Quaestio 27

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo primo quaestionis vigesimaeseptimae, in responsione ad primum, perspice primo, Auctorem uti distinctione facta in corpore articuli, et propterea distinguere habentes maiorem caritatem in seipsos ut meliores, et ut perfectioris sunt caritatis. Hoc enim est distinguere habentes caritatem secundum communem rationem boni (nam Ssic.maior caritas constituit hominem meliorem, et consequenter magis amabilem), et secundum propriam rationem caritatis: nam sic est virtus inclinans ad actum amandi, et maior constituit hominem magis amantem.

Perspice secundo, quod in hac responsione non solum caritati tribuitur magis amare quam amari, utendo doctrina corporis articuli; sed alia fit comparatio, scilicet maioris ad minorem caritatem secundum magis et minus amare, dicendo quod maior caritas facit magis amantes. Et merito. adiunctum. est hoc. Quia si proprium est caritati amare, consequens est ut maior caritas faciat magis amare, et maxima maxime amare faciat: iuxta regulam, Sicut simpliciter. ad simpliciter, ita. magis ad magis, etc.

Et hoc quidem absolute. verissimum est respectu formalis obiecti caritatis, quod est Deus, ut patet. Sed respectu secundarii obiecti, hoc est proximi, limitatur in littera hac adiectione, scilicet, secundum proportionem amati. Et intendit quod perfectior caritas magis diligit proximum, secundum proportionem qua proximus ille est diligibilis, quam imperfectior caritas diligat proximum secundum ipsius proximi proportionem. Et hoc est dicere quod perfectior ma- gis quam imperfectior diligit proximum, attenta amabilitate proximi, Quod declaratur in littera positis duobus, altero perfectioris, altero imperfectioris caritatis. Constat enim quod perfectior est melior et magis amabilis, et imperfectior minus bonus ac minus amabilis. In amore autem mutuo istorum haec est differentia, quod minus bonus amatur a perfectiori quantum amabilis est, quia caritas perfectior non. solum adaequat, sed excedit bonitatem minus boni: melior autem non amatur ab imperfectiore quantum amabilis est, quia caritas imperfectior non adaequat bonitatem meliorem. Ex hoc ergo quod perfectior amat minus bonum quantum amabile est, et imperfectior non redamat meliorem quantum amabilis est, manifestum est quod perfectior magis quam imperfectior amat, secundum proportionem amati, hoc est attenta amabilitate obiecti.

II. In eodem articulo primo, in responsione ad: secundum, adverte quod, cum in littera dicitur quod amari quaeritur eadem ratione qua quaeritur honorari, scilicet ut manifestativum boni proprii, non est intelligendum quod haec sit per se ratio appetitus eius quod est amari: quoniam hoc falsum est. Amari enim per se ordinatur ad habendum id quod bono proprio intus debetur ab alio: amatum enim ad intima penetratur. Sed intelligendum est quod haec est ratio quare communiter ab hominibus homines appetunt amari: sic enim directe respondet argumento de accidente ut in pluribus.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo duo notanda occurrunt. Primo, diversa differentia benevolentiae ab amore actuali in parte sensitiva, et in parte intellectiva. Nam ab illo ex communibus. omni passioni. actuali, scilicet esse cum impetu; et ex propriis passionis amoris actualis, scilicet: non.subito exortu, totaliter distinguitur. Ab isto autem ex una tantum conditione secernitur, scilicet ex hoc quod amor - exigit unionem, quam non exigit benevolentia. Sed includit illam. Et ideo actus dilectionis caritatis claudit in se benevolentiam (est enim amor amicitiae), et addit, ut in littera dicitur.

Ex his autem non accipias quod benevolentia est propria voluntati: sed quod, sicut in parte sensitiva invenitur participatio amoris amicitiae, a fortiori inveniri potest benevolentia, quae minus importat quam amor amicitiae.

Nec contra hoc militant rationes in littera ex Aristotele allatae: quoniam afferuntur ad concludendam separationem benevolentiae ab amore :sensitivo, et non ad inferendam incompossibilitatem coincidentiae. Sat enim est rationibus et Aristoteli et litterae quod benevolentia non exigat conditiones quas exigit passionis amor, .ac per hoc illa potest esse sine isto. Cum quo stat quod potest coincidere, compatiendo etiam secum conditiones amoris, quas non exigit secundum se benevolentia. Sicut in littera dicitur quod coincidit cum dilectione caritatis, compatiendo secum conditionem emp scilicet: — quam eecaixiad se non exigit.

Secundo, in responsione - primum, quod illa wer tio, Amare est velle bonum: alicui, non. continet totum; sed principale pertinens ad amorem.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto, omisso tertio, advertendum est quod amari immediate significat esse immediatum terminum, non immediatum movens ad amandum, Et quia Deus secundum seipsum est immediatus et primus terminus amo- ris caritatis etiam in via, quoniam est obiectum formale eius; ideo in via etiam Deus immediate amatur, Cum. quo stat quod movet ad actum amandi in speculo creaturae, ut superius dictum est.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quinto adverte quod quaestio haec communis est caritati- viae et caritati patriae: quia est de amari ex caritate absolute, Et propterea non oportet discutere quo- modo ex parte diligentis Deus totaliter diligatur: quia, etsi hic non fit; sufficit quod fiat in patris

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto, in corpore, nota rationem quare apditus finis est infinitus: quia scilicet finis non habet rationem mensurati, sed mensurae; in mensura autem non potest esse excessus aut defectus; alioquin mensurae esset alia mensura, et sic procederetur in infinitum, Et patet sequela: quia excessus vel defectus attenditur penes aliquam mensuram quae exceditur vel a qua aliquid deficit. Et hoc fundamentum bene notato in appetibilibus et agibilibus: quoniam omnium mensura est finis, quia penes finem sumitur omnium horum ratio. Et pluries oportet hac propositione uti.

II. In eodem sexto articulo, in responsione ad tertium, Kirca illa verba: Actus interior caritatis habet rationem finis, quia ultimum bonum hominis consistit in hoc quod anima Deo inhaereat, adverte quod Auctor comparat hic actum interiorem caritatis ad actus exteriores imperatos, qui sunt ad finem, et respectu eorum dicit quod actus interior est finis: et non comparat actum interiorem caritatis ad actum, non imperatum, sed naturalem, in intellectu beati causatum a Deo praesente sub claro lumine gloriae, Tum quia talis actus, cum sit obiectum amoris, habet magis rationem finis quam ipse actus amandi; cui, ex hoc ipso quod est actus voluntatis, minus convenit ratio finis, quia ratio finis est ratio obiecti voluntatis.

Tum quia Auctor loquitur de actu quo anima inhaeret ultimo fini, scilicet Deo, ut patet in littera, ut distinguitur ab actibus quibus non inhaeremus, sed accedimus ad Deum. Visio autem Dei in patria non excluditur ab actu voluntatis quo anima inhaeret Deo, sed includit ipsam ut propriam ipsius causam. Et propterea attribuitur hic esse ultimum actui voluntatis, et propterea esse mensuram aliorum, non ut excludit visionem in patria, sed ut claudens ilam in se. Ita ut totalis adhaesio ad Deum, cuius una pars actus voluntatis, ex una sumatur parte, scilicet ex parte finis; reliqua ex parte eius quod est ad finem. Totum enim illud, et singulae eius partes, quia sunt consecutio ultimi finis, sine mensura et modo appetendum est, ita quod quanto plus, tanto melius: reliqua mensurata oportet esse.

Et haec dicta sint ne putes verba Auctoris sibi i ipsi contrariari; sed cognoscas quod, cum ex pluribus integretur consecutio ultimi finis, qui Deus est, scilicet actu intellectus et voluntatis, illius tantum partis Auctor meminit explicite quae praesenti servit proposito.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo septimo dubium ex Durando, in III Sent., dist. xxx, qu. ult., occurrit, an diligere, ceteris paribus, amicum, sit magis meritorium quam diligere inimicum. Ipse siquidem tripliciter probare nititur quod dilectio inimici est magis meritoria. Primo, quia dilectio inimici ex natura operis exigit maiorem conatum: quia est difficilior secundum se. Secundo, quia tota ratio dilectionis inimici est caritas: non autem tota ratio dilectionis amici.

Tertio, quia dilectio inimici includit dilectionem amici, ut patet. Ergo melior.

II. Ad hoc dicendum est, secundum Auctoris doctrinam, quod, ceteris paribus, dilectio amici est melior et magis meritoria. Et per se ac essentialis ratio est quia obiectum in tali dilectione est melius et magis coniunctum: ita quod est et Deo propinquius, quia melius; et diligenti propin- quius, quia magis coniunctum; ac per hoc utrique dilectionis caritativae mensurae conformius. Constat autem quod actus habens materiam per se magis consonam, ceteris paribus, est melior. Et quoniam esse meritorium simpliciter apud Deum consequitur maiorem bonitatem simpliciter (quidquid sit de merito respectu huius), ideo optime valet sequela: Actus caritatis est simpliciter melior, Ergo magis meritorius simpliciter. — Et nihil officit sive sit magis debitus sive non, ut Durandus fingit. Dilectio siquidem nostra erga Deum est maxime debita: et non. propterea perdit rationem meritorii et magis meritorii. Sed ille deceptus est declinans a merito ad meritum ab hoc. — Et rursus debuit considerare quod non est sermo de bono et meliori in communi, sed de bono et meliori secundum caritatem.

Ad primam ergo obiectionem in oppositum dicitur, cum Auctore in responsione ad ultimum huius quaestionis, quod cum duo concurrant ad virtutem, bonum et difficile, plus facit ad rationem virtuosi actus bonum. quam difficile. Et propterea non quanto difficilior ex natura operis, nisi etiam sit melior, actus iudicatur simpliciter magis meritorius. Et propterea, licet dilectio inimici sit difficilior, non tamen est magis meritoria. Sicut etiam dilectio proximi est magis difficilis quam dilectio Dei, cum sit naturalissima: non tamen est magis meritoria.

Ad secundum dicitur quod receditur ab hypothesi. Nam quaestio est, ceteris paribus. Modo, cetera non sunt paria nisi ponatur ex caritate pariter amicum et inimicum diligi, sic quod quaecumque alia ratio diligendi non consideretur.

Ad tertium dicitur quod ratio illa infert oppositum in- tenti. Quoniam dilectio inimici ut quatuor supponit eandem caritatem diligere amicum plus quam ut quatuor: quoniam eadem caritas magis tendit in obiectum propinquius quam remotum. Cum ergo dicitur, Dilectio inimici includit dilectionem amici, distinguendum est de dilectione habituali vel actuali amici. Nam si de habituali est sermo, verum assumitur, sed oppositum concluditur, ut deductum est: quia eadem caritas magis tendit in propinquum quam remotum. Et propterea neganda est sequela. Quoniam non includit illam gradualiter et aliquid addit: sed includit illam ut communem causam sui et dilectionis amici. — Si vero de dilectione actuali amici est sermo, falsum manifeste assumitur. Non enim in actu quo diligo Ioannem inimicum clauditur actus quo diligo Petrum amicum.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo octavo responsio ad tertium commendanda est memoriae: quia pluries oportet ea uti, Nihilque aliud scribendum occurrit.