de quocumque alio dono Dei: cum haec conditio, scilicet non praeexigere dispositionem in ordine ad Deum, sit conditio communis omnium quae a Deo fiunt, et est communis differentia inter naturalia et divina opera?

Ad hoc dicitur quod quaestio ista, quamvis multis aliis communis sit, appropriata tamen rationabiliter est prophetiae: non solum quia prophetia invenitur naturalis et supernaturalis; sed ut ex huius solutione quaestionis pateat quod Deus non distribuit prophetiae donum sicut animas infundit corporibus, scilicet iuxta merita materiae dispositae. Nec ideo elegit Moysen, David, Isaiam, Ieremiam, etc., in prophetas, quia ipsi habebant dispositionem naturalem ad huius donum deducentem: sed e contra, quia ipse distribuit singulis prout vult, et dedit quosdam prophetas, ideo istos disposuit convenienter ad prophetiae donum. Excluditur enim hinc error philosophorum qui prophetas iv omnes ex naturali dispositione constituerunt: ut Aristoteles, in Problematibus, et Avicenna, in VI Naturalium.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto eiusdem centesimaeseptuagesimaesecundae quaestionis, nota, circa bonitatem morum quoad passiones et actiones exteriores, quod non intendit Auctor ad prophetiam requiri bonitatem morum ex hac parte, scilicet quietis a passionibus et actionibus exterioribus, quamvis non requiratur ex alia parte, scilicet ex parte radicis, seu caritatis. Veritas enim est, et clara apud Auctorem, quod prophetia stat cum peccato mortali et damnatione aeterna: ut patet ex Domini auctoritate allata, et Hieronymi, et directo processu articuli huius respondendo ad argumenta. Sed intendit, et explicat, quod malitia morum impedit prophetiam, pro quanto impedit magnam mentis elevationem ad contemplationem spiritualium. Quod quidem verum esse constat, cum passiones sunt vehementes, et exteriores occupationes multae: sub hac enim ratione impediunt mentis elevationem. Et propterea si etiam ex hac parte aliqua inordinatio moralis, sine huiusmodi magnitu- dine vel multitudine, occurrat; vel etiam huiusmodi quies a passionibus et occupationibus extraneis fiat, non propter bonum morem, sed naturam vel speculationem, ac per hoc esset dicta quies sine bonitate morali: staret prophetia etiam ex hac parte sine bonitate morali.

II. In responsione ad quartum eiusdem articuli, nota diligenter glossam Auctoris ad textum Aristotelis aut non esse glossam, sed responsionem ad rationem Aristotelis, dicendo quod ratio illa non est vera de optimis simpliciter, sed ad hoc ex divina electione. — Aut, si est glossa, non glossa textus illius inquantum est Aristotelis, sed inquantum est philosophi. Quoniam philosophia non est nisi verorum, et constat verum vero non esse contrarium: Aristoteles autem constat quod intendit de optimis simpliciter.

Et scito quod Auctor pluries glossat Aristotelem ut philosophum, non ut Aristotelem. Et hoc in favorem veritatis.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quinto eiusdem quaestionis centesimaeseptuagesimaeseecundae, collige tres differentias inter prophetas simpliciter et daemonum. Prima est quia prophetia simpliCiter extendit se ad ea quae Deo soli nota sunt, quae sunt simpliciter procul, et non solum procul a nobis. Prophetia vero daemonum ad illa non se extendit quoad cognitionem: quamvis quoad superbiam temerariamque daemonum praesumptionem, non vereantur praedicere quae nesciunt.

Secunda est quod illa est cum illuminatione intellectus: ista non.

Tertia est quod illa nunquam falsa, haec quandoque falsa (quamvis falsitatem quandoque contineat sub specie propheticae comminationis).

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto eiusdem quaestionis centesimaeseptuagesimaesecundae, hoc solum dicendum occurrit, quod Sibyllae, quae hic inter daemonum prophetas computantur, superius, in qu. rr, art. 7, ad 3, inter personas in fide Christi explicite salvatas computari videntur. Materia siquidem haec, incerta cum sit, quoniam de individuis non pertinentibus ad fidem est; modo in unam, modo in aliam partem declinare permittitur.