Quaestio 39

Commentaria Cardinalis Caietani

In titulo, ly idem significat identitatem realem. — Ín corLoire quatuor facit: primo, reddit rationem quaesiti; secundo, refert opinionem quandam, ibi: Et quia ut Boetius; tertio, improbat eam, ibi: Sed sicut supra ostensum est; quarto, respondet quaesito, ibi: .JEx quo sequitur.

II. Quoad primum, adverte quod potuisset obiici Auctori superfluitas huius articuli: quoniam superius in quaestioneim-, de divina Simplicitate, quaesitum et determinatum fuit in Deo esse idem omnino suppositum cum essentia. Et propterea in principio huius articuli rationem necessitatis eius assignavit, intendens quod, quantum est ex parte simplicitatis, quaestio ista manifesta erat, nec iteranda: sed ex parte Trinitatis suppositorum seu personarum, ostensae postmodum in unitate essentiae, difficilis emersit quaestio, et propterea de novo discutienda: tunc enim non erat locus huic tractatui.

III. Quoad secundum, opinio, ut videtur, Porretanorum refertur, quod persona non est idem quod essentia." Quia relatio est tantum assistens, et consequenter non transit in essentiam: ergo nec persona, cum sit ipsa relatio.

IV. Quoad tertium, reprehenditur haec opinio, quod falsum antecedens assumat. Quia relatio in rebus creatis non solum assistit, sed inest. Ergo in Deo non solum adest, sed substantiale esse habet; ut latius in xxvm quaestione dictum est.

V. Quoad quartum, conclusio responsiva est: Persona est idem realiter quod essentia; ipsae tamen Personae inter se distinguuntur realiter. - Et probatur quoad utramque partem, Persona est relatio subsistens in divina natura: ergo est idem realiter quod essentia, et distincta realiter ab altera persona relative illi opposita. — Et probatur sequela: quia relatio in Deo, comparata ad essentiam, non differt re, sed ratione tantum; comparata autem ad oppositam relationem, habet distinctionem realem, et hoc vi oppositionis relativae realis.

VI. Circa illam propositionem, relatio, seu persona, non differt re, sed ratione tantum, ab essentia divina, occurrunt obiectiones Scoti, in I, dist. i, qu. rv. Vult enim quod persona et essentia distinguantur sine omni actu intellectus. Arguit.ergo rationibus et auctoritatibus.

Prima ratio est. Pater, secluso actu intellectus, habet in re entitatem communicabilem et entitatem incommunicabilem: ergo habet in se rem diversarum rationum formalium. - Probatur sequela: quia si esset res unius rationis in se, vel esset tantum communicabilis, vel tantum incommunicabilis; quorum utrumque est haereticum.

Secunda ratio est. Pater, intelligens in primo signo originis se, aut intelligit essentiam et paternitatem ut duo obiecta formaliter distincta, aut non. Si sic, habetur intentum: quia cognitio intuitiva est rei secundum esse praesens in se. Si non, ergo distinguuntur tantum in modo concipiendi: ergo ex distinctione inter éa non est hoc communicabile, et hoc incommunicabile. - Et tenet sequela: quia distinctio secundum modum concipiendi, nihil. facit in re.

Auctoritates autem sunt Augustini, in VII de Trin.: Omnis essentia quae relative dicitur, est aliquid excepto relativo. Et rursus ibidem: Si Pater non est aliquid ad se, non est ad aliud. Et rursus, de Filio: on eo Verbum quo sapientia. Ex his enim omnibus patet non idem esse formaliter in se rem absolutam et ad aliud.

VII. Ad evidentiam horum, scito quod, sicut in Deo, secundum rem. sive in ordine reali, est una res non pure absoluta nec pure respectiva, nec mixta aut composita aut resultans ex utraque; sed eminentissime et formaliter habens quod est respectivi (imo multarum rerum respectivarum) et quod est absoluti: ita in ordine formali seu ratio num formalium, secundum se, non quoad nos loquendo, est in Deo unica ratio formalis, non pure absoluta nec pure respectiva, non pure communicabilis nec pure incommunicabilis; sed eminentissime ac formaliter continens et quidquid absolutae perfectionis est, et quidquid trinitas respectiva exigit. Oportet autem sic esse, quia oportet cuilibet simplicissimae rei secundum se maxime uni, respondere unam adaequatam rationem formalem: alioquin non esset per se primo unum intelligibile a quovis intellectu. - Et confirmatur: quia Verbum Dei unicum tantum est. Constat enim verbum, si perfectum est, adaequare id cuius est,

Fallimur autem, ab absolutis et respectivis ad Deum procedendo, eo quod distinctionem inter absolutum et respectivum quasi priorem re divina imaginamur; et consequenter illam sub altero membro oportere poni credimus. Et tamen est totum oppositum. Quoniam res divina prior est ente et omnibus differentiis eius: est enim Super ens$ et super unum, etc. Et propterea, quemadmodum virtutes inferiores, non ut dearticulatae ac distinctae inter se, ad unam solis virtutem etiam formaliter elevantur; multo magis absolutum et respectivum ad unam rem et rationem formalem divinam elevantur.

VIH. Unde ad-primum Scoti, negatur consequentia. Et ad probationem eius, negatur assumpta conditionalis, Ex hoc enim quod est unius rationis in se, non sequitur, ergo tantum communicabilis vel tantum incommunicabilis: sed stat quod sit et communicabilis et incommunicabilis; et hoc propter infinitatem illius rationis formalis. Nec est mirabilius unicam rationem formalem habere utrumque, quam unicam rem: imo illud, secundum rectam philosophiam, sequitur ex hoc posito per fidem. — Poteris quoque novitiis distinguere illam conditionalem, dicendo quod est vera de una ratione formali limitata; non autem de í llimitata, ut in proposito coritingit.

Ad secundum vero dicitur, quod Pater non intelligit essentiam et paternitatem ut duo obiecta formalia secundum se: sed ut unum formaliter et multa virtualiter, ut patet ex dictis. Non ita quod in illa summa re atque ratione formali paternitas et essentia ' sint virtualiter, sed ita quod sint formaliter et realiter: sed distinctio earum est virtualiter, quia ita ibi sunt ac si essent distinctae; et rursus quia ita exercent propria utriusque, ac si essent distinctae, Unde Scotus erravit, dimittendo hunc modum loquendi, et introducendo ut propriissimum alium de distinctione formáli ex natura rei. Novus siquidem hic modus alienus valde est a divinitatis eminentia formali: dearticulat eniti eam formaliter. Is 'autem. quem nos secuti sumus, tantae rei utcumque consonat.

Ad auctoritates autem dicitur quod, quia balbutiendo ut possumus, excelsa Dei resonamus, ideo Augustinus et Doctores de essentia et relatione ut de distinctis formaliter, loquuntur. Hoc enim, ex parte rei, fundatur super hoc, quia sunt formaliter distincta virtualiter, quamvis non actualiter. Ex parte autem nostri, quia ratione obiectiva apud nos distinguuntur actualiter: sed hoc nihil in Deo ponit nisi relativam denominationem entis rationis.

IX. In responsione ad primum, adverte quod summa responsionis consistit in hoc, quod illa maxima non tenet ubi natura est absoluta, et suppositum respectivum: et hoc propter oppositionem relativam, ut patet ex supra dictis.

X. In responsione ad secundum, adverte quod argumentum confirmatur ab Aureolo contra hanc responsionem, apud Capreolum, i in mr distinctione Primi, qu. r1, sic. Effectus in actu habet causam in actu: sed non contradicere communicabile et incommunicabile, distingui et non distingui, est effectus in actu, ante omnem actum intellectus: ergo habet causam in actu. Sed causa eius est distinctio: ergo est ibi distinctio ante omnem actum intellectus. — Nec sufficit respondere quod ibi est distinctio fundamentaliter. Sic enim causa non esset in actu, et tamen effectus esset in actu; contra Philosophum, V Metaphys. et II Physic. XI. Ad hoc a quibusdam respondetur, negando minoretn: quoniam negatio, quae est alterum extremum. contradictionis, non est.actu ante opus intellectus, quoniam non est nisi ens rationis. — Sed haec responsio nihil valet. Errat enim. non discernendo inter non esse quod negatio significat in actu exercito, et inter illudmet non esse, inquantum induit rationem | entis rationis. ZZominem enim mon esse bovem, nec ens reale, nec ens rationis significat, sed non esse bovem: et quamvis, nullo. intellectu .considerante, ista propositio non esset, et illud non esse non haberet rationem entis; significatum tamen propositionis ab intellectu non pendet.

XII. Verum, argumentum potest quasi fortius fieri. Effectus in actu habet causam in actu: sed affirmationes includentes in se contradictoria, scilicet commune et. proprium, sunt effectus in actu, etc.

Unica tamen responsione ad haec omnia et similia dicitur, negando universaliter illam propositionem, scilicet quod sola distinctio est causa huius effectus. Nam iste effectus potest oriri a distinctione, ut a causa quasi univoca: et a virtualiter continente distinctionem, ut a causa aequivoca. Modo, constat quod, quando effectus potest oriri a causa univoca sola, et a causa aequivoca sola, ad positionem effectus in actu, non sequitur determinate altera causarum, sed sub disiunctione. Et: quia sic est in proposito, concedo quod effectus in actu habet causam in actu: sed illa est vel distinctio in actu, vel continens virtualiter distinctionem: et hoc secundum membrum est verum in proposito, nec aliquid obiectorum contra hoc militat. - Et bene hoc nota in omnibus materiis ubi de causa distinctionis secundum rationem ex parte rei, a Scotistis et aliis mole» staberis: hoc enim uno omnium ora obstrues.

Commentaria Cardinalis Caietani

In titulo id solum: advertendum est, quod de proposijm est quaestio, an sit vera et congrua.

II. In corpore unica est conclusio, responsiva quaesito affirmatiye, scilicet: Dicimus unam essentiam trium Personarum, et tres Personas unius essentiae. — Probatur. Divina nominantur a nobis secundum modum, non suum, sed in rebus creatis inventum: ergo essentia in divinis significatur ut forma trium Personarum: ergo dicimus unam essentiam trium, et tres unius.

Antecedens probatur: quia sic divina cognoscimus - Consequentia autem: quia in sensibilibus natura per materiam individuatur, et se habet ut forma; et individuum ut suppositum illius. - Secunda vero probatur: quia in istis forma dicitur esse suppositi; et suppositum formae, si adiectivum appositum sit determinans formam; ut patet exemplariter, Omnia enim clara sunt in littera.

Commentaria Cardinalis Caietani d

IN titulo notanter dicitur, ut hoc. nomen Deus, ad insinuandum quod praesens quaestio est de nominibus essentialibus in concreto, sive adiectiva sive substantiva sint. in corpore duo facit: primo, distinguit subiectum quaestionis, proponens, iuxta distinctionis membra, duas conclusiones responsivas quaesito; secundo, probat eas simul.

II. Quoad primum, distinctio est. Nominum divinorum essentialium. quaedam sunt substantiva, et quaedam adiecliva, — Prima conclusio est: Substantiva praedicantur de. tribus. Personis singulariter tantum, ita quod non. pluraliter. - Secunda est: Adiectiva praedicantur de tribus Personis in numero plurali.

III. Quoad secundum, probatur utraque conclusio tali ordine: primo, ponitur maior in communi; secundo, an- tequam. subsum&ier. minor in divinis, explanatur in creaturis ipsa maior, ibi: In vweaturis autem; tertio, subsumitur minor, et infertur utraque conclusio, explanando etiam Athanasii verba..

IV. Est ergo ratio ex differentia inter substantiva et adiectiva in modo significandi sumpta. Substantiva significant per modum substantiae, adiectiva vero per modum accidentis: ergo singularitas vel pluralitas substantivi attenditur penes formam. significatam, adiectivi autem penes suppositum. — Et tenet sequela, quoad primam partem, quoniam substantia, sicut esse habet ex se, ita unitatem et pluralitatem. Accidens vero, sicut esse non habet nisi in subiecto, ita unitatem et multitudinem ex ipso suscipit.

V. Circa hanc partem dubium occurrit, primo de regula: secundo, de efficacia rationis adductae.

Circa regulam quidem dubium est, tum quia, ut in dicitur plures artifices. - Tum quia s. Thomas expresse inferius, in Tertia Parte, qu. nr, art. 7, ad 2, dicit quod, si Verbum Dei assumeret duas naturas humanas, non diceretur duo homines: et tamen forma significata hominis nomine plurificaretur.

VI. Circa rationem vero, quoniam Scotus, in I, dist. xr, putat hanc rationem insufficientem, arguens contra eam sic. Terminus numeralis ponit significatum suum circa significatum sui determinabilis: sed significatum adiectivi et substantivi est idem, quoniam utrumque significat formam: ergo utrobique determinat formam; nec hoc ei auferre potest modus significandi. Igitur ratio nihil valet.

VII. Ad primum dubium dicendum est, quod differentia inter adiectivum et substantivum consistit in hoc, quod pluralitas substantivi exigit pluralitatem formae et pluralitatem suppositi: ad adiectivi vero pluralitatem sufficit pluralitas suppositorum.

Nec diminuta est propterea Auctoris doctrina: quoniam non oportuit hic exprimere nisi id in quo differt substantivum ab adiectivo. Comparanti enim ea facile apparet quod conveniunt in pluralitate suppositorum, et differunt quoad unitatem et pluralitatem formae: utriusque enim pluralitas requirit plura supposita, sed adiectivi pluralitas ' non requirit pluralitatem formae, substantivi autem sic. Sat ergo fuit hoc in loco hanc expressisse differentiam, de substantivis concretis loquendo ut differunt ab adiectivis. - Nec tamen reticuit reliquam conditionem. Quoniam superius, in qu. xxxvi, eius meminit, in destructione illius propo- sitionis, Pater est plura principia. Et clarissime eandem docuit in loco proprio, ubi scilicet opus erat, scilicet in Tertia Parte, loco allegato: ubi et reprehendit oppositam opinionem, quam ipsemet secutus fuerat in III Sent., dist. r, qu. ir, art. 5, quidquid alii dixerunt praetermittendo.

VIII. Ad secundam vero dubitationem dicitur, quod maior est omnino falsa. Quoniam per se primo terminus numeralis ponit significatum suum circa suppositum determinabilis, et hoc tam in substantivis quam adiectivis, ut patet ex dictis. Sed in concretis substantivis, quia substantiva sunt, ponit etiam significatum suum circa significatum illius. Et sic nec obiectio aliquid valet: nec modus significandi exclusus est quin operetur quod substantiva, etiam quoad formam, numerantur, seu termino numerali determinantur.:

IX. Stabilita igitur regula universali, loco maioris, ex ratione, manifestat eam Auctor in creaturis. Ubi et duo docet. Primum est, quod inter unitatem formae in pluribus suppositis divinis, et in suppositis creatis, tantum interest, quod in pluribus suppositis creatis non invenitur forma una ntmero nisi unitate ordinis: in divinis autem suppositis invenitur una numero essentialiter et indivisibiliter. - Secundum est, quod etiam in ista minima unitate attestantur res creatae praefatae regulae, ut patet in collegiatis.

X. Demum, subsumpta minore, quod essentia divina est simplex et maxime una in tribus Personis, concludit primam conclusionem, scilicet de substantivis. Et applicat eam ad differentiam inter tria individua hominis, et tria supposita divina. — Deinde infert. conclusionem secundam, de adiectivis adiective sumptis; propter Athanasium, qui substantive usus est adiectivis in Symbolo. Nec opus est ampliori declaratione.

Commentaria Cardinalis Caietani

Titulus clarus est ex praecedentibus. — In corpore duo facit: primo, refert opinionem quandam; secundo, improbat eam, simulque respondet quaesito.

II. Quoad primum, opinio quaedam fuit quod nomina essentialia ex se supponunt proprie pro essentia, sed ex adiuncto notionali trahuntur ad standum pro persona. Et est huius fundamentum divina simplicitas, qua fit quod essentia, pro qua supponit abstractum, est idem supposito, pro quo supponit concretum.

III. Quoad secundum, improbatur primo praefata opinio. Quia in proprietate locutionis attendenda sunt ambo, scilicet significatio, et modus significandi. Praedicta autem opi-. nio significationem tantum inspexit, ad quam spectat idem esse habentem et rem habitam.

Ponitur deinde altera opinio, responsiva quaesito, scilicet: Nomina essentialia in concreto, possunt proprie supponere pro personis. — Et probatur ex eodem fundamento. Ex modo significandi, Deus et similia significant naturam in habente: ergo possunt supponere pro personis. - Antecedens manifestatur inductive in ly homo, etc.

Tertio, explanatur quomodo de facto ly Deus quandoque pro persona una, vel duabus, vel tribus supponit.

IV. Circa dicta hic, tria occurrunt dubia, iuxta tria dicta impugnata ab Aureolo, apud Capreolum, in I, dist. rv, qu. r, art, 3. — Primum est, quod ly Deus quandoque pro essentia et quandoque pro persona supponit. Deus semper supponit pro habente deitatem: ergo semper pro persona. — Et confirmatur, quia ista est ratio litterae fundans responsivam conclusionem.

Secundum est, quod in ista, Deus creat, ly Deus supponit pro essentia. Actiones sunt suppositorum: ergo. — Praeterea, creatio non abstrahit a suppositis, sicut nec clare videri essentiam: ergo.

Tertium est, quod in ly Regi Mectlinini etc., ly Deo supponit pro tribus suppositis. Hoc enim repugnat praecedenti dicto. Illi enim soli qui creat, debetur honor et gloria: sed ille, per te, non demonstrat aliquod suppositum: ergo nec hic. Si hic ostendit tria supposita, ergo et ibi.

^W. Praeter haec autem tria dubia, adhuc tria alia dubia sunt circa tria dicta in responsione ad tertium: quae oportet simul cum istis tractare, ut facilior ac brevior sit disciplina connexorum. - Dicitur ergo primo in responsione ad tertium, quod differentia est inter ly Deus et ly homo in sup-

ponendo, etc. Ubi duplex est ratio dubii. Prima est. Aut ista

differentia attenditur penes suppositionem pro persona determinata; aut pro persona indistincte. Si primo modo, nulla est differentia: quia nec. Deus stat pro Patre aut Filio, sine addito; nec Aomo pro Socrate aut Platone, sine aliquo contractivo. - Si secundo modo, nulla quoque est differentia: quia sicut Aomo naturaliter supponit pro habente naturam humanam indefinite, ita Zeus pro habente naturam divinam indistincte, ut etiam s. Thomas, in I, dist. rv, dicit.

Secunda vero ratio est, quia videtur differentia haec contradicere his quae dicta sunt in corpore, dum ibi dictum est quod Deus ex se, ratione modi significandi, stat pro persona; reprehensaque est altera opinio, dicens quod supponere pro persona habet ex adiuncto notionali: hic autem in reprehensam incidit opinionem, dum dicit quod in hoc differunt ly Deus et ly homo, quod ly Deus ex se pro natura, ex adiuncto pro persona, ly homo vero e contra supponit. Manifeste namque haec videntur contrariari.

VI. Secundum autem dubium est, quod ibi dicitur hanc esse falsam, Deus non generat. Contra hoc enim. multa habes argumenta apud Capreolum, in I, dist. rv, qu. 1, art. 2; quae oportet solvere. - Aureolüs ergo arguit primo, sic. In ista, Deus non generat, ly Deus stat pro natura, ut tu dicis: ergo est vera. Probatur sequela: quia natura non generat, ut patet Extra de Summa Trinitate. — Praeterea, non generare est notionale: ergo contrahit ly Deus ad standum pro persona. Antecedens probatur: quia affirmatio et negatio sunt eiusdem generis. — Praeterea, Deus non generat et omnis Deus generat sunt contradictoriae: ergo supponunt pro eisdem. Sed in secunda supponit pro persona: ergo et in prima.

Deinde arguunt Durandus et Gregorius de Arimino quod, de virtute sermonis, vera est haec propositio; quamvis, propter erroris periculum, a Magistris non acceptetur. - Durandus quidem igitur sic. De Deo praedicantur omnia quae de personis divinis verificantur: sed ztom generare verificatur de duabus personis: ergo. — Praeterea, Deus secundum naturam est singularis, secundum vero supposita plurificatur: ergo respectu praedicatorum essentialium, habet vim termini singularis, respectu vero personalium, habet vim termini communis indefiniti; ut patet, quia dicimus, Deus est generans, Deus est genitus, et verificatur pro distinctis suppositis. Ergo et consequentia, seu concomitantia, scilicet generat et non generat, similiter verificari oportet.

Gregorius autem sic. Ista est indefinita, et habet duas singulares veras; sicut et ista, persona divina non generat, quam constat esse simul veram cum altera indefinita, scilicet, persona divina generat. Ergo non est falsa.

VII. Tertium dubium est circa rationem litterae, scilicet quod, cum dicitur, Deus non generat, datur intelligi quod generatio repugnat divinae naturáe. Hoc enim, inquit Aureolus, non est verum: quoniam ex negatione alicuius ab aliqua natura, non sequitur repugnantia; stat enim quod abstrahat.

VIII. Ad evidentiam horum, notandum est diligentissime quod inter Deum et ceteras substantias hoc interest, quod in reliquis haec duo, scilicet naturam et habens naturam, oportet sic se habere, ut habens naturam sit suppositum, natura vero sit ipsa essentia: in Deo autem habens naturam dupliciter invenitur, scilicet suppositum, ut Pater vel Filius, et singulare, idest hic Deus. Itaque in divinis consideranda sunt tria, scilicet essentia, hic Deus, et supposita divina, scilicet Pater et Filius et Spiritus Sanctus. In reliquis autem duo tantum inveniuntur, puta humanitas et Socrates: non enim Aic homo est aliud quam Socrates. 7Jic tamen Deus est Pater et Filius et Spiritus Sanctus, et generat et genitus est, etc.: de quo scriptum est, Exod. xv: Jste Deus meus, et glorificabo eum, ut in calce ultimi articuli huius quaestionis s. Thomas exponit.

Est autem ratio diversitatis, quia natura divina ex seipsa subsistit, nec mendicat subsistentiam a. suppositis, imo confert eam illis: reliquae autem naturae non subsistunt nisi in supposito. Cum autem naturalissimum sit cuique termino concreto supponere pro habente significatam formam, consequens est quod Deus primo supponat pro Aoc Deo. Et quia hic Deus significat singulare naturae divinae, ideo dicitur quod pro natura in concreto. Et quia hoc singulare est commune tribus suppositis, ideo quandoque dicitur quod stat pro. personis indistincte. Et quia est idem cuilibet supposito, et concrete significatur, ideo potest stare pro singulis personis.

IX. Ex hoc autem fundámento singillatim respondendo; et inchoando a primo dubio in responsione ad tertium, propter ordinem doctrinae; dicitur quod inter Deum et homigem in supponendo differentia attenditur quoad suppositionem pro persona indeterminate. Et stat differentiain hoc, quod Deus, sine aliquo adiuncto, reddit propositionem singularem ,, quoniam supponit pro 4oc Deo, communi secundum rem tribus personis: homo vero, sine aliquo- adiuncto, constituit propositionem indefinitam, quoniam supponit personaliter, quamvis indeterminate. Et e contra /;omo ex adiuncto constituit propositionem singularem, cum habet suppositionem simplicem, ut puta, Aomo est species: Deus vero ex adiuncto constituit propositionem indefinitam, supponendo personaliter. Et oritur hoc, ut in littera dicitur, ex hoc quod invenitur Aic Deus in rerum natura tribus personis communis: non autem Aic homo.

Nec repugnant haec dictis in corpore, ut secunda ratio obiiciebat. Quoniam in corpore articuli de potentia ad supponendum personaliter fuit sermo: et dictum est quod potest, ex modo significandi, supponere pro persona, sicut et homo. In responsione autem ad tertium, est sermo de modo reductionis potentiae ad actum. Et dicitur quod ly Deus, cum possit ex se supponere pro essentia, idest pro toc Deo, et pro persona, idest pro Patre et Filio et Spiritu Sancto; ad supponendum actualiter pro hoc Deo, non eget reducente: ad supponendum vero pro personis, reducitur per aliquid additum. In homine yero, in cuius significato non invenitur unum commune nisi ut subest intellectui, e contra accidit reductio. Unde nulla est repugnantia inter dicta.

X. Ad primum autem dubium in corpore articuli motum, breviter ex dictis patet responsio. Neganda est enim sequela, supponit pro habente deitatem, ergo pro persona: stat enim quod supponat pro oc Deo. - Nec approbo quod. alii sentire videntur, de mente s. Thomae esse quod Deus semper stat pro persona, distincte vel indistincte. Tum quia in praesenti littera expresse distinguitur quando Deus stat pro personis, etiam omnibus; et quando stat pro essentia, Tum quia aliter non salvatur differentia posita in littera in responsione ad tertium. Tum quia in ista, Deus non generat, si ly Deus staret pro personis indistincte, esset vera, utpote indefinita. Tum quia in ista, Deus est Pater et Filius et Spiritus Sanctus, seu Trinitas, ly Deus non stat pro supposito, ut in articulo sexto littera contra Porretanum dicet; sed pro una numero re communi, - Nec obstat si quandoque, supponendo pro natura, dicatur etiam supponere pro personis indistincte. Hoc enim concomitanter intelligendum est. Primo enim pro natura in concreto supponit: et quia etiam verificatur pro personis aliquando praedicatum, ideo supponere pro personis indistincte tunc, secundario tamen, acceptari potest.

Ad secundum autem dubium in corpore motum, iam patet quod arguens deceptus est, intelligens pro essentia essentiam 7n abstracto; cum tamen Auctor intelligat de essentia in concreto; cum dicit quod in ista, Deus creat, ly Deus supponit pro natura. Stat enim secundum veritatem pro hoc Deo unico singulari, communi tribus suppositis. Et propterea creationis actio, ratione illius, omnibus suppositis convenit. -.Nec est verum quod actiones sint suppositorum, universaliter: sed singularium subsistentium, quale est hic Deus. - Et nihil refert non abstrahere a suppositis huiusmodi actiones; ut de se patet.

Ad tertium autem dubium ibidem motum, dicitur quod, ut iam ex dictis patet, non repugnat, imo quandoque unum sequitur ad alterum, Deum supponere pro natura et pro omnibus personis, quamvis difformiter, ut dictum. est. Unde, licet in utraque istarum, scilicet Deus creat, et soli Deo honor et gloria, Deus verificetur et pro Aoc Deo et pro Trinitate: quia tamen Augustinus de tota Trinitate exclusivam exponit, ut in quaestione xxxi habitum est; ideo hanc in exemplum allatam puto. Oportet autem distingui hoc membrum contra primum, quia primum separatur ab eo: stat enim Deus quandoque pro natura et non pro aliquo supposito, ut dictum est.

XI. Ad secundum autem dubium motum in responsione ad tertium, circa veritatem istius, Deus non generat, ex fundamento iam dicto respondetur. Et ad primum quidem Aureoli, iam patet quod aequivocat de matura. Quoniam nos dicimus quod stat pro natura in concreto, idest pro hoc Deo; de quo falsum est dicere non generat, quamvis verificetur de deitate.

Ad secundum vero, negatur quod on generare sit notionale. Quoniam ad esse notionale requiritur quod sit aliquid speciale: non generare autem est commune, cum con- veniat etiam. naturae. - Nec ex hoc quod negatio et affirmatio sunt eiusdem generis, sequitur quod mom generare sit notionale: quoniam illud intelligitur. de genere rei, non autem in genere principii cognoscendi. Non enim, si affirmatio est propria ratio cognoscendi aliquid, sequitur quod negatio sit propria ratio cognoscendi aliquid aliud speciale: cum negatio verificetur tam de ente quam de non ente. Notionale autem propriam rationem cognoscendi sonare patet ex dictis. L

Ad tertium vero dicitur quod, quamvis nefas sit dicere omnis Deus, quoniam unus numero tantum est; respondendo tamen, negatur quod in ly omnis Deus ly Deus stet pro suppositis. Quoniam non potest distribuere nisi pro individuis deitatis: quod constat esse unum tantum. Et si tu accipis ea pro suppositis, non sunt contradictoria.

Ad argumenta autem Durandi et Gregorii breviter dicitur, quod convenientia personis sunt duplicia: quaedam propria suppositis, ut generare et generari, et similia; et quaedam communia suppositis et naturis, ut distingui, non generare, et similia. Inter quae tantum differt, quod propria trahunt terminos ad standum suppositaliter, eo quia propria suppositis sunt: communia autem, quia communia sunt, non contrahunt. Et ex hoc sequitur alia differentia: scilicet quod propria praedicata de personis, praedicantur etiam de concretis substantialibus; ex eo enim quod trahunt illa ad supponendum personaliter, non significant personale determinare essentiam, sed tantum supposita. Communia vero, quamvis verificata de personis, non praedicantur: de concretis substantialibus: ex eo enim quod non contrahunt ipsa, significaretur personalia convenire essentiae. Et propterea, quamvis concedatur, Pater distinguitur realiter a Filio; non tamen ista, Deus distinguitur realiter a Deo.

Et ex hoc patet ad argumenta tam Durandi quam Gregorii: quoniam uterque fundatur super hoc, quod quidquid praedicatur de aliqua persona, potest praedicari de. Deo. — Quamvis etiam sit aliud peccatum utriusque in hoc, quod putant quod ista, Deus nom generat, sit indefinita: cum tamen sit singularis, quoniam supponit pro Aoc Deo.

XII. Ad ultimum demum dubium dicitur quod, quamvis ex negatione non sequatur repugnantia universaliter, sequitur tamen in materia necessaria: oportet enim vel convenire vel repugnare quidquid necessario attribuitur. Constat autem quod generare et non generare Deo non nisi necessario attribui potest: cum haec non conveniant per actum voluntatis.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus, est. - In corpore duo facit: primo, refert errorem Abbatis Ioachim; secundo, respondet quaesito.

Il. Quoad primum, Abbas Ioachim, ut patet in principio Decretalium, tenuit partem affirmativam. Et fundamentum eius erat divina simplicitas, cum auctoritate Augustini male intellecta.

III. Quoad secundum, conclusio responsiva est negativa: scilicet, quod huiusmodi nomina abstracta non possunt supponere pro personis. — Et probatur. Ad veritatem propositionum oportet servare et rem significatam, et modum si- gnificandi: sed Deus et deitas habent diversos modos significandi: ergo, etc. Littera enim plana est. - Et additur confirmatio ducens ad inconveniens. Quia si de huiusmodi abstractis dicerentur personalia, significaretur distinctio in ipsis.

IV. In responsione ad quintum, adverte quod in illis verbis, possumus dicere quod essentia est res vel Deus generans, si «res» et « Deus » supponunt pro persona, mon autem si supponant pro essentia, ly supponere pro essentia sumitur iuxta propositum praesentis articuli, sci- licet pro essentia in abstracto: et non sumitur pro essentia in concreto, iuxta propositum praecedentis articuli. - Et ratio convincens ad hanc expositionem est, quia de quolibet de quo contingit negare, potest affirmari contradictorie. Et consequenter, cum de essentia in concreto falsa sit negativa, scilicet Deus non generat; veram oportet esse affirmativam contradictoriam, scilicet Deus generat. Et sic haec affirmativa est vera, non solum accipiendo ly Deus pro Patre, sed etiam pro essentia in concreto. Sumitur ergo in hac littera essentia pro essentia in abstracto.

Commentaria Cardinalis Caietani

TITULUS clarus. - In corpore est una conclusio, habens ras partes. Et est haec: Nomina tam personalia quam notionalia, si sunt adiectiva, non praedicantur de essentia; si vero substantiva, praedicantur de ea.

Et quoad primam quidem partem, satis probata relinquitur ex praecedenti articulo. - Quoad secundam vero, manifestatur ex reali identitate inter essentiam et personas singulas et omnes; et hoc respectu essentiae tam in abstracto quam in concreto; ita quod utraque est vera, essentia est tres Personae, et Deus est tres Personae; ut clare patet in littera.

Et adverte quod id quod dicitur de substantivis, licet verificetur respectu essentiae tam in abstracto quam in concreto; quod tamen dictum est de adiectivis in prima parte conclusionis, respectu essentiae in abstracto tantum intelligas. Eo quod idem est iudicium de adiectivis et verbis: ac per hoc, de quo verificatur quod generat, verificatur etiam quod est generans, et de quo negatur unum, negatur aliud; et iam patet ex dictis quantum haec differant iiic. concreti et abstracti substantialis.

II. In responsione ad secundum, dubium occurrit, Que: niam expresse in qu. vri de Potentia Dei, art. 2, ad 6, Auctor dicit non esse praedicationem. per se, cum paternitas praedicatur de essentia, imo ibi incidere sophisma Accidentis: hic autem dicit quod haec est per se, et nullo modo per accidens, Deus est Pater.

Et posset augeri dubitatio simpliciter; sed quoniam unico verbo difficultas evacuatur, pertranseo, distinguendo quod praedicatio per se est duplex: quaedam ;dentica, et quaedam formalis. Inter quas tantum distat, quod identica per se non vocatur absolute per se, sed cum determinatione, scilicet per se identica: illa autem simpliciter vocatur per se. Cum autem utrobique dicantur huiusmodi propositiones identicae, salva veritate potuit ibi dici quod non sunt per se, quia non formales, ut ibi exponitur: et hic, quod sunt per se, in latitudine identicarum, ut hic innuitur et in principio responsionis, et in intento. Intendit namque quod non accidit Deo esse Patrem, cum tamen accidat animali identificari homini. Est ergo nullo modo per accidens quoad identitatem: et tamen intervenit fallacia Accidentis quoad formalitatem. - Et sic omnia consonant: et evacuantur argumenta de praedicationibus formalibus et directis et per se, iuxta modos positos in libris Posteriorum; nihil enim horum identicam praedicationem mole- eur I, cap. stat, proprie loquendo.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN titulo, appropriari non significat proprium fieri, quoniam essentialia nulli Personae possunt fieri propria: sed significat accommodari et adaptari, ut consueverunt Doctores facere, attribuentes sapientiam Filio, quia est Verbum, etc.

II. In corpore duo facit. Primo, respondet quaesito affirmative unica conclusione: Conveniens fuit, ad manifestationem fidei, essentialia appropriari Personis. - Et probatur breviter sic. Trinitas, quamvis indemonstrabilis, est tamen notificabilis.per magis manifesta nobis: ergo convenit ipsam manifestari per essentialia: ergo essentialia convenit appropriare Personis.

Prima consequentia probatur dupliciter. Primo, quia essentialia possunt ratione naturali cognosci: personales autem proprietates non. Secundo, ex simili: sicut Personae manifestantur per similitudinem vestigii vel imaginis, ita per essentialia. - Secunda autem sequela declaratur: quia appropriatio, in proposito, nihil aliud est quam manifestatio Personarum per essentialia attributa.

Secundo, ponit duos generales modos appropriandi: scilicet per similitudinem ad propria Personarum; aut per dissimilitudinem ad imperfectiones inventas apud nos in personis eorundem nominum, puta patribus aut filiis, etc.; ut in sequenti articulo clare patet.

Commentaria Cardinalis Caietani

Titulus valde amplus est: comprehendit enim quaestiones de tot appropriatis, quot arguendo tanguntur; quae omnia in Scriptura tradita contineri videntur (1) In corpore nihil addendum puto: quoniam distinctus, ordinatus, formatus, facileque intelligibilis ex se est. Unde lectione potius quam expositione eget.