Caput 34

CAPUT XXXIV In quo adferuntur & defenduntur nostra argu¬ menta communia contra libros Apo¬ cryphos.

Hactenus refutata sunt argumenta Papistarum tum comunia tum propria pro libris Apocryphis allata: nunc nostrae sententiae argumenta contra libros eosdem pro¬ ferenda sunt & adversus Papistarum exceptio¬ nes, si quas adferunt, defen¬ denda.

DIECTIONES ad librum Estherae, librum Baruchi, additamenta ad Danielem, libros item Tobiae, Judithae, Sapientia Salomonis, Ecclesiastici seu Jesu Siracide, & duos Machabaeorum (nam caeteros ipsi etiam Papistae apocryphos esse agnoscunt) non esse vere, id est, univoce & proprie Canonicos probari potest, tum communibus argumentis tum propriis

Communia argumenta, quae in omnes libros competunt, haec sunt:

PRIMVM. Omnes vere Canonici libri sunt diuvinitus inspiratiNullus horum librorum est diuvinitus in spiratus Ergo nullus horum librorum est vere Canonicus Major propositio est extra controversiam, quum omnibus notum sit illud Pauli 2. Timoth. 3. v.16. Tota Scriptura diuvinitus es inspirata, & illud 2. Petr. 1. v. 21. Non enim libitu hominis allata est olim Prophetia, sed acti a Spiritu Sancto locuti sunt sancti Dei homine.

Assumtio hoc prosyllogismo probatur: Nullus liber humano judicio humanoque labore & multo studio congestus & concinnatus, est livinitus inspiratus: Omnes hi libri sunt humano judicio humano. que labore & multo studio congesti & concinnati: Ergo nullas houm librorum est diuvinitus in spiratus

Prosyllogismi assumtio sic probatur inductione aliquot istorum librorum: Nam Iesus Siracides in Prologo Ecclesiastici fatetur, avum suum Jesum, postquam se amplius impendit ad diligentiam lectionis Legis & Prophetarum & aliorum librorum, qui a parentibus traditi erant; voluisse & ipsum scribere aliquid horum, quae ad doctrinam & sapientiam pertinent: Fatetur etiam se avi fui librum ex Hebraeo tantum Graecum fecisse & petit veniam sibi dari in illis, in quibus videtur sequens imaginem sapientiae deficere in verborum. compositione. At libri θεόπνουσει non ex humano judicio humanaque voluntate & industria nascuntur nec autores illorum sequuntur imaginem sapientiae, nec translatores solummodo agunt ex una lingua in aliam, nec deficiunt in verborum compositione, nec venia indigent. Ecclesiastici igitur liber humano judicio humanoque labore & multo studio compositus & concinnatus est. Sic autor historiae Machabaeorum fatetur libro secundo, capite secundo vers. 24. usque ad finem capitis se ex quinque libris Jasonis Cyrenaei breviandi illud opus causa, non facilem laborem, imo vero negotium plenum vigiliarum & sudoris assumsisse, &c. At libri vere divinitus inspirati non contrahuntur a Spiritu Sancto ex profano aliquo scriptore, nec cum tam difficili labore & negotio pleno vigiliarum & sudoris exarantur. De additionibus ad librum Estherae ait Hieronymus in Praefatione illius libri; quod eum editio Vulgata, laciniosis hinc inde verborum sinibus trahat, addens ea quae ex tempore dici poterant & audiri: sicut solitum est Scholaribus disciplinis, sumto themate excogirare quibus verbis uti potuit qui injuriam passus est vel qui injuriam fecit. De adjectionibus ad Danielem ait Augustinus tomo tertio libro secundo de Mirabilibus Sacrae Scripturae, capite trigesime secundo: De lacu vero iterum & Abacuc translato in Belis & draconis fabula, idcirco in hoc ordine non ponitur, quod in autoritate divinae Scripturae nen habetur. Adjectiones igitur illae humano arbi trio sunt additae. Idem statuendum de reliquis libris Apocryphis quod humano judicio humanoque studio conscripti sint.

SECVNDVM ARGVMENTVMCOMMVNE mnes vere Canonici libri Veteris Testamenti scripti vel dictat: sunt a Prophetis:

Nullus horum librorum scriptus vel dictatus est a Propheta aliquo

Ergo nullus horum librorum est vere Canonicus. Major propositio est certissima. Nam libri Veteris Testamenti quum allegantur in Novo Testamento, sub Mosis & Davidis aliorumque Prophetarum nomine allegantur. Luc. 24. v. 27. Christus ixorsus a Mose & omnibus Prophetis, interpretabatur illis in omnibus Scripturis quae de se scripta erant. Luc. 16. 29. respondit Abrahamus epuloni de fratribus illius: Habent Mosen & Prophetas, audiam illos: Per Mosen & Prophetas intelligens libros Scripturarum veteris Testamenti. Paulus Act. 24. 14. coram praeside Felice ait se ita servire patrio Deo, ut qui credat omnibus quae in Lege & in Prophetis scripta sunt, & Act. 26. 22, coram praeside Festo & Rege Agrippa profitetur, non se dixisse quicquam extra ea quae Prophetae ac Moses futur: praedixerunt. Rom. 1. v. 2. ait se separatum ad praedicandum Evange lium Dei, quod promiserat Deus per Prophetas suos in Scripturis Sanctis. & cap. 16. v. 28. dicit, mysterium quod a temporibus secularibus tacitum fuit, nunc factum esse manifestum, & perScripturas Prophe icas ex imperio aterni Dei ad obedientiam fidei, omnib. Gentibus de clarntum. 2. Pet. 1. 19. Scriptura Veteris Testamenti vocatur λόῳ ωροφιτιιος, sermo Propheticus. Hebr. 1. vers. 11 dicitur, Multis vicibus multisque modis olim Deum locutum Patribus in Prophetis, ultimis diebus hisce loquutum esse nobis in Filio. Ex his testimoniis omnibus manifestum est, Majorem propositionem verissimam esse, nempo Omnes vere Canonicos libros Veteris testamenti promulgatos esse a Prophetis.

Assumtionem his statuminamus prosyllogismis. Primus est: Nullus liber post Malachiae tempora scriptus, est a Propheta aliquo profectus

At omnes hi libri controversi, sunt post Malachiae tempora scripti:

Ergo nullus eorum est a Propheta aliquo profectus Majorem prosyllogismi primi sic stabilimus: Si Malachias fuit. ultimus Propheta Iudaeorum, inter quem & Iohannem Baptistam nullus omnino Propheta intercessit, tum profecto nullus liber post Malachiae tempora scriptus, est Prophetae alicujus. Quod antecedit verum est: Ergo & quod sequitur. Antecedens colligi potest ex fine Malachiae, qui ita habet: Recordamini Legis Mosis servi mei; cupraecepi in Chorebo perferenda ad totum Israelem statuta & jura. Ecce ego missurus sum vobis Elijam Prophetam, antequam veniat dies. lehovae maximus & reverendus: Vt convertat cor patrum ad filios & cor filiorum ad patres ipsorum, ne veniens percutiam terram anathemate, quasi dicat, non est quod jam plures prophetas exspecteti usque ad Elijam Messiae anteambulonem, hoc est, Johannem Baptistam, sicut Christus ipse interpretatur. Hinc omnium confessione. Malachias ultimus Propheta fuit.

Secundus prosyllogismus assumtionis. Omnes libri Prophetici Veteris Testamenti sunt Ecclesiae traditi lingua sancta seu Hebraea perscripti:

At hi libri non sunt traditi Ecclesiae lingua sancta seu Hebraea ripti per

Ergo non sunt libri Prophetici veteris Testamenti.

Tertius prosyllogismus assumtionis. Hos libros non esse a Prophetis scriptos tum autores librorum testantur, tum agnoscunt veteres Patres. Nam autor historiae Machabaeorum ingenue faretur, se epitomatorem agere quinque librorum Iasonis Cyrenaei qui Gentilis fuit. Iesus Siracides itidem aperto fatetur, Ecclesiasticum ab avo suo Jesu scriptum, qui si e numero Prophetarum fuisset, Siracides minime reticuisset ad conciliandam libro autoritatem. Augustinus lib primo Retractationum, cap. decimoait, librum Ecclesiastici non esse ejus, quem certi simus appellatum esse Prophetam. Adjectiones ad librum Danielis Hieronymus & Augustinus appellant fabulas: a Prophetis autem fabulae conscripta non sunt

TERTIVM ARGVMENTVM.

COMMVNE, Omnes libri univoce Canonici continent veritatem divinam divinitus materia & forma in singulis partibus ipsorum universe, sit ut per se toti infallibilis sint veritatis:

At hi libri controversi nequaquam continent veritatem divinam diuvinitus materia & forma in singulis partibus ipsorum universe, sic ut per se toti infallibilis sint veritatis:

Ergo non sunt univoce Caninic. Assumtionem certissimam esse aliquot rationibus probabimus Prima est, quia hi libri pugnant cum iis Scripturis, quae citra controversiam sunt vere Canonicae & prima veritas, ut inductio se quens ostendet per omnes hos controversos libros.

Adjectiones ad librum Estherae pugnant cum capitibus illius bri certo Canonicis, ut ex inductione locorum pugnantium patet: PRIMo dicitur cap. 11. 2. Mardochaeum anno secundo Artaxerxis: fuisse virum magnum & administrum in aula Regis: in Hebraeo nihil de Artaxerxe, nihil de Mardochaei dignitate: nam latebat obscurus, quum Esther pupilla ad regem Assuerum adducta est, & cum Haman paulo post suspendendus esset, ad dignitatem demum aulicam evectus est. SECUNDO eodem cap. 11. ver. 3. dicitur, Mardochaeum fuisse de numero captivorum, quos Nebucadnetzar cum Jechonia. deportavit. Inscitum Chronologum, qui a seculo Jechonia ad aetatem Artaxerxis Longimani usque (hunc enim Artaxerxem vult intelligi Bellarminus) hominis unius vegetam aetatem produxerit. quasi Mardochaeus expleto jam anno aetatis centesimo sexagesimo. quinto ut Bellarminus ipse supputat, vir adhuc vegetae aetatis fuerit At nihil tale de Mardochaeo reperitur in divino Canone: non enim Mardochaeus ipse Jechoniae tempore, sed Risch abavus ipsius fuit deportatus, ut legitur Esther 2. 5. & 6. Vir Iudaeus erat Susis in urberegia, cujus nomen Mardochaeus filius Iairis, filij Schimhi, filij Rischi Binjaminitae: Qui deportatus fuerat Ierosolymis cum Iechonia. Pronomen Qui refertur ad proxime antecedens nomen Risch, non ad nomen remotius Mardochaei. Qua de re Iosephus Scaliger libro sexto de Emendatione temporum, pagina quingentesima quinquagesima quinta Editionis Plantinianae Anno 1598.

Excipit seu respondet Bellarminus duo: UNUM, non esse incredibile, Mardochaeum tempore Artaxerxis Longimani jam superasse anium 165. quando diu postea S. Paulus Eremita annum attigerit 115. S. Hieronymo teste, & ipse Bellarm, viderit senem annorum centum & quinque ita robustum & vegetum ut multos adhuc annos supervicturus videretur. ALTERUM, quod Scriptura dicit, Mardoch fuisse translatum in Babylonem cum Rege loachimo, recte intellig. posse, etiamsi nondum natus fuisset Mardochaeus: Siquidem trans ferri potuerit, non in se, sed in majoribus, quemadmodum Lorobabete & Iosue dicantur rediisse Ierosolymum ex captiaitate quam transtulerat Nebucaeinetzar 2. Esdraτ. & tamen Zer. babelem natum esse in captivitate Maith. 1. & idem verisimile esse de Iosue sitio Iosedech, Et Genes. 46. ac Deuter. 10. legi, intrusse in AExyptum cum Iacobo septuaginta animas, in quo numero comprehendentur duo filij. Iosephi, qui nati erant in AEgypto, nec alis ratione cici possint in AEgyptum esse ingressi, nisi quia Ioseph, in cujus lumbis ipsi erant, in AEgyptum intraverat

REPLICAMUS ad primam exceptionem, in ea comparationem admodum dissimilem esse: quia S. Paulus Eremita attigit annum aetatis I1c. sed decrepitus tum fuit & mortuus est, & is ab aunis 165. adhuc distabat so: annis, ut superfluum sit de sene Bellarm, quic. quam adijcere: at de Mardochaeo necesse fuerit statuere, eum annc aetatis 165. adhuc vegeto corpore fuisse, quia duodecim demum annis post, id est, aetatis 177. ad summam administrationem regni evectus, multos deinde annos officio in aula Persica negotiosissiune & laboriosissimo praefuit. Certe si Bellarmini conjectura vera esset. superasset Mardochaeus vigore & robore Mosen qui anno aetatis pentesimo vigesimo mortuus est; Deuteron. trigesimaquarta, vers septimo. Quod quia vere miraculosum fuisset in Mardochaeo, Scriptura nequaquam tacuisset

Quod ad secundam exceptionem attinet, singit primo Bellarmi, nus Scripturam dicere, quod illa nusquam dicit, nempe Mardochae lum translatum fuisse in Babylonem cum Rege Joachimo: ideo in erpretatio Bellarmini otiosa est & minime solida, quia vitrea subtilitate est. Deinde 2. Esdr. seu lib. Nehemiae capite septimo vers. se ptimo, non dicitur Zerubabelem & Josuam a Nebucadnetzare in Babyloniam deportatos, sed eos adscendisse Jerosolymam e captivitate illius deportationis quam deportaverat Nebucadnetzar. Tertio nec Genes. 46. nec Deuteron. 10. dicitur, septuaginta animas cum acobo venisse in AEgyptum. Aliter Moses loquitur: Nam Genes46. vers. 26. & 27. sic legitur: Omnes animae quae ingressae sunt cum lacobo in AEgyptum, egressi e femore ejus, exceptis uxoribus filiorum Iacobi, omnes animae sexaginta sex erant. Filij autem Ioseph qui editi sunt ei in AEgypto, sunt animae duae: sic omnes animae familiae Iacobi, qui venit in AEgyptum, sunt septuaginta. Ita Moses primumdicit, quot animae ingressae sint cum Jacobo in AEgyptum, nempe sexaginta sex, ij videlicet qui egressi erant e femore ejus: deinde generalem summam recenset familiae Jacobaeae, quae venerat in AEgyptum, comprehendentem simul Jacobum, Josephum & duos ejus filios, & dicit fuisse numero septuaginta. At Deuteron. 10. vers. 22. sic legitur: Ad septuaginta animas descenderunt patres tui in AEgyptum: nunc autem disposuit te Iehova Deus tuus, ut sis sicut stellae coeli multitudine. Quis non videt, Mosen non praecise numerare quot cum acobo descenderint in AEgyptum, sed ωσ ἐν ωλατει, ut ajunt, loqui, rotundandi numeri gratia, quod historicis est solenne? Proinde Belarminus non interpretatur Me sen, sed phrasin suam in cerebro Jesuitico natam & Mosi affictam

Hactenus ostensi duo loci in adjectionibus libri Estherae pugnantes cum Scripturis certo Canonicis

TERTIO, in adjectionibus istis maritus Estherae dicitur fuisse Artaxerxes nempe Longimanus, ut vult Bellarminus: at Scriptura citra controversiam Canonica dicit fuisse Assuerum, id est, Xerxem illum Magnum.

Contra Bellarminus in hunc modum conatur probare, Artaxera xem Longimanum fuisse maritum Estherae: Assuerus maritus Etherae vel fuit Assuerus Darii Medi pater, vel Cambyses, vel Darius Hystaspis, vel Artaxerxes Mnemon, vel Artaxerxes Longimanus At neque Darij Medi pater, neque Cambyses, neque Darius Hystaspis, neque Artaxerxes Mnemon: Relinquitur ergo ut Artaxerxes.

RESP. Ex imperfecta enumeratione conclusio est vitiosa: nam Xerxis illius Magni, qui ante Artaxerxem Longimanum fuit, nulla facta est mentio, & is Xerxes Magnus fuit Estherae maritus. Nihil dicam de confusa recensione & omissione etiam aliorum quorundam Regum Petsicorum. Reges enim Petsarum post Cyrum fuerunt; Cambyses, quo mortuo regnum injusto titulo sibi usurpavit. Smerdis seu Sphendadates, ut a Ctesia appellatur, Magus qui se fratrem Cambysis Tanyoxarxen esse mentitus fuerat. Ideo plerunque inter legitimos Reges non numeratur; hoc interfecto Darius Hystaspis, Xerxes Magnus, Artaxerxes μακροχειρ seu Longimanus, Xerxes junior, qui post aliquot dies regni interfectus, ideo: ulgo inter reges non recensetur, Darius Nothus, Artaxerxes Mnemon, Darius Ochus, Arsames & Darius Codomannus. Ex his Xerxes ille Magnus, qui contra Graecos bella gessit, fuit matitus Estherae, quae a Ctesia appellatur Aμεσοις, prius vocata Hadassa quam ad thalamum Regis veniret, eaque non uxor, sed mater Artaxerxis Longinani fuit.

QUARTO, Hamanem fuisse Agagaeum in vere Canonica histotia legitur; erant autem Agagaei genere Amalechitae: at illae Apocryphae accessiones dicunt fuisse gente Macedonem: Papani nos vero doceant, quemadmodum qui Agagaeus est, Macedo esse possit: Bellarminus objectionem hanc affert, sed corrumpit, ut eam declinet, nihilque respondeat, quia quod responderet, non inveniebat,

QUINIO, refertur cap. 11 & 12. Bigthanem & Tereschum Eunuuchos contra regem conspirasse anuno secundo regni ejus: at cap. 2. quod vere Canonicum est, legitur conspirationem illam contigisse anno septimo Assueri.

Excipit Bellarminus, narrationem insidiarum quae habetur cap12. in Latinis Bibliis, ad initium libri pertinere atque ibi narrari insidias per anticipationem easque anno septimo, non autem anno secundo, ut videatur colligi ex capite undecimo, cujus verba debeant ex¬ tendi tantu in ad fomnium Mardochaei, non etiam ad insidins Eunuchorum.

REPLICATI0. Exceptio Bellarmini contextu & continuatione capitis 11. & 12. aperte refellitur. Nam versu ultimo capitis undecimi dicitur Mardochaeum expergefactum post somnium quod viderat retinuisse illud animo suo & omni ratione voluisse cognoscere illud usque ad voctem: & mox initio capitis duodecimi subjicitur, quic centem euim cum Bigthane & Tereicho in vestibulo, conjurationem illorum intellexisse. Non ergo fuit inter somnium Mardochaei & insidias Eunuchorum intervallum quinque annorum, ut Bellarminus somniat, sed diri unius. Anticipationis vero species qua usum dicit ciellarininss historicum, & est conimentitia & contextui narrationis reclamat.

SEXTO, dicitur capite 12. v. 5. Regem dedisse Mardochaeo ad ministerium aulicum, ante maleficia Hlemanis, evecto donaria ob detectam conjutatiorem Bigthanis & Tereschi: & capite 6. v. 3. ver. divinae historiae dicitur, non fuisse ei collatum quicquam usque ad cum diem quo suspensus est Haman, nempe multis demum annipost detectam conspirationem.

Bellarminus negat hoc habere difficultatem: Imo vero habet sic ut eam Fellarminus non dissolverit, sed auterit; siquidem nolens volens fateri cogitur Mardochaeum non habuisse mercedem pro detectione insidiarum, quando rex jussit sibi annales relegi: habuisse tamen postea aiplissimam mercedem, quae capite sexto describitur. Si Mardochaeus honores & munera pro detectione insidiarum posrelectos demum a Rege annales accepit, ut fatetur Bellarminus, tum falsa est narratio capitis duodecimi, in qua legitur, post data Mardochaeo officia aulica & munera, Hamanem quaesivisse ei malefacere, & populo Judaice

SEPTIMo, dicitur cap. 12. v. 6. Hamanem quaesivisse malefacere Mardochaeo & populo Israelitico, propter duos illos Eunuchos Regis: At vere divina historia cap. 3. longe aliam causam narrat offensionis & irae Hamanis in Mardochaeum, quia videlicet Mardo chaeus noluerit Hamanem adorare, quanquam tex praeceperat, ut omnes Hamani se incurvarent genua coram ipso flectentes. Tum nequaquam est verisimile tantis hionoribus a Rege affectum, justumsupplicium quod de conjuratis sumtum fuerat vindicare voluisse

OeTAvo, narratur cap. 15. Regem irato vultu intuitum fuisset Estheram ad se venientem eamque deliquium animi passam; at contrarium dicitur cap. 5. 2. nempo Estheram visam a rege obtinuisse gratiam in oculis ejus

NON0, dicitur cap. 16. v. 13. Hamanem expetivisse reginam Estheram cum tota illius gente ad interitum: at vera historia habet ignotum fuisse aulae regiae atque adeo ipsi etiam Regi & Hamani, Estheram Reginam e gente Judaeorum esse & Mardochaeum Estherae propinquum, donec Regina ipsa, eo ipso die quo Haman suspensus est, Regi id declaravit

DECINo, caput decimumsextum continet literas Regis Artaxerxis, tum argumento plurimum discedentes ab illis literis, quae rum summam recitat vere divina historia cap. 8. vers. 11. & sequentibus: tum a forma rescriptorum Regum Petsicorum dissidentes quae rescripta nunquam mutari licuisse, libri Danielis & Ezrae, quit etiam ipsius Estherae, aliquot locis evincunt; at istae supposititiae lite rae mutari solitae rescripta regum Petsicorum ostendunt. Haec omnia evidenter demonstrant, additiones istas libro Estherae assutas cum vere Canonica Scriptura pugnare, & cum ea nullo modo conciliari posse

ADIECTIONES AD DANIELEM itidem pugnant cum vere Cahonicis Scripturis. Nam PRIMo, capite decimotertio, versu quadragesimoquinto dicitur, Danielem fuisse puerulum seu puerum juniorem, cum rex Astyages, cui Cyrus successit, Babylonem obtineret. At Danielis primo commemoratur, Danielem a Nebucadnetzare Magno cum Jehojaltimo Rege Judaeorum in captivitatem abductum, ad munia Regi praestanda, ab Aschpenazo aulicorum praefecto seu aulae Magistro educatum triennio, eoque exacto cum existimatione & magna dignitate ministrasse Regi, & captie secundo commemoratur, eum dominatorem constitutum in tota provincia Babyloniae, fuisseque summum praefectum praetorio & admis sionalem (ut Imperatores in Codice vocant) maximum, Jam Danic abductus est in captivitatem anno mundi 3354. juxta supputationem Abrahami Bucholceri; finis vero Monarchiae Chaldaicae incidit juxta eundem in annum mundi 34 34. sunt igitur anni a captivitate Danielis usque ad finem Monarchiae Chaldaicae octoginta, quibus adde tot annos, quot habere potuit Daniel cum captivus abduceretur, quibusque jam ingenio valeret & aptus esset ad intelligendam omnen sapientiam percipiendamque notitiam; tales enim pueros Rex Nebucadnetzar eligi jusserat. Cui igitur persuadebitur, Daniclem sinita Monarchia Chaldaica, id est, natum jam ad minimum nonagin ta annos, adhuc puerulum fuisse

Excipit Bellarminus, Historiam Susannae contigisse longe ante tempora Cyri, cum Daniel revera esset puer, & ideirco nierito a bud Graecos poni in principio libri. Quod autem dicitur in fine cap. 13. de Astyage & Cyro, non referri ad historiam Susannae proxime narratam, sed esse initium alterius historiae sub Cyro. Itaque in Graecis codicibus historiam Susannae esse primum caput totius libri: illae autem verba de Astyagis morte, poni in principio ultimi capitis, ubinarratur historia Belis destructi & draconis interfecti¬

REPLICATIO. Ecllarminus petit principium, & ea affirmat quae contextui adjectionum istarum repugnant. Deinde Graeca editio ad quam provocat Bellarminus & in qua additiones istae eo modo dispositae sunt, quo Bellarminus ait, est nova Sixti V. EomanPontificis autoritate sic adernata: veteres vero editiones Graeca¬ Aldina, Complutensis & aliae longe alium ordinem habent. Inde manifestum est, quid sit tribuendum novae Editioni Graecae Sixtinae.

SECUNPo dicitur eodem cap. 13. Astyagem ante Cyrum Babylone regnasse: At vere divina historia de Astyage nihil habet, sed commemorat regnasse Babylone inde a caetivitate populi Judaici Vebucadnetzarem Magnum, Evilnierodachum filium ejus, Belschatzarem nepotem ejus, cui successit Cyrus 2. Chron. 36. 20. qui Dario Medo cui antea Cyaxari nomen fuit, sponte administrationem Babyloniae concessit, ut apparet ex Dan. 6. versu primo & ultimo cum quo consentit quod Xenophon scribit libro octavo de Paedi. Cyri.

TERTIO, eodem cap. 13. narratur, Danielis nomen innotuisse ex falsorum testium, qui Susannam accusaverant, convictione: at ecap. 1. & sequent. constat longe aliam ratione illud innotuisse

QUA RTO, quae capite decimoquarto dicuntur de Danielis missione in lacum leonum, pugnant cum iis quae capite sexto recitantur fere in omnibus circumstantiis

QUINTO in adjectionibus istis, ut apud LXX. interpretes haebentur, Daniel dicitur e tribu sacerdotali fuisse: at cap. 1. e tribu Juda eum fuisse aperte scribitur:

LIBER TOBIAE similiter cum Scripturis certo Canonicis pugnat. Nam PRIMo Raphaelem Angelum mentientem introducit: quia iste Raphael se esse Hazariam & filium Hananiae mentitur cap. 5. vers. 15. quod bonos Angelos nunquam facere Scripturae Sacratestantur.

SECUNDO hierarchiam septem Angelorum statuit cap. 12. ver. 15. & enunciat, qualia Paulus quamvis in tertium caelum raptus & doctor Gentium constitutus erat, proferre noluit, 2. Cor. 12. 2.

TERTIO ait Raphael ille quod sit unus ex septem Angelis, qui adstant ante Dominum, subintellige quasi referendarij & internum cij, & qui preces sanctorum ad Dominum referunt: At Scripturae vere Canonicae dicunt, quod millies mille ministrent ei & myria myriadum stent coram eo, Daniel. 7. vers. 10. Eaedem docent, unicum esse Mediatorem, qui preces sanctorum refert ad Deum, qui Mediator est Jesus Christus Filius Dei. Quod vero Raphael iste profert, Magicum est & Thalmudicum a Judaeis profectum, qui diem Solis Raphaeli, diem Lunae Gabrieli, diem Martis Sammaeli, diem Mercurij Michaeli, diem Jovis Tzidieli, diem Veneris Hanaelis diem Sabbathi Repharjeli tribuunt, atque totius gubernationis divinae administros primos constituunt.

LIBER JUDITHaE itidem cum Scripturis vere Canonicis pugnat: Nam PRIMo historia quae in eo recitatur, contigisse tempore Nabuchodonosoris Regis Assyriorum post reditum populi Judaicit ex captivitate dicitur cap. 5. vers. 23. & post aequatum solo templum serosolymitanum, quod in textu Graeco additur: At historia vere divina nullum Nabuchodonosorum Monarcham Assyriorum post reditum populi ex captivitate Babylonica agnoscit, sed Persarum & Medorum Monarchiae Assyrios paruisse docet.

Excipit Bellarminus tria: primum est, historiam Judithae referendam ad tempora Manassis, quem tex Assyriorum ceperat & Sabylonem abduxerat 2. Chronic. 33. sed Deus resipiscentem liberavit ex captivitate & Jerosolymam reduxit. Nititur autem Bellar minus hoc argumento, quia eo tempore vixerit Magnus Sacerdos Eliachim, cujus mentio fit in libro Judithae & 4. Regum IS qui fuerit successor Sobnae impuri Pontificis, de cujus Sobnae depositione praedictum Jesa. 22. Secundum est, Judith. 5. vers. 23. non agi de cativitate Babylonica ultima, quia captivitas Babylonica facta sit ab una gente Chaldaeorum, illa autem Judith. 5. a multis nationibus quia captivitas Babylonica generalis fuerit, quam omnes abducti sint a Iudith. 5. dicuntur plurimi abducti. Tertium est, verba de templo solo aequato Iudith. 5. vers. 21. in Graeco textu esse supposititia: quia Hieronymus qui fidelissime librum ex Chaldaeo transtulit, ea non posuit.

REPLICATIO. Primo historiam Iudithae in tempora Manassis argumento falso Bellarminus refert, quia nec Sobna, nec Elia chim sacerdo tes fuerunt, sed praefecti domui regiae seu praefecti praetorio & magni Magistri aulae, ut nunc vocant, ut ex 4. Reg. 18. & esaiae 22. manifestum est. Idem constat ex genealogia & Catalogo Sacerdotum I. Chron. 6. in quorum recensione nullus Sobna, nullus Eliachim comparet. Secundo Jerem. 34 vers. 1. legitur, quod Nebucadnetzar rex sabyloniae & onines copiae ejus omniaque regna terrae in dominio ejus, omnesque populi oppugnarunt Jerosolyma: non ergo una geni Chaldaeorum: Tum a Nebucadnetzare non omnes Iudaei captivi abducti sunt, sed plurimi: Quociica Bellarmini non probant, de alia captivitate agi Iudith. 5. quam Babylonica. Tertio ?erba illa Ghaeca Iudith. 5. vers 23. non sunt supposititia, tum quia olim recepta sanctorum Patrum testimonio, tum quia retentaetiam in Romana Editione ex Vaticana Bibliotheca, ut etiam in Editione Plantiniana anni 1584. cum interlineari interpretatione.

SECuti no cap. 9. vers 2, 3. factum Simonis homicidae, qui adutore fratre Levi Sichemitas fraude trucidavit & civitatem eorum sepraedatus est, ut Gen. 34. legitur, id inquam, factum amplissimis audibus a Iuditha magnifice effertur, quod a Spiritu Sancto per Jacobum Patriarcham damnatur Genes. 34. vers. 30. & apertius cap. 19. vers. 5.

ECCLESIASTICUS seu LIBER JESU SIRACIDAE conti net etiam manifestos errores, pugnantes cum libris vere divinis & Canonicis. Nam PRIMo dicitur cap. 46. vult. Samuelem (nempe verum) post mortem prophetasse. At Deus non vult mortuos consuli aut a mortuis disci veritatem, ut patet ex Deuteron. 18. v. 11. Ies. 8. 19. Luc. 16. v. 30. Tum si statucretur animas defunctorum redite TERTIO eodem libro secundo Machabaeorum cap. 2. narra: tur, Jeremiam abscondisse tabernaculum & arcam sederis in quadam spelunca montis Nebo, & dixisse locum illum fore occultum, done Deus iterum congregaret populum suum: At haec non consentiunt corum, ex quibus constat, Jeremiam non potuisse abscondere tabernaculum & arcam federis, quum fuerit in carcere usque in diem, quo capta sunt Jerosolyma, ubi erat, quum caperentur Jerosolyma, ut legitur Jerem. 38. vers. ult. Constat item Chaldaeos omnia vel diripuis, se vel concremasse vel securibus dissecuisse. Adhaec templo stante integro Jeremias sanctum sanctorum ingressus non fuisset, in quod divino mandato nemini licebat ingredi, nisi summo Pontifici, idque semel in anno: nec Sacerdotes & Principes Jeremiae infestissimi permisissent auserre haec stante templo, quia non credebant Jeremiae, exfidium urbis & templi praenuncianti. Tum Judaei reversi inde a trans portatione Babylonica nunquam habuerunt haec quatuor, nempe arcam foderis, propitiatorium sive cherubinos illius, Urim & Thummim;, cum suo pectorali, & oleum unctionis, ut Hebraei omnes post omnem memoriam confitentur & convenit cum historia sacra Esdre 2. v. 63. Nellem. 7. v. 65. & a Nicolao Lyrano quoque repetitur in Machab. 6.

Excipit Bellarminus tria: primum, Jeremiam potuisse illa abscondere vel tempore Joachin seu Jechoniae, qui suasu Jeremiae Rego Nebucadnetzari se dediderat Jer. 29. vel civitate capta, quia Jeres mias a Rege Nebucadnetzare magni fiebat Jerem. 39. Secundum; non fuisse a militibus ablata illa, patere ex Jerem. 52. ubi minima etiam enumerentur, quae sunt ablata; arcae vero, & tabernaculi nul am fieri mentionem. Tertium, inventionem rerum a Jeremia occultatarum vel debere fieri paulo ante Christi adventum ad judicit um, ut velit Epiphanius in vita Jeremiae vel mystice intelligi, arcam apparituram, id est, Christum in carne venturum in nova populi, congregatione, ut Rupertus exponat.

REPLICATIO. Primum tota exceptio meris conjecturis con chinis seu Jechoniae tempore Jeremiam illa non abscondisse, certum est: quia aunis sex post deportationam Joachinis seu Jechoniae adhuc fuit arca in templo Jerosolymitano, ut patet ex Ezech. 9. vers. 3. & cap. 10. vers. 1: & sequentibus, ubi indicatur, gloriam Jehovae tum adhuinsedisse Cherubinis scilicet super arcam federis, postea migrasse. Secundo argumentatur Bellarminus ab autoritate particulari negative, ac proinde male: Nulla sit mentio arcae & tabernaculi Jerem. 52. inter ea quae sunt ablata a Chaldaeis: Ergo Arca & tabernaculum non sunt ablata. Tum mirum non est mentionem eorum nullam fieri Jer. 52. nam aerea, argentea & autea Chaldaei exportarunt Jerem: 12. 17. & sequentibus; lignea vero, ad quae pertinent arca, taberna. culum & alia cum templo combusta sunt Jerem. 52. 13. Tertio rursu Bellarminus conjectorem & divinatorem agit de tempore quo erat arca iterum invenienda. Ait vel illud futurum tempore novissimo ante diem judicij, vel jam factum esse mystice tempore adventus Christi in carnem. Ita tantum opinatur, nihil certi affirmat, nec scit que tempore inventio arcae fieri debuerit, ut nec propriene an mystice inventio illa sit intelligenda. Talis est certitudo in Theologia Jesuitica. Sed praeterea nititur scripto Epiphanj de vita Jeremiae, quod seudepigraphum & supposititium esse constat. Tum ex Patribus certam interpretationem Scripturae peti non posse, ostendit eo, quod Patrum interpretationes dissentientes profert; aliter Epiphanius, aiter Rupertus inventionem arcae interpretatur: Uter ergo sequendus? Insuper si interpretatio Epiphanj est vera & admittenda, tum legales typi in complemento Evangelij Christianae Ecclesiae restituendae, quod Veteri & Novo Testamento repugnat, quod docet abrogari debuisse typos legales Christo eos adimplente. Sin vero Ruperti interpretatio mystica est vera, quid nobis arcam illam & tabernaculum in specu servari oportebat:

QUA RTO eodem libro secundo, capite decimoquarto, commendatur factum Raziae seu Rezaiae, qui seipsum occidit, quod fecerit generose & viriliter: At hoc pugnat tum Decalogi praecepto, Non occides, nimirum nec te ipsum, nec alium.

Excipit Bellarminus, mortes Eleazari libro primo cap. 6. & Ragiae libr. 2. cap. 14. narrari in Scriptura, non laudari, vel certe non paudari quod pie & sancte fecerint, sed quod hominum judicio audacter, viriliter & fortiter

REPLIC. Eleazari factum non reprehendimus: fuit enim bel licae fortitudinis opus. Raziae vel Rezaiae factum, ab autore libri sexcundi Machabaeorum laudatur contra veritatem juris & officium historiae, inculcando voces generose, viriliter, & miris modis Rezaiam praedicando

QUINTO laudatur libro secundo cap. 12. Judae Machabaei prae posterus gelus & superstitiosum factum, qui sacrificium offerre jussit pro mortuis, & quidem sacrilegio obstrictis pollutisque; quia res idosis consecratas contra interdictum Deut. 7. surripuerant, eaque anachemata sub vestimentis absconderant, atque in illo scelere caesi perperant. At Judas Machabaeus hoc nomine laudandus non fuit, qui eus nullum sacrificium pro mortuis sieri praecepit. Quicquid aurem in religione sine divino praecepto geritur, Deo displicet, & reprehensionem, non laudem meretur. Tum ? θελοθρήσκείος semper omnes in Scripturis divinis damnatae fuerunt. Deinde pro illis, qui in sacrilegiti ac proinde Papistis etiam concedentibus mortali peccato mora tui sunt, dullum offerendum fuit sacrificium.

Ecipit Bellarminus tria: Primum orare pro mortuis, quos non est certum esse in coelo, vel in gehenna, pium, & religiosum esse. Dei inde satis esse opponere Augustinum, qui ex hoc ipso loco probet multi inde errores orfrentur: daemones enim formas humanas induere possent & dicere; se hos vel illos homines esse, & a mortuis resurrexisse, & multa proinde falsa dogmata spargerent, idque ad seducendum & perdendum homines, ut in simili argumento pronuncia Athanasius, libro Quaestionum ad Antiochum Principem, quaestione trigesimaquinta, tomo secundo Edit. Commelin. pag. ducentes. octoges. quarta. Adhaec nullius sancti nedum Prophetae anima artibus diabolicis potest revocari, ut de Samuele ipso agens docet Tertullianus libro de anima, capite quinquagesimoseptimo. Similite Patres alij docent non fuisse verum Samuelem, velut Iustinus Martyr libro Quaestionum & Responsionum ad Orthodoxos, quaestioquinquages. secunda: Hieronymus tomo nono in Commentarijs ad caput 6. Matthaei dicit, in Samuelis phantasmate, Pythonissam locutam ad Saulem: Cras eris mecum. Augustinus tomo tertio, libro secundo de doctrina Christiana cap. vigesimotertio, palliatum illum senem a Pythonissa evocatum bis vocat imaginem Samuelis. Ecdem tomo, lib. 2. de Mirabilibus Scripturae, capite undecimo dicitur non fuisse verus Samuel, qui apparuit Sauli, sed diabolus, qui se transformat in Angelum lucis: Quanquam libros de Mirabilibus SacraeScripturae censet Erasmus Roterodamus non esse Augustini. Et tomo quarto, libro secundo ad Simplicianum, quaest. tertia Augustinus ait, expeditius esse ut non vere spiritum Samuelis excitatum a requie sua credamus, sed aliquod phantasma & imaginariam illusionem diaboli machinationibus factam; idque pluribus confirmat eodem loco. Eadem repetit libro de octo Dulcitij Quaestionibus, quae stio. sexta. Et in libr, de cura pro mortuis gerenda, cap. 15. testis est, multis videri non ipsum Samuelem fuisse, sed Spiritum malum. Elibro quaestionum veteris & novi Testamenti, capite vigesimoseptimo, negat verum Samuelem apparuisse Sauli: quamvis librum istum quaestionum Veteris & Novi Testamenti Erasmus Roterodamus non esse Augustini censeat, quod sententiae nostrae nihil obest: nam si liber iste non est Augustini, sed alterius autoris, tum praeter Augustinum plures alij Doctores Eccesiastici judicarunt, verum Samuc lem Sauli non apparuisse. In ipso etiam Iure Canonico, Causa vige simasexta. Quaestio. quinta, capite Nec mirum, diserte docetur, non fuisse verum Samuelem, sed Satanam habitum Samuelis mentien em. Hic igitur error in libro Ecclesiastici non est ferendus.

SECUNDO, capite 48. v. 10 dicit ipsum Eliam Thesbitem iterum venturum suo tempore, ad sedandum iratum judicium Dominifurore conjunctum, ut convertat cor patris ad filium & constituat, tribus Jacobi. Atqui hoc satis arguit inscitiam autoris libri, caecutientis in promissionibus de regno Christi. Nos enim ex testimonio Christi Servatoris nostri scimus, alterum Eliam, qui venturus erat, Joh. Baptistam esse.

LIERI MACHABAEORUM pugnant itidem cum vere canonicis Scripturis. PRIMo enim lib. 1. cap. 1. respicitur ad vaticinium Daenielis 9. 28. de abominatione desolationis stante in loco sancto, quasi illud impletum esset, quando Antiochus Epiphanes idolum in templo Jerosolymitano collocavit. At Christus Matth. 24. vatici nium illud asserit implendum fuisse in obsidione & destructione urbis Jerosolymorum & templi. Quapropter autorem historiae Machabaeorum in vaticinio Danielis falsum esse Cajetanus Cardinalis affirmare non dubitavit in caput vigesimum quartum Matthaei. Spiritus autem Sanctus nunquam falli solet in Scriptura interpretanda.

Excipit Bellarminus, in lib. Machabaeorum nullam fieri mentionem vaticinij Danielis, sed solum idolum Antiochi vocari abominandum idolum desolationis:

REPLIC. Etiamsi autor Danielem non nominet, tamen ad vaticinium Danielis illum respexisse, verba ipsa quae adducit & apud Danielem exstant, perspicue ostendunt. Sic enim ait v. 57. Exstru xerunt abominationem desolationis super altare. At Danielis 9. 28. dicitur, per alam abominationum desolantem, etiam usque ad consummationem eamque praecisam, in desolatum effundetur desolatio. Siad hoc vaticinium autor historiae libri Machabaeorum respexit, procul dubio erravit. Quod si autem respexit ad vaticinium Danielis caI1. v. 31. & 12. ver. 11. in quo itidem mentio sit abominationis dese lantis, tum accusari erroris non potest: quanquam non idolum An tiochi quod erat statua Jovis Olympij, vt interpretatur Bellarminus sed aram abominandam, quam cultus Dei jacebat desolatus, autor historiae intellexit, ut ex v. 62. capitis primi lib. 1. Mach. constat, & atam Antiochi impositam fuisse altari Jehovae, Iosephus docet libr. 12. Antiquit. Judaic. cap. 7.

DEINDE libro secundo Machab: cap. 1. dicitur, Judaeos in Petsidem abductos: At ex libris vere Canonicis certum est, non in Pet. sidem, sed in Babyloniam abductos

Respondet Bellarminus, autorem libri Petsidem vocare, non solum eam regionem, quae proprie dicitur Petsis, sed etiam alias finiti mas: idque patere ex lib. 1. Machabi cap. 6. ubi nuncius, qui venit in Babylonem ad Antiochum, dicatur venisse ad eum in Petsidem: Similiter Chrysostomum homilia sexta in Matth. dixisse, Judaeos ex captivitate Persica liberatos

REPLICATIO. Novus iste Chorographus fingit Chorogra phiam qualem vult. Atqui Petsis non est Babylonia; nec Babyloniam complectitur: Deinde exemplum ex 1, Machab. 6. adductum, est falsum. Nam fuerat quidem animus Antiocho revertendi Babylonem, sed in montanis Petsidis mortuus est, ut legitur 1. Machab: & & 2. Machab. 1. & 9. v. 28. Nuncium ergo istum in Persidem oportuit pervenisse, quum ab Elimaide profugeret. Chrysostomi etiam locutio Papistas non juvat: Captivitatem enim Persicam vocat, non quod Judaei in Persidem fuissent abducti, sed quod in captivitate a Rege Persarum, qui Babylonicam Monarchiam occupaverat, adhuc retinrebantur. Ita ludit Bellarminus homonymia, pium esse orare pro mortuis in epist. 61. ad Dulcitium, libro primo de moribus Ecclesiae capite vigesimotertio, & libro de cura promortuis, capite primo. Itaque tantum interesse inter spiritum Augustini & Caluvini, ut Augustinus, quia libros Machabaeorum credat esse Canonicos, inde colligat, pium esse orare pro mortuis: Cavinus quod existimet, malum esse orare pro mortuis, inde deducat, lib. Machabaeorum non esse Canonicos. Tertium, Judam pie existimasse, eos, pro quibus sacrificium offerre jussit, in articulo mortis dolorem de peccato suo coram Deo concepisse, & misericordiam apud Dominum invenisse, quod significent illa verba; Quid conside rabat, quod hi qui cum pietate dormitionem acceperat, optimam haberent repositam gratiam,

REPLICATIO. Primo, orare pro mortuis, ut peccata illis re mittantur a Deo, pium & religiosum non est: quia neque praecepto Dei, neque uilo probato exemplo Scripturae certo divinae nititur. Secundo, primi duo loci ex Augustino adducuntur falso: nam Augutinus etsi in iis librum secundum Machabaeorum alleget, tamen nequaquam es hoc Judae facto probat, orare pro mortuis esse pium: Imo ne quidem hujus quaestionis aut facti meminit, sed in epistola ad Dulcitium TI:Lunum contra αυξχερίαν Donat: starum agit, qui se exemplo Rarae tueri conabantur, quod exemplum Augusiinus non defendit, i mo nec libris Machabaeorum autoritatem Canonicarum. literarum tribuit, a quibus non obscure eos discernit, cum dicit, Donatistas summa exemplorum inopia coarctatos, perscrutatis omnibus. Ecclesiasticis autoritatibus, vix reperisse exemplum in libris Machabaeorum, in quibus plurima sunt illorum quoque hominum, qui literarum illarum veritate laudati sunt, vel huic jam tempori non contenietia, vel etiam illo tempore non recte facta. Libro vero primo de moribus Ecclesiae Catholicae capite vigesimo tertio, libr Machabaeorum appellantur quidem Scripturae, sed aequivoce & latasignificatione, verni nec Canonicae ibi appellantur, nec de oratione pro mortuis ibi quicquam, nec de hoc facto judae. Liber deniqui de cura pro mortuis, eti quaestionem istam tractat, tamen tot haesitationes continet, ut suo frigore merito stulti zeli calorem extingue re debeat, si quis precum pro mortuis patronus esse appetat. Frigidis certe verimmilitudinibus securos reddet, qui prius erant soliciti. Haec enim una est fultura, quia invaluit consuetudo, ut preces habeantur pro mortuis, non esse spernendum hoc officium. Tertio Juda, non existimavit, eos qui cum anathemate perierant, in articulo mor tis de peccato suo coluisse & misericordiam a Deo consequutos: neque autor historiae id Judam existimasse dicit, sed tantum judicium suum pro more interponit de facto Judae, adeo peritus Legis, ut lau det sacrificia pro mortuis, quod plane adversatur Legi. Deinde et iamsi Judas id existimasset, tamen opinio tantum fuisset in gratiam militum, quorum opera indigebat, non autem certa scientia ex declaratione resipiscentiae mortuorum illorum concepta, quum nihil de eorum resipiscentia narretur, sed ea potius commemorentur, exquibus colligitur eos non resipuisse, v. 40 &

Sic abunde probatum est libros hos controversos cum vere Canonicis Scripturis pugnare, ac proinde non continere divinam atque primam veritatem: & hactenus quidem prima ratio¬

SECUNDA RATIO est, quia quidam ex libris istis secum ipsi ita pugnant ut conciliari non possint: Velut capite tertio libri Tobiae versu septimo in Vulgata editione Latina, dicitur Sara filia Raguelis habitasse in Rages civitate Medorum: & capite quarto versu vigesimoprimo dicitur in eadem civitate habitasse Gabelus, ad quem Tobias Junior a Patre ablegatus fuerat. Et capite sexto dicitur, quod pervenerit Tobias cum Raphaele in civitatem illam Rages, & ibiSaram uxorem dugerit: Attamen capite nono dicitur, Tobiam juniorem cum nuptias celebrasset cum Sara habitante in Rages civitate Medorum, misisse Azariam seu Raphaelem cum servis & camelis in Rages civitatem Medorum, quo ille perrexerit & secum postes Gabelum adduxerit. Ista sunt ἀδιακακλεισ

Respondes Bellarminus, vel duas fuisse Rages in Media, vel certe in capite tertio vocari Rages non ipsam civitatem, sed locum aliquem vicinum, sicut dicitur habitate Romae, qui Tusculi, vel alibi in agro Romano habitat: Hanc sententiam communiorem esse & veram.

REPIICATIO. Negamus. Nam si duae fuissent civitates vel duloca hoc nomine in Media, distinctionis causa aliquid additum fuisset, ut inter se dignoscerentur, quod in alijs factum in Scriptura vide mus: vt Bethicema Iudaea dicitur Matth. 2 vers. 1. ad differentiam alterius quae erat in tribu Zabulon, id est, in Galilaea inferiore. Si Abel est nomen oppidorum duorum quorum unum Manassitarum alterum Ephraiim: tarum, illerum opidum vocatur differentiae causa Abel- Bethmaaclia, borum vero Abelrmehula. Deinde Romae habitare eum qui Tusculi habitat, Bellarminus Ciceroni non probabit.

Similiter pugnant inter se liber primus & secundus Machabaeorum. Nam libro primo capite quarto Judas Machabaeus legitur purgest. cemplum anno centesimo quadragesimo octavo, uno anno an toribitum Antiochi Epiphanis, qui obiit anno ex 21X. ut legitur eo cum libr: primo capite sexto, versu decimosexto. Ad id repugnat libro secundo, in cujus capite decimo habetur Judam purgasse templum hiemio post mortem Antiochis

ExCLIT stellarminus, biennium de quo 2. Machab. 10, agitur non esse intelligendum pest mortem Antiochi, sed post tempiprophanationem.

REPLICATID. Ordo narrationis in libro secundo Machabaeo rum aliud testatur, quicquid Bellarminus singat

Deinde libro primo capite sexto dicitur Antiochum Epiphanem mortuum in Eehylonia in lecto suo, prae dolore animi, ea quad nec successissent ei negotia sicut optaverat: At libro secundo capit, primo narratur, ipsum obrutum lapidibus ac divisum in menibis in templo Nancae, id est, Dianae, ut Iosephus interpretatur, quasi dicat puellae; Et rursum libro secundo, capite nono, versu vigesimooctavo dicitur mortuus peregrinus in montanis nempe Petsidis, tum dolore interno viscerum, tum quia de curru in itinere ceciderit. Mone strum fuisse oportet, cui tam multae mortes tam diversis locis vitam cripucrint.

EXCIPIENS Bcllarminus agnoscit in omnibus his locis de Antiocho Epiphane agi, sed negat ea pugnare: quia non sit necesse affirmare, Antiochum Epiphanem in templo Nanaeae interiisse, quia dicitur cecidisse: cecidisse enim dici potest, quoniam exercitus ejus fusus fugatusque est: Quemadmodum Gen. 14. regem Sodomotum in praelio cecidisse narret Scriptura divina, qui tamen paulo posvivens Abrahamo victori occurrerit Eodem sensu Antiochum cecidisse, quoniam exercitus qui caesus percussusque fuerit; & ipse turp. fuga elapsus, forte etiam vulneratus in ipso itinere viscerum doloribus correptus ex curru cadere, & postea sic aeger pervenire in Babyionem, & ibi addito dolore animi ex nuncio ad se allato rei male gestae in Judaea a suis, tandem mori potuerit.

REPLICATIO. Primo Bellarminus facilius elabi potuisset, s negasset Babylone Antiochum mortuum dici, quum lib. 1. cap. 6. 16. diserte non dicatur, & si dixisset 2. Machab. 1. non ipsum Antiochum, sed ducem qui Antiochum praecedebat cum milite in templo Nanaea caesum intelligi: sed ut se magis intricet, concedit Antiochum Babylone mortuum in lecto, & eundem Antiochum dicit cecidisse in in templo Nanaeae, quoniam exercitus ejus fusus fugatusque sit: ver bumque cadendi eodem modo quo Genes. 14. 10. de rege Sodomorum accipi, quem in praelio cecidisse narrat Scriptura, & tamen paulo post eum viventem Abrahae victori occurrisse. Atqui Antiochus 2. Machab. 1. non dicitur cecidisse in templo Nanaeae in textu Graeco, cujus verba sunt v. 13. κατεκοπισαν ἐν τις τῆς ναναjας ειρῳ, concisa sunt scil. copiae Antiochi in templo Nanaeae. Quapropter versio vulgata Latina, quae habet, cecidit in templo Nanaae, est vitiosa aut saltem ambigua. Vitiosa, si verbum cecidit referatur ad Antiochum Ambigua vero, quia idem verbum vel ad Antiochum vel ad exercitum Antiochi referri potest: ideo possit excusari, si dicatur, verbum llud cecidit intelligendum de exercitu illo, de quo praecedentia verba loquuntur in versione: nam integer versus est: Cum in Perside esset dux ipse, & cum ipso immensus exercitus, cecidit in templo Nanaea consilio deceptus Sacerdotum Nanaea. Et ex textu Graeco certum est, verbum cecidit referendum ad exercitum; Bellarminus autem refert. falso ad Antiochum. Deinde exemplum ex Genes. 40. vers. 10. adductum, non probat interpretationem Bellarinini, affirmantis, Antiochum cecidisse, quia exercitus ejus fusus fugatusque sit: nam rer Sodomorum cecidit, hoc est, dejecit se & ultro ruit in foveam seu puteum ut suae saluti consuleret & latitando manus hostium effugeret, quod & factum est; ideo postea Abrahamo victori occurrit. De loco autem mortis Antiochi Epiphanis ita statuendum. Non est mortuus Babylone, sed cum esset ei animus revertendi Babylonem, postquam ab Elymaide profugisset, frustra per vim conatus Persepoli diripere thesauros Nancae scu Dianae, pervenit ad eum adhuc per montana Petsidis proficiscentem nuncius ex Judaea qui retulit, copias ejus in Judaea fusas fugatasque esse, castra direpta, templumque Jerosolymitanum a Judaeis receptum & religionem instauratam: quo nuncio accepto adeo consternatus est divinitus & dolore animi, quod cogitata efficere non potuisset corruptus, ut in mor bum vehementissimum subito incideret quo in iisdem adhuc montanis Persidis haerens exstinctus est. 1. Machab. 6. 2. Machab. 1. & 9. vers. 28.

Adhaec 1. Mach. 9. Judas dicitur occisus a Bachidis exercitu, anno centesimo quinquagesimo secundo scil. regni Seleucidarum: At libro secundo cap 1. vers. 10. dicitur scripsisse epistolam anno centesimo octogesimo octavo. Quod si esset verum anno trigesimo sextopost mortem suam eam scripisset.

ExCIPIUNT alij Papistae aliter, quos omnes Bellarminus ipse refutat, & statuit, numerum annorum 188. non esse principium epistolae sequentis, quam Judas scripsit, sed finem praecedentis, ut Graec podices ostendant, in quibus post verba illa, Anno 188. distinctioconstituatur.

REPLICATI0. Exceptio ista falsa est, ut ipsa inspectio & colla; tio tum Latinae versionis tum Graeci terxtus evidenter ostendit. Edi io certe Ariae Montani Antverpiana aumi 1584. & Graeca Francos furtana anni 1597. numerum anni 185. ad sequentem Judae episto lam refert, nen anter edentem: Nec aliter Vatablus distinxit, qui Graecos codices diligentissime contulit & secutus est. Deinde si Graeca editio potius hic sequenda, quam Latina; tum Latina est falsa. Cur gitur Latina est authentica pronunciata a patribus Tridentinis, a qua nemini liceat quocunque praetextu discedere sub poena anathemaris

Praeterea lib. 2. cap 10. Antiochus Eupator Epiphanis filius regnosuscepto Lysiam rebus praefecisse scribitur: Ad ex lib. 1. cap. 6. ver. 13. ponstat, Lysiam diu ante rebus praesuisse & Antiochum Epiphanis fi lium quem educe verat juvenem, regem constituisse, eique Eupatoris nomen imposuisse. Ad hoc Bellarminus nihil excipit:

Narratio item capitis undecimi multum distat a capite sexto primi libri Machabaeorum & a Joseplio quoque

Adhaec historia de miraculosis quibusdam Judaeorum victoriis cap. 13. v. 19. & sequentibus non congruit cum 1. Machab. 6. 31. & sequentibus.

Insuper nafratio cap. 14. v.16. & sequentibus lib. 1. Machab. ut & Iosophi auterritatem convellit, aut illorum contra autoritate (quod mihi certo videtur certius) convelluntur, Istae primi & secundi libri Machabaeorum antilogiae tam sunt manifestae, ut nulla possint vera defensione conciliari retenta Latine versione Vulgata a Tridentina Synodo appprobata. Ista igitur o mnia quum tam male inter se cohaereant, manifesta indicia falsitatis praebent, librisque Machabaeorum divinam veritatem non continerevincunt. Haec secunda est ratio¬

TERTIA RATIO est, quia libri isti controversi res fabulosas, & ab historica fide alienas continent. Nam de adjectionibus ad Danielem Hieronymus ipse, in hunc modum praefatione in Danielen scribit: Daniel apad Hebraeos nec Susanna habet historiam, nec hymnum trium puerorum, nec Belis Draconisque fabulas: quas nos, quid in toto orbe dispersae sunt, veru anteposito easque jugulante subjeci mus. Et Augustin. tomo tert. libro secundo de Mirabilibus SacraeScripturae, cap. trigesimosecundo ait: De lacu vero iterum & Abacuc translato, in Belis & draconis fabula, idcirco in hoc ordine non bonitur, quod in autoritate divinae Scripturae non habetur. Simili per fabulosum & ab historiae fide alienum est Judaeos Babylone habuisse conventus juridicos seu judiciales apud Joachimum: elegisse tem annuos Magistratus qui populum gubernarent: penes eos fuisse jurisdictionem meri imperi, hoc est, cognitionem dictionemqui juris capitalem in alieno dominatu: etiam puerum, qui magistra tus gerendi legitimam potestatem nunquam acceperat, revocasse populum in judicium, novamque instituisse cognitionem crimini: examen testium per eum factum; denique plus ab eo & libertat majore procuratum in civitate regia Babyloniorum quam apud Julaeos unquam in repub. & regione sua licuerit genti ipsorum: Talia certe non conceduntur victis, apud victores captivis & exsulantibus

In libro Tobiae narratio de Sara Reguelis filia, spoliata septem viris ab Aschmadaeo daemonio, est ex portentosis Judaeorum fabulis profecta, qui Aschmadaei Syra voce appellant principem daemoniorum, quo nomine in Scripturis Canonicis nusquam vocatur.

In libro Iudithae cap. 1. dicitur post reversionem populi Judaici ex captivitate, Nabuchodonosorem regem Assyriorum pugnasse contra Arphaxadum Regem Medorum, qui aedificaverat Ecbatana quod alienum est a veritate historiae: Nam quo tempore Nabuchodonosor regnavit, eversa erat Monarchia Assyriorum: & post reditum populi Judaici ex captivitate, non Nabuchodonosor, sed Cyrus Cambyses, Darius & alii Regis Persici imperarunt,

Excipit Bellarminus, historiam Judithae contigisse post reditum Manassis ex captivitate Babylonica, quo tempore adhuc imperatit: Nabuchodonosor¬

REPLIC. Ne sic quidem fides historica libri Judithae asseri potest. Nam quae in eo commemorantur, post Manassis reditum ex captivitate geri non potuisse, multa demonstrant: PRIMo, in quartie capite narratur, Jojaltimum, seu ut Vulgata Latina versio habet, Eliachimum Sacerdotem Magnum qui Jerosolymis erat, egisse omnia quae fuerunt opus ad resistendum Holopherni, cum in regn Judae tum in locis finitimis. Atqui tempore Manassis nullus Jojahim vel Eliachim summo Sacerdotio praefuit, nec verisimile est illum potius per literas procurasse res regni, quam Regem.

Excipit Bellarminus, id non esse mitandum, quod Eliachim Sacerdos scripserit ad omnes Hebraeos, & deinde circuiverit omnem Israelem, ut eos ad constantiam hortaretur: quia etiam tempore Ezechiae idem Eliachim, quamvis nondum esset summus Sacerdos nomine Regis multa fecerit, ut pateat ex 4. Reg. 18. & praedixisse Jesaiam cap. 22. fore ut Eliachim esset quasi pater omnium habitantium Jerosolymis: Ac tum praecipue credibile esse, summa negotia & periculosa tractata esse per summum sacerdotem, quando rex Manasses e captivitate reversus & ad Deum serio conversus erat.

REPLIC. Nullus Jojachim vel Eliachim tempore Ezechiae veManassis summns sacerdos fuit, ut patet ex Catalogo 1. Chronic. 6. ubi recensentur Sacerdotes qui fuerunt usque ad eaptivitatem Babylonicam, inter quos nullus est Jojachim vel Eliachim. Tempore autem Ezechiae summus Sacerdos Jerosolymis fuit Hazaria Chronic. 31. vers. 10, 13. Tum Eliabim de quo 4. Reg. 18. & Jesa. 22. non fuit summus Sacerdos, sed Praefectus domui regiae seu pragorio ut supra dictum. Praeterea Sacerdori summo tum non erat concessum. negotia regni politica tractare, qualem potestatem Papa Romanus. per vim sibi usurpat in regnis Christianis

SECUNdo, eodem cap. primo narratur legatos Babylonios a Nebucadnetzare missos a Judaeis nihili habitos & ignominiose remissos esse. At si Nebucadnetzar post dimissum e captivitate Manassem misisset legatos ad Judaeos, non est verisimile Judaeos eos nihili factu ros fuisse & ignominiose a se remissuros: quia Judaei Babyloniorum jam experti erant & potentiam & clementiam,

TERTIo, refertur cap. quinto, Holofernem, ubi intellexisset, populum Judaeorum defensionem sui parare, iratum, duces omnes convocasse, & ab eis accurate quaesivisse de populo; de regione, de urbis bus, de potentia ipsorum, de genere militiae, de Rege aut Principe quasi qui nihil unquam de Judaeorum gente audivisset. At Chaldae jam prius huic populo bellum intulerant, Judaeam vastaverant, Jero solyma ceperant, regem Manassem Babylonem abduxerant ut legitur 2. Chronic. 33. v. 11. Ergo illa quae Helefernes interrogavit, ne quidem verisimile est potuisse ei ignota esse:

QUA RTO commemorat Achior dux Ammonitatum cap. quineo vers. 21. templum Dei Jerosolymitanum solo aequatum cum populus. captivus abductus est in terram alienam: sic enim textus Graecus habet in Editione Ariae Montani Antverpieti excusa a Plantino 1524. εειχμα λαλεθθυθταν εις γιισ γα ιδιαν εκ ο ναας το θεο ειθτιον κ δυηθεν εἰς ἔθεα¬ ο κιμι πολεις αυτείν εκραεηθεσειν υποκον υκεναθειον: Et captivi dudti sunt in terram non propriam, & templii Dei corum factum est in pavimentum, & civitates eorum captae sunt ab adversariis. Atqui aut tempore Manassis historia Judithae non contigit, quod vult Bellarminus: aut pugnat cum vera historia, quae templum demum Sedechiae tempore solo aequarum narrat.

EXCIPIT Bellarminus, hoc de templi eversione in Graeco tantum esse, non autem in Latina versione.

REPLIC. Tanto minus autoritatis Latina editio vulgata habet quae ne cum Graeco textu quidem congruit.

In libro secundo Machabaeorum cap. 1. commemorantur fabulosa& fictitia miracula in sacri ignis ex altari i sacerdotibus sumti absconsione in puteo arido conversione in aquam densam sacrificii & pyrae magnae praesente Nehemia accensione ex aqua illa. Si tantum miraculum praesente Nechemia factum esset, aut ipse in libro suo aut alius Propheta ipsi coaetaneus consignasset, aut saltem in suis libris annotassent Judaei extollendae gentis suae adeo studiosi, ut ne minutulas quidem res praetermiserint quae ad illius exaltationem & commendationem facere poterant.

Capite secundo ejusdem libri plane fabulosa est narratio de absconsione arcae federis per Jeremiam, reducto ex captivitate popule terum reperiendae, quam narrationem ne impudentissimi quidem Judaei approbaturi sunt, apud quos vulgatum est, quinque ornamena ta quae in primo templo fuerunt, inter quae est arca federis, in secundo desiderata fuisse.

Quum igitur isti libri controversi, cum vere Canonicis Scripturis, quin etiam secum ipsi pugnent, multaque fabulosa & ab historica fide aliena commemorent, manifestum est, nequaquam veritatem divinam continere, ac proinde vere & univoce Canonicos non esse.

Hucusque tertium commune argumentum fuit:

sequitur. QVARTVM Quoscunque libros vetus Catholica Ecclesia legit tantum ad aedificationem plebis in moribus, non autem ad autoritatem Ecclesiasticorum dogmatum confirmandam, ij non sunt vere & univoce Canonici.

Istos libros controversos vetus Catholica Ecclesia legit tantum ad aedificationem plebis in moribus, non autem ad autoritatem Ecclesia¬

eorum dogmatum confirmandam, sti

Non sunt igitur vere & univoce Canonici. Major certissima est: Nam omnes vere Canonicos libros dedit. Deus Ecclesiae non tantum ad aedificationem plebis in moribus, sed etiam ad autoritatem Ecclesiasticorum dogmatum confirmandam, ut patet ex 2. Tim. 3. 15, 16. Assumtio manifesta est ex testimoniis veterum Patrum. Athanasius in Synopsi Sacrae Scripturae de libris istis controversis ait, quod Catechumenis tantum legantur: Et in Epistola trigesimanona festali, quod propositi sint a patribus legendi iis qui primum accedum & simpliciter edoceri volunt sermonem pietatis, hoc est, documenta. morum ad pietatem facientia, non autem dogmata ad veritatem fidei pertinentia. Hieronymus Praefatione in libros Salomonis ait, Sicut ergo Iuditi & Tohia & Machabaeorum libros legit quidem Ecclesia, sed eos inter Canonicas scripturas non recipit: sic & haec duvolumina (nempe Jesu Syracidae & Sapientiae Salomonis) legat ad aedificationem plebis, non ad autoritatem Ecclesiasticorum dogmatum confirmandam. RUSPINUS Rquilejensis Presbyter in expositionem Symboli Apostolici ab aliis Cypriano adscripta, sectione trigesima quinta & sexta, postquam de vere Canonicis voluminibus ditisset; Haec sunt quae Patres intra Canonem cencluserunt, ex quibus fidei nostrae assertiones constare voluerunt: paulo post libros internos & Papistas controversos enumerans de iis ait: Quae omnia leg quidem in Ecclesiis voluerunt, non tamen proferri ad autoritatem ex his fidei confirmandam. Huc o Cardinalis de Si Charo Pxpositione Prologi Hieronymi in libros Regum ait de libris istis: Tales recipi Ecclesia, non ad probationem fidei, sed ad morum instructionem.

VINTVM. Dmnes libri Veteris Testamenti vere Canonici, sunt in Canone Hebraeo: Isti libri controversi, non sunt in Canone Hebraeo: Ergo: &c.

Major certissima est: quia Quicunque libri Ecclesiae Judaicae sum a Deo crediti, ut servirent ad religionis autoritatem, ii sunt in Cano ne Hebraeo: At omnes libri Veteris Testamenti vere Canonic sunt Ecclesiae Judaicae a Deo crediti, ut servirent ad religionis autoritatem: Ergo omnes libri veteris Testamenti vere Canonici, sunt in Canone Hebraeo¬

Prosyllogismi maior propositio est determinata seu limitata: nam duplices libri tempore Veteris Testamenti scripti fuerunt; alij divina inspiratione ad religionis autoritatem, alij humana diligentia ad uberiorem rerum vel Politicarum vel Philosopicarum cognitionem, ut Augustinus distinguit libro decimooctavo de civitate Dei. capite trigesimooctavo. Jam non omnes illi libri sunt Ecclesiae Judai cae crediti a Deo, sed ii tantum qui servire debuerunt ad religionis autoritatem. Quorsum enim Ecclesiae crederentur libri Politici vePhilosophici? Omnes autem libros pertinentes ad religionis autoritatem esse in Canone Hebraeo manifestum est. Primo quia EsdraPropheta & Sacerdos, qui post captivitatem Babylonicam omnes libros Veteris Testamenti recensuit & instauravit, ut ipsemet Bes larminus docet & fatetur libro secundo de Verbo Dei, cap. primo se ctione sexta & sequentibus, plures libros in Canone divino non posuit, quam qui jam sunt in eo. Deinde nec Prophetae, nec Christus nec Apostoli unquam Judaicam Ecclesiam accusarunt, quod Ca& nonem librorum Propheticorum minuerit ac convulserit, aut

quod libros ullos Propheticos resecarit. Quod si fecisset, maximo icclere se obstrinxisset, atque tantum & tam detestabile crimen illi¬ aut Prophetae, aut Christus ipse aut Apostoli exprobrassent. Nam si factum Jehojaltimi Regis Judaici, qui volumen Prophetae Jeremie conscindi & comburi curavit, tantopere damnatur Jer. 36. Si a Christo & ab Apostolis judaei graviter reprehensi sunt, quod aliquas Scripturas male interpretarentur: multo magis reprehensi fuissent ob violationem & abjectionem tot librorum. Est enim multo magis improbum & detestandum tollere integros libros divinos, quam ali qua loca falso interpretari. Sed Judaicam Ecclesiam nunquam Prophetae, nunquam CHIRISTUS, nunquam Apostoli, nunquam ulli veteres Christiani accusarunt, quod ullum Canonicum librum rejececerit aut a Canone praeciderit. Imo vetus Ecclesia Judaica omnes libros divinitus inspiratos & a Prophetis traditos summa cura fidee servavit, ut Iosephus testis est apud Eusebium l. 3. historiae Ecclesiasticae, cap. 9. & 10. Iustinus Martyr in cohortatione ad Graecos pagina undecima editionis Commelianae ait: Quod etiam nunc apud Iudae, os pietatis libri asservantur, divinae id de nobis opus est providentiae Ne enim ex Ecclesia(nimirum Christiana )eos proferentes, occasionem quasi suppositi a nobis aut corrupti sint maledictis nos incessere volentibus praebeamus, ex illorum Synagoga producimus: ut ex ipsis huc nsque apud eos conservatis libris, ad nos nostramque doctrinam sanctis ris edita jura liquido & manifesto pertinere appareat. Et quanquam in Dialogo cum Ttyphone Judaeo pag. ducentes. trigesimap. & sequente accuset Judaeos, quod ex interpretatione interpretum se¬

tuaginta multos tocos sustulerint, quos ibidem recenset: tamen non loquitur de Canone Hebraeo, & librorum istorum controversorum ne verbo quidem meminit, quos neutiquam omisisset, si Judaeis quo dam a Deo traditi, ab ipsis deinde recisi fuissent. Tum Bellarm, ipsemet argumentis gravissimis & testimoniis lib. 2. de verbo Dei, cap. 2. probat, Judaeos nequaquam depravasse Scrinturas, & celebrat incredibilem religionem Judaeorum erga sacros libros. Unde communis est sententia veterum Patrum, Judaeos librorum sacrorum fidos de positarios & librarios Christianorum atque Bibliothecarios fuisset

Prosyllogismi minor proposstio est itidem certa ex Pauli Apostolis testimonio Rom. 3. 2. ubi docet, primarium documentum praestantiae seu praerogativae Judaeorum esse, quod tis credita sunt eloquid DEI

SEXTVM Omnes libri vere Canonici in Veteri Testamento, lingua Hebraissunt scriptiAt libri isti controversi, lingua Hebraica non funt scripti:¬ Ergo non sunt vere Canonici. Major propositio est ipsiusmet Bellarmini, qui libro secundo de Verbo Dei, cap. primo, sectione nona ait; Certum est, sanctos libros, praeter Esdrae & Danielis, lingua Hebraica esse scriptos & illa ipsa quaAdam & Eva, & Patriarchae omnes locuti sunt. Quod Bellarminus excipit Esdrae & Danielis libros, non est ita intelligendum, ac si illi non essent Hebraica lingua scripti, sed quod in libris illis quaedam exstent Chaldaica, quae nimirum historice aliunde fuerunt adscripta nimirum exempla edictorum regiorum, literarum & actorum, quae in fastes regios & annales publicos Regum Babyloniorum & Petsicorum relata fuerant: Nam quae Spiritus Dei, Baniel & Esdrae dictavit, ea plane & pure sunt Hebraica.

Minor propositio est extra controversiam

SEPTIMVM. Omnes libri Veteris Testamenti vere Canonici, a Christo vel Apostolis in Novo Testamento sunt approbati:¬

At libri isti controversi, aChristo & Apostolis in Novo Testamento non sunt approbati¬

Ergo non sunt vere Canonici Minor propositio est cerrissima: quia CHRISTUS & Apostol; horum controversorum librorum testimoniis nunquam utuntur. Quae igitur est pietas, cogere nos velle, ut acceptemus illos libros, quos Christus & Apostoli non approbarunt: ExCIPIUNT: Si illi libri quorum testimoniis Christus & Apostoli nunquam utimtur, non sunt approbati, tum omnes illie quibus aliquid citatur erunt approbati: At posterius falsum est. Ergo & prius. REPLIC. Negatur sumti consequentia. Nam e quib. libris Christus & Apostoli nulla testimonia petiverunt, eos se non approbare facto ipso declararunt. Quod vero Paulus etiam ex illis libris, qui Canonici non sunt, nec e Prophetis sanctis, sed a Gentilibus Poetis scripti sunt, nonnulla adduxit, in eo se iis apud quos poetae illi magnifiebant accommodavit, ut vel ex propriis suis testibus agnoscerent vera esse quae affirmaret: nequaquam autem eo fine, ut totos Gentilium poetarum libros approbaret. Ex approbatione unius dicti vepartis alicujus libri, male colligitur approbatio totius libr.

EXCIPIUNTrUrsus: Obadiae, Nahumi & Sophoniae testimoniis, Christum & Apostolos nunquam usos: Obadiam igitur, Nahumum & Sophoniam a Christo & Apostolis non esse approbatos.

REPLIC. Negatur antecedens: nam etiamsi nomina istorum Prophetarum non expresse ponuntur in Novo Testamento: tamer vaticinia illorum non obscure allegantur. Velut Obadjae versus octavus allegatur I. Cor. 1. 19. item versus 21. adducitur Luc. 1. 33. Nahumi autem testimonia in Novo Testamento citari, vel index docetestimoniorum a Christo & Apostolis in Novo Testamento citatorum ex Veteri, additus Bibliis Sacris Vulgatae editionis Sixti Quinti Pontificis Romani jussu recognitae, & Antverpiae apud Johannem Moretum An. 1599. excusae. Haec autem in illo indice allegantur.

NAHUM I. d. Quam speciosi pedes evangelizantium pacem: Rom. 10.c. 4. D Quid est quod Scribae dicunt, quod Eliam opor¬

teat primum venire: Maethaei 17. b Marcet 9. b 4. O Vt convertat cordapatru& in filios: Luc. 1. b. Sophoniae vaticmium quod exstat cap. 3. Virs. 16, 17. innuitur Luc. 12. vers. 32. & versus decimusoctavus ejusdem vaticinii non obscure allegatur a Christo Matth. 11. vers. 28, 29.

SCTAVVM Quoscunque libros vetus Ecclesia Christiana & Catholica, nominatime numero vere & univoce Canonicorum exclusit, ij profecto non sunt vere & univoce Canonici:

At libros istos controversos vetus Ecclesia Christiana & Catholica, nominatim e numero vere & univoce Canonicorum exclusit.

go, &c. Minor propositio est certissima. Nam MELITO Sardensis Ecclesiae Episcopus apud Eusebium historiae Eccles. lib. quarto, cap. vigesimo sexto, ait se itinere suscepto in Orientem ubi praedicatio Evan¬

elica coepit, diligenter de omnibus explorasse, quae essent Veteris Testamenti volumina; & mox recesens illa, istos libros controversos omittit. ORIGEN. similiter apud eundem Eusebium libro sexto Histor. Ecclesiasticae, capite vigesimoquinto: item GRECORIUSNA LIANXENUS in carminibus de legitimis libris divinitus inspiratae Scripturae. ATHANASIUS in Synopsi Sacrae Scripturae eosdem xpresse dicit esse non Canonicos, tomo secundo, pagina sexagesima. tertia Editionis Commelinianae: & epistolam trigesimanona festali. eodem tomo, pagina quadragesimaquinta. CONCILIUM LAODI. CENUM Canone quinquagesimonono prohibens legere in Ecclesiae plibros qui sunt extra Canonem, & enumerans quos oporteat legi & in autoritatem recipi, istos controversos plane omittit. Hoc Conciium approbatum est in sexta Synodo Generali. Eosdem negat esse in Canone HIERONYMUS in Prologo Galeato & Praefatione i1 libros Salomonis: RuTFINUS Aquilejensis Presbyter in expositione Symboli Apostolorum, Cypriani operibus adjuncta, lectione trigesimasexta juxta editionem Jacobi Panielii Papistae: EPIPHANIUS libro de mensuris & ponderibus: JOHANNES DAMASCENuS Orthodoxae fidei libro quarto, capite decimooctavo, Editione Henric. Petrinae anni 1559. Quin etiam Papistae ipsi negant istos libros esse Canonicos, & Apocryphos esse asserunt, ut NICOLAUS LTRANUS in Glossa sua prologo in libros Apocryphos: Hu 6o de 8. Victoro Prolegomenis libri primi de Sacramentis, cap. septimo. BRITO autor Glossae in Prologum Hieronymi, Huc o de Sancto Charo Cardinalis in Prologo Postillae super librum Josuae. RICHAR DUS de8. Victore libro secundo exceptionum, cap. secundo: DI0 XYSIUS CARTHUSIANUS principio Commentariorum in Genesin: ABULENSIS in Matth. capite primo. ANTONINUS Episcopus qui in Sanctorum numerum a Pontifice Romano relatus est 3. part tit. 18. cap. 5. THOMAS DE VIO CAIETANUS CARDINALIS id Romanum Papam Clementem septimum, praefatione in Josuam, ERANCIS CUS PICUS, de fide & ordine credendi, theoremat quinto: Imo etiam post Concilium Tridentinum BENEDICTUS, ARIAS MONTANUS in titulo Hebraicorum Bibliorum cum Latina interpretatione interlineari Xantis Pagnini Lucensis editorum Antverpiae ex officina Christophori Plantini, anno millesimo, quingentesimo octogesimo quarto, ait Ecclesiam Orthodoxam lipros Graece scriptos, (nempe Tobiae, Judith & caeteros controversos. Hebraeorum Canonem sequutam, inter Apocrypha recensuisse: Idem repetit totidem verbis in Titulo Novi Testamenti Graeci, ut supra dictum. Videatur Symphoniae nostrae Catholicae caput primum, thesis prima Hactenus adducta sunt argumenta communia contra libros

inter nos & Papistas controversos: sequuntur jam

propria contra singulos. Contra additiones ad librum Estherae argnimenta propria.

PRIMVM. Additiones ad librum Estherae non cohaerent, non apte connexae sunt eum ijs quae sunt in Hebraeo: Non sunt igitur vere Cano nicae.

Antecedens probatur: nam quae semel narrata sunt in primis capitibus, eadem rursus & quidem Graeco idiomate mutatis multis circumstantiis in adjectitiis capitibus commemorantur. Nulla autem causa est, cur idem autor in eodem libro atque etiam Hebrai ce, & Graece easdem res gestas & quidem tam diversimode nar raret.

ECVNDVM. Nicolaus Lyranus in fine Commentariorum in librum Estheracapita adjecta non voluit exponere, eo quod videantur a Iosepho vealiis scriptoribus conficta, & postea editioni vulgatae inserta. Lyransententiam sequutus est etiam post Concilium Tridentinum Sixtus tenensis in lib. 1. & 8. Bibliothecae sanctae, ut ipsemet Bellarminus faretur.

Capita igitur adjectitia non sunt vere Canonica.

ontra librum Baruchi argumenta propria.

PRIMVM. Liber Baruchi est pseudepigraphus, hoc est, falso adscriptus Bafucho. Nam apparet ex phrasi statim initio Graece scriptum. At Baruchi amanuensis Jeremiae, vel Jeremiae ipsius osset, non fuisset ab iliis Graece scriptus, quia tunc Graeca lingua adhuc penitus ignota Judaeis erat, nec Graecae linguae tum temporis in Babylonia usus erat.

SECVNDVM. Liber iste Barucho adscriptus de tempore captivitatis Babylonicae aliter loquitur, quam Scriptura vere Canonica: Ait enim cap. 6. vers. 2. in epistola quam Jeremiae tribuit, Judaeos mansuros in Babylonia usque ad generationes septem: Atqui vocabulum generationis pro decade annorum seu duobus lustris in toto Veteri Testamento nusquam accipitur: imo nec in Novo. Ita stylus a Canonico dissidens, librum hunc non esse Canonicum ostendit.

Contra adjectiones ad Danielem argumenta.

propria. PRIMVM Stylus ipse indicat historiam Susannae a Graeculo quodam confictam. Nam utitur Paronomasiis & allusionibus vocum χινο & χιζειν, ωρινος & πριζειν cujusmodi allusio non potuit fieri a Daniele; siquidem Hebraica usus est lingua, quae allusiones illas, in nominibus arborum istarum & verbis scindendi & secandi significationem obtinentibus non habet, χινος est lentiscus arbor perpetuo virescens ac frequens in Chio, Gallia Narbonensi & Italia, ad denti fricia seu dentiscalpia seu purgandos dentes accommodata, mastichen exsudans in modum gummi, viriditate ramorum ac frondium umbram efficiens peramoenam, der Mastrixbaum. Nomen Hebraeum in sacris literis non reperitur, neque hujus arboris fit in illis mentio. χιζειν est scindere:, πρινος est ilex ein Steineiche / species quercus, Hebr. dicitur PPyN vel PHPIT πριζειν est secare. Hebraei vero verbum nullum habent, quo allusio fieri potuerit hujusmodi cum significatione scindendi aut secandi.

EXCIPIT BELLARMINUS, respondere Origenem in epistola ad Julium Africanum, Danielem non dixisse ilicem, neque lentiscum. sed aliquid aliud nobis ignotum, cui tamen secundum proprietatem linguae Hebraicae vel Chaldaicae, qua ipse utebatur, aliquod verbum secandi responderet. Plurimas enim voces Hebraeos habere, ait, quae significant scindere vel secare: Praeterea interpretem Graecum, non vertisse ad verbum, sed ad sensum & ut servaret allusionem, accepisse alias arbores similes, quibus in Graeco responderet allusio ad verbum scindendi. REPLICAT. Primo conjectura est αδοκλμαςος, hoc est, improbabilis, quae eadem facilitate, qua asseritur, negari potest Deinde interpretem id autoritatis sibi sumsisse, ut nomina arborum pro arbitrio mutaret, non est verisimile. Tertrio, si adjectiones istae ex versione solummodo habentur & quidem ex versione a textu Hebraeo diversa. non sunt igitur authenticae. Quarto, adjectiones has Hebraice initiocriptas fuisse, probari non potest.

SECVNDVM Ipsi LXX interpretes fidelius agentes quam Theodotio in hoc argumento, inscripserunt non Danielis Prophetae, qui fuit de tribi uda, sed Danielis alterius, filii Habdae sacerdotis historiam esse, scriptam ab Habacuc filio JESU de tribu Levi, prout Eusebius & Apolinarius apud Hieronymum praefatione in Commentarium Danielis referunt: & non esse improbabile agnoscit Bellarmin, libro I. de Verbo Dei, cap. 9. Quad si ita est, cur igitur Danieli Prophetae in Vulgata versione Latina tribuitur?

Hinc manifestum est, adjectiones istas vere Canonicas non esse.

Contra librum Iudithae argumenta propria.

PRIMVM Liber Judithae est concinnatus a Judaeo quodam superstitionum amatore: ut apparet ex cap. 6. vers. 6. ubi dicitur, Iuditham jejunasse omnibus diebus viduitatis suae, praeterquam pridie Sabbathorum & Sabbathis, & pridie noviluniorum & festis, hilarisque domus Israelis Sancti quidem erant Sabbathorum dies & neomeniae solemnitates que hilares ex Lege, sed proxime antecedentes dies cum illis feriari ex Judaica superstitione est: quemadmodum Judaei etiamnum pridie dierum festorum toto tempore pomeridiano feriantur, tanquam si Deus hoc nomine in aere ipsorum futurus esset, Hanc Judaicam consuetudinem Papistae imitantur, qui similiter pridie dierum festorum pomeridiano tempore, quod Vesperatum tempus ab ipsis dicitur, feriari solent opus supererogationis Deo praestituri.

SECVNDVM. Liber Judithae approbat impietatem Deo exosam. Nam cap. 9. v 12, 13. 18. petit Juditha mendaciis a Deo benedici, & ad ea se comparat, tanquam si mendacia officiosa (ut Augustinus vocat) accepta essent Domino: & capite decimo, vers. undecimo & duodecimo commemorantur complura Judithae mendacia.

TERTIVM Liber Judithae utitur vocibus ex fabulis Gentilium petitis, nempe Titanum & Gigatnum capite decimosexto vers. octavo, quales non solet Spiritus Sanctus in libris authenticis adhibere.

Non est igitur vere Canonicus. Contra librum Sapientiae Salomoni adscriptum ar¬

gumenta propria. PRIMVM Liber Sapientiae Salomonis est pseudepigraphus, ut Hieronymus estatur praefatione in libros Salomonis. SECVNDVM Augustinus libro de praedestinatione sanctorum, capite decimoquarto refert, fratres testimonium e libro Sapientiae positum reposuisse, tanquam non de libro Canonico adhibitum: nec August. ibi asserit librum esse Canonicum, etsi cum omnibus tractatoribus anteponendum censet. Ergo non est vere Canonicus.

Contra libros Machabaeorum argumentum

proprium. Libri Machabaeorum singulariter a Romano Pontifice negantur esse Canonici. Nam Gregorius ille Magnus ipse suis verbis de libris Machabaeorum lib. 19. in Joh. c.16. ait; De qua re non inordinate agimus, si ex libris licet non Canonicis, sed tamen ad aedificationem Ecclesiae editis, testimonium proseramus: tum ex secundo Machabaeorum Eleazari mortem narrat.

Libri igitur Machabaeorum non sunt vere Canonici. Sic abunde confirmatum est argumentis tum communibus tum propriis, libros qui inter nos & Papistas controversi sunt, nequaquam vere Canonicos esse: ὅπες ἔδει δεῖςαι, ut ne verbum humanum pro verbo Dei nobis obtrudi patiamur.