Quaestio 141

Commentaria Cardinalis Caietani

SEPTIMA pars huius libri hic incipit, in qua de temperantia tractatur. Et quoniam Martinus antedictus edidit etiam tractatum de Temperantia, ubi doctrinam Auctoris ex proposito impugnat; ideo, sicut in tractatu de Fortitudine eidem respondimus, ita quoque in praesenti divum. Thomam ab eius obiectis tueri intendimus.

In primo articulo quaestionis centesimaequadragesimaeprimae, nota, in corpore articuli, quod cum ibi legis temperantiam ideo esse virtutem quia inclinat ad bonum, non aliter intelligitur quam superius dictum est, ubi posita est differentia inter prudentiam iustitiamque ex una, et fortitudinem ac temperantiam ex alia parte: scilicet quod illae directe faciunt bonum rationis, istae bonum rationis tuentur contra passionum impetus. Inclinant ergo omnes in bonum, sed diversimode: illae directe faciendo illud, istae tuendo idem. Nam temperantia, modificando passiones concupiscibilis, bonam voluntatem custodit, fovet, implet; et per haec, facere quodammodo dicitur.

In eodem articulo, in responsione ad primum, nota quod caute Auctor loquitur, dicens quod zemperantia non contrariatur inclinationi naturae humanae. Quoniam secus est de inclinationibus complexionum individualium aliquorum hominum. Contrariatur siquidem temperantia naturali inclinationi illius. qui natus est ad luxuriandum, etc. Nasci namque quosdam iracundos, quosdam intemperatos, quosdam bestiales, clarum est: sicut quosdam contemplativos, quosdam pictores, etc.

In eodem articulo, in responsione ad tertium, adverte quod, quia de nullo restat dono tractandum, ideo Auctor in principio tractatus huius expedit se de correspondentia doni ad virtutem temperantiae.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo eiusdem centesimaequadragesimaeprimae quaestionis dubium occurrit ex Martino, in tractatu de Temperantia, qu. r, circa differentiam in corpore articuli positam inter temperantiam et fortitudinem ut sunt virtutes generales. Haec inquit, opinio mihi non placet. Et contra eam tripliciter arguitur. Primo. Fortitudo, secundum quod huiusmodi, habet modum ponere timori et audaciae. Ergo est temperantia hoc modo accepta.

Secundo. Aut operatio fortitudinis ut sic habet circumstantiam debiti modi: aut non. Si non, ergo operatio fortitudinis ut sic non est virtuosa. Si sic, ergo fortitudo ut sic est temperantia.

Tertio. Audacia quandoque nimia est ad subeundum pericula belli. Tunc sic. Aut moderatio audaciae spectat ad fortitudinem ut sic: aut ut est temperantia. Si secundum quod temperantia, ergo fortitudo ut sic non est mediocritas inter timorem et audaciam. Si secundum quod fortitudo, ergo fortitudo ut sic retrahit ab his quae contra rationem appetitum alliciunt: et sic non salvatur differentia posita inter fortitudinem et temperantiam.

II. Ad hoc dicitur quod arguens aequivocat. Nam fortitudo et temperantia, ut sunt virtutes generales, non habent distinctas materias: sed distinguuntur in eadem materia: diversas habendo conditiones virtuosas. Et tamen iste arguendo accipit fortitudinem ut unam specialem virtutem. Et propterea argumenta nil valent contra Auctorem, contra quem tamen nominatim affert.

Unde ad primum dicitur quod fortitudo in omni materia dat firmitatem, temperantia autem dat modum. Negatur ergo antecedens de fortitudine ut est virtus generalis. -

Ad secundum dicitur quod operatio fortitudinis ut est virtus generalis, non habet modum nisi per temperantiam ut est virtus generalis. Et cum dicitur, Ergo operatio fortitudinis non est virtuosa: conceditur quod, nisi adsit ratio temperantiae, non est virtuosa; quoniam firmiter operari sine modo non est virtuosum.

Ad tertium dicitur quod moderari spem victoriae, ex qua audacia nimia fit, spectat ad fortitudinem ut est temperantia. Et cum infertur, Ergo fortitudo non est mediocritas inter timorem et audaciam: dicitur quod aequivocatur a fortitudine generali ad speciem fortitudinis. — Posset quoque negari sequela, dicendo quod fortitudo generalis virtus est mediocritas timoris et audaciae non ut propriae materiae, sed ut praestans firmitatem animi in eis secundum quod oportet.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo tertio eiusdem centesimaequadragesimaeprimae quaestionis dubium occurrit circa differentiam in littera positam inter motum appetitus sensitivi prosequentis bonum, et fugientis malum, quod ille praecipue contrariatur rationi ratione immoderantiae, iste ratione effectus. Videtur enim tam differentia quam eius ratio nulla. Differentia quidem, quia sicut concupiscentia boni sensibilis ex hoc est mala quia non secundum rationem est, ita timor mali, puta mortis, ex hoc est malus quia non secundum rationem est: et ita utrobique immoderantia rationi repugnat. Et similiter utrobique effectus rationem deprimit: nam sicut ex nimio timore mali ratio declinat a bono, ita ex nimio appetitu delectabilis ratio declinat a bono honesto.

Allata vero ratio in littera pro primo membro, quia scilicet bona corporalia et sensibilia secundum se non repugnant rationi, sed serviunt ei instrumentaliter ad bonum, si aliquid valet, concludit idem pro secundo membro: nam et mala corporalia et sensibilia secundum se non repugnant rationi, sed fuga eorum est instrumentum rationis ad felicitatem quae est secundum virtutem. Et propterea ex hac ratione concluditur in secundo membro quod fuga mali est mala propter immoderantiam, sicut et appetitus boni sensibilis.

II. Ad hoc dicitur quod aliud est loqui de nimio timore et amore sensibili significando per ly mimio excessum contra rationem: et aliud est loqui de eodem significando quandam magnitudinem absolute. Nam dubitare an timor nimius, hoc est excedens metas rationis, ex hoc ipso rationi adversetur, non est nisi propriam vocem ignorantis. Sed dubitare de timore sensibili magno absolute, an ex magnitudine an aliunde principaliter adversetur rationi, non est irrationabile. Et sic loquitur hic Auctor. Unde non intendit quod concupiscentia sit mala ex immoderantia, hoc est ex magnitudine, et timor non; aut quod timor sit malus ex effectu, et concupiscentia non: sed intendit quod sensibilis amor et sensibilis timor in hoc differunt quod, uterque si ponatur absolute magnus, statim ut amor dicitur nimius, sonat ex ipsa magnitudine aliquid rationi adversum: sed cum timor dicitur nimius, antequam aliquid adversum rationi insinuetur, recurrimus ad effectum, an scilicet declinare fecerit timentem a recto.

Et hoc in nostris quotidianis iudiciis experimur laudando vel vituperando. Nimis enim concupiscentes statim vituperamus, ad nil aliud spectantes quam ad ipsam concupiscentiae magnitudinem: nimis autem timentes non statim vituperamus, sed prius intuemur an ex timore declinent a bono. Haec enim prae se ferunt differentiam in littera positam inter appetitus sensitivi motum in bonum sensibile, et motum eiusdem declinando mala: quod scilicet ille hoc ipso quod nimius est (quod in littera vocatur ex immoderantia), primo et principaliter adversatur rationi; iste autem non primo et principaliter adversatur rationi ex hoc quod est nimius, sed ex hoc quod a recto abducit. Laus enim et vituperium, quae sunt ad extra, sunt signa eorum quae sunt intus.

Ex his autem patet quod non oportet obiectis aliter respondere: quoniam ex falso sensu litterae procedunt. Ad obiectionem autem contra rationem, dicitur quod ratio illa non est allata ad concludendam differentiam intentam: sed ad ostendendum quod appetitus sensitivi motus in bonum sensibile non est malus ex obiecto. Et hoc optime probat. Et ex hoc consequenter sequitur quod sit malus ex excessu rationis. Sed an sit principaliter malus ex excellentia an ex effectu, nondum deductum est ex illa ratione. Et propterea non obstat proposito.

III. Cum autem legis fortitudinem firmitatem praestare in bono rationis, non intelligas aliter quam supra, quasi fortitudo ponat aliquam firmitatem in voluntate aut ratione: hoc enim adversatur supra dictis, scilicet quoniam, firmando appetitum inferiorem, voluntas in recta volitione solidatur; sicut, dum temperantia moderatur inferiorem appetitum, voluntas in bonum rationis inclinationem protendit.

In responsione ad secundum eiusdem articuli, adverte quod responsio consistit in hoc, quod timor non eget temperatione, quia non consistit in prosecutione: sed eget firmitate, quia consistit in fuga. Et ideo, licet sit difficilioris rectificationis, non tamen spectat ad temperantiam, cuius est moderari prosecutiones delectabilium.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo quarto eiusdem quaestionis centesimaequadragesimaeprimae dubium ex Martino occurrit, in eodem tractatu de Temperantia, qu. IV, contra rationem in articulo allatam. Arguit siquidem quadrupliciter contra eam. Primo. Aristoteles, investigans circa quas delectationes est temperantia, non ex eo quod sunt maximae, seu ex magnitudine, sed ex usu loquentium investigat: quia scilicet tales appellantur intemperati.:

Secundo, quia magnanimitas et fortitudo cardinalis virtus est circa pericula: et tamen non circa maxima tantum, Et similiter mansuetudo circa iras; et tamen non tantum circa maximas iras. Et similiter iustitia et prudentia non sunt tantum circa maxima, Ergo nec temperantia circa maximas delectationes est ponenda.

Tertio. Delectationes animae, saltem aliquae, videntur multo maiores quam delectationes corporis. Et tamen circa eas non est temperantia, - Antecedens patet de felicitatis delectatione.

Quarto, quia Aristoteles, VII Ethic., probat quod tales non sunt delectationes nisi per accidens, quia consequuntur indigentiam: illae vero sunt verae et per se delectationes quae nullam indigentiam consequuntur.

II. Ad horum evidentiam, adverte duo. Primo, quod conclusio litterae est quod temperantia est solum circa delectationes tactus principaliter et proprie: ut patet ex responsione ad primum, ubi istae limitationes apponuntur. Ex eo enim patet quod temperantia secundario potest extendere se ad alias delectationes.

Secundo, quod quia temperantia est virtus cardinalis seu principalis; ac per hoc, omnium moralium virtutum quae consistunt in moderando caput est, sicut fortitudo respectu virtutum consistentium in firmitate animi: ideo oportet temperantiae, tanquam principali virtuti, principalem materiam respondere. Praecipua autem materia inter delectabilia est delectabile secundum tactum, ut in littera probatur. Et ideo temperantiae tribuitur.

Ad primum autem argumentum Martini dicitur quod locus ab auctoritate negative. nihil valet. Male siquidem cum humano ingenio actum esset, si nihil scire possemus nisi quae Aristoteles dixit.

Ad secundum dicitur quod fortitudo virtus cardinalis est circa maxima pericula tantum principaliter et proprie, ut patet in III Ethic. Et similiter dicimus de temperantia. De iustitia autem et prudentia non est ad propositum: quia illa est circa operationes et non circa passiones, ista autem est circa omne agibile; sermo autem praesens est de virtutibus principalibus circa passiones ut propriam et principalem materiam. Et propterea etiam patet exclusio mansuetudinis, quae non est virtus cardinalis. Quamvis falsum sit quod mansuetudo non sit principaliter et proprie circa maxima illius generis, ut ex supra dictis patet.

Ad tertium dicitur, cum Auctore in littera, quod non ex hoc quod delectatio est maxima, sed ex hoc quod delectatio. in tali genere, scilicet sensibilium ac regulabilium, est maxima, ponitur materia temperantiae.

Et per hoc patet responsio ad quartum. Gratis siquidem concedimus corporales delectationes esse imperfectas, et minores secundum se spiritualibus. Sed nobis sunt maximae, et valde ac crebro a bono nos abducunt.

III. In responsione ad tertium eiusdem articuli dubium ex Martino, ibidem, occurrit, non morale sed naturale, circa differentiam in littera positam inter hominem et alia animalia erga delectationes trium sensuum, scilicet odoratus, auditus et visus. Arguit siquidem multipliciter Martinus quod quaedam alia animalia delectantur in istis sensibus, secluso ordine ad gustum et tactum. Et primo inquit non haberi ab Aristotele universalem illam, scilicet quod nullum aliud animal delectetur in illis sensibus tribus secundum se: quamvis habeatur quod hoc non communiter conveniat aliis animalibus.

Deinde probat ratione. Omnis potentia perceptiva alicuius obiecti quae tristatur in improportione illius obiecti, delectatur secundum se in proportione talis obiecti. Sed visus brutorum est huiusmodi: quia contristatur in excellenti luce. Ergo delectatur brutum videndo convenientem lucem. - Et eodem modo argui potest de auditu excellentis soni.

Arguit quoque multis signis. Primo. Aves delectantur in cantu, non solum suo, sed etiam alieno. Ergo. - Patet sequela. Tum quia et in cantu suo, et in cantu alterius con-masculi, non propter tactum nec propter gustum delectantur. - Tum quia delectantur in cantu et sermone humano, utsibilis et imitationibus: audiunt, discunt, et laete post cantant aut loquuntur.

Secundo, quia canes delectantur in olfactu et visu magistrorum suorum: ut patet ex applausu.

Tertio, quia olor moriturus suavissime in aquis cantat: iuxta illud Ovidii: Sic, ubi fata vocant, udis abiectus in undis, Ad vada Maeandri, concinit albus olor.

IV. Ad haec, quantum locus iste exigit, dicitur quod ab Aristotele, non solum in III Ezhic., sed etiam in de Sensu et Sensato, capite de Odore, habetur expresse exclusio ceterorum animalium, dum dicitur quod proprium est hominis delectari in odoribus secundum se. Et rationem reddit.

Ad rationem ab arguente allatam, dicitur primo quod, si valet, concludit quod omnia animalia habentia omnes sensus, communiter delectantur in omnibus sensibus secundum se. Quod est contra arguentem.

Solvatur ergo secundo, pro omnibus: dicendo quod minor est falsa, loquendo de tristitia animali. Quilibet enim sensus et quaelibet potentia delectatione, hoc est, quiete naturali in sibi proportionato, delectatur, hoc est, quiescit; et in opposito tristatur, hoc est, repugnat illi. Sed hoc non sufficit ad delectationem et tristitiam animalem: sed ultra hoc exigitur quod interiori apprehensione cognoscatur illa convenientia aut disconvenientia proportionis coniunctae. Quod esset probandum in brutis inveniri. Apparet namque oppositum in brutis quoad odores et fetores, dum nil curare videntur de tot fetidis odoribus. Unde dicit etiam Aristoteles, ibidem: Contingit animalia fugere huiusmodi fetida, si sunt contraria tangibilibus, quemadmodum nos gravamur ex fumo et sulphure. Et eodem modo animalia declinant oculos ab excellenti luce, utpote laedente organi complexionem, sicut declinant a spinis: iam enim ut tactui contraria sentiuntur in oculis, in capite, etc.

V. Ad primum signum dicitur quod aves non delectantur in cantu quomodocumque secundum se ut est cantus, prout scilicet consonat auditui: sed ut sunt aut effectus, aut viae, aut aliquo modo se habentia ad gustabilia vel tangibilia. Non enim cantant ut secundum auditum delectentur: sed vel vocando ad coitum aut appetendo; aut ex complexione excitata natura ad voces, sicut experimur in nobis quod, congregatis multis ad cor spiritibus, cogimur clamare. Non enim cantat gallus quia eum sua vox delectat: sed ex necessitate naturae, vel propter victoriam in pugna habitam. Et, breviter, propter quamcumque causam inclinentur ad cantum, non inclinantur propter hanc, ut delectentur secundum auditum in voce tam sua quam aliena. - Quod autem laete cantent, hoc est quia causa cantus eos delectat: puta quia peperit aut concepit, aut ovum emisit, etc.; quasi ad tactum aut gustum pertinent, intus vel extra. - Nec delectantur in sermone humano aliter quam in alienis. Discunt enim aves non solum ab homine, sed aliis avibus. Sed quia naturaliter inclinantur ad quandam disciplinabilitatem, delectabiliter illam exequuntur ex naturae instinctu: non ex industria, nec ex animali delectatione circa locutiones aut voces secundum se. Accedit quam plurimum ad hoc cibi potusque indigentia: iuxta illud: Quis expedivit psittaco suum Chaere.

Quod autem canes et similia animalia delectentur odore et visu domini sui et plaudant, in promptu causa est: quia in his est relatio ad cibum, ad verbera, ad conservationem et tutelam. Et propterea contra extraneos, tanquam adversantes suo pastori et conservatori, latrant, mordent.

Ad id quod ultimo de olore dicitur, eodem modo re- - spondetur, quod non propter delectationem auditus cantat, sed ex naturae instinctu et complexione ad hoc movetur.

VI. In responsione ad quartum eiusdem articuli, dubium ex Martino, ibidem, occurrit, contra secundam responsionem hic datam arguente, dicendo quod non potest stare. Primo, quia si delectatio spiritualis, puta scientiae, retrahit a praecepto orandi, aut retrahit per se, aut per aliud. Non per aliud: quia illud non est dabile, et sine illo alio impediret. Ergo per se. Ergo per se est refrenanda.

Secundo. Si cupiditas pecuniae aut honoris non retraheret ab aliqua alia potiori et magis debita, ipsa non esset moderanda, nec circa eam esset ponenda virtus. Ergo ex hoc ipso quod delectatio spiritualis retrahit ab alia magis debita, est moderanda, etc.

Ad hoc dicitur quod delectatio spiritualis non secun- cogimur clamare. Non enim cantat gallus quia eum sua dum se, sed per aliud, hoc est propter temporis concursum quo alia debet exerceri operatio, repugnat quandoque rationi. Corporalis autem, etiam seclusa quacumque alterius impeditione, est ex proprii generis excellentia immoderata et contra rationem.

Et per hoc patet responsio ad secundum. Cupiditas enim pecuniae et honoris, etiam si non impediret alias bonas operationes, est secundum se moderanda, quia habet in proprio genere extrema vitiosa. Non sic autem est de spirituali delectatione, quae solum per accidens eget freno aut modo.

VII. In responsione ad quintum eiusdem articuli, dubium ex Martino, ibidem, occurrit, contra hanc responsionem arguente, quia multae delectationes tactus ordinatae ad conservationem naturae sunt, praeter delectationes alimenti et veneris. Non ergo bene determinantur quae sunt delectationes tactus pertinentes ad temperantiam per hoc quod ordinantur ad conservationem naturae. — Probatur assumptum de exercitio parvae sphaerae et similibus, ordinatis ad conservationem naturae, quia ordinantur ad regimen sanitatis.

Ad hoc dicitur quod limitatio Auctoris, scilicet quod delectationes tactus ordinatae ad conservationem naturae sunt materia temperantiae, videtur scientifica, et per causam propter quam sunt maximae, ac per hoc principalis virtutis materia. Ad obiecta in oppositum dicitur quod alius est ordo per se: et alius per accidens, seu ex parte ordinantis. Auctor siquidem loquitur de ordine quem delectationes per se, ex parte sui, habent: non de ordine per accidens, quem ex parte ordinantis sortiuntur. Delectatio siquidem ludi parvae spherae, et similiter venationum et huiusmodi, non per se seu ex parte sui ordinantur in conservationem naturae, sed ad animi seu sensuum quietem, et universaliter ad supervenientia naturae bona: quamvis ab isto vel illo ordinentur ad naturae conservationem. Sed delectationes alimenti et veneris suapte natura statutae sunt ut natura in individuo et in specie conservetur. Unde obiectio nil obstat doctrinae Auctoris.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto eiusdem quaestionis, omisso quinto, duluos occurrit ex Martino, in eodem tractatu, in quaestione istius tituli, An regula temperantiae sumatur ex necessitate praesentis vitae. Reprehendit siquidem Auctorem in hoc quod conclusit necessitatem praesentis vitae esse regulam temperantiae, utpote finem eius. Ait enim quod, si necessitas est regula, oportet quod per omnem rectum usum tollatur aliqua necessitas seu indigentia. Sed hoc non est verum: ut patet de recto usu non necessamentorum consummavit. Et ideo non est solvenda, sed fovenda ratio allata in corpore articuli.

Et cum obiicitur, Ergo quilibet rectus usus delectabilium secundum temperantiam tollet aliquam indigentiam: riorum quae tamen non impediunt sanitatem aut bonam: habitudinem, nec excedunt facultates et honestatem. — Affert quoque multa contra eandem conclusionem. Sed quia,. ut patebit, non sunt contra eam, omitto.

II. Ad evidentiam horum, non oportet aliunde inquirere, sed ex littera ipsa resolvere, Quoniam clare in responsione ad tertium Auctor explicat quae sit necessitas quae regula est temperantiae, scilicet necessitas congruentiae vitae; quam exprimit non solum attendi secundum corporis indigentiam et dispositionem, sed etiam secundum facultates, officia et honestatem, Unde quod implicite inchoavit ac fundavit Auctor in corpore articuli, in solutionibus argu-. respondetur quod indigentia seu necessitas regulat non solum ut suppleatur quod deficit, sed etiam ne deficiat quod est aut esse debet. Et sic omnis rectus usus delectabilium tollit aliquam indigentiam vel corporis, vel officii, vel honestatis simpliciter perfectioris: alioquin non esset rectus usus. Ut enim in littera patet, temperatus utitur necessariis ad corporis conservationem et bonam habitudinem; et congruis iuxta facultates, officia, conversationem et honestatem. Haec enim omnia tollunt aliquam indigentiam quae est vel esset sine tali usu, Nam qui convivium celebraret non consonum gradui suo et convivarum, iuxta facultates et honestatem, — non esset factum satis necessitati congruentiae praesentis vitae ac conversationis. Necessitas ergo congruentiae praesentis vitae est regula temperantiae, Secundum quam etiam imperat aliis virtutibus: puta liberalitati, urbanitati, et s qua alia opus quandoque est.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo septimo eiusdem quaestionis dubium ex Martino, in eodem tractatu; quoq 11 occurrit, arguente contra rationem litterae, qua temperantia ponitur virtus cardinalis quia moderatio, quae in omni virtute requiritur, praecipue laudatur in delectationibus tactus, quae sunt materia temperantiae. Probat ergo quod moderatio non est praecipue laudabilis in delectationibus tactus. Primo, quia moderatio ardua laudabilior est non ardua. Sed moderatio in delectationibus tactus non est ardua. Ergo.

Secundo. Moderatio in omni virtute est id quod potissime laudatur. Ergo, si temperantiae propria est moderatio, ipsa esset excellentissima virtutum. Cuius oppositum sentit Auctor. — Antecedens probatur. Quia omnia quae laudabilia sunt in virtute, ideo laudantur quia ad moderationem ordinata sunt.

Tertio. Moderatio delectationum tactus non est difficilior ceteris. Ergo non est praecipue laudabilis. - Consequentia tenet ex dictis Auctoris. — Antecedens vero probatur. Quia difficilius est vincere retrahentia a bono in materia fortitudinis, ut ipsemet Auctor fatetur. Moderatio ergo fortitudinis est difficilior.

II. Ad primum horum dicitur quod maior est vera ceteris paribus. Sed in proposito non sunt paria. Moderatio namque mansuetudinis et humilitatis, licet sit ardua, non tamen est in materia ita naturali, necessaria, communi, diuturna ac vehementer motiva appetitus nostri, qualis est materia temperantiae: ut in littera patet, in corpore articuli et responsionibus argumentorum.

Ad secundum, negatur antecedens. Quoniam moderatio proprie, ut distinguitur contra alias conditiones virtutum, non est potissima. Nec est verum quod quaecumque sunt laudabilia in virtute, laudentur in ordine ad modum: quamvis sine modo non laudabilia sint. Discrete siquidem agere potior est conditio quam moderate, et similiter rectitudo potior est: cum tamen prima prudentiae, secunda iustitiae tribuatur.

Ad tertium, negatur assumptum. Et ad probationem dicitur quod materia impediens bonum in fortitudine non eget principaliter moderatione, sed firmitate animi. Et propterea, concedendo quod difficilius vincuntur retrahentia a bono in fortitudine, non sequitur, Ergo difficilius est illa moderari: sed sequitur, Ergo difficilius est ibi bonum rationis habere. Quod gratis conceditur: sed non moderando, sed firmando, ut patet ex supra dictis. - Et si instaretur, quia audacia in fortitudine est proprie moderanda: respondetur quod virtutes iudicantur et pensantur secundum principales suos actus. Principale autem in fortitudine est firmare: moderari autem audaciam, etc., est secundarium. Et propterea laus moderaminis temperantiae praecipue tribuitur: quia ipsa pro principali actu moderari habet; et inter omnes habentes moderationem pro principali actu, ipsa obtinet principatum, ratione materiae tam communis, diuturnae, necessariae, naturalis ac. vehementer motivae.