Quaestio 62

Commentaria Cardinalis Caietani

In primo articulo quaestionis sexagesimaesecundae, notanda sunt duo. Primo, qualitas rationis: quod scilicet ratio in. littera posita, procedit ex altera propositione credita, et altera scita. Creditur enim quod simus ordinati ad beatitudinem supernaturalem. Scitur autem quod ad proportionatas operationes per totam vitam fini supernaturali, oportet proportionata principia quoque supernaturalia adesse. Et quia conclusio sequitur debiliorem partem, ideo conclusio non est simpliciter scita. Et propterea Auctor in littera dicit quod etiam ob hoc istae virtutes dicuntur divinae, quia ex sola divina doctrina sciuntur.

Secundo, qualitas harum virtutum. Cum enim finis in operabilibus sit principium; et beatitudo, per hoc quod est finis ultimus, sit primum principium: oportet supponere quod prima principia proxima bonarum operationum, habent beatitudinem pro obiecto; sicut apparet in nobis respectu felicitatis naturalis. In parte namque apprehensiva. habemus habitum principiorum, quo inditum est ut beatitudo sit appetenda, omne bonum prosequendum, omne malum fugiendum, et si qua sunt huiusmodi beatitudini annexa: in parte autem appetitiva habemus naturalem inclinationem in bonum proprium, quae plus est quam virtus. Unde consequens est ut ad beatitudinem supernaturalem proportionaliter ordinemur in utraque parte. Et sic prima principia rectarum operationum ad huiusmodi felicitatem ordinantia ut ei commensurata, de ipso ultimo fine Deo, sed ut obiecto supernaturalis beatitudinis, erunt in intellectu et in appetitu; ita inchoantia, per modum habitus, Deum sic sumptum in mente nostra, sicut principia naturalia.stabiliunt in ea finem naturalem. Et hoc est quod in littera dicitur, quod per ista principia quae vocantur virtutes theologicae, ita ordinamur ad beatitudinem supernaturalem, sicut per principia naturalia ad finem connaturalem. Sunt ergo istae virtutes de fine, tanquam de obiecto proprio. De virtutibus autem quae sunt de his quae sunt ad finem supernaturalem, quasi proportionatae, infra erit sermo: sunt enim virtutes morales infusae, ut patebit.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo secundo eiusdem quaestionis sexagesimaesecundae, recolito eorum quae in principio Primae Partis dicta sunt de duplici ordine cognoscibilium de Deo. Et videbis quod ordo eorum quae ratione naturali comprehenduntur, subest ordini eorum quae supra naturalem sunt rationem: et consequenter Deus ipse, ut finis est supernaturalium, induit rationem ultimi totaliter finis. Et propterea in littera dicitur quod ipse Deus est ultimus rerum finis, prout nostrae rationis cognitionem excedit. Oportet igitur te cogitare quod totum universum ex naturalibus et ex supernaturalibus unum quoddam sit; et quod Deus ut finis naturalium, est quidem ultimus finis, non simpliciter, sed respectu horum; ut autem est finis supernaturalium, sic est ultimus totaliter finis rerum. Et sic est obiectum nostrae beatitudinis: quae de supernaturalium numero est; et, si non primum, propter unionem personalem in Verbo, secundum tamen locum obtinere videtur.

Commentaria Cardinalis Caietani

IN articulo tertio eiusdem quaestionis sexagesimaesecundae, In responsione ad primum, adverte quod Auctor reddit rationem indigentiae habitus naturalis in intellectu ex indigentia specierum intelligibilium ad intelligendum, non quod putet habitum naturalem in intellectu, qui vocatur intellectus principiorum, esse idem quod species intelligibiles, ut patet ex supra dictis: sed, quoniam intellectum egere speciebus intelligibilibus ad hoc ut intelligat, est intellectum non esse per seipsum in actu, ita quod possit absque superaddita qualitate exire in actum intelligendi; et ex hoc habetur quod per suam essentiam non potest vim habitus naturalis habere; et experimur in nobis aliquem naturalem habitum ad intelligendum habere, respectu scilicet principiorum tam in speculativis quam in practicis; optime sequitur quod oportet in intellectu ponere aliquem habitum naturalem. Quasi diceret: Respectu finis naturalis, oportet ponere aut habitus naturales; aut potentias supplentes vices habituum. Sed in intellectu non potest poni quod potentia suppleat vicem habitus: quod ex hoc manifestum fit, quia scilicet ex se est adeo in potentia, ut egeat adventitia specie intelligibili, si debet intelligere. Ergo oportet in eo apponere naturalem habitum. In voluntate autem, ipsa potentia vices naturalis habitus optime. praebet: quia naturaliter ex seipsa inclinatur ad tendendum in finem naturalem; et est secundum se appetitus naturaliter coaptatus, seu conformis, huiusmodi fini, etc. Et ideo non oportet in ea ponere naturales habitus. Secus autem est respectu supernaturalis finis, ut patet in littera.

Quid sit autem ista conformitas appetitus ad finem, cum de caritate tractabitur, patebit: sicut etiam de actu spei, Nunc enim in universali sermo est. Pro nunc tamen cogita, novitie, amicorum voluntates esse habitualiter conformes per idem velle et idem nolle habitualiter, idest per habitus ad haec inclinantes, quos constat esse amoris.

II. In responsione ad secundum eiusdem articuli et quaestionis, nota quod tam fides quam spes acquisita est duplex: una respectu eorum quae sub ordine creaturae, seu naturali, cadunt; altera est respectu supernaturalium, scilicet quod Deus est trinus, et incarnatus est, et aliorum huiusmodi. Et licet Auctor in littera non expresse loquatur nisi de fide et spe acquisitis respectu eorum quae sunt in potestate humana, et eas excludat a numero virtutum; si tamen attendatur ratio, videbitur quod eadem. ratione nec fides nec spes acquisitae respectu supernaturalium, sunt virtutes. Si enim advertas quod obiectum, habitum et actum pro- portionaliter sibi invicem respondere oportet, ac per hoc, obiecto supernaturali nec actus nec habitus naturalis proportionatus est; et quod virtutes oportet esse non qualescumque habitus, sed dispositiones perfecti ad optimum, reddentes actus proportionatos obiecto: consequens esse videbis quod fides et spes acquisitae respectu supernaturalium, multo minus sunt virtutes quam fides et spes acquisitae respectu eorum quae sunt in potestate humana. Si enim fides et spes acquisitae respectu possibilium nostrorum, deficiunt a ratione virtutis quia non sunt proportionatae obiectis, quia sunt de visibilibus non videndo, et de possibilibus haberi non habendo, ut in littera dicitur, et bene; quanto magis fides et spes acquisita de credibilibus et sperandis supernaturaliter, deficiunt a ratione virtutis, propter improportionem maiorem, quia scilicet ad supernaturalia ordinant secundum vires naturales. Quod enim hic sit improportio, patet. Quod maior vero, declaratur ex eo quod plus deficit actus secundum vires naturae a perfectione debita ad proportionem tanti obiecti, quam actus fidei de humanis a visione eorum. Hi enim sunt nostri ordinis, et per virtutem creatam potest mens nostra perfici de his: illi autem sunt diversorum ordinum, scilicet naturalis et supernaturalis, et non nisi per Deum infundentem potest mens proportionate perfici de illis. Unde, ut in littera dicitur, fides et spes infusae habent quod sint virtutes ex eo quod sunt divini ordinis essentialiter, et non solum quantum ad materiam: ex hoc enim habent quod actus proportionatos obiectis eliciunt, efficaces ad coniungendum obiectis. Et quamvis imperfectionem evidentiae habeant, iustum tamen est ut quod infirmum est Dei, fortius sit hominibus.

III. Ex hoc autem habes solutionem tractatorum a Scoto in xxvi distinctione III Sent. Habes enim quod ad theologicam virtutem, nisi aequivoce loquamur, exigitur quod sit divini seu 'supernaturalis ordinis essentialiter; et sic oportet haberi sola infusione divina, ut etiam in primo articulo dictum est. - Habes quoque quod aliud est loqui de habitu theologico; et aliud de virtute theologica. Nam habitus theologicos in nobis acquisitos dari, ut habitum scientiae imperfectae, qualis est theologia nostra, quae inevidens est, et opinionis, et fidei, et dilectionis, et spei, non negamus: virtutes autem theologicas acquisitas dari negamus. Et in promptu causa est: quia improportionata sunt acquisita omnia ad actus infallibiliter rectos et proportionatos supernaturalibus, ut patet ex dictis.

Commentaria Cardinalis Caietani

In articulo quarto eiusdem sexagesimaesecundae quaestionis, nota quod habitus virtutum theologicarum simul infundi, potest intelligi tripliciter. Uno modo, sic quod, quandocumque infunditur una, infundantur tunc omnes. Et hoc est manifeste falsum: quia quotidie fidelibus poenitentibus infunditur habitus caritatis, et non fidei neque spei. — Alio modo, ut quandocumque infunditur una, infundatur vel infusa sit alia. Et hoc non salvat veritatem litterae: quia non salvat simultatem infusionis. Nec est verum: quia si baptizetur adultus in peccato fornicationis perseverans, suscipit fidei speique habitum, suscipiendo characterem, et est vere fidelis; et tamen nec suscepit, nec suscipit caritatem. — Hoc ergo modo intelligitur: quantum est ex parte infundentis, et ratione infusionis; quamvis ex dispositione receptivi, vel quia perdidit unam et non alias, vel est indispositus ad unam et non alias, oppositum contingat. Et hic sensus est formalis et verus. Formalis quidem, quia infusionem, ut infusio est, iudicat. Verus autem, quia quantum est ex parte infusionis, simul omnes infunduntur. Et casus obstantes ex parte receptivi, per accidens eveniunt: accidit enim quod hic qui baptizatur, sit indispositus ad caritatem; et similiter quod hic baptizatus cadat a caritate, quam simul cum fide et spe suscepit.

II. In responsione ad tertium eiusdem articuli, habes quod spes praecedit ordine generationis caritatem, ut actus utriusque respicit Deum, cui spes innititur, et quem caritas amat: quamvis subsequatur, etiam hoc ordine, caritatem, ut actus utriusque respicit futuram beatitudinem, quae obiective est Deus ipse; quam beatitudinem spes respicit ut bonum speratum, et caritas ut amatum. Et quia virtutes istae ordinant, scilicet suos actus, ut respiciunt Deum; ideo dictum est in corpore articuli quod, scilicet ordine originis, spes praecedit caritatem.