Quaestio 87

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo primo quaestionis octogesimaeseptimae, adLo quod Auctor, in corpore articuli locans extrema, insinuat medium, quod directe satisfacit quaesito. Cum enim peccatur, unum extremum est agere contra ordinem; alterum, deprimi ab ordine. Illud est peccare; hoc est puniri.

Et quoniam nisi ex peccato dignus esset quis puniri, non iuste puniretur; ideo hoc medium, scilicet dignum esse poena, quod reatus vocatur, de quo est quaestio utrum sit peccati effectus, in corpore articuli ex extremis Auctor innuit, et in responsione ad secundum explicavit.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo secundo eiusdem octogesimaeseptimae quaelios, dubium primo occurrit, simpliciter et ad hominem, an inordinatio quae est essentialiter malum culpae, sit poena. Et simpliciter quidem dubium est ex Scoto, in XXxvI distinctione Secundi, hoc. tenente, ex eo quod poena formaliter est carentia boni convenientis voluntati et volenti; sed privatio rectitudinis debitae in actu voluntatis, est carentia boni convenientis: ergo. Probatur minor: quia magis conveniens est voluntati bonum honestum quam commodum. - Et confirmatur. Quia ablatio boni commodi est simpliciter poena. Ergo magis et maior poena est il boni iusti: quanto magis convenit voluntati, et maius est.

Ad hominem vero, Auctorem scilicet, quia ipsemet, in Qq. de Malo, qu. 1, art. 4, ad 2, tractans illud Augustini, Jussisti, Domine, et sic est, ut omnis inordinatus animus sibi ipsi sit poena, dicit quod ex eo quod inordinationem illam invite quis quodammodo patitur, immiscetur ratio poenae.

In oppositum est quia inordinatio illa ut in voluntate, esset culpa; et culpa per se esset poena, quia per se convenit culpae esse in voluntate. — Praeterea, Auctor multum esset diminutus, dicens quot modis pecatum potest esse poena, et negans formaliter, et affirmans ex parte. causae, substantiae actus et effectus, et tacens hoc.

II. Ad evidentiam huius difficultatis, sciendum est quod tenentes inordinationem culpae esse poenam, distinguunt quod ipsa dupliciter sumitur: scilicet ut est a voluntate, et sic culpa et non poena; et ut est in voluntate, et sic poena et non culpa. Quia in potestate voluntatis est primo modo, et non secundo: nam voluntas inquantum subiectum, non habet formam inhaerentem in sua potestate. Et sic est iusta, et ordinativa culpae. A Deo autem dicunt quod est ut a deserente. Et haec opinio attribuitur Magistro Sententiarum, in xxxvi distinctione Secundi. Et videtur habere multos sequaces. Quin etiam s. Thomae tribuitur, propter supradicta verba: et quia hic, loquens de peccato per se, dicit quod peccatum per se consideratur secundum quod egreditur a voluntate, sic enim habet rationem culpae, quasi praeservans se a peccato secundum omnem aliam rationem, puta secundum quod est in voluntate.

III. Verum in hac re, sicut et in ceteris, rationi simul et auctoritati Sanctorum obediendum puto. Rationes autem pro parte affirmativa, ex disconvenientia et involuntario sumuntur. Ex disconvenientia quidem, quia inordinatio actionis voluntariae magnum malum est voluntatis: ac propterea non parva est poena voluntatem illam habere. — Ex involuntario autem, dupliciter. Primo, quia talem inordinationem inesse. non est voluntarium. Secundo, quia talem inordinationem pati non est voluntarium. Constat autem et eam inesse peccanti; et peccantem pati illam, dum incurrit illam nolens illam incurrere, si posset, exercendo actum peccati.

IV. Pro parte autem negativa, ex resolutione poenae in Deum ut causam, ratio sumitur. Cum enim omnis poena iusta sit, et a Deo, ut patet per Augustinum, in libro Octoginta trium Quaest.; oportet quod inordinationem culpae esse in peccante, vel incurrere peccantem, sit à Deo. Hoc autem est impossibile. Ergo. - Consequentia est per se nota. Falsitas autem consequentis probatur: tum quia accidentis esse est inesse, ac per hoc causans inordinationem ut inhaerentem, causat eam simpliciter; tum quia peccans est malus formaliter, denominatione intrinseca, inordinatione ut inhaerente, ac per hoc a Deo. - Et haec militant contra utramque viam. Quia incurrere talem inordinationem agendo, est peccare: quod non est a Deo. Et incurrere eam recipiendo, est subiici illi, quod consistit in inhaesione: quae, ut probatum est, non est a Deo nisi in me esse peccatum sit a Deo.

V. Si quis autem consideret utrasque rationes, videbit quod primae facile solvuntur. Nam falsum in primis est quod poena sit carentia boni convenientis voluntati et volenti. Plus enim exigitur ad rationem poenae, scilicet quod sit contra voluntatem: cum consistat in pati. Secundum enim Augustinum, in I de Lib. Arbit., culpa est malum quod agimus, poena malum quod patimur. Et in libro de Fide ad Petrum: Geminum est creaturae rationalis malum: unum quo voluntarie deficit a summo bono, alterum quo invita punitur. Unde privatio iustitiae in actu est longe maius malum quam privatio commodi, et magis disconveniens: non tamen sequitur, Ergo es! magis poena, a superiori ad suum inferius affirmative. Sed bene sequitur, Ergo est peius quam poena. Et hoc verum est: quia est malum culpae, quod longe peius est.

Quae autem afferuntur ad salvandum involuntarium, parum prosunt, propter duo. Primo, quia ipsa privatio ordinis in actione culpae, non est primo et directe voluntaria; sed, ut ex supradictis patet, sufficit ad hoc quod malum culpae sit, quod indirecte et secundario voluntaria sit, quia nemo operatur aspiciens ad malum. Unde cum poena et culpa distinguantur per voluntarium et involuntarium; et sic voluntarium in privatione ut mallemus illam vitare salvo actu, constituat in eo culpae malum; consequens est ut aliter involuntarium concurrat ad rationem poenae.

Secundo, quia inhaesio, sive passio, huius inordinationis culpae, aut ponitur effectus actionis inordinatae quae est peccatum, aut non. Si ponitur effectus, aut formalis: - et tunc idem est iudicium de culpa et tali effectu; sicut idem est iudicium de caecitate et esse caecum, albedine et esse album. Si aliter, quasi sicut passio est effectus actionis, tunc non esset dicendum quod ipsa essentia peccati est poena, sed secundum suum effectum: et continetur hoc sub tertio membro. posito in littera. — Si non ponitur effectus, sed ponitur identice idem et respectu distincta, extra voluntarium non est: neque enim voluntarie tantum peccans agit, sed se in peccato ponit, et in peccato perseverat.

VI. Solutio autem quae datur a Scoto ad rationem factam pro parte negativa, quod inordinatio ista est a Deo non infligente, sed deserente, nihil omnino valet. Quia ad rationem poenae exigitur quod sit a Deo eo modo quo culpa non est ab eo: scilicet ut in ipsum resolvitur tanquam in primam causam, positive vel negative, sicut cetera iusta. Sed reduci in Deum ut deserentem, non est reduci in ipsum. ut primam causam. Ergo. - Probatur minor. Quia habere Deum ut causam deserentem, commune est culpae et poenae, est enim Deus causa mali culpae deserendo: et tamen simpliciter negatur quod sit illius causa; ut affirmatur simpliciter quod est causa poenae. Deus igitur ut deserens, non est a quo est poena, sed plus oportet addere.

Et confirmatur. Quia inter desertionem culpae et poenae hoc interest, quod Deus, respectu culpae, vult desertionem, sed non culpam: respectu poenae, vult desertionem et poenam. Et propterea etiam deserendo, est simpliciter causa poenae per voluntatem suam. Sed Deus non vult inordinationem iustitiae, quae est essentialiter malum culpae, quae ponitur poena. Ergo deserendo non est causa huius poenae, sicut nec culpae. - Probatur minor. Quia si Deus vellet inordinationem peccati esse in me, Deus vellet in me esse peccatum, me habere peccatum: quod est impossibile.

VII. Quia igitur pars negativa rationi inhaeret et auctoTitati, ideo cum dicitur, Jussisti, Domine, et sic est, ut omnis inordinatus animus sibi ipsi sit. poena, ex parte substantiae actus vel effectus, intelligitur, ut in littera dicitur. - Et hoc modo glossari potest Auctor in verbis illis in contrarium allatis: ut intelligamus poenam admixtam culpae ex eo quod inordinatio est quodammodo involuntaria, non in ipsa inordinatione peccati, sed eius inseparabili effectu. Vel dicatur correcta esse verba illa hic, dum pluries Auctor replicat nullo modo peccatum per se posse esse poenam peccati: neque enim frustra dicit et replicat ly nullo modo et ly potest.

VIII. In eodem secundo articulo, in primo modo quo peccatum ponitur poena praecedentis peccati, dubium occurrit ex Scoto, in xxxvi distinctione Secundi, qui contra hoc arguit non tanquam falsum, sed difficile et dimittendum. Quia si peccatum ponitur poena praecedentis peccati, propter subtractionem auxilii, sequitur quod peccatum secundum non est in potestate voluntatis, et voluntas non potest tunc non deficere. — Probatur sequela. Quia non est in potestate sua; nec paratum auxilium divinum, quo eget ad recte agendum absque defectu peccati.

Secundo arguit quod non simile est quod subtractio gratiae ponatur poena, et quod subtractio divini auxilii ad rectificandum actum secundum, ponatur poena. Tum quia Deus non dedit gratiam antecedenter, sicut rectitudinem actus. Tum quia carentia rectitudinis est semper novum malum; carentia vero gratiae est habituale malum. Et ex hoc sequitur quod ista rectitudo semper debet esse in potestate voluntatis, illa autem non semper, sed dum habebatur: alioquin, ut dictum est, non posset non peccare in secundo peccato, quod ponitur poena primi peccati.

IX. Ad hoc dicitur negando sequelam, scilicet quod peccatum secundum non esset in potestate voluntatis. Nam ad hoc sufficit quod sit in potestate voluntatis facere quod in se est, et quod possit singulos actus peccati vitare, et quod, quantum in se est, possit ad gratiam rehabendam se praeparare. Sed de his inferius, qu. cix, erit sermo diffusius. Sicut namque iuste subtrahitur gratia habitualis, sic consequenter auxilium divinum actuale spectans ad gratuita, quale est auxilium efficax ad non peccandum.

Ad secundum dicitur quod, quia Deus vult omnes ho- mines salvos fieri antecedenter, vult etiam eis gratiam an- | tecedenter, sicut et rectitudinem actus. Et licet carentia gratiae formaliter sit privatio habitualis, virtualiter tamen est privatio actualis auxilii ad rectitudinem actus, et multa mala nova vitanda. Et nihilominus in potestate peccatoris est. resurgere a peccato ad gratiam, sicut et recte operari, scilicet facere quod in se est. Unde dissimilitudo inter gratiam habitualem et actualem, admissa, nihil obstat.:

Commentaria Cardinalis Caietani

Omnino tertio articulo, in corpore quarti, et responsione ad secundum, dubium occurrit de conclusione et ratione una, scilicet quod peccato non debetur poena infinita iritensive, quia conversio peccati est ad commutabile bonum, et ex hac parte non est contra Deum. Falsum enim est quod peccatum ex parte conversionis non sit contra Deum: quia ex parte conversionis aliquod peccatum habet Deum pro obiecto, ut patet de odio Dei. Et ex hoc patet etiam quod non universaliter est verum quod conversio in omni peccato sit ad commnutabile bonum: est enim in huiusmodi;peccatis conversio ad incommutabile bonum nolendum, negandum, etc., ut proprium obiectum peccati. Et confirmatur: quia ipse Auctor superius in qu. Lxxit, expresse dixit quod divisio peccati contra Deum, seipsum et proximum, est divisio penes obiecta, unde peccata specificantur. Et sequitur etiam ex hoc, ut talibus peccatis debeatur infinita poena intensive.

II. Ad hoc dicitur quod, quia impossibile est aliquem habere simul plures ultimos fines, ut in principio istius operis habuimus, et necesse est peccantem habere aliquem ultimum finem; oportet ut aversio a Deo ultimo fine, sit cum conversione ad alium ultimum finem, qui, cum. non sit Deus, commutabile bomum. vocatur; Ex quoniam ultimus finis in omnibus, tam. prosequendo quam | fugiendo, appetitur, et est primum appetitum formaliter, | quamvis consequenter; consequens est utin omni peccato | sit conversio ad commutabile bonum, quamvis diversimode: quia in prosequendo bonum, salvatur conversio ad illud | directe; in fugiendo vero malum; salvatur conversio ad illud indirecte, dum. fugitur. directe malum quia, contrariatur illi commutabili bono. Peccator namque, nimis seipsum amans, ac per hoc seipsum constituens sibi ut finem ultimum; refutato Deo; amando desiderandoque inordinate aliquid, seipsum amat ac desiderat participatum in illo desiderato. Odiendo vero inordinate aliquid, non odit seipsum, sed odit illud ut contrarium sibi amato: et sic etiam in odio convertitur ad seipsum radicaliter et indirecte.

Ex hoc autem solvendum est motum dubium. Et dicendum quod peccatum esse contra Deum ex parte conversionis, potest dupliciter intelligi: scilicet praecise, vel in ordine ad commutabile bonum, Et quod contra Deum praecise nullum peccatum est ex. parte conversionis: quoniam ex hac parte omne peccatum fundatur super commutabili bono primo appetito. Sed multa peccata sunt contra Deum ex hac parte in ordine ad bonum commutabile. Et sic odium Dei est contra. Deum: habetur namque odio Deus. non praecise, sed ut contrarius,commmutabili bono nimis. amato a peccatore illum odio habente.

II. Sed contra hoc instatur: quia sicut caritas. amat Deum in se pure, ita odium Dei terminatur ad ipsum Deum in se pure, et nof ut contrarium amato bono.

Ad hoc dicitur quod Deus in seipso secundum se est quod. terminat odium; et. esse contrarium bono commutabili, est quo Deus est obiectum odii, Quoniam Deus, non est obiectum odii nisi ut apparens malus peccanti: odii enim obiectum est malum vel apparens malum, sicut amoris bonum vel apparens bonum. Nec per aliquid apparet illi Deus malus, nisi quia disconvenit bono commutabili a se amato. In ratione autem mali quod est vel apprehenditur malum alicui, clauditur privatio oppositi boni, Et propterea oportet quod, cum Deus secundum se non habeat rationem. mali nec. simpliciter nec alicuius, quia est omne bonum; si odii obiectum est, quod appreehendatur ut indutus privatione boni commutabilis nimis amati, et sub hac ratione ipse etiam in seipso obiectum sit odii, ut quod odio habetur, Et hoc sufficit ad. contrarietatem inter caritatem. et odium Dei: sunt enim. circa idem obiectum. quod; et non circa idem obiectum quo, ut patet.

Et sic salvatur littera, quod peccatum ex parte conversionis ad obiectum, non est infinitum, quia est bonum commutabile. Deus enim licet ut obiectum quod odii, sit infinitus, ipse tamen ut constat ex quod et quo, idest sub ratione mali, non est infinitus: quia non est privativum boni infiniti, sed commutabilis boni. Dic ergo quod, licet Deus sit obiectum quod alicuius peccati, nullius tamen peccati est obiectum nisi sub ratione aliqua finita, quia non nisi dependente a commutabili bono nimis amato. Et propterea nullum peccatum. ex parte conversionis est in» finitum.;

IV. In eodem quarto articulo, in responsione ad primum, adverte quod, licet peccatum ex parte sui, quia aversione aufert, quantum ex se est, a Deo PIPIESIINS suam, qua sibi debetur quod. sit omnium finis ultimus, et conversione confert divinam proprietatem. bono commutabili, reatum incurrat annihilationis, tanquam reus laesae maiestatis: — neque enim minus meretur quis privari beneficio essendi a Deo, quam. ab homine; sed constat ab homine iuste privari aliquem ipso esse, et quantum ab homine fieri potest, annihilari, dum occiditur, incineratur, dispergitur- cinis; etc., per accidens namque est ad iustitiam humanam quod remaneat. materia et anima separata; ergo multo iustius potest privari peccator ipso esse totaliter, quod non ab habente, sed ipso Deo gratioso beneficio suscepit, et conservatur: - si tamen consideretur peccatum uti stat sub statuto ordine a divina iustitia, quae perpetuam statuit poenam, sic peccatum non incurrit reatum annihilationis: quia poena annihilationis repugnat poenae perpetuitatis. Et secundum hanc distinctionem verificare potes dicta bic et alibi ab Auctore, et specialiter in xrvt distinctione Quarti, qu. rr, art. rr, qu' 1, ad: 4, ubi vult quod, de rigore iustitiae, etiam pro peccato originali meremur annihilari, Hoc enim ex nostro demerito ' intelligendo, secundum convenientiam divinae iustitiae, quae citra dignum sub materia punitiva est, dicimus. non incurri reatum annihilationis.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quinto dubium occurrit ex Scoto, in xxi distin- ctione IV Sent., volente quod poena peccato veniali respondens in inferno finietur. Probatque hoc tripliciter. Primo, quia Deus punit citra condignum. Perpetuare autem temporalem poenam, non est punire citra condignum. Ergo. Secundo, quia etiam secundum rigorem iustitiae, iniquum est poenam aeternam infligere pro illo cui secundum se debetur poena temporalis.— Nec per accidens, quia scilicet iunctum est mortali, hoc licet: quia coniunctio cum altero non facit hoc exire in infinitum istud genus culpae; ergo nec iuste respondere poenam in infinitum excedentem. Tertio, quia peccator post susceptam poenitentiam in gratia a confessore, et impletam pro parte, si recidivans in mortali decidit, pro residuo poenae illius. temporalis, in inferno temporaliter punietur. Ergo et in veniali similiter.

II. Ad evidentiam horum, scito ex littera quod, quia sola gratia est principium remissionis poenae, quia sola ponit hominem in statu capaci ex condigno remissionis non solum culpae sed poenae; idcirco remissibilitas et irremissibilitas tam culpae quam poenae, positive sumptae, attenduntur penes statum subiecti, scilicet esse in gratia vel non; et non attenduntur universaliter penes ipsa peccata. Et non advertere hoc multos decipit. Existens enim in gratia, ut Sic, habet in se unde debeatur sibi quandoque remissio omnis culpae et poenae: quia habet in se unde debetur sibi vita aeterna, quae non compatitur culpam aut poenam. Et sic statui gratiae convenit remissibilitas positive: vindicat enim sibi illam. Statui vero culpae extra gratiam, convenit irremissibilitas positive: quia si affirmatio est causa affirmationis, negatio est causa negationis. Ita quod, quia talis status fit per privationem principii omnis remissionis, caritatis scilicet et gratiae; ideo ex hoc ipso sibi vindicat irremissibilitatem, quod est habere irremissibilitatem positive.

Penes culpas autem loquendo, nulla culpa est remissibilis positive: quia nullam sibi vindicat remissionem, quia nulla ponit principium remissionis, quae est caritas. Sed aliqua, scilicet venialis, dicitur secundum se remissibilis negative, idest per non ablationem principii remissionis: peccatum enim veniale secundum se non privat caritate, Ad irremissibilitatem autem culpa se habet sic quod mortalis est irremissibilis positive, quia contrariatur caritati: venialis autem per accidens, quia scilicet est in subiecto existente in statu non capaci remissionis, Et quia temporalitas poenae respondet remissibilitati, aeternitas vero irremissibilitati, ut in littera etiam dicitur; ideo oportet esse cautum, et distinguere de debito poenae temporalis et aeternae, ut solvantur obiecta.

III. Ex his igitur respondetur argumentis. Et ad primum dicitur quod de veniali peccato dupliciter loqui contingit. Scilicet secundum se, idest solitarie sumpto: et sic ei debetur poena temporalis negative, sicut et remissibile est negative; et ut sic, negamus quod puniatur poena aeterna. Alio modo, in tali supposito. Et tunc iuxta illius suppositi statum iudicandum est: nam in supposito habente gratiam, puniendum est poena temporali; in non habente gratiam, poena aeterna. Et quoniam iudicium poenae non fit de peccato secundum se, idest solitarie sumpto, sed simpliciter ut est in hoc; ideo simpliciter dicendum est. quod peccato veniali in statu gratiae debetur poena temporalis, extra illum aeterna. Et abstrahendo ab his, nec temporalis nec aeterna positive: sed temporalis negative, quia non ponit ex se aeternitatem.

Et per hoc etiam patet responsio ad secundum. Distingue tamen ly secundum se debetur poena temporalis dupliciter intelligi. Primo, per se positive: scilicet ut culpa venialis exigat per se poenam temporalem, sicut mortale vindicat sibi aeternam. Et in hoc sensu falsum assumitur. Alio modo, solitarie et negative: sicut diaphanum secundum se est tenebrosum, quia ex se non ponit lumen exclusivum tenebrae. Et sic verum est quod veniali debetur poena temporalis: quia ex se non ponit unde poena sibi debita perpetuetur. Cum hoc tamen stat quod aliunde possit poena sibi debita iuste perpetuari, scilicet ex conditione subiecti: sicut stat quod diaphano secundum se tenebroso aliunde adveniat lumen. Et sic Scotus deceptus videtur in non distingaendo inter hos duos sensus. Neque enim iniustum est perpetuare quod conditio subiecti perpetuandum exigit: nec propterea recedit Deus a lege sua ut citra condignum puniat. Cum damnato enim, cum ex mortali annihilari meruerit, gratiose agitur quod solum perpetuantur poenae ei debitae pro quibuscumque peccatis, conservata ei substantia; iuxta illud: Misericordiae Domini quod non consumpti sumus.

Ad exclusionem autem huius responsionis dicitur, quod culpam venialem exire suum genus culpae in infinitum ex coniunctione cum alio, contingit dupliciter. Primo, quantum ad rationem culpae. Et sic dicitur quod non exit in infinitum, immo nec parum: in suo namque genere et sua specie ac quantitate manet, Secundo, quantum ad rationem remissibilis. Et sic exit in infinitum: quia de non irremissibili fit irremissibilis; et consequenter de reatu ad poenam non aeternam, transit in reatum poenae aeternae. Totum enim hoc est propter conditionem subiecti, non aliquam mutationem in ipsa culpa veniali aut eius reatu. Propter quod rectius diceretur quod in argumento est sophisma Consequentis. Non enim ex hoc solo quod culpa venialis in infinitum exit, debetur ei poena aeterna: sed ex hoc, vel ex consequentia subiecti positi extra statum satisfactionis, vel ex permanentia aeterna ipsius culpae, quia durante culpa durat poena. Unde fallacia Consequentis est a pluribus causis ad unam determinate: in proposito enim duae ultimae causae inveniuntur.

IV. Ad tertium dicitur quod etiam illa residua poena aeterna erit propter conditionem subiecti: quia, ut in littera dicitur, in responsione ad secundum, remissio poenae fit sola gratia gratum faciente. Nec oppositum putes docuisse Auctorem in IV Sent., dist. xxii, qu. r, art. 1, ad 5. Quoniam ibi reprehenditur sola similitudo causae aeternitatis poenae in veniali, et in hoc residuo. Et bene dicitur. Ut enim dictum est, in veniali causa est duplex, scilicet perseverantia culpae, et status non satisfactorius: in hoc residuo causa est solus status. Et ibi dissimilis ratio dicitur quoad. primam causam: hic vero sola secunda causa, quae communis est omnibus, ponitur.

Nec rursus accipias responsionem ibidem secundo loco datam, nisi recitative. Ipse namque ex propria mente determinat hic quod in eodem Quarto, dist. xv, qu. 1, art. ri, qu. 2, docuerat.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo sexto eiusdem quaestionis octogesimaeseptimae hoc solum notandum occurrit, quod quia, deleta macula, non remanet reatus poenae simpliciter sed satisfactoriae, ex hoc ipso manifeste liquet quod post consecutionem veniae, remanet ille qui peccavit, reus poenae satisfactoriae. Ac per hoc,si in statu satisfactorio non solvit eam, nun- quam solvet eam. Et propterea si ante satisfactionem recidivat, non satisfaciet, extra satisfactorium statum positus. Et sic nec in inferno, ubi non satisfacere, sed satis-pati poni posse a quibusdam creditur, non satisfaciet, sed aeternaliter punietur. Et in hac vita, durante statu peccati mortalis, non satisfaciet, ex defectu status.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo octavo, omisso septimo, dubium occurrit de poena spirituali. In littera enim dicitur quod ideo non sunt tantum medicinales, quia bonum animae non ordinatur in aliud bonum maius. Falsum in primis hoc est: quia bonum animae ordinatur in bonum divinum, quod est longe melius.

Inefficax deinde est. Quia inter ipsa bona animae, unum ordinatur ad aliud bonum melius. Et expedit quandoque alicui privari aliquo bono spirituali, puta confessione nominis Christi, ut cautius humiliusque resurgat; ut Petro neganti Christum accidit. Gregorius quoque, in III Dialog., sanctos viros deficere quandoque in aliqua virtute docet, ob custodiam humilitatis. Ratio igitur, et conclusio, non vera videtur.

II. Ad hoc dicitur quod, bonum spirituale in hoc differt a temporali, quod hoc non est secundum se bonum animae, sed in ordine ad aliud: bonum autem spirituale est secundum se bonum animae, per se loquendo. Et propterea sicut se habent ad hoc quod sint bona, ita ad hoc quod privationes eorum sint mala. Temporalia igitur quia in ordine ad aliud sunt bona, in ordine quoque ad aliud privationes eorum malitiam vel bonitatem sortiuntur, et poenae esse possunt: propter quod contingit esse pure medicinales. Spiritualia vero quia secundum se sunt bona animae, secundum se quoque privationes eorum sunt mala: ac per hoc nunquam sunt pure medicinae, sed quando sunt medicinales, sunt poenae et Sumponid respectu eiusdem. Et hoc intendit littera.

III. Ad primum in oppositum dicitur aed male intelliguntur verba litterae. Intendit enim quod sunt bona non in ordine ad aliud, sed secundum se: cum quo stat quod ordinentur in Deum tanquam finem ultimum. — Rursus, i intendit comparare ad bona nostra quae sunt quasi nostra bona formaliter: Deus autem est bonum obiective. — Rursus, quia obiectum et adeptio obiecti, finis et acquisitio eius, non ponunt in numerum, sed pro unico computantur; et bona animae sunt quibus acquirimus finem; pro eodem computari possunt, et nihil melius bono spirituali dici potest.

IV. Ad secundum dicitur quod per accidens contingit privari aliquem bono aliquo spirituali, propter bonum melius spirituale: sed tunc privatio illa non est pure medicinalis, sed etiam poena illius. Et sic accidit Petro de privatione gratiae, et Sanctis quibusdam de privatione alicuius spiritualis boni. Nec oppositum dicit Gregorius, quamvis solius medicinae rationem reddat in defectibus quibusdam Sanctorum.

Adverte tamen hic quod poena species mali est, quod privationem boni debiti, quando, sicut, etc., includit: ne pue omnem negationem boni spiritualis poenae rationem habere.