Caput 11

CAPUT XI. In quo de Evangelio.

TE Lege prius agendum fuit, quam de Evangelio, quia Lege prius coarguendus, terrendus, prosternendus & occidendus est peccator, ut cognoscat & sentiat se justa damnatione teneri, se natura esse filium irae per originale peccatum & peccata alia quae in super addidit: se neque libero arbitrio suo, neque meritis liberari, res dimi & servari posse: tum demum dulcescet ei Evangelium de lesu Christo, & credenti erit potentia ad salutem. De Evangelio igitur jam agamus.

Primum autem de voce monendum: deinde de reipsa dicendum Evangelium est Graeca vox, secundum etymonsignificans bonum. hoc est, felix ac laetum nuncium: quomodo usurpatur apud Appiant. de nece Ciceronis, τῶ Aντανίῳ δίαγγίλιον δφιροντες. Et apud Lucianum in encomio Demosthenis, plurali numero legitur τῶν ἀναγγι¬ λιον χωρις, id est, gratia quae habetur bonis & laetis nunciis

Deinde usurpatur apud classicos autores pro praemio quod datulaeta nuncianti: qua significatione Cicero ad Atticum aliquoties hac voce usus est, ut libro secundo: O suaves epistolas tuas uno tempore. mihi datas duas: quibus δυαγγιλια quae reddam nescio, deberi quidem plane fateor. Et Homerus Qdyss 8. διαγγίλιον δο μόιἔοα, quod Eustathius sic interpretatur, κι ἔδω μοιδυζον ὑπερ αγαδης δυαγγιλίας, id est, & esto mihi praemium pro bono nuncito

Significat etiam supplicationes & sacrificia ob rem bene gestam: ut apud Xenophontem libro primo Eλληνικών: ἔθυο τζα δυαγγιλια, mactabat victimas obrem feliciter gestam. Et apud Isocratem in Areop. ἐπι τοσαυτυης πξαζεσιν δυαγγιλια δις ηόν ξθυκαμδῳ, pro talibus actionibus sacrificia bis jam mactavimus.

Apud sacros autem scriptores Evangelium, dicitur καν ξζοχλσ bonum nuncium de Salvatore Mund.

Estque apud nos Christianos nomen hoc omnium celeberrimum. & optimo jure nobis proprium & peculiare.

Est vero in sacris triplex ejus usus: Primo accipitur pro historia Christi seu pro libris historicis dictorum factorumque Christi, ut Marc. 1. v. 1. Principium Evangelii Iesu Christi Filij DEI: quomodo communiter appellatur Evangelium Matthaei, Marci, Lucae & Johannis, qui inde Evangelistae dicti, id est, natratores originis, dictorum, factorum & passionum Domini nostri Jesu Christi. Et hac significatione quatuor sunt Evagelia, nec plura, nec pauciora. Ac. illorum quidem omnium quatuor Evangeliorum substantia, veritas, gratia eadem est: modus vero tradendi & applicatio ad usum nostrum, magis in Evangelio Johannis quam aliorum Evangelistarum legentibus conspicua est;

Secundo, sumitur vox Evangelii generaliter pro sota doctrina Christi & ejus Apostolorum, non tantum de remissione peccatorum: sed etiam de resipiscentia: ut Marci 1. vers. 14. Venit Iesus in Galilaeam praedicans Evangelium regni Dei: & cap. ultim. v. 15. Praedicate. Evangelium omni creaturae, id est, non tantum de gratia Dei perChristum, sed etiam de resipiscentia & bonis operibus, ut patet ex Matthaei 28. v. 19, 20. Atque haec doctrina continetur in omnibus libris sacris, illam sive narrantibus, sive enarrantibus & accommodantibus piorum usui. Hac significatione plura sunt quatuor Evangeliis: nam & Acta Apostolica & Epistolae ipsorum sunt Evangelia

Omnes imo conciones Prophetatum de conversione nostra ad Deum & resipiscentia, sunt pars doctrinae Evangelii.

Tertio usurpatur specialiter ac stricte pro felicissimo atque optatissimo nuncio de redemtione generis humani per Christum, ut Jes. 61. v. 1. ut evengelixem pauperibus misit me; & Luc. 2. v. 10. Ecce euangelixo vobis gaudium magnum. Et hac significatione unicum est Evangelium, Gal. 1. v. 7. Tantum de voce: definitur autem in hunc modum; ut jam de reipsa agatur:

Evangelium de Domino nostro Iesu Christo, est doctrina de gratia & reconciliatione nostri cum Deo, per & propter Christum, de imutatione justitiae Christi, remissione peccatorum, glorificat one nostri seu renovatione per Spiritum Sanctum, atque ita & de conversione ad Deum & resipiscentia ac vita aeterna gratis danda per &,p pter Christum, credentibus. Actor. 20. versic. 24. Sed nullius rei habeo rationem, neque vita mea mihi ipsi cara est, ut consumem cursum meum cum gaudio, & ministerium quod accept a Domino Iesu ad atto. standum Evangelium gratiae Dei. Jerem. 31. versic. 31, 32. 33. 31. Ecce dies uenturi sunt, dictum sehovae; quibus pangam cum domo Israelis & cum domo Iehuda fedus uvvum: Non secundum illud sedus quod pepigeram cum majoribus eorum quo die prehendi manum eorum, ut educerem eos e terra AEgypti, namipsi irritum fecerunt fodus ineum, & ego coniugio iunctus mansissem eis? dictum Ieho oe. Nam hoc illud es fedus quod pangam cum domo Israelis post dies hos, dictum Iehovae, indam legem meum menti eorum, & cordi eorum inscribum eam; & ero eis Deus, & ipsi erunt mihi populus, Non autem solum docebunt ampli us quisque amicum suum & quisque fratrem suum, dicendo, cognoscite Iehovam: nam quotquot erunt, cognoscent me a minimo eorum, usque ad maximum eorum, dictum Iehovae, me condonare iniquitatem ipsorum, & peccati ipsorum non recordari amplius.

Hoc ipsum repetit Apostolus Paulus Hebraeor. 8. versic. 10, 11, 12. 2. Corinth. 5. versic. 18. & sequentibus: Haec autem omnia sunt. ex Deo, qui reconciliavit nos sibi per Iesum Christum, deditque nobis ministerium reconciliationis: Nempe quia Deus erat in Christo mundum roconcilians sibi non imputando eis offensas eorum: posuitque in nobis sermonem illum reconciliationis. Itaque nomineChristi legatione fungimur, & veluti Deo vos rogante per nos, oramus Christi nomine, reconciliamini Deo. Fecit enim ut qui non novit peccatum pro nobis peccatum osset, ut nos efficeremur iustitia Dei in eo¬

Evangelium reconciliationis & gratiae Dei, nominatur Synecdochice sapientia Dei, 1. Corinth. 2. versic. 6, 7. Sapientiam vero loqui mur inter adultos, sapientiam autem non saculi huius, neque principum seculi huius qui abolentur. Sed loquimur sapientiam Dei latentem in mysterio, &c. Nominatur verbum Dei Deuteron. 30. vers. 14. Propinquum est tibi verbum hoc valde. Roman. 10 versic. 8. 1. Petr. 1. vers. 23. per sermonem Dei vivum & manentem in aeternum. Et vers. 25. Verbum Domini manet in aeternum, hoc autem est verbum illud quod ivangelizatum est vobis. Verbum fidei, Roman. cap. 10. vers. 8. Hoc est verbum illud fidei quod praedicamus. Sermo reconciliationis, 2. Cor5. v 19. sermo de regno illo, Matth. 13. v. 19. Et Synecdochice Sermo, Matth. 13. v. 20, 21, 22, 23.

Vocatur etiam illud pietatis mysterium, 1. Tim. 3. vers. 16. testimonium Domini Iesu, 2. Timoth. 1. v. 8. quia de Domino Iesu testatur, ipsum esse Christum illum. Consilium Dei, Luc. 7. vers. 30. quia eo nobis Deus consulit quo modo vitam aeternam consequi possimus. Nominatur spiritus, 2. Corinth. 3. vers. 6, & 1. Johan. 5. v. 8. propter has rationes:

I. Quia illud Apostoli non in tabulis lapideis exaratum, sed a Spiritu Sancto in cordibus suis regenitis scriptum acceperunt. 2. Quia praedicat non res corporeas & sensibiles, sed Christum qui est spiritus & anima Legis & vita. 3. Quia per illud Spiritus Sanctus credentibus datur & in illis opus suumsalutate perficit, Galat. 3. v. 2. Eph. 1. v. 13. Dicitur lata significationeP PIII doctrina, in vulgata versione lex, veluti Jesa. 2. vers. 3. E Tzione prodibit doctrina seu Lex, ut vulgata Latina habet Nominatur lex fidei, Roman. 3. vers 27. quia requirit fidem in Christum, & salutem aeternam promittit sub conditione fidei, Si credideris, &c. Nominatur etiam vox tumultuosa, Jesa. 66. versic. 66. quia ad ejus auditionem turbatur & tumultuatur mundus, ut Matthaei 2. versic. 3.

Evangelium autem semper fuit sub utroque Testamento & traditum inde ab initio mundi, tradeturque usque ad finem mundi, Genes. 3. vers. 15. Praeterea inimicitiam pono inter te & mulierem hanc, si militerque inter semen tuum & semen hujus: hoc conteret tibi caput, tuautem conteres huic calcaneum

Et cap. 22. vers. 18. Et benedictae erunt in semine tuo omnes gentes. terrae: quandoquidem auscultasti voci meae

Galat. 3. vers. 8. Quum praevidisset autem Scriptura Deum ex fide justificaturum Gentes, id ante evangelizavit Abrahamo. Benedicentur, inquiens, in te omnes Gentes.

Et vers.16. Abrahamo vero dictae sunt promissiones, & semini ejus. Non dicit, & seminibus, ut de multis: sed ut de uno, Et semini tuo, qui st Christus.

Johan. 5. vers. 46. Si enim crederetis Mosi, crederetis mihi: nam ille de me scripsit

Deuteron. 18. vers. 15, 16, 17, 18, 19. Prophetam e medio tui e fratribus tuis sicut ego sum suscitabit tibi Iehova Deus tuus, ei auscultare: Secundum omnia quae petiisti a Ichova Deo tuo in Chorebo; die congregationis, dicendo; ne pergam audire vocem Iehova Dei, & ignem maximum istum ne videam amplius, ut non moriar. Quamobrem dixit Iehova mihi, bene locuti sunt quod locuti sunt. Prophetam suscitaba eis, e medio fratrum ipsorum, sicut tues & indam verba mea ori eius, ut geloquatur eis quicquid praecepero ipsi. Erit autem ut quisquis non auscultaverit verbis meis quae loquuturus est in nomine meo, ego reposcam ab illo. Actor 3. v. 19. usque ad finem capitis: Rescpiscite igitur & convertite vos, ut deleantur peccata vestra, postquam venerint tempora refrigerationis a conspectu Domini. Et miserit prius praedicatum vobis Iesum Christum: Quem o portet quidem coeli capiant, usque ad tempore restitutionis omnium, de quibus loquutus est Deus a seculo per os omnium sanctorum suorum Prophetarum. Moses etenim ad Patres dixit. Prophetam suscit abit vobis Dominus Deus vester ex frattihus vestris, icut me: audietis eum in omnibus quae loquutus fuerit vobis. Futurum est autem ut quisquis non ausculcarit Prophetam illum, disperdatur: populo. Sed & omnes Prophetae a Samuele & deinceps iis qui fuerunt, quotquot loquuti sunt etiam prenunciarunt dies istos. Vos esti: filij Prophetarum & pucti quod pepigit Deus erga patres nostros, dicens ad Abrahamum. Et in semine tuo benedictionem consequentur omnes familiae terrae. Vobis primum Deus suscitutum Filium suum Iesum misit, qui benediceret vobis, unoquoque sese avertente a pravitatibus vestris. Etc. 1o. 43. Huic etiam omnes Prophetae testimonium dant, remissionem peccatorum accepturum per nomen eius quemvis qui crediderit in eum, & capite 26. versiculo 22, 23. Sed aux: lium, quod est a Deo, nactus, perstii in hunc usque diem, testificans ista, tum parvis tum magnis, nec quicquam dicens eetre ea quae Prophetae ac Moses futura praedixerunt. Nem, pe Christum fuisse passurum, ac primum ex resurrectione mortuorum lucem annunciaturum huic populo & gentibus. 1. Petr. 1. v. 10, 11, 12. De qua salute exquisiverunt, & quam scrutati sunt Prophetae, qui de ventura in vos gratia prophetarunt. Scrutantes in quem aut qualem temporis articulum praenuncius ille qui in ipsis erat Spiritus Christi declavaret eventuras Christo perpessiones & gloriam illas consequuturam. Quibus revelatum est eos non sibi, sed nobis ea administrare, quae nunc annunciata sunt vobis per eos qui vobis evangelizarunt per emissum e coelo Spiritum Sanctum, in quae cupiunt. Angeli introspicere. Jesa. 53. toto. 1. Petr. 1. 25. Sed verbum Domini manet in aeternum. hoc autem est verbum illud quod evangelizatum est vobis.

Evangelii de Christo figura ac typus fuit oleum fragrantissimum, quo Sacerdotes in Veteri Testamento, & sacra omnia ungebantur, ut praeceptum erat Exod. 30. v. 22. & sequentibus Id exponit Paulus Apostolus 2. Corinth. 2. v. 14, 15, 16.

Ejusdem figura fuit suffitus sacrificiorum. Lychnuchus aureus cum septem lucernis quas Sacerdos incendodebat ad lucem praebendum ab omni parte ejus, de quo Exod. 25.v 81. & sequentibus, fuit itidem figura & typus Evangelii praebentis septemplicem, hoc est, perfectam salvificae cognitionis Dei lucem, qui nos Christus illustrat.

Evangelium per homines contemtos in hoc mundo fuit in totoorbe praedicatum, ne salutis doctrina autoritate & virtute Principum terrenorum initio fuisse recepta ac mox late diffusa credi posset. Poterat sane Deus mox a principio Romanorum Imperatorum animos Evangelii luce illustrare, & nutritios Ecclesiae suae efficere, & ac promulgationem propagationemque doctrinae Christi illorum ministerio uti. Verum ita semper solet Deus ad res quasque maxima, perficiendas, & praesidia & consilia humana aspernati

Evangelium non revelatur promiscue omnibus & singulis hominibus, sed pauperibus, Matth. 11. 5. Pauperibus evangelizatur: Sec infantibus, Matth. 11. v. 25. Gloriam tibi tribuo Pater Domine coelis & terrae, quod haec occultaveris a sapientibus & intelligentibus: & ea retexeris infantibus.

Non autem sapientibus & intelligentibus in hoc mundo, Matth. II. v. 25.

Acceptatur a solis electis ad vitam aeternam, qui soli inter homines sunt filii sapientiae, Matth. 11. v. 19. Sed justificata est sapientia a filijs suis.

lique tam pauci sunt respectu reprobatorum, ut nulli videri possint, sicut Johan. 3. 31, 32. de Christo Johannes Baptista dicit: Qui coelo venit, supra omnes est: Et quod videt & audivit, hoc testatur sed testimonium ejus nemo recipit

Evangelium, est doctrina admirada omnibus fidelibus, sicut Luc2. 33. dicitur, Jesephum & MARIAM matrem CHRISTI miratos super iis quae dicebantur de puerulo JESU

Estque unicum & idem Evangelium in Veteri & Novo Testa. mento quoad substantiam: Quoad quaedam accidentia seu circum. stantias differens est, maxime quoad tempus, claritate, amplitudine

Quoad tempus; quia Evangelium in Veteri Testamento erat doctrina de reconciliatione hominum electorum cum Deo per Christum exhibendum: in Novo Testamento est doctrina de reconcilia tione hominum electorum cum Deo per Christum jam exhibitum Matth. 13. v. 16, 17. Vestri vero beati sunt oculi, quod videant, & aures vestrae, quod audiant. Amen dico vobis, multi enim Prophetae & justi desiderarunt videre, quae videtis & non viderunt: & audire quae auditis & non audierunt. 1. Petr. 1. v. 10, 11, 12.

Quoad claritatem: nam Evangelium in Veteri Testamento involutum fuit multis umbris & figuris: In Novo longe maxima est, ejus claritas, quum sit tanquam fax veritatis caelestis, fax Christi luculentissima, quam nos perlustrat Christus suo lumine. Matth. 11. ver. II. Amen dico vobis, non est suscitatus inter genitos e mulieribus quisquam major Iohanne Baptista: sed qui est minimus in regno coelorimaior eo est. Ephes. 2. toto. 2. Petr. 1. v. 19.

Quoad amplitudinem: nam in Teteri Testamento annunciabatur paucioribus: In Novo Testamento, cessante distinctione Judaeorum & Gentium, pluribus atque adeo omnibus populis annuncia tur. Quam ob causam est simile grano sinapis, Matth. 13. 31, 32.

Verbum Evangelii est scipio ille robustus Christi, emissus a Jeheva Tzijone. Psalm. 110. hoc est, potentia Dei seu potens illud instrumentum cuivis credenti, Rom. 1. v. 16. Est spiritualis illa armatura, divinitus valida ad subversionem munitionum & omnis sublimita. tis, quae extollitur adversus cognitionem Dei, 2. Corinth. 10. v. 4. Est gladius ille Christi, qui prodit ex ore ejus, Apocal. I. v. 16. Est rectum illud sceptrum regni Christi, Ps. 45. 7. Est unguetum illud optimum cujus suavissimo odore diffunditur longe latque nomen Christi, Cantic. 1. v. 3. Est lux illa, qua Deus gratiam suam nobis exhibet videndam, Ps. 52. Est tubus vere aureus, ex quo Christus nos oleo suorum beneficiorum perfundit. Est cibus & potus, ex quo animas nostra vita sua saturat. Est medicamentum panchrestum, quo perfectam nobiscum sanitatem communicat. Est sapientia illa justificata a filij suis, hoc est, electis Dei, qui sunt fllii sapientiae, Matth. 11. v. 19.

Evangelium non est adversum Legi: sed tantum ab ea diversum & differens.

Discrimina Legis & Evangelii haec sunt: Primo differunt modo patefactionis seu notitiae. Nam Lex natura est nota omnibus Gentibus & aetatibus: At Evangelium non est natura notum, sed ex sinu Patris divinitus revelatum, tum per externam. ejus praedicationem, tum per internam Spiritus S. illuminationem ut sic revelaro Evangelio credamus.

Secundo differut: Lex & Evangelium effectis. Nam Lex peccata. nobis indicat, nos accusat, & reos peragit corai judicio Dei, Rom. 3. 19. 20. subiicit maledictioni & damnat peccatores ob mandatorum Dei transgressionem, Deut. 27. v. 26. peccatores occidit, est ministerium mortis 2. Cor. 3. v. 6. 7. Evangelium vero nunciat nobis reconciliationem cum Deo per Christum, 2. Cor. 5. 18, 19. 30, Spiritum S. nobis subministra: ut Dei organum & medium per quod is dat Spiritum S: Galat. 3. v. 2. gignit in nobis fidem ut instrumentum Dei efficax, est enim verbum fidei, Ro. 10. 8. vivificat nos in peccatis mor tuos, 2. Cor. 3. v. 6. est enim potentia seu potens instrumentum Dei, ad salutem cuivis credenti, Roman. 1. v.16. ideo verbum vitae dicitur Philipp. 2. 16. patefacit nobis justitiam quam coram Deo justi sumus, Roman. 3. 21. regenerat nos, 1. Pet. 1. 23. unde dicitur bonum semenMatth. 13. 37. spiritualiter aegrotos sanat, consolatur & pacat turbacas conscientias, &c.

Tertio differunt Lex & Evangelium obiectis praeceptionum. Nam Lex praecipit perfectam obedientiam a nobis praestandam, ad eam que nos obligat: Evangelium requirit a nobis fidem in Christum qui Legi plenissime loco nostro satisfecit. Lex jubet nos credere omni verbo Dei: Evangelium jubet nos credere promissioni gratiae per & propter Christum oblatae, & jubet resipiscere

Quarto differunt Lex & Evangelium promissionum diversitate. NenLex promittit benedictionem & vitam aeternam perfecte omnia mandata Dei praestantibus: At Evangelium eandem promittit credentibus in eum qui justificat impium.

Quinto differunt comminationum diversitate. Nam Lex minatur aeternas poenas omnibus non perfecte obedientibus toti Legi: Evangelium minatur aeternum exitium omnibus non credentibus in Christum & non resipiscentibus, Luc. 13. v. 3&

Non igitur bene distinguunt Legem & Evangelium, qui dicunt Legem tantum praecipere, accusare & minari: Evangelium vero tantum promittere.

Evangelium tamen & Lex etiam in quibusdam conveniunt. Nam primo, unus idemque Deus est utriusque autora

Secundo, ad eundem finem & scopum collimant: Nam & Lex & Evangelium requirit plenam, perfectam & spiritualem justitiam, sise qua nemo vitam aeternam consequetur.

Tertio, quaedam subjecta habent communia, sed diversis modis quibus tamen Evancelium & Lex invicem se stabiliunt: sibique invicem subserviunt. Evangelio enim commune est cum Lege in genere peccatum arguere, proprium autem Legis in specie idololatria scortationem, adulterium, &c. Proprium Evangelio est in specie arguere incredulitatem in Christum: sicut Legis est arguere & in aliis speciebus. Ita & Lex & Evangelium accusat & damnat incrudelitatem: Lex enim accusat & damnat omnes non credentes omni verboDei, sive in Lege sive in Evangelio tradita, ac proinde sub genere incredulitatis comprehendit & damnat etiam non credentes in Christum: Sed haec species incredulitatis expresse & diserte in specie damna tur ab Evangelio. Est enim utrumque vox Evangelii propria; Qui credit in Filium Dei habet vitam: & Qui non credit in Filium Dei, super eum manet ita Dei, 1. Johan. 3. 36.

Similitur concio poenitentiae, aut ut aptiore voce utamur, resipiscen tiae & conversionis ad Deum, quatenus est doctrina quae ad poeniter tiam seu resipiscentiam & conversionem ad Deum efficiendam necessaria est; haud dubie est Legis & Evangelii, sed distincto modoLegis enim proprium est, homines praeparate ad conversionem, arguedo peccata, & cogendo ipsos de sua justitia desperare; per Legem enim est agnitio peccati, sine qua non sunt homines idonei auditores Evangelii. Sed postquam damnavit peccatorem Lex, tanquam suo defuncta officio, non revocat ipsum ad Deum, neque ullam spem reconciliationis ei facit; Lex enim iram operatur, Rom. 4. v. 15. Si tamen alio & novo aliquo mandato peccatorem Deus ad se revocet. ubet Lex ipsum obtemperate, ipsa interea nullum ejusmodi consilium Dei de salute peccatoris revelans. Evangelii proprium est vocare peccatores ad reversionem ad Deum seu resipiscentiam, proposita illis spe reditus in gratiam cum Deo per Christum pro ipsis satisfacientem Legi; docetque modum resipiscentiae, & est instrumentum Spiritus Sancti, quo proprie ad efficiendam conversionem utitur: nulla enim potest esse reversio peccatoris ad Deum, nisi spes veniae propter Mediatorem facta sit. Lex morbum indicat, sed non sanat, est tamen paedagogus ad Christum: Evangelium exhibet Medicum & ad eum adducit. In summa, sicut Christus venit non abolere Legem. sed implere, Matth. 5. v. 17. Ita Evangelium non reddit Legem inucilem, otiosam, vacuam; omnibus viribus destitutam, sed eam stabidit, firmam & efficacem reddit; quod sit aliquot modis;

I. Quia Evangelium praedicat & exhibet nobis Christum, Dei hominumque Mediatorem, qui Legis finis est; ad quem Lex paedagogus est.

2. Quia Evangelium dum docet Christum pro peccatis nostris mortuum, confirmat, comminationes & figuras Legis minime vanas fuisse

3. Quia Evangelium approbat judicium Legis adversus nos quod simus peccatores & rei damnationis; dum docet justificari coram Deo non justos in se, sed peccatores

4. Quia Evangelium docet nos non justificari coram Deo, nisi interveniente perfecta illa justitia quam Lex postulat, qualis justitiae est Christi nobis imputata

5. Quia Evangelium adducit homines eo ut studeant tota vita suaJobedientiae & justitiae illi quam Lex ab omnibus requirit.

Quarto conveniunt Lex & Evangelium & in hoc quod utriusque doctrina in utroque Testamento, Veteri & Novo, semper traditafuit

De Evangelio videantur plura in Commentariis nostris in caput quadragesimumseptimum Prophetae Ezechielis