De Lege prius agendum, quam de Evangelio. 1. quia Lex priofuit Evangelio. 2. quia homines prius de miseria sua edoceri nocesse est, quam de ejus remediis. Miseriam autem nostram agnocimus ex Lege Dei: remedia misericordiae ex Evangelio consequimur.

nitio dicendum de nominis Legis acceptionibus praecipuis: dein de de reipsa.

Legis Dei nomine interdum intelligitur tota Scriptura Sacra, sed quaevis doctrina Dei, ut Psalm. 19. 8. Romanor. 3. 27. Qua acceptione Evangelium dicitur Lex, Jesaiae 2. vers. 3. De Tejone exibit. Lex, ut habet vulgata versio nomen Legis; intelligitur autem Evangelium. Interdum totum Vetus Testamentum, Johan. 15. vers. 25. Sed ut impltatur sermo qui in lege ipsorum scriptus est, Oderunt me immerito: Locus enim hic legitur Psal. 35. vers. 19. & 69. 5. Sic1. Corinth. 14. 21. Interdum Pentatenchus Mosis, habens etiam promissiones Evangelicas de Messia. Interdum specialiter doctrina mandatorum divinorum, quibus praecipitur quid agendum vel fugiendum sit. Interdum strictissime solus Decalogus.

Mandata autem divina vocantur testimonia Dei, Psal. 119. 2. quia testantur quae sit voluntas Dei, quam facere nos oporteat

Item viae Dei, Psal. 119. vers. 3. quia sunt media in quibus Deus. nos incedere jubet ut ad metam beatitudinis aeternae pervenia. mus.

Item consilia Dei, quia verbo suo nobis consulit Deus, quid facere, quid omittere debeamus. Psal.16. 7. Apoc. 3. v. 18.

Vocantur etiam consiliarit nostri; seu viri consilii nestri; quia nobis fidissime consulunt quid agere, quid omittere nos deceat. Psal 119. v. 24. Si historiae profanae sunt consiliarii nostri optimi & candidissimi; multo magis mandata divina

Mandata autem Dei e finibus vel obedientiae sunt, vel probationis vel praestationis decreti diuvini

Mandata obedientiae, sunt quae DEUS dat eo fine, ut facto ipse illa exsequamur & impleamus: Quale erat mandatum Paradisiacum, qualia sunt decem praecepta, &c. Vocantur etiam mandata exsecutionis.

Mandata probationis, sunt quae Deus dat non quod velit, ut ille facto ipso exsequamur, sed tantummodo eo fine, ut obsequium nostrum probehut exploret, an parati simus ei in omnibus obedire: Quale erat mandatum Abrahamo datum de immolando Isaaco¬

Mandata praestationis seu impletionis decreti diuvini, sunt opera qui bus Deus id quod decrevit, eventu ipso praestat & implet. Sic ait David, quod Deus praeceperit Simejo ut malediceret. Sic praecepiDeus Corvis ut pascerent Eliam 1. Regum 17. 4. viduae Sareptanae ut cibum praeberet eidem Eliae, 1. Reg 17. 9. malo spiritui ut esset spiritus mendacii in ore omnium Prophetarum Achabi 1. Regum 22. vers. 22. Exi & fac ita, quibus verbis Deus praecipit non peccatum, sed judicii sui exsequutionem in Achabum. Jesaiae 44. vers. 22, 23. Qui edicturus sum ipsi profundo, exsiccare; & slumina tua arefacturus: Edcturus Cyro pastori meo, ut omnem delectatio uem meum perficiat; utque edicat Ieruschalaimis, reaedificantor; & templo, fundator

Jam agimus de mandatis obedientiae, quae usitate indicantur nomine Legis Dei, quae sic definitur:

LEx DEI, est doctrina quae praecipit tum quales esse debeamus tum quid nobis sit agendum vel omittendum, requirens perfectamerga Deum obedientiam internam & externam, & hanc praestantibus vitam aeternam promittens; ulla vero ex parto eam violantis bus comminans aeternas poenas, Matth. 19. vers. 16, 17, 18, 19. E ecce, quidam accedens dixit ei, Doctor bone, quid boni faciam ut habeam vitam aternam? Ipse vero dixit ei, Cur me dicis bonum? nullus ist bonus, nisi unus, nempe Deus. Si vis autem ad vitam ingredi, serva mandata. Dicit ei, Quae? Iesus autem dixit, Non occides, Non mochaberis, Non furaberis, Non dices falsum testimonium. Honora patrem & matrem: Et, diliges proximum tuum ut teipsum. Matthaei 7. vers. 12. Quaecunque igitur volueritis, ut faciant vobis homines, ita & vos facite eis: Ista enim est Lex & Prophetae. Levit. 18. 5. Si observa bitis statuta mea & judicia mea, homo qui fecerit ea vivet in eis: Ego sum lehova. Ezech. 20. v. 11. 13, 21. Ubi dedi ipsis statuta mea, & jura mea nota feci ipsis, quae qui faceret homo, viveret per ea. Sed rebellarunt contra me domus Israelis in ipso deserto, in statutis meis non ambulantes, & jura mea spernentes, quae qui fecisset homo vixisset per eaRoman. 10. 5. Moses describit justitiam quae est ex Lege, his verbi Quod qui praestiterit ea, vivet per illa. Galat. 3. 10. Quotquot ex operibus Legis sunt, sub ex secratione sunt; Scriptum est enim, Exsecrabi. lis est quisquis non manserit in omnibus quae scripta sunt in liuro Legi, ut faciat ea. Deut. 27. v. 26. Jacob. 2. v. 10. Quisquis enim totam Legem servaverit, imgegerit autem in uno, omnibus tenetur.

Lex Dei PRIMo vel generalis est, vel specialis Lex Dei generalis seu communis, est qua generatim omnes semper obligati sunt, nisi Deus ipse aliud jubeat. Ita generalis est Decaogus, Omnes enim leges generales sunt intelligendae cum hac conditione: NISI DEUS IPSEALIUD JUBEAT: ut: Non ficies tibi scusptile, nisi Deus jubeat speciatim facere, ut quum jussit facere Che¬ rubinos, aeneum serpentem. &c. Non occides, scilicet nisi Deus jus beat; quemadmodum mandavit Magistratui, ut homicidas interficiat. Honora parentes, obtempera parentibus, scilicet nisi Deus jubea aliud quam parentes: tum enim oportet Deo obedire potius, quam hominibus.

Specialis Lex Dei, est quam spociatim tulit certis in certo casu. Ideo non evertit Legem generalem: quia specialis Lex nec perpetua est, sed certi temporis; neque ad omnes pertinet, sed tantum ad eos quibus specialiter est lata; neque in omnibus casibus valet, sed tantum in eo quem nominatim lex ipsa exprimit: Qualis erat Lex de spoliandis AEgyptiis Exod. 3. v. 22. Petet enim unquaeque a vicina sua & ab hospita domus suae instrumenta argentea & instrumenta aurea & vedimenta: quae imponentes filiis vestris & filiabus vestris spoliabiti AEgyptum. Elija speciali mandato Dei altate exstruxit in monte CarmeliI Reg. 18 ac proinde non venit contra legem generalem quae est Levit. 17. & Deut. 12. Speciale mandatum erat quod Propheta de se percutiendo proponebat 1. Reg 20. 35. Hoc est mandatum Dei (inquit Augustinus) de quo non judicandum, sed cui obtemperandum fuit: Ille enim optime novit omnium quam juste mandet, ad servum vero pertinet obedienter facere quod justus Dominus mandat. Ita lex virginitatis seu continentiae perpetuae est specialis: nec enim imperatur Lege communi omnes obligante

SECUNDO, Lex Dei vel mora is est, vel ceremonialis, vel forensit LEx MORALIS, est lex quae praecepit qualis unusquisque esse de beat moribus internis & externis, ut tota vita conformis sit cum voluntate Dei.

Nominatur lex moralis; quod citra illam non constet vera morum: sanctitas & immutabilis recte vivendi norma,

Ejus summa comprehenditur Decalogo DECALOGUS, est brevis summa legis moralis, decem praecepta continens, promulgata a Deo in monte Sinai ac postea digito Dei perscripta & per Mosen Ecclesiae Israeliticae tradita his verbis, quae exstant Exod. 20. v. 2. & sequentibus. ae ams 2ρκμ τορη nρρ ἔiξ λειτη χυκ ληρη Tο, ρις δusn: σιρρε ραχ τλλοπρος: δζι αολρροτο:iμγρ aης, ί, Pερρηπ εον ἐης τοηοκοταν: v) nοnp. gρι, apus nips vκm θέρ,

μηρι ρεγορ, ωγρα χγαγ λοα θι τρς τιοη δα ατης εη λη οnοφτιη ειρειαpιgα aρpi: gημρ olesum τοp rgι, is :ipNιχα ιρχτιη εαθν λκη τα τισηης τυχι φυνιῳ κιgε αριι viaun Si;: ηρρερπτκρ σοκιορληη σιο: ταα ivαης ηόρη ει nρλι: aηρηι. τικυ aηγγαεηιν τιαη τόκιπρ3 ηθη τκη τιρεχ, τιρ3. ηη. τκ vκπτοηι αγαπτη τιηη τικχ θιολαας αρπα κοη qu ngap3. τλρεη δωιτη χφαι ρει εχιν χαρο ωικ nιη λοολαηηχεικη ω ττρκτοη τθη ηοεηανκοιη, μολη ικκ3 λοκτικ, αχρτν τ

am: θιgιαςpμεας4ι igi ν λορρκῳ qυ τκχ αρηη ας:mα θηνηηρρκη

cap λξχ ορρριρῳε ιλοοι inοnε εnηεν, auη

id est; Ego sum Iehova Deus taus, qui eduxi te e terra AEgyptiae domo servorum: Ne esto tibi ullus Deus aliorum ante faciem meum: Ne facito tibi sculptile, aut ullam imaginem eorum quae sunt in caelis supra, aut quae in terra infra; aut quae in aquis infra terram: Ne incurvans tehonorem exhibeto eis: neque colito ea: Nam ego, lehova Deus tuus Deu fortis zelotes sum, visitan, iniquitatem patrum in filios, in nepotes, & in abnepotes, in eos qui odio prosequuntur me; Exercens vero benignitatem in millesimos, a patribus, qui diligunt me & qui observant mandat, mea. Ne assumito nomen Iehovae Dei tui in vanum: nam non relinque impunem Ichova eum qui assumserit nomen suum in vanum. Recordare diei Sabbathi, ut sanctifices illum: Sex diebus operaberis, & faciet omne opus tuum: Dies vero septimus sabbathum est Iehova Deo tuos nefacito ullum opus tu, aut filius tuus, aut filia tua, servus tuus, aut ancilila tua, aut jumentum tuum, aut peregrinus tuus, qui est intra porta tuas. Num sex diebus perfecit Iehova caelam ipsum, & terram, mare, & quicquid est in eis, quievit vero die illo septimo: idcirco benedixit Iehova dici Sabbathi, & sanctificavit illum. Honora patrem tuum, & matrem tuam, ut prolongent dies tuos super terram illam, quam Iehova Deus tuus dat tibi. Ne occidito. Ne scortator. Ne furator. Ne proferto cotra proximum tuum testimonium falsum. Ne concupiscito domum proximi tui: ne concupiscito uxorem proximi tui, aut servum eius, aut ancillam eius, aut bove eius, aut asinum eius, denique quicquid est proximi tut

Hae decem leges sunt a Deo ipso latae & promulgatae in monter Sinai, stipato myriadibus sanctorum Angelorum, Exod. 19. v. 16, 18. Deut. 33. 2. Gal. 3. 19. Act. 7. 53.

De DECALOGO quaeritur: An Decalogus ad nos Christianos pertineat? Nos affirmamus; idque his argumentis

I. Quia per Christum est confirmatus. Matth. 5. v. 27. Ne exestimate me venisse ut dissolvam Legem aut Prophetas: Non veni ut dissolvam, sed ut impleam. Loqui autem Christum de lege decem maindatorum, patet ex subjecta in eodem capite eorum declaratione Matth. 22. v. 37. & seqq. summam ejus complexus est, & sua autoritate communivit.

II. Quia ab Apostolis est commendatus Christianis & in Actis Apostolicis & epistolis: in quibus ad cultum amorem, timoremque Dei, ad fiduciam in ipsum, ad charitatem proximi, ad alia opera Decalogo praecepta, identidem hortantur, Rom. 6. & 7. & 12. & I3.

III. Quia per fidem Decalogus stabilitur, Rom. 3. v. 31. Legem. igitur inutilem reddimus per fide? Absit: imo Legem stabilimus

IV Quia ipsemet Apostoli Decalogi observandi studio ducebantur, sicut Paulus uit de se, Rom. 7. v 21, 22. Comperio igitur uolent mihi facere boni, hanc legem imposita esse, quod mihi malum adjaceat. Delector enim Lege Dei quod ad interiorem hominem. & v. 25. ipse ego mente quidem servio Legi Dei, carne vero legi peccat.

V. Quia per Decalogum est peccati cognitio, sine qua nemo justificationem per Christum quaerit, Rom. 7. v. 7. Quid ergo dicemus? Lex peccatum est? Absit. Imo peccatum non cognovi nisi per legem: Nam eti im cupiditatem non nossem, nisi Lex dixisset, Non concupisces. Qui enim aegrotare se nescit aut non sentit, Medicum vel remedium non expetit.

VI. Quia finis Decalogi est charitas ex puro corde & conscienta bona & fide non ficta, 1. Tim. 1. v. 6.

VII. Quia Decalogi observatio est testimonium nostrae cum Deo communionis, 1. Joh. 1. v. 6, 7. Si dixerimus nos communionem. hubere cum eo, & in tenebris incedimus, mentimur nec sincere agimus. Quod si in luce incedimus, sicut ipse est in luce, communionem habemus. cum eo mutuam, & sanguis Iesu Christi Filii eius purgat nos ab omnipeccato, & cap 2. versicul. 3, 5, 6. Et per hoc scimus, quod ipsum novimus si mandata ipsius observamus. Qui autem servat sermonem eius, vere in noc charitas Dei adimpleta est: per hoc scimus nos in ipso esse. Qui dicit se in ro habitare, debet, sicut ille incessit, ita & ipse incedere.

IIX. Quia Decalogo non observato mendax est quisquis dicit se nosse Deum, 1. Joh. 2. v. 4. Qui dicit, novi eum, & mandata eius non servat, mendax est & in eo veritas non est?

IX. Quia Decalogus nihil est aliud quam a Deo post lapsum hominis repetita summa Legis naturalis, quam omnes homines oblis gantur, Rom.1 & 2

Contra negant Antinomi, Decalogum ad Christianos pertinere. atque ad suam opinionem stabiliendam torquent loca Rom. 3. vers. 20. Propterea ex operibus Legis nulla carajustificabitur in conspecti cius: per legem enim agnitio peccati Gal. 2. v. 16. Scientes non justificare homine ex operibus Legis, n si per fidem Iesu Christi: etiam nos in Christum Irsum credidimus, ut iustificaremur ex fide Christi, & non ex aperibus Legis: propterea quod non iustificabitur ex operibus Legis ulla caro Rom. 4. v. 13. Non enim per Legem promissio cessit Abrahamo, aut semini eius, ut haeres esset mundi, sed per iustitiam fidei. Et c. 6. v. 14. Peo. catum vobis non dominabitur: non enim estis sub Lege, sed sub GratiaEt cap. 7. v. 4. Mortificati estis Legi in corpore Christi ut essetis alterius eius videlicet qui ex mortuis suscitatus est. Et versicul 6. Nunc autem liherati sumus a Lege, mortuo eo in quo detinebamur, ut serviamus il novitate Spiritus, ac non in vetustate literae. 2. Corinth. 3. v. 6. Qui etiam fecit ut idonet essemus ministri novi federis, non literae, sed Spiritus: nam litera occidit, Spiritus autem vivificat. Gal. 3. v. 10. Quotquot ex operibus Legis sunt, sub exsecratione sunt: Scriptum est enim, Exsecrabi. lis est quisquis non manserit in omnibs. quae scripta sunt in libro Legis, ut faciat ea. & 24. 25. Itaque Lex paedagogus noster fuit in Christum respiciens, ut ex fide justificaremur. At postquam veni fides, non amplius sub paedagogo sumus. Et cap. 4. versicul. 3, 4, 5, 21. Ita & nos, quum essemus infantes, sub elementis munde eramus in servitutem redacti: At post. quam venit plenum tempus, misit Deus Filium suum factum ex muliere, factum Legi subjectum; Vt eos qui Legi erant subiecti redimeret, ut adoptionem acciperemus. Dicite mihi qui sub Lege vultis esse, Legem non auditis? Et cap. 5. versicul. 1. In libertate igitur qua Christus non liberavit, perstate, & ne regredientes implicamini servitutis ingo. Et versicul 23. Adversus eiusmodi non est Lex. 1. Tim. 1. versicul 9. Hoc ciens, nempe Legem iusto positam non esse, sed Legis contemtoribus, & is qui subiici nolunt, impiis & peccatoribus, nefariis & profanis, & patricidis & matricidis. homicidis.

Ex istis primum argumentum in hunc modum exstruendum erit: Quicunque non iustificantur & promissionem non accipiunt per Legem, ad illos Lex non pertinet: Christiant non iustificantur & promissionem non accipiunt per Lgem: Rom. 3. 20 Gal. 2. 16. Rom. 4. v. 13. Ergo ad Christianos non pertinet

RESPON. Major propositio est distinguenda ac limitanda, Quicunque non justificantur per Legem, nempe nisi alii sint usus Legis illis necessarii, ad illos Lex non pertinet. At sunt alii usus Legis inque necessatii, videlicet ut omnes homines, atque ita & Christiani per eam discant agnoscere peccatum, & quae sit voluntas DE grata illa atque accepta, ut per Legem impellantur ad quaerendam justitiam & salutem aeternam in CHRISTO, qui finis est Legis, ut de pluribus jam non dicatur. Lex igitur ad illos perta net.

Secundum: Quicunque non sunt sub Lege, sed sub gratia, ad eos Lex non pertinet: Christiani non sunt sub Lege, sed sub gratia: Roman. 6. versicul. 14.

Ergo, &c. RESPONSIO: Fallacia struitur ex ambiguo: nam non esse sub Lege Paulo Apostolo non est, non teneri obedientia Legis, sed libera tum esse a maledictione & coactione Legis: quemadmodum subgratia esse, est gratia Christi justi ficatum & regeneratum esse.

Tertium: Christiani mort: ficati sunt Legi, Rom 7. v. 4. Ergo ad illos Lex non pertinet.

RESP. Deceptio sit ex ambiguo. Nam Christiani mortificat, sunt Legi ex sententia Pauli Ap stoli, non quod exemti sint a Legis obedientia, sed quod liberati sint a maledictione & condemnatione. Legis & a peccati iritatione quam Lex efficit in hominibus corruptis & non renatis. Christiani Christo uniti, sunt mortificati Legi, dum in ipsis mortificata est corruptio nativa quae vires atripiebat ex Lege, ut sicut matitus uxorem, ira ipsos arbitrio suo regeret & ad peccaregenerationis flectentem corda ipsorum non ad odium Legis quo ta gignenda impelleret: habent in Christo plenam satisfactionem pro peccatis, propter quae Lex ipsos condemnabat: habent Spiritum ante regenerationem ardebant, sed ad obedientiae & justitiae studium Quartum: Liberati sumus a Lege, mortuo eo in quo detinebamur, Rom. 7. 6. Ergo Lex ad nos non pertinet.

RESPONSIO: Processus est ex ambiguo. Liberati sunt a Lege, in quibus peccatum mortuum est, quod instar mariti, occasione a Lege accepta, non Legis sed ipsorum vitio in illis fiebat summe peccans atque eos ad peccandum impellebat. Justificati autem per Christum & regenerati per Spiritum Sanctum hoc beneficium sunt consequuti, ut peccatum in illis sit mortuum, & non amplius vivat, sicut ante justifitcationem & regenerationem: Qua propter etiam a Legis servitute sunt manumissi & a rigida ejus exactione at que a maledictione soluti, Spiritu Sancto illos agente & ducente ut in viis DEI ambulent & mandatis Legis delecientur illisque voluntatie obtemperent. Lex igitur DEI illos obligat ad obedien tiam

Quintum: Apostoli & alii praecones verbi Dei in Novo T siamento non sunt ministri literae, id est, Legis, sed Spiritus, id est Evangelii, 2. Cor. 3. v. 6. Ergo lex ad Christianos non pertinet RESP. Negatur consequentia omissae propositionis connexaeNam etiamsi Apostoli & alii praecones verbi Dei in Novo Testamento non sint ministri literae, sed spiritus: tamen inde non sequitur Legem ad Christianos non pertinere; sed hoc tantum, Apostolos & alios fidos Evangelii praecones non esse inutiles ministros, sed quo- rum ministerium efficacius & salutatius sit in cordibus fidelium, quam ministerium Legis fuit in veteri Testamento.

Sextum: Si ad Christianos lex pertinet, tum illi sunt sub exsecratione; Gal. 3. v. 10. At Christiani non sunt sub exsecratione: Ergo ad illos lex non pertinet.

RESP. Negatur connexi consequentia: tum enim essent sub exsecratione, si ex operibus Legis essent. Non enim dicit Paulus, eos ad quos Lex pertinet, sd eos qui ex operibus Legis sunt, esse sub expecratione. Iili autem sunt sub oporilus Leois, qui ex praestatione operum Legis aestimant justitiam & vitam sibi pollicentur aeternam.

Septimum: Christiant non amplius sunt jub paedagogo; Gal. 3. v. 24, 25. Ergo ad illos lex non pertinet

RESP Primo ex loco impertinente ista argumentatio exstruiur: quia locus iste Pauli non agit tantum de Lege Morali, sed etiam teremoniali & forensi: at nos jam de udorali tantum lege loquimur. Deinde negatur consequenna: Etsi enim non simus amplius sub paedagogo, sicut fideles veteris Testamenti sub Lege fuerunt: tamen obligatio ad obedientiam Legis minime est sublata.

Octavum: Qui a subiectione Legis sunt redemti & non sunt sub Lege, ad eos Lx non pertinet: Christiant a subiectione Legis sunt redemti & non sunt sub Lege, Gal. 4. vers. 4. 5, 21. Ergo, &c.

RESP. Processus est a dicto secundum quid ad dictum simpliciter. Christiani enim redemti sunt a subjectione Legis & non sunsub Lege, non simpliciter, quasi nullam amplius obedientiam Leg. debeant; sed secundum quid, nempe quatenus non amplius tenentur. perfectissime in hac vita implere Legem Dei, quam Christus pro ipsis implevit

Nonum: Christiani perstare debent in libertate qua Christus nos liberavit & non regredientes implicare servitutis iugo, Gal. 5. 1. Ergo, &c.

RESP. Alienum a proposito testimonium allegatur: Nam in eo agitur de libertate a caeremoniis Lege Mofaica praeceptis, quarum observationem exigebant quasi necessaria pseudoapostoli: at nunc quae stio est de Lege morali, a cujus obedientia nos Christus non solvit:

Decimum: Adversus quos non est Lex, ad eos non pertinet. Adversus. Christianos non est Lex: Gal. 5. 23. Ergo, &c.

RESP. Major negatur Deinde minor est restringenda. Etiamsi enim adversus Christianos non sit Lex, id est, non teneat conscientias. eorum sub reatu; non condemnet eos; nec cogat ad facienda bona opera, quum Spiritus Sancti gratia ultro faciant quae Lex imperat: tamen Lex ad eos pertinet, quatenus illa officium suum facere non desinit, docendo & exhortando Christianos

Indecimum: Quibus Lex non est posita, ad eos non pertinet: Christianis lex non est posita, quianusto non est lex posita 1. Timoth. 1. 9. Ergo, &c.

RESP. Quibus Lex non est posita, nempe ullo modo, ad eos non ertinet. At Christianis lex non est posita, nempe duntaxat aliquo modo: non est enim eis posita duntaxat quoad condemnationem & ceactionem. Sed quoad obligationem ad obedientiam, est posita omnibus hominibus.

Maneat igitur firmum, De: alugum ad Christianos pertinere. SECUNDO quaeritur de distributione Decalogi Distribu:tur in exordium & certas tabulas. Exordium Decalogi continetur his verbis: Ego sum Iehova Deus tuus, qui eduxi te e terra AEgypti, e domo servorum. Hoc exordium est vice prooemii cujusdam in totum Decalogum, cont nens descriptionem Legislatoris, tum ut ne vagemur hinc inde meiibus nostris in quaerendo Legislatore, & Deo quem colamus, neve nobis temere fingamus novum aliquem Deum detelicto Deo vero, sed ut certe sciamus quis sit verus ille Deus: tum ut sciamus perfectae justitiae requlam a Deo nobis traditam, nec praecepta cultus Dei & morum alia quaerenda, quam quae a Deo ipso emanarunt; tum ut aeterna concilietur Decalogo autoritas, quae nos ad perpetuum obsequium valide permoveat. Quatuor autem argumentis Legislator se describit, quae totidem sunt obligationes ad obedientiam & observationem Decalogi: Primum est, quod sit JEHOVA, id est, qui solus vere & proprie est, qui ab aeterno in aeternum est, a quo omnia quae sunt, habent quod sunt a quo proinde & nos habemus quod sumus, qui facit ut sit quicquid dicit, promittit, comminatur, ac propterea jus & potestatem habepraecipiendi nobis, & leges praescribendi & cui a nobis ut Domino a servis necessario obedientia debetur.

Secundum est, quod sit DEUS, id est, essentia ac natura suprem: quae omnia condidit & providentia sua gubernat: ac proinde tanquam supremus gubernator & judex mundi condere legem & praevaricatores punire possit; cui idcirco nos velut subditi Judici parere tenemur.

Tertium est, quod sit Deus NOSTER, id est, qui nobiscum fedus iniit, qui nobis aeternam beatitudinem promisit, & nos peculiariter delegit, ut populus ipsius essemus & mandata ejus observaremus. Sicratione pacti ulterius Deo ad obtemperandum obligati sumus

Quartum est, quod populum Israeliticum de terra AEgypti, e terra servitutis eduxerit; cui proinde obtemperandum ad gratitudinem pro beneficio redemtionis declarandam, & evitandum detestabile ingratitudinis flagitium. Ita ad alias obligationes, etiam haec obligatio gratitudinis accedit.

Duplici ergo jure Deus Decalogum promulgavit & ad obedientiam ei praestandam nos obligavit, Communi & singulari: Communi jure dupliciter, 1. quia est Jehova, 2. quia est omnium hominum Deus a natura: Singulari jure itidem dupliciter 1. quia est noster Deus, est populi sui Deus per gratiam & conmunionem federis. 2. quia singularis suae gratiae exemplum & documentum singulare in Ecclesia sua edidit mirificentissima liberatione corporali illius ex AEgypto, & spirituali liberatione ejusdem a tyrannide Satanae, peccati & mortis pertemporalem illam liberationem adumbrata.

Dixetit aliquis, quid eductio populi Israelitici ad nos Christianos per tinet, quum Iudaei non simus;

RESPON. Beneficium eductionis populi Israelitici ex AEgypt multipliciter ad nos Christianos pertinet.

I. Quia etsi gens Israelitica quoad carnem alia est a nostra, tamen quoad spiritum & fidem una sumus cum Israelisis veteribus Ecclesia. Omnia autem beneficia veteri Ecclesiae praestita, ad totum corpus Ecclesiae Catholicae pertinent.

II. Pertinet ad nos spirituali significatione, ut spiritualis redemtionis typus

III. Pertinet ad nos complemento per Christum facto, qui nos ex spirituali servitute peccati & infernalis Pharaonis liberavit

IV. Confirmat fi lem nostram in Deum Nam inde discimus Deum, cujus praeceptis obedite debemus, esse verum illum Deum Creatorem & conservatorem omnium, maxime fidelium, qui se patefecit Abiahamo, Isaaco & Jacobo, qui verax est in promissis, & populum Israeliticum ex AEgyptiaca servitute liberavit, sicut praedixerat & promiserat:

V. Consolatur nos, Deum nos quoque a tyrannis liberare poss. & liberaturum certo spiritualiter, in-primis a Malo illo, sicut oramus, Lebera nos a malo illo: atque si ita gloriae ipsius serviat & nobis expediat, etiam corporaliter nos liberaturum a corporali tyrannide quo- rumcunque hostium

Sic expositum est exordium Deca¬

logiTABULAE in quibus Decalogus non artificio humano, sed divinitus scriptus fuit, erant lapidiae, Exod. 31. 18. & cap. 34. 1. & 2. Cor3. vers. 7. tum ad significandam duritiem cordis humani ad percipiendam Legem, tum ad innuendam impossibilitatem implendi Legem Dei Tabulae illae in quas dividitur Decalogus sunt duae: Prima tabuin centinet quatuor praecepta de nostra erga Deum obligatione, & officiis quibus immediate eum colimus ad declarandum nostram erga ipsum dilectionem

PLIMUM PRAECEPTUM est: Non habebis Deos alios coram me: Sic enim vertendum, non autem, de: Salienos: Nam differunt

PITIM, id eit, alis Dreque seu Dyriay, id est, aclieni: primum est in textu Hebraeo, non postremorum aliquod. Et differre ista duo, nem pe alium & alieeum, vel hinc liquet, quod recte dicatur Pater alius: Filio & Spir in Sancto, sed non alienus: quodque possit quispiam habere coram Jehova Deum alium quam ipsum, qui tamen non sit a lienus hoc est, a populis extraneis pro deo habitus, ut serpens aeneus a Mosc factus cui populus Israeliticus adolere coeperat. Tum quia nomen OeyPyM eisi forma pluralis numeri sit, sensu tamen numeri singularis est, recte reddi potest singulari numero Deus, commodissime potest primum praeceptum verti: Non erit tibi Deus alius coram me.

Primum autem praeceptum docet quis sit religios e a nobis colendus: dum prohibet habere deos alios coram Jehova Deo nostro, qui populum Ilraeliticum e terra AEgypti, e domo servorum eduxit: & contratio praecepit, ut selum hunc Jehovam, qui populum Israelit, cum e terra AEμyp:ie domo servitutis eduxit, pro Deo nostro agnoscanius & habeamus, eo solo contenti simus, eum solum vero religionis seu pietatis studio colamus, in ipsum credamus & fiduciam spemque omnem collocemus, ipsum ex toto corde, ex tota anima, & ex omnibus viribus diligamus, cum timeamus coram eo nos ex animo humiliemus, eique patientiam in cruce nobis ab ipso imposita praestemus.

Deus alius, est omne id in quod homo credit, in quo fiduciam suam collocat praeter verum DEUM, aut quod plus quam Deum vel aeque ac Deum diligit, aut timet, aut cui cultum divinum exhibet contra expressum verbum Dei: ut est quaevis res a Deo creata, nempe caelum, Angeli stellae, in-primis Sol. Luna, Venus, &c. ele menta, animalia, terra nascentia, &c. aut quivis deus nuda cogita¬ tione fictus: duo enim erant Gentibus genera deorum; unum, res creatae: alterum dii ficti nuda imaginatione. Nam Gentiles pro diis habuerunt, & coluerunt divino honore res creatas; sicut Paulus Apostolus ait Roman. 1. versicul. 21. & sequentibus: Propterea quod quum Deum norint, tatnmen ut Deum non glorificaverunt, neque gratias ei egerunt: sed vani facti sunt in ratiocinationibus suis, & obtenebratum est cor eorum intelligentia carens. Quum se dictitent supientes, stultifacti sunt. Mutarunt enim gloriam incorruptibilis Dei in efformatam imaginem corruptibilis hominis, & volucrium, & quadrupedum, & reptilium. Quamohrem etiam trad idit eos Deus cupiditatibus cordium ipsorum ad impuritatem ut foedaerent corpora sua inter se. Vt qui Dei veritatem transmutarint in falsitatem, & coluerint res conditas, at servierint eis, praeterito Conditore, qui est benedictus in secula. Amen

Prima omnium mortalium AEgyptii, ut testis est Diodorus Siculus referente Theodoreto Sermone tertio de curatione Graecarum. affectionum pagina tricesimanona, Solem Lunamque deorum nomine appellantes, Selem quidem Osirin, Lunam vero Isin esse dixerunt. Phoenices item, cum haec ab AEgyptus accepissent, illorum exemplo deos sibi plurimos effecerunt. Plato etiam in Cratylo, effirmat Graecos primo hoc errore, de iis videlicet qui falso dii nominentur, imbutos fuisse: ita vero inquit: Videntur mihi Graecorum primi, hos sclos esse deos censuisse, quos hodie barbarorum permulti; Solem videlicet, Lunam, Terram, Stellas & Caelum: quae cum viderunt cursu quodam quas cuntia, ab hac ipsa currendi natura θεος, quasi θεοιζας, hoc est, currentes, nominarunt. Et pagina quadragesimanona: Verum enimvero ad ea regrediamur quae nobis ad haec dicenda originem praebuerunt; Agyptios videlicet, Phoenicas, Graecosque Solem, Lunam, Tellurem, stellas praeterea, ipsaque elementa, inter primos suos deos reposuisse: Hoc enim & Plato & Siculus Diodorus & Chaeronensis Plutarchus tradiderunt Subsequutis vero temporibus, cos quoque qui humanum genus beneficit aliquo affecissent, aut qui fortiter in bello pugnassent, qui ve terrae colendae rationem aliquam invenissent, infirmisve corporibus jalubrem attulissent curationem, hos delubris exsiructis in deorum numerum retule runt. Hinc & ipse Sanchoniathon, Saturnum fuisse hominem, Rheam mulierem Saturni contugem iradit, qui parentes, lovem & Iunonem silios procrearint: subinde vero cum beneficia quaedam priores ipsi hominibus contulissent, vita demum perfunctos, dignos a Phoenicibus esse habitos qui diuinis henoribus culti, etiam dit vocarentur, quique & ari& sacrificiis & annuo epulo colerentur. Graeci quoque Herculem sibi Deum finxerunt, ut generosum fortemque hominem: neque minus & Aesculapium, quod artis Medica aucter saluberrimus exstitisset, cassum vita, Deum esse aixerunt. Eadem cauta & Aegyttii adducti sunt ut Apin diuvina appellatione dignarentur. Et tamen Herculem Graeci tefiantur, structis ab uxore Deianira insidiis, ipsum sibi lethale incendium intulisse, coque pacto vita excessisse. Aesculapium vero aiunt fuisse hominem qui Medica artis praesidio, multos sane mortales quam plurimis egritudinibus liberarit; tum fulmine ab Iove incusso extinctum esse.¬ Haec autem praeter multa alia Siculus Diodorus in quarto Bibliotheca libro conscripsit. At nihilo secius, quamquam haec probe sciant Graeci, & Herculem & Aesculapium, deos appellant: cumque his, Tyndarei Filios Castorem & Pollucem; quos vocant Dioscuros, hoc est, lovis filios, haud ita sane antiques, sed qui cum Argonautis Colchos adnavigarint; hi enim cum Hercule, Orph: oque cum illo qui cithara utebatur, piscesque fidibus suis permultens, soni harmonia pellectos sequi navem cogebat, Argonautarum numerum impleverunt: fuisse autem illos generatione una Troicis temporitus v. tustiores, superiore disputatione ostendimus. Bacchum vero, quod autor serendae vitis exstiterit, unaque compresse vini usum ostenderit, in caeterorum dium ordinem conscripserunt. At ipsam Venerem, nullius quidem beneficii autorem, sed intemperan tia magistram, (prostituti siquidem corperis meretricem fuisse aiunt ad Cynirum det erisse) deam tamen siutissimi appellarunt. Neque id sanadmerandum contingit. Nam qui venenata quoque reptilia divina appellatione dignati sunt, aegne ipsas mulieres hoc cassas honore voluissent. Quin & ipsum Ganymedem apud Poetarum fabulas rupuisse dii perhibentur, qui Iovi pocula ministraret. Neque minus & He enam, post quamplurima eademque vulgatissima adulteria, seiungentes ab latere Minelai, in caelum, sicut inquit Euripides, sustulcrunt. Itaque non solum qui boni aliquid humano gexeri attulerunt, sed lascivissimos etiam tum viros tum mulieres, Graeci deos fecerunt. Husque ritus cum Romani aGraecis ferdidicissent, suos Impera tores vita persunctos, divinitate dignos habuerunt: neque sosum eos Imperatores qui legitime regnantes, iustitia coluerunm: sed eos etiam qui per tyrannidem, iniustitiam, praeterque fas, impetium gubernarunt. Neronem enim, qui ad omnem specum lasciviae iniquitatisque abunde progressus isi: Domitianum praeterea, & Commodum, saevissimosque ulios & scelestissimos homines, deorum suorum catalogo adiun: cerunt: secundamque hanc speciem deificationis homines excogitarunt. Tertium vero illi commenti sunt, qui sidem Pottarum fabulis, habuerunt: quibus tamen & Plato in Timaeo credi adhortatur: inquit nim Plato: De cateris enim daemonibus vel loqui vel scire ipsorum genus, vires nestras excedit. Credenda vero quae nobis veteres tradide rum: a liis, ut ipsi de se inquiunt oriundi, maiorumque ac patrum suo lum apprime: onscii. Noc itaque fieri potest ut fides deorum filiis ac nepotibus non habeatur, tametsi nec sienis nec demonstrationibus necessariis utantur, ud facienda sidem. Oportet autem lege quadam adactos, ea cre dera quae tanqua sibi propria & domestica se dicere profitentur. Subinde viro & Hesiedum Plato adducit, & Chaos, Oceanum, Tethyn, Caelum, Trram, Cali que ac Terrae sulios, Saturnum, Rheam, Iapetum, aliosque nonmullos; nec minus & eos qui ex Saturno & Rhea geniti memorantur, lovem, lunone, Neptunam, Ditem. Neque talem ac tantum pudet Philosephui, quhortari nos ut iu fide habeamus, qui talia fabulantur. quique lascivissimos dees, eosdemque patricidas & filiorum enectores nobi¬ proponunt. Saturnus enim, Caeli patris pudenda exsecuit: quotque ipse filios ex se gigneret, natos protinus devorabat. Iupiter quoque cum Satur num regni finibus expulsum Tartaro tradidisset, tyrannum sese, & quidem scelestissimum, praebuit. Neque enim tantum sororem, sed matrem quoque ac filias sibi uxores adiunxit: praeterque has ipsas, innumeras prope& multeres & deas stupri commercio vitiavit: quae sane flagitia quum Plato minime ignoraret, hortatus est tamen ut solius patriae legis causa Poetis fidem habeamus, tamet si neque ullis signis, neque demonstrationis bus, ad probationem utantur. Ex quo plane constat, Atheniensis populi, metu adductum, populari errore implicitum permansisse.

Hinc liquet, quanta dementia Gentiles res creatas coluerint pro diis. Sed ea non contenti, Imperatores quidam Romanorum edictis mandaverunt divinum honorem sibi exhiberi, veluti Cajus Caligu la, (ut commemorat Philo Judaeus libro de Legatione ad Cajum: ad divinos honores aspiravit, hinc ut aiunt nactus occasionem eius dementiae. Persuasum ei fuit, sicut aliorum gregum magistri, opiliones, caprarii, bubulci, nec boves sunt ipsi, nec capri, nec arietes, sed homines hilonge praestantiores modis omnibus: sic praefectum gregi humani generioptimi, censendum maiorem homine, referendumque in deorum nume rum. Hanc opinionem ubi concepit, amplexus est fatuus pro veritate fabulam. Tandem ausus in vulgus efferre impiam sui consecrationem, per gebat ulterius, & quasi per gradus quosdam paulatim adscendebat Nam primo amulabatur semideos quos vocant, Liberum, Herculem. Castores, Trophonium, Amphiaraum, Amphilochum, & similes, irridens eorum oracula orgiaque, ad suam collata potentiam. Deinde quemadmodum in theatris solent scenici, alias alium cultum sumebat, nuno clavam & leonis exuvium, sed haec aurata utraque scilicet transforma tus in Herculem: nunc pileum imponebat capiti quoties Castores ageret, interdum hedera thyrsoque ac hinnuleorum exuviis repraesentabat potrem Liberum. Veruntamen hanc sibi praerogativam usurpabat inter rim, quod cum illorum quisque contentus propriis ceremoniis ac honoribus alienos non requireret, ipse universos jubebat sibi congeri, &c. Unde altaria ipsi passim exstruebantur & sacrificia offerebantur, ut pluribus commemorat Philo. Pari insania Domitianus & Diocletianus pro diis haberi & coli voluerunt.

Gentilium imitatores sunt Papistae, qui res creatas pro diis haben& divinis honoribus colunt, ut beatam Virginem Mariam & sanctos alios, eorundemque corpora aut partes corporum seu veras seu supposititias.

Habere deos alios, est fiduciam suam collocare in rebus illis, quae Deus non sunt, easque religioso cultu prosequi, contra expressum verbum Dei,

Non habere deos alios coram Deo, est fugere omnem idololatriam non tantum in hominum conspectu, sed etiam in corde, quum oculis Dei universa pateant.

Tantum de primo praecepto SECUNDUM praeceptum, est: Ne facito tibi sculptile, aut ullam imaginem eorum quae sunt in caelis supra, aut quae in terra infra: aut quae in aquis infra terram: Ne incurvans te honorem exhibeto eis, nequo colito ea: Nam ego Iehova Deus tuus, Deus fortis, zelotes sum, visitans iniquitatem Patrum in filios, in nepotes & in abnepotes, in eos qui odit prosequuntur me: Exercens vero bonignitatem in millesimos, a patribus, qui diligunt me, & observant mandata mea

Hoc praeceptum de imaginibus non est omittendum. 1. quia ore Dei ipsius coram populo Israelitico ex igne promul gatum est,

2. quia digito Dei in tabulis lapideis est scriptum. 3. quia est pars Decalogi, quem Deus totum vult doceri4. quia est verbum Dei. 5. quia speciatim vetitum est omitti, Deuter. 4. v. 23. Cavete vobis, ne obliviscamini federis Iehovae Dei vestri, quod pepigit vobiscum. aut faciatis vobis sculptile, similitudinem ullius rei, quia interdixit tibiIehova Deus tuus.

6. quia huic praecepto speciatim adjuncta est severa comminatio& dulcissima promissio.

7. quia eo fine Ecclesiae toti est commendatum, ut eam ab idololatria penitus arcere.

8. quia a Mose, qui fidus in domo Dei servus fuit, ut acceptum a Domino, ita traditum est Ecclesiae, & non omissum.

9. quia a Christo non est abrogatum. 10. quia ab Ecclesia tum Judaica semper, tum Christiana primis seculis purioribus fuit retentum.

Deinde praeceptum hoc differt a primo: quia primum praeceptum determinat substantiam seu subjectum proprium cultus religiosi docens ut solus lehova Deus Israelis colatur: secundum praeceptum circumscribit modum cultus illius. Modus autem cultus religiosi est qui divinitus praescriptus est, abjectis vitatisve omnibus modis, quos homo, ratio, opinio, mundus, diabolus offerre potest & solet. Quun autem Deus spiritus sit, modum cultus divini spiritualem esse necesse est, qui perficiatur in spiritu & veritate, Johan. quarto vigesimotertio, vigesimoquarto

Praecepti secundi partes duae sunt: Prima, est prohibitio: secunda, est ejus confirmatio. Prohibitionis summa est, ne confingamus aut quaeramus Deum pro arbitratu & imaginatione nostra, quem colamus prout commenti fuerimus, sed ab omnibus mediis humanis repraesentandi Deum & humanitus excogitatis modis religionis & honoris abstineamus. Sic omnibus cultus divini malis materialibus. corporalibus & imaginariis, undecunque sumti sint, a Deo non emendatis, interdicitur. Prohibitio autem in hac lege est duplex, una facturae imaginum religionis & conscientiae causa: altera, honoris qui illis impenditur?

Primo igitur prohibetur factura imaginum, non quarumvis, sed tantum religiosarum, id est, quae religioni & conscientiae serviant:; Nam praecepta Decalogi sunt a Deo promulgata religionis & conscientiae causa. Illae autem imagines fiunt religionis causa, quae fium ad repraesentandum Deum verum, aut falsos deos: aut ad colendum Deum verum, vel deos falsos per illas: aut ut ipsae religiose colantur, sive pro diis aut Divis ipsis habeantur, sive pro illorum simulacris

Per imagines autem Synecdochice intelligitur etiam omnis cultus Dei ab hominibus confictus

Nam Deus non vult coli per imagines manu humanam factas, aut per cultus ab hominibus excogitatos. Dicimus diserte, Deum nolle coli per imagines manu humanam factas; de talibus enim in praecepto secundo loquitur Deus dicens, Non facies tibi sculptile, &c. ut discernantur ab aeterno Dei Filio, qui est naturalis imago Patris, non facta, sed genita; & de quo est mandatum Hebr. 1. v. 6. Et adorent eum omnes Angeli Dei. Porro imago manu humana facta, est omnis figura artificio humano elaborata, aliud aliquid repraesentans praeter se, sive ex divino instituto, sive ex arbitrio humano¬

Estque vel licita vel illicita. Imago licita, est quae a Deo non est prohibita: cujusmodi est image rei alicujus honestae, & non contraria bonis moribus, serviens solummodo vel ad typum aliquem, vel ad ornatum, vel ad memoriam, vel ad disciplinam, veluti serpens aeneus, imagines a Mose factae in tabernaculo, & a Salomone in templo Jerosolymitano & in palatio regio: imagines item parentum & aliorum hominum ornatus & memoria. causa in aedificiis: imagines stirpium & aliarum rerum physicarum vemathematicarum ad disciplinas humano generi utiles & necessarias. pertinentium, &c. Imago illicita, est figura quaevis a Deo prohibita: veluti omnis imago inhonesta & bonis moribus contraria, & in primis facta ab hominibus cultus religiosi causa, sive repraesentet rem vere exsistentem. ut imago veri Dei, imago Solis, Lunae, &c. sive fictam, ut imago fale sorum deorum & eorum quae nunquam fuerunt, nec erunt in rerum natura. Imo etiam imagines divino jussu factae, si religiosus cultus eis exhibeatur, fiunt illicitae; veluti serpens aeneus quum ei incensum populo offerretur, evasit idolum. Omnes igitur imagines factae abhominibus religionis causa, aut vel post multa demum secula religiose cultae, sunt illicitae

maginis vox generalis est, & tam illicitis quam licitis figuris competit, unde etiam idolis tribuitur. Et quia de licitis figuris controversia non est, de illicitis duntaxat exempla e Scripturis afferemus & inrimis de idolis: Et ut omnis tergiversatio in explicatione vocum Hebraicarum & Graecarum praecidatur, quum vox imaginis Latina sit, non Hebraea non Graeca, proferemus loca ex vulgata versione Latina, quam solam pro authentica Concilium Tridentinum vult haberi. Deut. 4. v. 16. Ne forte decepti faciatis vobis sculptam simili: udinem, aut IMAGINEM masculi vel feminae. 4. Reg. 11. v. 18. Ingressusque est omnis populus terrae templum Baal, & destruxerunt aras eius, & IMAGI. NES contriverunt valide. Ezech. 7 ver. 10 Et ornamentum monilium suorum in superbiam posuerunt, & IMAGINES abominationum suarum, & simulachrorum fecerunt ex eo: propter hoc dedi eis illud in immunditiam. Et c. 26. v. 17. Et tulisti vasa decoris tui de auro meo, atque argento meo, quae dedi tibi: & fecisti tibi IMAGINES masculinas, & fornicata es in eis. Et c. 23. v. 14. Et auxit fornicationes suas: cumque vidisset viros depictos in pariete, IMAGINES Chaldaeorum exprissas coloribus. Amos. 5. v. 26. Et portastis tabernaculum Moloch vestro, & IM AGINEM idolorum vestrorum, sidus Dei vestri, quae fecistis vobis. Habac. 2. v. 18. Quid prodest sculptile, quia sculpsit illud fictor suus, conflatile, & IMAGINEM falsam? quia speravit in figmento fictor eius, ut fateret simulachra muta. Rom. 1. v. 23. Mutaverunt gloriam incorruptilis Dei in similitudinem IMAGINIS corruptibilis hominis, & volucrium, & quadrupedum, & serpentium. Ita secundum Latina Biblia vulgata, figurae illicitae, idola & repraesentationes falsorum deorum dicuntur imagines. Sic imago est genus: figura licita & figura illicita seu idolum sunt species. Itaque omnis figura illicita, omne idolum humanamanu factum, est imago: sed non omnis imago est figura illicita & idolum.

Honor qui imaginibus exhibetur duplex est, adoratio illarum & cultus.

Adoratio imaginum, est capitis apertio, incurvatio corporis, genu flexio seu geniculatio coram illis, osculatio eorum & similes ejusmodi gestus

Cultus imaginum, est omnis servitus religiosa quae imaginibus impenditur: veluti quum ornantur auto, argento, gemmis, aut aliis preciosis rebus, quum incensantur, id est, incensum eis offertur, quae species est sacrificii, quum in loco eminentiori collocantur, quum vota illis nuncupantur, quum honorantur peregrinationibus religiosis, muneribus, cereis, lampadibus, altaribus, templis, festis & aliis ceremoniis religionis.

Prohibitio imaginum religionis causa est juris naturae, & obligat omnes homines, non tantum Judaeos; verum etiam alios:

I. quia sapientes legum latores inter Gentiles, ut Numas Pom. bilius rex Romanorum, ut Lacedaemonii imagines in templis poni vetuerunt.

II. quia Gentiles sunt puniti ob fabricationem imaginum, quibus Deum repraesentarunt & coluerunt, Rom. 1. 23, 24.

100

Ac profecto ad Christianos praeceptum secundum, quod est contra imagines idololatricas, pertinere ex Novo Testamento patet: I. Quia Christianis mandatum est a Deo ut fugiant idololatriam, & idola, 1. Cor. 10. 14 Quapropter, dilecti mei, fugite ab idololatria, I. Joh. 5. v ult: Filioli, cavete vobis ab idolis.

101

II Quia veris Christianis nulla potest esse consensio cum simulacris, ut Paulus docet cum 2. Cor. 6. v. 16. scribit; Quae consensio templDei cum simulacris? nam vos templum estis Dei viventis:

102

III. Quia Christianis certum est, sidolum nihil esse in mundo, 1. Corinth. 8. v. 4 Unde autem id nobis certo constat, nisi ex praecepto secundo Decalogi

103

IV. Quia ad Christianos totus Decalogus pertinet, ut supra probatum: ergo etiam praeceptum secundum quo imagines religionis causa fieri, aut ab aliis factae adorari vel retineri vetantur.

104

V. Quia Christianis solicite cavendum ne similes evadant Gentilibus, qui vani facti sunt in ratiocinationibus suis & obtenebratum est desipiens cor eorum; Et quum se dictitent sapientes, stulti facti sunt Mutarunt enim gloriam incorruptibilis Dei in efformatam imagine corruptibilis hominis & volucrium & quadrupedum & reptilium, Rom. 1. v 21, 22, 23. His enim verbis exsecratur Apostolus eos qui commutaverunt gloriam incorruptibilis Dei in similitudinem corruptibilis. hominis. Tale enim simulacrum Deo nesas est Christiano in tomplo collocare, multo magis in corde nefarium est, ubi vere est templum Dei, si a terrena cupiditate atque errore mundetur, ut ait Augustinus 3. tomo, libro de Fide & Symbolo, c. 7.

105

VI. Quia Lex Decalogi est generalissima legum omnium quaeinveniri possint, quippe quae omnes populos, fideles & infideles oblis et, ut Christianos, sic Judaeos & Gentiles: ut viros sic mulieres; ut divites, sic pauperes; ut Principes, sic idiotas; ut doctos, sic ignorantes, quemadmodum fatetur Robertus Bellarminus in Christianae doctrinae copiosa explicatione, jussu Clementis VIII. Romani Pontifici: composita & revisa approbataque a Congregatione Reformationis, cap 6. in quo traditur explicatio Decalogi

106

VII. Quia praeceptum hoc est immutabile & hominis nullius dispensationem admittens, ut ipsa Lex Decalogi tota est immutabilis & hominis nullius dispensationem admittens, quemadmodum fatetur Bellarminus jam citato loco.

107

Accedit consensus orthodoxae veteris Ecclesiae. Augustina tertis tomo, libro de Spiritu & litera ad Marcellinum, cap. decimoquarto ait: In illis igitur decem praeceptis, excepta Sabbathi observatione, dicat tur mihi quid non sit observandum a Christiano, sive de non faciendis colendisque idolis, aliisque ullis diis, praeter unum verum Deum, sive de non accipieindo nomine Domini in vanum, sive de honore parentibus deferendo, sive de cavendis fornicationibus, homicidiis, furtis, fa sis testimo niis, aduiteriis, re aliena concupiscenda? Quid horum quisquam dixerit, Christianum non debere servare? Et septimo tomo, libro tertio contra duas epistolas Pelagianorum, c. 4. Quis enim dicat non debere observa. re Christianos, ut uni dereligionis obsequio serviatur, ut idolum non colatur, ut nomen Domini non accipiatur in vanum, ut parentes honorentur, ne adulteria, homicidia, furta, falsa testimonia perpetretur, ne uxor ne omnino res ulla concupiscatur aliena? Quis est tam impius, qui dicat ideo se ista Legis non custodire praecepta, quia est ipse Christianus, nec sub Lege, sed sub gratia constitutus:

108

Clemens Alexandrinus Oratione adhortatoria ad Gentes pagina viges. quinta edit Latinae Florentinae ait: Nobis (nimirum Christianis est aperte vetitum artem fallacem exercere. Non facies enim, inquit Propheta, cuiusvis rei similitudinem eorum quae sunt in caelo, & quaecunque sunt in terra, &c.

109

Tertullianus libro de Idololatria, cap. quarto: Ad eradicandam cilicet materiam idocolatriae, lex divina proclamat: Ne feceritis ide lum. Et coniungens, Neque similitudinem eorum quae in caelo sunt, & quae in terra, & quae in mari: Toto mundo ciusmodiartibus interdixit. servis Dei.

110

Epiphanius Cyprius ut citatur a Gregorio Neocaesariensi Actiones sexta Synodi Nicenae secundae: Estote memores, dilecti filii, ne in Ecclesiam imagines inferatis, neque in sanctorum coemeteriis eas statuatis, sed perpetio circumserte Deum in cordibus vestris. Quinetia neque in domo communi tolerentur. Non enim fas est Christianum per oculos suspensum teneri, sed per occupationem mentis. Et in epistola ad Johanne Episcopum Jerosolymitanum: Quum ergo hoc vidissem in Ecclesia Christi. contra autoritatem Scripturarum hominis pendere imaginem, scidi illud. Et paulo post vult in Ecclesia Christi istiusmodi vela, quae contra religionem nestram veniunt, non appendi. Hanc epistolam Latinam fecit Hieronymus & exstat secundo tomo epistolarum ipsius.

111

Ex his satis evidens est, secundum Decalogi praeceptum, quo imagines religionis causa fieri prohibentur, etiam ad Christianos pertinere eosque obligare

112

Qua propter res omnes praeter Deum quaecunque contra verbum; Dei ab hominibus habentur pro diis, aut pro imaginibus Dei, aut res ligiose coluntur, sunt idola & simulacra: ut imagines Dei factae humana munu, imagines item Christi, Virginis Mariae & Sanctorum aliorum cruces, columbae, agni, &c. quas Papistae colunt.

113

Contra Papistae negant imagines suas esse idola, quam sententiam suam seqq. argumentis confirmare nituntur:

114

I. Nulla imago est idolum & simulacrum: Imagines seu figurae Dei, Chrsti, Divae Virginis & sanctorum aliorum sunt imagines. Ergo non sunt: ido & simulicra. Majore probant ex definitionibus imaginis & idolis Imagosinquiunt) est figura licita, repraesentans rem, quae fuit, est, aut erit aut esse potest: Ia glum autem est figura illicita & a Deo vetita, repraesentans rem falam & quae non potest esse. Sic Bellarminus libro de triumchante Ecclesia fecundo, qui est de imaginibus sanctorum, cap. 5. ait; imaginem esse similitudinem rei verae: idolum autem esse similitudinem falsam, id est, repraesentantem id quod revera non est. Simulacrum quo- Asimulando dictum, itidem deum falsum referre, ideo in Scriptura si¬ mulacrum ubique poni pre idolo, semperque ubi Latinus interpres posum. simulacra, semper (inquit in Graeco esse εἰδυλα, ac proinde imagines non pecte vocari simulacra

115

RESPON. Primo negatur propositio major; Deinde & probatio ejus, quia nititur vitiosis definitionibus imaginis, idoli & simulacris sunt enim angustiores definitis. Imago quippe ta de idolo quam de sinilitudine rei verae praedicatur, ut loca paulo ante adducta e Scriptura Sacra testantur; & Bellarminus ipsemet in Christianae doctrinae copiosa explicatione defiuit idola, quod sint statuae aut IMAGINES, fapricatae ut eas tum pro diis habeamus, tum adoremus. Imago est genus idoli, idolum species est imaginis: imago igitur & idolum re non differunt: sicut re non differunt, sed tantum ratione, animal & leo. gitur aliquod animal est leo: ita aliqua imago est idolum. Deinde magines quibus verus Deus arbitrio humano repraesentatur, imagines item Christi, Divae Virginis & sanctorum aliorum sunt idola, f religiosa veneratione colantur, & idola recte nominantur. Nam vitulum aureum quem fecerat Aaron ut esset imago veri Dei qui pobulum Israeliticum ex AEgypto eduxerat Exod. 32. ver. 4 Stephanus protomartyr vocat εἰδαλον Actor. 7. 41. propterea Israelitae Jehovam colentes in vitulo auteo, erant idololatrae. Hoc ipsum docet Catechismus Romanus parte tertia, de primo praecepto capit. secundo, quaestione 11. Praeclave igitur Apostolus, eos mutasse Dei incorruptibilis loriam in similitudinem volucrum, quadrupedum ac serpentum, dixit. haec enim omnia tanquam Deum venerabantur, quum illi harum res rum imagines ponerent.

116

Quocirca Israelitae, qui ante vituli simulacrum clamabant: Hi sunt. dii tui Israel, qui te eduxerunt de terra Aegypti; idololatrae sunt appellati, quia mutaverunt gloriam suam in fimilitudinem vituli comedentis foenum. Et Bellarminus ipsemet fatetur secundo libro de imaginibus. sanctorum c. 13. dici non improbabiliter, Iudaeos vituium aureum proimagine veri Dei habuisse, idque testimonio firmat Abulensis, Caieta. ni & aliorum. Idem Bellarminus eodem libro, capite septimo dicit: idolum esse imaginem quae habetur pro Deo: cap. 11. &16. Damascenum. citat, testantem, fuisse aliquos Christianos qui Christi & sanctorum imagines quasi deos colerent, & dicit, tales accedere ad idololatriam, Itaque Bellarminus in distinctione imaginis & idoli adversatur sanae rationi, Scripturae Sacrae, Catechismo Romano, aliis Doctoribus Ecclesiasticis & sibiipsi

117

Quod de Papana distinctione imaginis & idoli dictum, idem etiam de distinctione imaginis & simulacri statuendum, Bellarminum in ea contra sauam rationem, contra Sacra literas, contra omnium. bonorum autorum, etiam Pontificum Romanorum & aliorum Papistarum, imo etiam contra suum proprium judicium niti¬

118

Simulacrum enim dicitur a similitudine proprie, eo quod simile sit i cujus est simulacrum. Quam etymologiam habet Lactantius libro divinarum institutionum secundo qui est de origine erroris, capite se undo: Verentur, (ait de Gentilibus,) ne omnis eorum religio inanis sit vana, si nihil in praesenti videant quod adorent: & ideo simulacra. constituunt, quae quia mortuorum sunt imagines, similia mortuis sunt. omni enim sensu carent. Dei autem aeternum viventis vivum & sensibile debet esse simulacrum. Quod si a similitudine id nomen accepit, quomodo possunt ista simulacra Deo similia iudicari, quae nihil sentiunt, nec moventur? Idem Lactantius l. 6. divinarum institutionum, c. 10. sub initium ait, hominem esse Dei simulacrum. Eandem etymologiam tradit Isidorus Originum lib. 8. cap. 11 Simulacra ait a similitudine num cupata, eo quod manis artificis ex lapide aliave materia eorum vultus imitantur, in quorum honorem finguntur. Nec aliter Thomas Aquinas, qui in I. ad Cor. 8. lectione prima ait: Simulacrum dicitur quod fit ad similitudinem rei alicuius naturalis. Non ergo dicitur a simulando, id est, fingendo & referendo eo quod est falsum, ut fingit Bellarminus: sed a simulando, id est, similitudine referendo seu exprimendo, sic ut Latinis scriptoribus simulare interdum idem est quod similitudine referre seu exprimere; ut quum parvam Troiam Pergamaque magnis simulata appellat Virgilius AEneid. lib. 3. quae ad effigiem Trojae abHeleno structa erant: & Horatius de arte Poetica pictori dicit, Forpasse cupressum scis simulare.

119

Deinde simulacrum nonnisi falsum Deum referre, negatur: nam Actor. 7. 41. vitulum auteum Stephanus martyr nominat simulacrum, ut habet vulgata versio Latina, snam in Graeco est εδαλον,) vitulus autem ille non repraesentabat Israelitis falsum Deum sed verum. qui eduxerat populum Israeliticum ex AEgypto.

120

Tertio in Scriptura simulacrum ubique poni pro idolo, semperque ubi Latinus interpres posuit simulacra, in Graeco esse εἰδυλα, negatur. Ecllarmini fidentem asseverationem sequentia loca refutant. Nam Latinus interpres posuit simulacra Actorum 17. 73. ubi in raeco est non ειδαυλα sed σεοασματα. Latinos interpres posuit simulacra Exod. 34. versic. 15. ubi in Graeco est, non εἰδολῳ, sed θeol. Latinus interpres posuit simulacra Levit. 26. 30. ubi in Graeco est, non ειδαθκα, sed χιρπειητ. Latinus interpres posuit simulagrum Numer. 23. 21. ubi in Graeco est, non εἰδυλον, sed τόνος. Latinus interpres posuit simulacra in libris 1. Samuel. 19. 16. 1. Regum 15. 13. & 2. Chron. 34. 4. ubi Graece habetur, non εἴδυλα, sed κενοσαφια κατοδνσεις, υψηλα. Latinus interpres posuit simulacra in Jesa. 10. versicul. 10, & capit. 40. 20. & cap. 41. 29. Ezechiel 6. vers. 4. & cap. 30:3. Hos. 10. 1. Zachar. 10. 3. ubi Graece habetur non ειδαλα, sed γλθπτα, εικονεσ, ωλανώιτον, τομδρη, δοελθγματα, σηλαι, ωε φθεγγομδον Denique Latinus interpres posuit simulacra 2 Machab. 2. v. 2. (quem Bellarminus Scripturarum nomine comprehendit,) ubi in Graece est, non ειδλα, sed αγαλματ. Ac nonnulla horum compluribus in locis (a Chron. 31. 1. & 33. 15. & 34. 3. Jesai. 2. vers. 20. & 19. vers. & gJes. 46. v. 1 Ezech. 7. ver. 20. Hos. 10 2)Jtoties occurrunt, ut mita vi¬ deatur aulacia Jesuite: qui, quod frequentius secus quam sic se habet, id sempr semperque sic se habere pronunciat,

121

Quarto, imagines non appellari simulacra, ac praesertim imagine Christi, Divae Virginis & aliorum sanctorum, negatur. Nam in Catr: hisme Romano, parte tertia, cap. 2. quaestione decima expresse dicitur; in Scripturis, jussu Dei, Si MULACRA & imagines effectalegimus, Cherubin, serpentis anet. Et hic Catechismus a PIOV. Romano Pontifice prodiit. Peresius Christi imaginem simula crum vocat Histor. Tripartitae lib. 6. cap. 41. Qnuphrius Beatae Vir ginis simulacra celebrat. Lactantius lib 2. divinarum Institutionum, cap. 2. ait: simulacra esse imagines hominum mortuorum. Alios testes omitto, vel hi sufficiunt

122

Quod Bellar, innuit, idolum & simulacrum esse simpliciter idem, ineo dissentit a Thoma Aquinate, qui in explanatione capitis octavi primae epistolae ad Corinthios, lectione prima sic ait; Est differentia. inter idelum & simulaorum, quia simulacrum dicitur quod sit adsi militudinem rei alicujus naturalis: idelum ad nullius rei sit similitudinem, ut si corpori humano addatur caput equinum. Aquinas tamen idolum nimis stricte capit.

123

Replicat Bellarminus & pro distinctione idoli ab imagine profert ocum Pauli: Cor. 8. 4. Saimus idolum nihil esse in mundo. Et Hester. 14. secundum LXX. Ne tradas sceptrum tuum his, qui non sunt, id est, idolis. Hinc colligit, idelum licet aliquid sit secundum materiam, tamen nihil esse formaliter, cum id repraesentet quod non est.

124

RESP. Bellarminus fucum conatur facere ambiguitatibus. Ampiguae enim sunt voces, idolum, esse, & nihil. Idolum vel proprie dicitur, vel fgurate. Proprie idolum dicitur simulacrum quo Numen repraesentatur & colitur, aut cui divimis cultus exhibetur; velut sinulacrum aurei vituli Eodi 32. v. 4. Actor. 7. vers 41. Et vitulum fecerunt per illos dies obiuleruntque sacrificium idolo, & oblectarunt sese oporibus manuum suarum. Apoc. 91. v. 20 memorantur aurea & argentea, aerea, lavidea & lignea idola. Figurate autem idolum voca tur, numen seu simulacro efflictum & cultum, ut plerunque: seu adoratum, ut nonnunquam absque simulacro: unde omnes dii populorum dicuntur idola 1. Chr 16. v. 26. Atqui non omnes dii populorum erant simulacra picta aut ficta; veluti dii Petsarum nec simulacra erant, nec simulaeris repraesentabantur. Nam Petsae quemadmo, dum Herodotus in Clione refert, non solum simulacra nulla deo rum ipsi statuebant; sed etiam eos qui statuerent, stultitiae damnabant. Et apud Seras, homines justitiae amantissimos, lege eautum ex rat ne colerent simulacra, uti autor est Bardesanes Syrus omnium. Chaldaeorum doctissimus apud Eusebium Praeparationis Evangedicae sexto libro, cap 8. Hermes Trislegistus in Asclepio affirmat: Solem Deum esse; dem tamen statuas explodit, tanquam ab erro re proavorum inventas. Similiter Dii Romanorum veterum nec s mulacra erant, nec simulacris repraesentabantur plusquam annos centum & septuaginta: Dicit enim Varro, antiquos Romanos plus quam annes centum & septuaginta deos sine simulacro coluisse, Quod si ad bus, inquit, mansisset, caslius diu observarentur. Cujus sententiae suae testem adhibit inter caetera etiam gentem Iudaeum: nec dubitat eum locum ita concludere, ut dicat: qui primi simuiacra deorum populis posuerunt, eos civitatibus suis & metum demsisse, & errorem addidisse: prudenter existimans, deos facise posse in simulacrorum stoliditate contemni: ut est apud AUGUSTINUM libro quarto de civitat. Dei, capite trigesimoprimo. Idem confirmat PLUTARCHUS in vita Numae, ubi ait: Numa Romanis usu effigiei alicujus divum, quae hominis aut animalis formam haberet, interdixit. Neque priscis illis temporibus fuit apud illos vel picta ulla imago Dei vel ficta; sed primis centum atque septuaginta annis etsi templa aedificassent atque sacras aedes struxissentmulo lum tamin omnino simulacrum efformavere: nempe eo quod & nefas esset praestantiora deterioribus assimulare, neque Deum aliter quam mente attingi posse censerent. Quis vero negabit, eos idola coluisse & idololatras fuisse? Sic etiamnum hodie Turcarum aliorumque Mahometistarum numen, nec simulacum est, nec simulacro ullo ab ipsi repraesentatur: quis tamen negabit, ipsos idololatras esse? Idem judicium est de hodiernis blasphemis Judaeis. Quinetiam figurate idolum vocatur quicquid loco unius Dei, aut praeter unum illum & verum Deum, qui se in verbo Prophetico & Apostolico patefecit, fingitur aut habetur, in quod spem reponas, etiamsi nec pro Ne mine vulgo habeatur, nec simulacrum sit, nec simulaero exprimatur: ut Mammona seu pecunia; unde avarus idololatra appellatur, Eph 5. v. 1, & avartin, idololatria Coloss. 5. v. 5.

125

Verbum ESSE, aliquando significat habere substantiam sive spiritualem & simplicem, ut quum dicitur, Deum esse, Angelos esse: sive ex materia & forma constitutam, sicut quivis homo esse perhibetur, Act 17. v. 28. In Deo vivimus, movemur & sumus

126

Interdum ad accidens, quod subjecto adjungitur, notandum accommodatur, quo sensu Paulus Apostolus ait, 1. Cor. 7. 19. Circumcisio nihil est & praeputium nihil est: ubi verbum est, non substantia significare, sed rei subsistentis vim & efficaciam, declarat ipse dicens, Gal. 5 v. 9. In Christo Iesu neque circumcisio quicquam valet neque praeputium, sed fides per charitatem agens

127

Denique vox NIHIE, modo simpliciter & proprie usurpatur pronon quicquam; ut cum dicitur, Marc. 11. vers 15. Christum nihil in icu inverisse, nisi folis. Modo figurate ponitur per emphasin quandam & hyperbolen in comparatione; ut quum dicitur, Gal. 6. v.3. quod homo arrogans putat se aliquid esse, quum nihil sit, hoc est: se magni quippiam & columnam esse opinatur, quum sit lapillus parvi preti; se multum praestare & efficere sibi persuadet, quum nihil va feat, nihil possit

128

Sic unaquaeque vox in ista enunciatioue Paulina, Idolum est nhil est aimbigua & duplicem significationem habere potest. Ecllarmis nus priorem significationem arripit: at Paulus Apost. posteriore

129

ignificatione quamlibet harum vocum accepit, & hoc docere voluit; Numina Gentilium, coram quorum simulacris Gentiles immolabant, esse nihil, nimitum virtute, potentia, efficacitate: virtute nihil posse, efficacia quam minimum valere, nihil praestare o pere, nihil habere vere divini numinis, non afficere ullo malo, etnamque benefacere non esse penes ipsa, ut de idolis loquitur Jerem cap. 10. 5. Ergo idolum, id est, numen simulacro repraesentatum, est nihil, nempe quoad efficacitatem. Itaque hoc dictum Pauli, quod d numinibus ipsis agit, perperam a Bellarmino torquetur ad simulacra illorum

130

Alter locus ex capite 14. Estherae v. 11. primo citatur ex adjectionibus apocryphis: ideo principium petitur. Deinde etiamsi concedatur, Bellarmini sententiam non probat: nam loquitur non de ido lis, ut contendit Bellarminus, sed de impiis & scelestis hominibus. qui quo minus referunt similitudinem & naturam Dei Jehovae, al ESSE dicti, quod solus sit per excellentiam, eo justius aptiusque prae caeteris mortalibus, quasi peculiariter, dicuntur non esse. Non posse de idolis accipi, contextus ostendit: & inter alia verba sequentia neque rideant: Nam si idola, ut vult Bellarminus, nihil sunt formaliter, tum nec ridere possunt; quia non entis formaliter nullae sunt qualitates De gentibus ait, Jesa. 40. 17. Omnes gentes velut nihil sunt coram eo, scilicet quo ad comparationem cum eo qui dici Mosi valde, dic populo Israel. Qui EsT, misit me. Exod. 3. v. 14. & qui Mosi percontanti quod esset nomen ipsius respondit, suum qui um. Exo. 3. 13. Ex his apparet, Bellarminum distinctionem suam minime probare e Scripturis Sacris posse

131

Sic fait primum argumentum Papistarum quo negant,

132

imagines suas esse idola. Setundum: Idolum est quicaid per erroram & vanitatem hominiagnoscitur & habetur pro Deo, & consecratum erectumque est in Deum: At imagines Dei, Christi in Divae Virginis & aliorum Sanctorum, peerrorem & vanitatem hominum non agnoscuntur & habentur proDiis, neque consecratae & erectae sunt in deos: Ergo imagines Dei, Christi, Divae Virginis & aliorum sanctorum non sunt idola;

133

RESP. Primo major propositio universaliter accepta negatur. Nam innumera deorum simulacra a Gentilibus non sunt pro diis ipsis habita neque consecrata erectaque in deos, sed tantum habi a sunt pro signis deorum. Nec enim Gentiles existimarunt idola ipsos esse deos aut collegas deorum, nec idola illa proprio deos vocarunt, sed figurate, quod essent simulacra quibus dii repraesentarentur & colerentur. Id manifeste docet Lucas, Actor. 14. v. 11, 12, 13. Turba vero quum vidisset quod fecerat Paulus, sustulerunt vocem suam, Lycuonico dicentes, Dei assimilati hominibus, descenderunt ad nos. Vocabant 3: Barnabam, lovem: Paulum vero, Mercurium, quoniam is erat dux sermonis. Sacerdos autem Iovis collocati ante illorum urbem, qua tauros vittatos ad vestibula adduxisset, volebat cum turba sacrificare: Ergo Gentiles simulacra deorum non habebant pro diis ipsis: quis deos credebant esse in caelo, quorum simulacra habebant in terris sicut Lystrenses Jovis simulacrum habebant, Jovem autem in caelis esse statuebant. Simulacrum Jovis habuit nomem Jovis metonymice: quia Lystrenses credebant, Jovem cujus simulacrum collocatum ei at ante illorum templum, in caelo esse, unde descendisse cum Mercurio dicebant.

134

Deinde negatur & minor simpliciter & universe intellecta. Pserique enim rudiores sub Papatu, imagines pro divis habent: Bene multi sunt, ait Polydorus Virgilius de invent. ter. libr. sexto, cap. 13. bene multi rudieres stupidioresque qui saxeas vel ligneas, marmoreas, aeneas, seu in parietibus pictas, variisque coloribus litas imagines colant, non ut figuras, sed perinde quasi ipsae sensum aliquem habeant; & iis magis sit dant quam Christo vel altis Divis, quibus dicatae sint. Ac Pius secundus Papa Romanus Commentar. libr. 2. refert, in Ecclesia S. Mariae Prunetanae, agri Florentimi, Virginis esse imaginem, quam mira religione populi vencrantur, tanquum pluviae serenitatisque donatricem, cum necessitas ingruat. Dives illic templum est, & assiduis mortalium potis insigne. Idem dixeris de Diva Virgine Eremitana, de Maria Loretana, de Diva Virgine Hallensi, &c. quidni igitur sint & recte dicantur idola;

135

Tertium argumentum quod exstat in Catechismo Romano pro imaginib. S. Trinitatis: Imagines quibus Trinitatis personae repraesentantur, non exprimunt diuvinitatem, sed duntaxat proprietates aliquat aut actiones, quae Deo tribuuntur, declavant;. Ergo imagines illae non sunt idola, ergo non sunt lege Dei prohibita.

136

RESP. Major omissa, nempe, Imagines ab hominibus factae, quae noexprimunt divinitatem, sed duntaxat proprietates aliquas aut actiones, quae Deo tribuuntur, declavant; non sunt idola aut lege Dei vetitae Haec inquam Major falsa est: Omnes enim imagines, quae ab hominibus ad repraesentandum aut colendum Deum effinguntur, sunt idola & Lege Dei vetitae, sive quis dicat, divinitatem illis exprimi, si ve tantum proprietates aliquas Dei, aut actiones. Distinctionem es nem talem Lex prohibens imagines Dei non admiitit, Deut. 4. v. 15, 16, 17, & 18. Cavebitis vobis ipsis valde: nam non animadvertistis ullam similitudinem, quo die allocutus est Ichova vos in Chorebo e melio illius ignis: Ut non corrupatis vos, & faciatis vobis sculptile, similitus d nem ullius simulacri, formam maris aut faeminae: Forma ullius animalis quod sit in terra; forma ullius avis alatae quae volat versus caelum; forma ullius reperis in terra, forma ullius piscis, qui sit in aqua subterra. Omnis imago Dei factitia prohibetur simpliciter: nulla ergo con ceditur ad hunc vel illum finem praeter & contra Verbum Dei praestitutum

137

Deinde Minor etiam falsa est: quia proprietates Dei sunt ipsae Divina essentiat Ergo si proprietates Dei imaginibus exprimere.ut ipsa essentia divina exprimeretur. Quid enim est aliud aeternitas & inmnita Dei sapientia, quam ipsa divina essentia? Et quomodo aeternitas & supientia Dei, hoc est, res infinitae exprimi finita similitudine possunt? Falsa est igitur hujus argumenti conclusio

138

Quartum argumentum est pro Angelorum imaginibus. Angelis tum humana species, tum alae attribuuntur, ut intelligant fideles, quam propensi sint in humanum genus & tanquam parati ad ministeria Domini exsequenda;. Ergo Angelorum imagines non sunt idola. nec lege Dei sunt prohibitae.

139

RESP. Major omissa distinguenda est: Quib. humana species, tum alae attribuuntur, ut intelligant fideles, quam propensi sint in humanis, genus, & tanquam parati ad ministeria Domini exsequenda, eorum i magines non sunt ido a:scilicet, si haec illis attribuantur in visionibus. Propheticis, non autem affingantur extra visiones in imaginibus al hominibus excogitatis & factis absque mandato Dei. Jam Minor datur intellecta de visionibus Propheticis: Nam in illis attributa fuit Ange lis humana species, attributae similiter alae, ad cum finem qui in Minore indicatur: Conclusio autem agit de imaginibus Angelorum extra Propheticas visiones absque mandato Dei arbittio humano factis: Vana est igitura

140

Quintum argumentum est pro imaginibus Spiritus Sancti: Columba species & linguae tanquam ignis in Evangelio & Actis Apostolorum Spiritus Sancti proprietates significant: Ergo Spiritus Sancti imagines non sunt idola.

141

RESP. Mejor omissa distinguenda est: Imagines quae Spiritus Sancti proprietates declarant, non sunt idola, nimirum repraesentatae abipso Deo in operibus suis gratiosis & miraculosis, qualis fuit patefactio S. S. Trinitatis quum Christus a Johanne baptizaretur in Jordane; qualis item fuit effusio Spiritus Sancti in Apostolos die illo magno Pentecostes: sed repraesentatae ab hominibus ad cultum religiosum, sunt idola. Minor vera est de imaginibus a Deo ipso ἐμφα¬ σe quadam repraesentatis: de imaginibus vero quae ab hominibus. sunt effictae non datur. At de posterioribus contendunt Papistae Conclusio igitur fit irrita;

142

Sextum argumentum est rursus pro imaginibus Christi, Virginis Mariae, Apostolorum & aliorum hominum Sanctorum

143

Quaecunque imagines non modo Lege Dei interdictae non sunt, sed etiam sanctum & grati animi certissimum argumentum semper habitum illapingi atque honorari, cae nequaquam sunt idola: At imagines Christi, Virginis Mariae, Apostolorum & aliorum hominum sanctorum, non modo Legi Dei interdictae non sunt, sed etiam sanctum & grati animi certissimum argumentum semper habitum illas pingi atque honorari: Ergo imagines illae non sunt idola.

144

RESP. Minor est vitiosa propter Sophisma παρα το τά τλεια ἔρα¬ τηματαἐν ποισίν. Prius enim membrum in assumtione falsum est, posterius, ambiguum. Falsum primo est, imagines Christi, Beatae Virgi nis & hominum aliorum ad cultum religiosum factas non esse Lege, Dei interdictas. Ambiguum deinde est, quod dicitur, imagines tales pingi atque honorari semper sanctum & grati animi certissimum argumentum habitum, nempe non Dei judicio, si enim sic inteliigatur: hoc membrum assumtionis, etiam falsum est: Verum erronea opinione hominum, & quidem non omnium, neque eorum quorum autoritatem & exemplum imitari nos decet, velut Prophetarum vel Apostolorum, vel Apostolicorumvirorum: sed vel Gentilium, ut Tyberii Caesaris, ite Alexandri Severi Imperatoris qui imaginem Christ. in larariis suis habuerunt, & Christum inter deos humana autoritate recipere voluerunt; vel haereticorum, ut Gnosticorum, qui imagis nes Christi habebant & coronabant, ut refert D. Irenaeus libro 1. ad versus haereses, cap. 24. ex quo capite liquet, imaginum Christi Apostolorumque & Martyrum usum & cultum a Gnosticis haereticis profectum, qui impios errores sequuti reliquias Hellenismi cum religio ne Christiana confuderunt: prorsus quemadmodum olim Samarita: ni Jehovam Deum Iiraelis Gentili more colebant. Ut enim Guostici haeretici ardentiores ac puriores Christi cultores haberentur, arbitrati sunt, ipsum effingendum, atque statutis & simulacris repraesentandum, ut Gentili more coleretur. Quod si tunc imaginum usus aliquis in Ecclesia Orthodoxa fuisset, tum Gnosticis illum tanquam impium Irenaeus non exprobrasset. Promta enim illis fuisset exceptio, idem a caeteris quoque Christianis & orthodoxis factitari. Ac ne objiciant Papani, Gnosticos ab Irenaeo reprehendi, quod imaginem Christi cum Pythagorae Platonis, Aristotelis, aliisque profanorum imaginibus miscerent; observemus primo hoc nomine ipsos accusari, quod depictam atque etiam effictam haberent Christi imagine: de inde quod eam sertis & coronis ornatent, atque ita venerarentur ut Gentes solent idola sua colere & venerari.

145

Verum utrumque assumtionis membrum Catechismus Romanus probare conatur: Prius quidem hoc argumento;

146

Christus Dominus, ejusque sanctissima ac purissima mater, caeterique os mnes sancti humana praediti natura, humanam speciem gesserunt;. Ergo eorum imagines Lege Dei interdictae non sunt:

147

Posterius vero isto: Apostolicorum temporum monumenta, & Oecumenica. Synodi, & totsanctissimorum doctissimorumque Patrum inter se consentientium scripta confirmant, imagines Christi, Mariae Virginis caeterorumque sanctorum imagines pingero atque honorare, sanctum & grati animi certissimum argumentum semper habitum esse. Ergo ita res habet

148

RESP. ad prioris membri probationem, in ea Majorem omissam, universaliter intellectam, falsam esse. Quaedam enim tantum imagines humanae, Lege Dei vetitae non sunt, nempe quae extra templa, citra idololatriae, superstitionis aut scandali periculum & speciem. vel ad memoriam rei gestae, vel ad ornatum, vel ad oblectationem vitae liberalem pertinent. Quaecunque vero imagines vel in templis ver in compitis, vel alibi, publice aut privatim, ad cultum Dei vel ad onnatum periculosum ponuntur, Lege Dei prohibitae sunt. Sed ad eum finem ponuntur imagines Christi, Mariae Virginis & aliorum sanctorum: Sunt igitur prohibitae

149

Posterioris membri probatio habet antecedens sophisticum olfallaciam παρα το τα τλειω ἐρωτηματα ἐν ποισίν. Primum enim mem brum falsum est, quia Apostolicis temporibs imagines Christi, B. Mariae & sanctorum a vere Christianis non habebantur nec colebantur. In margine Catechismus Romanus notat Historiae Tripartitae librum sextum, cap. quadragesprim. ubi commemoratur, statuam Christi fusilem in Caesarea Philippi, civitate Phoeniciae, quam Pancada vocabant, fuisse a muliere illa sanguinis profluvio liberata posita: lludque simulacrum omnium passionum & aegritudinum fuisse medicamentum, juxtaque illud quandam herbam germinasse, cujus speciem nullus Medicus licet expertus cognoverit: illud simulacrum a Juliano Apostata dejectum & a Paganis tractum confractumque, postea a Christianis collectum in Ecclesiam reconditum & asservatum fuisse. Notat ibidem Catechismus lib. 8. cap. 4. Historiae Ecclesiasticae Eusebii, sed in Exemplari Eusebii Editionis Frobenianae Aunn1544. nihil ibi reperitur, verum lib. 7. cap. 14. narratio de statua a muliere illa posita refertur, & dicitur, e basi statuae aeneae herbam quandam nasci, quae cum usque ad stolae illius aerei indumenti simbria excreverit, eamque contigerit, vires inde ad depellendos omnes morbos conquitat: Ait ibidem Eusebius, se vidisse imagines Petri, Pauli & Salvatoris in tabulis depictas. Sed Eusebius eodem capite refutationem nobis subministrat: nam expresse ait; sibi videri ex Gentilio consuetudine id indifferenter observatum, quod Gentiles ita soleant honorare, quos honore dignos duxerint. Non ergo ex Apostolica autoritate, sed ex Gentili consuetudine ortum fuit, quod hi qui ex Gentilibus beneficio quopiam a Christo vel Apostolis affecti fuerant. ipsorum tanquam benefactorum imagines depingi curaverint: eo quo- existimaverint, imagines vel statuas benefactorum reservatas, ad posterorum memoriam, illorum honoris, sui vero amoris indicium esse

150

Membrum secundum ambiguum est: Oecumenicae enim Synodi vel vere tales sunt & dicuntur, qualis est Nicena prima, Chalcedonensis & similes; quaedam falso ita appellantur, ut Nicena secunda, Florentina, Tridentina & similes.

151

Membrum tertium falsum est: Nam Patrum sanctissimorum doctissimorumque inter se consentientium scripta, imagines cultus caus factas damnant, quod a nobis ostensum in Symphonia Catholicat cap quadragesimoquarto.

152

Paterculi vero Tridentini tria alia argumenta adducunt pro imaginibus, quae itidem refellemus:

153

PRIMUM est: Imaginibus sic exhibetur honor, ut is referatur ad prototypa, quae illae repraesentant, ita ut per imagines quibus oscula devoti homines figunt & coram quibus caput aperiunt & procumbunt, Christum adorent; & Sanctos, quorum ille similitudinem gerunt, veneretur. Imagines igitur non sunt idola

154

RESP. per διαιον. Imo propterea imagines sunt idola: quia illis homines devoti exhibent honorem & oscula figunt & coram illis ca¬

155

aut aperiunt & procumbunt, imitantes in eo Ethnicos idololatras qui Baalis statuam osculabantur & adorabant, 1. Reg. 19. 18. quia ad illas sanctorum imagines Dominicam orationem pronunciant, ut habet Catechismus Romanus parte quarta, cap. sexto, quaest;

156

At cultus ille, ajunt paterculi Tridentini, refertur ad prototypa. RESP. Propterea imagines non desinunt esse idola: quia vituli Aaronici cultus referebatur ad Jehovam qui Israelitas eduxerat exAEgypto; dixerunt enim de vitulo; Hi sunt dii tui Israel, qui eduxerumt, te e terra Aegypti, Exo. 32. v. 4, & 8. Et Aaron exstruxit altare coram eo. proclamavitque dicendo, Festum Iehovae cras erit, vel ut Vulgata versio habet: Cras solennitas DOMINI est: & tamen vitulus ille erat dolum SECUNDUM argumentum paterculorum Tridentinorum est istud

157

Imaginibus exprimuntur historiae mysteriorum nostrae redemtionis, &c. Ergo imagines non sunt idola.

158

RESP. Major omissa nempe, Quocunque exprimuntur historiae mysteriorumnostrae redemtionis, id non est idolum; universe intellecta est falsa. Vera enim tantum est de eo quod non colitur adoratione religiosa: quicquid autem praeter Deum adoratione religiosa colitur: etiamsi historias mysteriorum nostrae redemtionis repraesentaret. dolum est. Atqui imagines illae Papanorum adorantur: unde sequi ur eas, quantumvis historias mysteriorum nostrae redemtionis repraesentent, esse idola

159

TERTIUM hoc est: Ex omnibus sacris imaginibus magnus fructus percipitur: Ergo illae non sunt idola.

160

RESP. Antecedens falsum est, Illud sic probare conantur, quia non solum imaginibus admoneatus populus beneficiorum & munerum quae a Christo sibi collata sunt, sed etiam quia Dei per sanctos miracula & salutaria exempla oculis fidelium subjiciantur, ut pro iis Deo gratias agant, ad sanctorumque imitationem vitam moresque suos componant, excitenturque ad adorandum ac diligens dum Deum, & ad pietatem colendam?

161

RESP. Petitio est principii: quia hos usus Scriptura Sacra non imaginibus, sed Scripturae Sacrae & vivae praedicationi ministrorum verbi divini tribuit. Paulus non ait, Imagines quotidie intueris & ex illis discis salutis mysterium, sed, Sacras literas a pucro nosti; quae te possent supientem reddere ad salutem per fidem quae est in Christo. Iesu. Tota enim Scriptura diuvinitus est inspirota & utilis ad doctrinam, ad redargutionem, ad correctionem, ad institutionem in justitia, ut perfectus sit homo Dei ad omne opus bonum perfecte instructus, 2. Tim 3. v. 14, 15,16. Paulus non ait, Fides est ex aspectu imaginum, sed "fides est ex auditu, auditus autem porPrbum Dei", Rom. 10. v. 17. Si militer Christus non ait, Contemplamini imagines, sed, Scrutamin Scripturas; nec ait, Imagines testantur de me: sed, illae nimirum Scripturae testamtur de me. Sic Petrus & Paulus non ad imagines jusserunt populum relegari, ut ali illis discerent, sed Episcopis seu presbyteris mandarunt, ut ipsi docerent populum. Petrus ait i, epist. c. 5. 2. Pascite Dei gregam, qui tenes vos est, nempe non picturis oculos, sed verbo animus Et 2. Epist. cap. 1. 19. Habemus firmiotem sermonem Prepheticum, cui recte facitis, quid attendatis, velut lucernae splendem ti in obscuro loco. Paul, in epistolis ad Timoth:um & Titum Episcobis & presbyteris injungit ut doceant. Hunc ergo ordinem doceno. per Scripturam & praedicationem Verbi divini praescripsit in Ecclesia Deus ipse. At Papistae quod Episcoporum erat, imaginibus tribuerunt: atque ita ex imaginibus Episcopos, & vice versa ex Episcopis imagines fecerunt. Nam Episcopi Papani oculos habent, nec tamen vident: autes habent, neque: udiunt: corda habent, neque intelligunt: ora habent, neque loquuntur. Contra imagines ipsorum oculos non habent, & tamen singuntur ut videant: aures non habent, & tamen fabricantur ut audiant: ora non habent, tamen in excelso ponuntur, ut doceant & officio Episcoporum fungantur.

162

Ex horum sophismatum refutatione satis liquet, minime probatia Papisti, posse, imagines ipsorum nun esse idola;

163

Non sunt igitur imagines in templis tolerandae, quae pro libris sint imperitae multitudini.

164

Neque enim decet nos sapientiores esse Deo, qui suam Ecclesiam non mutis simulaeris, sed viva praed catione verbi sui vult erudir. Jerem. 10. v. 8. At una ohhrutescuxt & stolide fiant; cruditio vanitatum, eruditio ligni est, Habac. 2. 15, 19. Quid prosuerit sculptile, quod sculpserit iliud fermator illius, fusite & dector fasi; quod confidat formator si, menti sut ipsi, faciendo idoa mutat Vae illi quid cit ligno, expergiscert, evigla, lapidi silenti: ipse docet, ecce ipsum, continetur quidem auro aut argento, sed omnino spiritus nullus est in medio ejus Nec Deus alia ratione colendus est, quam ipse in verbo suo praescripsit, Luc. 16. 29.

165

Sequitur confirmatio praecepti sicundi. Confirmatio specialis secundo praecepto Decalogi anjectitur, qui proclivis est admodum natura hominis ad imaginationes & modocultus religiosi, veritati & puritati ullius dicini adversantes. Illa autem confirmatio secundi praecepti complectitur comminationem: & promissionem, ut ab idololatria, tanquam a peccato abominabili nos effirac. us ab terreat

166

In comminationi ponuntur causae interdicti hujus magnae. Prima est a natura Dei, quia ipse est Jehova. Secunda a faedera gratiae, qu a ipse Deus noster est, Tertia, quia ipse est frtis, ut illius ad vindicandum potentiam formidemus.

167

Quarti a voluntate Dei conveniente cum natura ejus & federet gratiae, quia Deus est 2 loiS eu zelotypus, id est, quia hunorem sui alteri comminicari impune nun jquam sinit, ac severe anim idvertit in idololatras qui sp rituale conjugium, quod Deus cum illis iniverat, disso verunt.

168

Quinta ab opere justitiae divinae & eventu illius ad posteros peccantium contra hoc praeceptum perveniente, qui, comininatione ea minatur Deus poenas tum peccintibi, tumperantiu posteris

169

Posteris idololat: arum minator Deus poenas duabus de causis: I. Vestendat quam abominabile Deo peccitum sit idololatria, quum:on tantum eos a quibus perpetratur, sed eorunt quoque postoros tanquam meretricios partus poena involvat, Exod. 32. v. 34. 35.

170

Quo die visitaturus sum, utique visita urus sum ad versus eos peccatum ipsorum. Itaque percussit Iehovo populum istum, propter id quod fecerailli vitulo quem fecit Aaron. hoc est, quoties novi peccati occasione populum puniebat, punivit quoque hujus peccati nomine

171

II. Ut saltem posteris metuentes a peccatis hominis abstineant. Posteros puniri propter peccara patentum justitiae Dei non repugnat. Nam ea naturae pravitate sumus, ut nisi Deus singulari misericordia nos respiciat, omnes in parentum peccatis perseveremus. Exemplum 1. Sam. 15. v. 2,:

172

Tantum de comminatione. In promissions huic praecepto adjuncta promittit Deus, se etiam posteris piorum benedicturum. Ej sduae sunt causae

173

Ut magnitudinem suae misericordiae erga pios fidem in spirituali conjugii Deo servantes erptimat, qua non tantum ipsis, sed eorum quoq posteris in faedere Dei perseverantibus benefacit

174

2. Ut promissa felicitate posterorum, nos vehementius ad pietatem excitet.

175

At in mill,simam generationem se benefacturum, in quartam solummodo puniturum ait. ut testetur se non perditione, sed salute hominum laetari, punire autem non nisi propter justit: ae suae manifestationem. Ac sicut poena non levis est oculis suis intueri poenas quas Deus a posteris exigit: ita eximia est consolatio piis parentibus, quum miseri, ordiae divinae documenta in posteris suis cernunt.

176

eAdhuc de secundo praecepto: sequitur

177

tertium. TERTIUM praeceptum est: Ne assumito nomen Iehova Dei tui in vanum: Nam non relinquet impunem I.hova eum, qui ossumserit nemen ip sius in vanum.

178

Tertio praecepto Decalogi praecipitur, ut Deum illum quem novimus ex praecepto primo, & colimus ex praecepto secundo, sem¬ per religiose profiteamur: quae res synecdochice nobis imperatur dum prohiliet Deus vanam usurpationem nominis sui, eamque pronibitionem sancit gravi poenam: ac e contrario praecipit sanctum nominis Jehovae usum;

179

Vana usurpatio nominis diuvini, est quum quid de Deo falsum aut contumeliosum dicitur, aut quum per Deum ex levitate vel impiepate falso vel temere jura ur, aut quum quis aliis ex consuetudine vevindictae studio dira imprecatur, &c. Sanctus usus nomini Ichovae, est quum Deus glorificatur, pra dicatur, quum religiose invoratur & adoratur, quum per nomen ipsius rite juratur, quum ipsi soli vota nuncupantur & persolvuntur, &c.

180

Sanctio hujus praecepti continet comminationem roenatum, ut Deus testetur nominis sui profanationem inter gravissima peccata. esse. Non absolvet non relinquet impunem, id est, runiet quam severissime Jehova eum qui assumserit nomem ejus in vanum.

181

QUA RTUM praeceptum est: Recordare dici sabbathi, ut sanct fices illum: SiX diebus operaberis, & facies omne opus tuum: Dies vero septimus sabbathum est Iehova Deo tuo: ne facito ullum opus tu, aut filius tuus, aut filia tua, servus tuus, aut ancilla tua, aut jumentum tuum, aut ferrgrinus tuus, qui est intra portas tuas. Nam sex dielus perfecit Jehova caelum ipsum, & terram, mare, & quitquid est in eis, quievit vero die illo septimo: Idcirco benedixit Iehova diei sabbathi, & sanctificavit illum.

182

Praeceptum quartum Decalogi imperat, ut diligenter & religiose utamur omnibus exercitiis ad pietatis erga Deum officia pertinentibus, quibus in vera in Deum fide & obedientiae erga ipsum magis magisque proficiamus: quam ad rem & diem Sabbathi pobulo Israelitico praescripsit Deus ad sanctificandum eum & ante praecripserat inde a creatione mundi. Hoc etiam praeceptum est morale & naturale, quamvis ex parte sit ceremoniale.

183

Morale & naturale est, quatenus praecipit ut aliquis dies consecretur cultui divino publice in coetu communi exercendo: natura es nim docet omnes homines hoc faciendum, & Gentes omnes etiam veri Dei ignarae faciunt, & diem aliquem festum observant

184

Ceremoniale est, quatenus dem septimum seu ultimum septimanae sanctificare jubet & ceremonias Mofaicas obsirvare: nam determinatio diei certi, ut hic potius quam alius sacer habeatur, natutalis non est?

185

Partes quarti praecepti sunt duae: declavatio voluntatis Dei quid die Sabbathi sit faciendum, quid non faciendum: & ratis praecepti

186

Prioris partis sunt itidem duae partes: una moralis: altera ceremenialis

187

Moralis pars, est quae praecipit sanctificationem sabbathi & prohibet phanationem illius pt.

188

Sanctificatio Sabbathi, est destinatio diei festi publico cultui Dei, ut is opera sua in nobis pergat: seu, est ponere diem in sacrioccupationibus & exerci: iis operibusque a Deo praeceptis fieri die Sabbathi

189

Partes ejus sunt quamor: meditatio varbi Dei, sacramentorum usurpat o, publica Dei invocatio, & operum misericordiae aliarumque virturum exercitatio

190

Vult Deus certum tempus ministerio Ecclesiae destinari proter duas causis: I. Propter imFecillitatem nostram, qui alias raro ad meditationem rerum sivinarum nos totos conferimus. II. Ut quies a labore detur iis, qui sub aliena potestate sunt,

191

Prophanatio Sabbathi fit per opera quae Deus fieri vetat sivi semper ut peccata quolibet die fugiendo: sire die Sabbathi, ut opera ervilia, hoc est, impedientia cultum Dei publicum & ministerium Ecclesiae, Levit. 23. v. 25, 18 30. 36, quae aliis diebus facta, sunt bo na ac Deo placentia, dic vero Sabbathi facta, per accidens peccat, siunt. Non enim omnia opera sunt die Sabbathi prohibita, sed tantum humana, id est, quae homines contra voluntatem Dei faciant: non autem divina, id est, quae Deus mandat fieri cum alias, tum ineprimis die Sabbathis,

192

Sic expendimus declavationem uolunta: is Dei de san¬

193

ctificatione Sabbathi. RATIO praecepti continet causas tur septimus dies, quietis diet esse debuerit ab omnibus operibus servilib. Pimu causa est, ut die: ille impenderetur in cultum Dei. Secunda, ut ne homo continuis laboribus se aut suos fatigatet, sed misericors esse disceret erga servos & ancillas imo etiam erga ipsa jumenta, ut clarius exponitur Exod 23. v. 12. S:X diebus facies opera tua, dis autem septimo cessato; ut quiescat bos tuus & asinus tuus, &refpiret filius ancillae tuae & peregrinus. Et Deuteron. 5. v. 14. Vt quiescat servus tuus & ancilla tua sicut tui Tertia causa est, ut esset conntinua recordatio operum primae creati onis & quietis divinae post iliam. Querio ut in eo tecolt retur perpetua memoria liberationis Israelitatum a servitute AEgyptiaca & adeptae quietis post immensos i los labores in AEgypto crantlatos, quae causa exponitur Deut 5. v. 15. Memineris 1n servum suisse in terra Aegipii, Ithovam vero Deum tuum eduxisse te inde manu serti & brachio extento (id autem factum ipso die Salibathi, quo cecinerunt epinicion Domino: vide Ezod. 12. v. 25 &6 cap 15.) idurro pretijutibi T hiva Deus tuus, ut observes diem ipsam Sabbathi. Alia videan tur in Catecheticis libris,

194

Hactenus prima tabula Decalogi¬ SECUNDA TABULA Decalogi constat sex praeceptis, de obligatione seu dilectione nostra erga proximum.

195

Eaque praecepta sunt in ordine, quintum, sextum, septimum, octavum, nonum & decimum. Quintum agit de officiis in proximum se cundum vocationem singularem uniuscujusque: Sextum, septimum, o ctavum & nonum agit de officiis communibus in proximum queque promiscue & citra rationem ordinis singularis: Decimum agit de tadice omnium officiorum in proximum, quae a concupiscentia tan quam primo interno motu primos impetus sortiuntur.

196

QUINTUM praeceptum est: Honera patrem tuum & matrem tuam, ut diu vivas in terra, quam libi Dominus Deus tuus daturus est?

197

Ejus duae sunt partes: In prima parte praecipit Deus praestationem honoris parentibus debiti: & e contrario prohibet ea omnia quae honori parentibus debito adversantur.

198

Parentum nomine intelliguntur non tantum ii qui nos genuerunt, sed etiam omnes superiores qui nobis praesunt, ut qui a Deo ad noregendos nobis sint praefecti: veluti praeceptores seu magistri, tuto res, domini, Magistratus politici. Sicut Ioberorum nomine intelliguntur non tantum ii quos parentes genuerunt naturali generatione, sed etiam omnes inferiores qui aliis subsunt, ut discipuli, pupilli, servi, ancillae, subditi: Parentes enim & iberi, vel natura sunt, vel ordine & instituto.

199

Honoris autem superio: ibus debiti quinque sunt partes: reveretia, ad mor, obedientia in omnibus rebus a Deo non prohibitis, gratitudo, & patientia in eorum infirmitatibus & naevis ferendis.

200

In secunda parte hujus praecepti promittit Deus longaevam vitam hc norantibus parentes, idque duabus de causis

201

I. Ut ostendat quanti faciat obedientiam erga superiores. 2. Ut nos ad eam praestandam alliciat. SEXTUM pcaecet tum est: Ne occidito. In eo prohibet Deus homicidium atque adeo omnem laesionem vitae proximi sive per nos ipsos si ve per alios: & contra praecipit officia proximo debita quam conservationem vitae, corporis, valetudinis illius, &c.

202

Homicidi autem nomine intelligitur non tantum externa laesio. vitae nostrae vel proximi, sed etiam omnis causa laesionis & homici dii: ut sunt, ira, gestus iracundi, facta aut verba injuriosa, contumelia, odium, vindictae privatae cupiditas, &c. Qui causa atque autor est homicidii, etiamsi ipsemet per se non occiderit, homicida coram Deo censetur, ut ex Achab 1. Reg. 2115.

203

SEPTIMUM praeceptum est: Ne scortator. In eo prohibet Deus laesionem proximi in conjugio & confusione sanguinis, quod contra publicum humanae societatis est, ac proinde velat omnem impuritatem animi & corporis tum in conjugio, tum extra conjugium: & e diverso praecipit castitatem, pudicitiam, verecundiam, temperantiam, sobrietatem, &c.

204

OCTAVUM praeceptum est: Ne furator. In eo sanciuntur & distinguuntur dominia rerum, & cavetur ne offendatur proximis in bonis suis: dum prohibet Deus furtum: & ex adverso mandat, ut aliis bona ipsorum sinamus, ea conservare & augere potius quam imminue re studeamus, justitiam commutativam bona fide exerceamus, &c.

205

Furtum, est rei alicujus contrectatio fraudulosa lucri faciedi cauSa, seu, est quaelibet injusta rei alicujus sive simpliciter alienae, ut quarum proprietas est alterius, sive secundum quid, ut quarum ususfructus est alterius, ad se translatio, sive clam fiat, sive palam, & rursus sive vi, sive dolo & specie recti fiat. Sic quis furtum committere potes. rei suae ut cum debitor suffuratur creditori literas censuales vel res alias pignoris loco a se datas. Seu, Furtum est quaevis ratio tem faciendi a Deo interdicta.

206

Cujusmodi sunt, rapina, ablatio rerum alienarum, iniquum pondus, injusta ulna, inaequalis mensura, fueosa merx, fallax moneta, usut ra, avaritia, divinorum donorum abusus, &c.

207

NONUM praeceptum est: Ne proferto contra proximum tuum testimonium faecsum.

208

In eo munitur honesta existimatio & fama uniuscujusque ne ea laedatur: dum prohibet Deus falsum testimonium, tum in judicio, tum extra judicium, sive cum juramento sive absque juramento: & e contratio mandat veritatem, candorem, &c.

209

Falso igitur testimonio intelliguntur etiam calumnia, obtre ctatio, convicium, maledicentia, suspicio mala, garrulitas, assentatio, denique omnis generis mendacia.

210

Sicut autem perhibitio falsi testimonii & mendacium prohibetur. ta etiam ejusdem cupida auscultatio & approbatio. Graviter ergo peccant, qui dicentibus falsum testimonium & mentientibus de alus libenter autes praebent & temere assentiuntur, & veritatem non investigant.

211

DECINUM praeceptum est: Ne concupiscito domum proximi tui, no concupiscito ux erem proximi tui, aut servum ejus, aut ancillam ejus, aut bovem ejus, aut asinum ejus, denique quicquid est proximi tui

212

In eo prohibet Deus tum radicem omnis peccati actualis contra primam & secundam tabulam legis, id est, peccatum originale seu concupiscentiam habitualem & latentem quae communiter appellatur fomes concupiscentia seu, fomes peccati: tum etiam actualem concupiscentiam abditam & occultam, cui voluntatis consensus non est conjunctus: nam hoc praeceptum non soli voluntati fert legem, sed & intelligentiae & omnibus facultatibus conversi: ac proinde etiam minimam bonorum alienorum sive immobilium, ut est domus, sive mobilium, ut est uxor, servus, ancilla, bos, asinus, &c. cupiditatem Legi divinae repugnantem, quam suaviter & placide animus titillatur & solicitatur, utcunque non accedat consensus

213

Nam coram Deo non tantum externum malefactum est pecca¬ tum, sed etiam cogitatio & deliberatio malefacti perpetrandi, etiam si ad exitum perducta non fuerit: imo etiam levissima cupiditas mala, quae voluntate occultior est, & cor suaviter titillat & afficit, etsi in medio pulsu subsistat.

214

Cum enim duo sint cupiditatum genera, quarum aliae sunt voluntariae, aliae repentinae & improvisae: illas Christus ad superiora prae cepta revocat, ut videre est Matth. 1. v. 28. has Paulus ultimo praecepto prohiberi docet. Quum enim ait Rom. 7. vers. 7. "se nescivisse cupiditatem esse peccatum, nisi Lex dixisset, Non concupisces": de ali cupiditate loquitur, quam voluntatia & deliberata: nam volunta: tias cupiditates etiam Philosophi fatentur esse vitiosas. Contra praecipitur in hoc praecepto justitia originalis & lucta spiritus contra carnem, contra pravam concupiscentiam, & acquiescentia in condiditione nostra aequis animis, sic ut libentissime suum Deo, suumque proximo nostro relinquamus & nullo modo nobis appetamus.

215

Porro praeceptum quo concupiscentia prohibetur, est tantum unum, ut ex sequentibus argumentis patet:

216

I. Quia prohibitio concupiscentiae domus, est membrum praesepti decimi Deut 5 v. 27.

217

II. Quia si verba, quibus concupiscentia prohibetur, essent duo praecepta, tum discrimen illorum esset vel in verbo concupiscendi: vel in objectis concupiscentiae. At in neutro est. Ergo non sunt duo sed unum praeceptum. In verbo concupiscendi discrimen non est? Primo, quia Deus eodem verbo TDTIT thachmod, usus est utro bique tam in bonorum immobilium quam mobilium concupiscentia prohibenda. Deinde, quia ExX. interpretes uno & eodem verbo έσιθυμήσεις utuntur, similiter Latinus interpres, ut & Lutherus. Tertio, quia Paulus Rom. 7. v. 7. uno verbo ἐπεθυμήσεις totum praeceptum ultimum expressit. Quarto, quia nullus veterum in voce concupiscendi discrimen praeceptorum fecit. In objectis non est discrimenpraeceptorum, sic enim tot praecepta essent, quot sunt objecta concupiscentiae

218

Ista igitur sunt decem praecepta in duas tabulas digesta. Ad primam tabulam quatuor priora praecepta pertinent, nimirum de diis aliis, de imaginibus, de abusu divini nominis, & de sanctificatione Sabbathi.

219

Ad secundam tabulam sex posteriora praecepta referuntur, nempe de honore parentum, de homicidio, de scortatione, de furto, de falo testimonio & de concupiscentia.

220

CONTRA, Papani & Semipapani praeceptum de imaginibus vel plane omittunt; vel cum primo copulant, atque ita ex duobus praecetis unum faciunt: decimum vero quod est de concupiscentia utrique in duo secant, atque ad primam tabulam tria, ad secundam septem referunt praecepta: Quam tum omissionem, tum confusionem, tum disractionem praeceptorum repudiamus Argumentantur in hunc modum: Interdictum de imaginibus est pars primi mandati: Ergo brevitatis causa omitti potest.

221

RESP. Primo negatur antecedens. Deinde dato sed non concesse. partem esse primi praecepti, non debuit tamen omitti: quia continet prohibitionem particularem toties iteratam in Scriptura Sacra¬

222

Nostram vero praeceptorum Decalogi distinctionem probamus subjectis argumentis:

223

I. Quia eam requirit contextus Decalogi, ut recitatur Exod. 20. & Deut 5. ubi praeceptum de imaginibus versibus suis a praecepto de diis alienis discernitur: praeceptum vero de concupiscentia uno versus comprehenditur

224

II. Quia praecepta sensu inter se differentia, sunt diversa: sensu convenientia sunt unum. Jam praeceptum de non habendis diis aliis, & praeceptum quo prohibentur imagines sensu inter se differunt: Nam primum vetat ullum Deum praeter verum illum Deum Israelis, populi Israelitici ex AEgypto eductorem habere: at secundum, vetat verum illum Deum aliter coli, quam ipse praecepit. Prohibitiones deinde concupiscentiae sensu conveniunt: unum igitur praecepto sunt, quemadmodum & Paulus uno verbo comprehendit, Rom. 7. v. 7. "Non concupisces".

225

III. Quia si praecepta aliter numerarentur, quam nos ostendimus; conturbaretur & dubius redderetur praeceptorum ordo, sic ut nesciretur, quodnam sit nonum, quodnam decimum. Nam Moses. qui haud dubie ordinem tenuit praeceptorum a Deo praescriptum Exod. 20. v. 17. prohibitionem concupiscentiae domus proximi primo loco ponit, prohibitionem concupiscendi uxorem proximi, se cundo: At Deut. 5. v. 27. hanc primo loco, illam secundo ponit, annexa utrinque etiam cupiditatis aliarum rerum prohibitione. Igi tur aut praeceptum de prohibitione concupiscentiae tantum unum est, aut oblivione vitiove Mosis incertum sit quodnam sit nonum, quoc decimum.

226

V. Quia tum Judaei tum Christiani veteres, praecepta Decalogit sic numerarunt, ut primum esset contra deos alienos, secundum contra imagines & sic consequenter, de concupiscentia denique unum & ultmum. Videatur Symphonia nostra Catholica, capite trigesimotertio.

227

Quaeritur praeterea, cur praecepta Decalogi pleraque enuncientur interdicti modo, id est, prohibendo & velando, & non jubendo? seu cur pleraque negativa sint, non affirmativa

228

RESP. Cause sunt istae. I. Quia interdicta indesinenter obliant, sic ut nunquam liceat contra ea facere: at mandata jubentia seu affirmativa multis citcumstantiis distingui necesse est, ubi, quam do, quomodo, &c. accidit enim, puta; quum etiam aliud, aut non hoc agendum est Non ut semper tempus, hoc donum aut illud faciendi; sed nunquam malefaciendi tempus esse potest. I. Quia in nobis post lapsum primorum parentum, primum opus est resipiscentiae, ut recedamus a malo, ut qui in malo nati sumsecundum demum opus est effectio boni. Propterea mandata DE sunt interdicti modo proposita, ut tum id in quo summe nos occupari opus est, ostendatur; tum ex consequente praeceptum boni contrarii subintelligatur.

229

Hactenus fuit explicatio Decalogi: sequitur de usu legis moralis.

230

Legis impletio est nobis per peccatum corruptis in hac vita impossibilis, Rom. 8. 3. Etsi autem Deus a nobis ita corruptis postulet & requirat, quod praestare a nobis ipsis non possumus: tamen lex moralis non est frustra a Deo tradita. Nam usus Legis moralis duplices sunt; communes vel propri

231

Communes sunt, qui ad electos & reprobos ex aequo pertinent. suntque numero octo:

232

I. Ut revocet nobis in memoriam felicem statum in quo creati fuimus ab initio, in quo Deus nobis dederat facultatem perficiendi. quod jubet; dederat posse praestare legem

233

II. Ut testetur se nostrum Dominum esse, qui jus habeat postulandi a nobis perfectam illam obedientiam, ante lapium praeceptam. us enim suum per lapsum nostrum non amisit: Ideo merito etiam post lapsum a nobis obedientiam illam requirit, quia praestare eam debemus & potestatem praestandi in prima creatione dederat: pro pter ἀδυνκαιαν autem & impotentiam implendae legis per lapsum attractam, Deus jus suum non amisit, nec remittit: ac proinde tenemur Legem perfectissime implere sive per nos ipsos, sive per alium tanquam sponsorem loco nostro

234

III. Ut repetat & illustret legem naturae per peccatum obtene bratam. Decalogus enim seu Lex Moralis legem naturae repetit, eamque a tenebris & interitu vindicat. Unde lex naturae integrae & incorruptae, est substantia eadem cum Lege Decalogi¬

235

IV. Ut conservet disciplinam tam in renatis quam in non renatis, idque dupliciter

236

Primo, quia obligat omnes homines, ut perfectam obedientiam praestent Deo, & regant locomotivam seu externa membra, ut externa facta congruant cum Lege Dei

237

Secundo, quia promittit praemia Legem observantibus & sancit poenas etiam corporales in hac vita, adversus eos qui admittunt externa delicta, quas Deus vel per Magistratum, vel aliis modis sumit de sontibus. De hoc usu Legis Moralis dicitur I. Timoth. 1. v. 9. & 10. Hoc sciens, nempe Legem justo positam non esse, sed Legis contemtoribus, & iis qui subjici nolunt, impiis & peccatoribus, nefariis & profanis, patricidis & matricidis, homicidis, scortatoribus, masculorum concubitoribus, plagiariis, mendacibus, perjuris, & siquid aliud est quod sanae doctrinae sit oppositum

238

V. Ut doceat cognoscere qualis sit Deus VI. Ut doceat quomodo colendus sit Deus VII. Ut doceat cognoscere peccata, Roman. cap. 3. versic. 19. Per Legem agnitio peccati. Roman. 7. vers 7. "peccatum non cognovinisi per Legem: Nam etiam cupiditatem non nossem, nisi Lex dixisset Non concupisces". Ideo Lex arguit & accusat convincitque peccati omnes libere sine respectu personarum: Quo pertinent haec loca scriprurae, Roman. 11. vers. 32. Conclusit Deus omnes illos in contumaciascilicet per Legem, ut interpretatur Cyrillus libro primo in Johannem, cap. 21. Deus per Ledem arguit & convincit omnes contuma ciae & peccati, ait Theophylactus in cap. 3. epist. ad Galatas ad v. 22. ubi Paulus ait, "Conclusit illa Scriptura omnia sub peccatum", id est, Lex convincit omnes peccati

239

IIX. Ut omnes in conscientiis suis convincat, justitiam quae coram Deo consistat non esse in illis, sed omnes reos esse aeternae damnationis & mortis, Rom. 3. 19, 20. Scimus autem, quaecunque Lex dicit, iis qui in Lege sunt dicere: ut omne os obthuretur, & obnoxius flat. totus mundus condemnationi Dei. 1. Cor. 15. 56. vis peccati, Lex. Roman. 4. v. 15. Lex iram efficit, id est, iram Dei denunciat nosque subjectos esse ira Dei proclamat: Et cap. 7. mandati illius adventu peccatum quidem revixit, rgo vero mortuus sum, &c. id est, postquam Legem cog. novi, me morte & damnatione dignum intellexi. 2. Cor. 3. v. 7. Lex esmortis ministerium: quia facit ut ex agnitione peccati intelligamus nos morte aeterna dignos esse.

240

Usus Legis proprj alterutrorum sunt, qui vel ad electos tantum, vel ad reprobos tantum pertinent.

241

Usus Legis peculiariter ad electos pertinentes sunt quinque. I. Ut accendat in electis desiderium quaerendi sempiternam justitiam & remissionem peccatorum in Christo. De hoc usu dicitur Rom. 10. 4. Finis Legis est Christus, ad justitiam cuivis credenti. Gali 3. 24. Lex paedagogus noster fuit in Christum, ut ex fide justificaremus

242

II. Ut excitet & augeat in electis conversionem ad Deum & resipiscentiam, Ps. 19. 8. Doctrina Iehovae integra est, convertens animam.

243

III. Ut incitet & impellat electos ad charitatem Dei & proximi, ad conatum obediendi & placendi Deo, ad perpetuam meditationem & implorationem gratiae Spiritus Sancti, quo indies magis ac magis ad imaginem Dei renoventur, 1. Tim. 1. vers. 5. Finis mandat. est charitas ex mundo corde, & conscientia bona & side minime simulata. Rom. 13. 8, 9, 10. Nemini quicquam debete, nisi hoc ut alij alios diligatis: Nam qui diligit alterum, Legem implevit. Siquidem illud, Non moechaberis, Non occides, Non furaberis, Non falsum testi monium dices. Non concupisces: & si quod aliud est mandatum, in hoc sermone summatim comprehenditur: nempe diliges proximum tuum sicut teipsum. Charitas proximum non afficit malo. Itaque charitas est completio Legis. IV. Ut exciter & augeat in illis desiderium perfectionis, quam assequemur in altera vita, in qua rursus erimus perfecte conformes cum Deo.

244

Ita Lex nobis imperata est, quam in hac vita perfecte implere non possumus; ut admoneremur quid fide exposcere, quo spem praemittere, & obliviscendo quae retro sunt, in quae anteriora nos extenderet debeamus.

245

V. Ut sit electis norma recte & sancte vivendi, seu regula oper rum bonorum: docet enim quae opera Deo placeant, quaeve displiceant, Psal. 1. v. 2. Et Psal 119 v. 1. Beati integri via, qui ambulant in legi Iehovae, & passim per totum Psalmum:

246

Usus Legis tantum adreprobos pertinentes sunt tres I. Ut reddat ipsas inexcusabiles, Rom. 1. 32. Qui Dei jure agnit (uempe eos qui talia faciunt, dignos esse morte) tamen non solum ea saciunt, sed etiam facientibus applaudunt. Et ca. 2. v. 1. Quapropter inexcusabilis es ô homo, &c. Et v. 14, 15. Nam quum Gentes quae Legem non habent, natura quae Legis sunt faciant, isti Legem non habentes, sibiipsis sunt Lex: Vt qui astendant opus Legis scriptum in cordibus suis, una testimonium reddente ipsorum conscientia, & cogitationibus sese mutuo accusantibus, aut etiam excusantibus.

247

2. Ut ipsos magis induret, sed ipsorum non suo vitio3. Ut praepatet eos ad desperationem. Etsi enim multi impii securitate obcoecati, peccatum ad tempus non agnoscant: tandem tamen eos conscientiae terrores & cruciatus opprimunt.

248

Lex Moralis est perpetua & abrogari non potest salvis moribus.

249

Haec de Lege Dei Morali: sequitur de Lego,

250

Divina ceremoniali & fo¬

251

rensit Hae quidem Leges etiam aliquo modo citca mores occupantur quia tamen salvis moribus mutari & abrogari poterant, morales non dicuntur.

252

Lex divina ceremonialis per Mosen data, est Lex quae praecipit de ultu Dei externo, qualem Deus olim in Ecclesia Veteris Testamenti voluit observar

253

Ejus praecepta sunt duum generum: nam quaedam pertinebant ac significandas res spirituales & erudiendos fideles de ratione salutis ipsorum aeternae per Christum venturum: quaedam spectabant ad ordinem.

254

Prioris generis praecepta coremonialia sunt de Sabbatho: de Sacranentis: de sacrificiis: de tabernaculo & templo: de legalibus observationibus in discrimine ciborum mundorum ab immundis, in abstinentia a sanguine, a suffocato, ab hoedo in lacte mairis cocto, a primis fructibus terrae primogenitisque animalium, in aratione, satione arborum, &c. de sacris personis, rebus, muneribus actionibus: de lotionibus & purificationibus variis, &c Huc pertinent sequentia dicta Scripturae Sacrae: Genes. 2. vers. 3. Benedixit Deus diei septimo & sanctificavit ipsum. Exod. 20. vers. 10. Dies septimus Sabbathum ex Iehovae Deo tuo. Genes. 17 v. 10, 11. Hoc est fedus meum inter me & vos & semen tuum post te, quod servabitis; ut circumcidatur vobis omnis mas. Circumcidetis igitur carnem praeputij vestri, ut sit signum federis inter me & vos. Coloss. 2. v. 10, 11; Et estis in eo completi qui est caput omnis imperij ac potestatis: In quo etiam circumcisi estis circum. cisione quae sit sine manibus, corpore peccatorum carnis exuto per circum. cisionem. Et v.16. Ne quis igitur vos damnet ob cibum vel potum, aut. respectu festi, aut novilunii, aut Sabbathorum 1. Corinth. 5. vers. 7. Pascha nostrum, pro nobis sacrificatum est, nempe CHRISTUS Gent. c. 8. vers 20. Exstruxit Noachaltare Iehovae, & accipiens ex omnibus. mundis pecudibus, & ex omnibus volucribus mundis, obtulit holocau: sta in altari illo. Denique leges ceremoniales latas fuisse a Deo propter typum & significationem Christi & regni ejus, salutisque nobi per Christum partae, ex professo docet epistola ad Hebraeos, a capite quarto usque ad finem decimi.

255

Posterioris generis praecepta ceremonialia, sunt quae spectant ad ordinem in cultu Levitico a Deo praescriptum & circumstantias ceremoniarum omnium.

256

Lex divina forensis seu judicialis per Mosen data, est lex quae praecipit de gubernatione Politica in populo Judaico, hoc est, de ordine & officiis Magistratuum, judiciorum, poenatum, contractuum, de distinctione dominiorum, &c. in hunc finem lata, ut justitia inter cives & tranquillitas publica vigeret, & Leges Dei a contemtu vindicaren. tur?

257

Haec ergo Lex tantum vel saltem praecipue externam corpoiralem politiam, seu civilem gubernationem spectabat; non fidem & religionem.

258

Continet statura duam generum; alia enim sunt mere judicialia. alia habent admistum aliquid morale, aut etiam ceremoniale.

259

Mere judicialis statuta, sunt exempli gratia quae Exod. 21, pmulgantur de homicidis, de vim facientibu de maledicente patenub. &c.

260

Iudicialiae stututa mixta passim occurrunt: ut quod Lev. 25. v. 23. praecipitur; Terra ne venditer legi mancipii, mea enim est illa terru: nam peregrini & inquilinst vos estis apud me. Haec Lex simpliciter S secundum se potest absolute civilis esse, & civiliter ferii atque observari: Sed quod a Deo imperata est populo Israelitatum, id ex principio sive fundamentos ceremoniali profectum est, quia Deus se mancipem illius terrae, & terraim vel regionem illam optima lege muncipii ad se pertinere, nec ad alium queinquam, ceremoniali observatione voluit ostendere, & Israelitas hoc pacto jussit constantissime profiteri beneficium DE:: quemadmodum Domini vasallis suis quos vocant Feudatarios, aut etiam Emphyteutis solent imponere legem aliquam siduciariam, aut aliam quamvis, & sibi dominium merum semper vindicare. Ex hoc fundamento in cundem modum legem de terra Chananaea tulit populo Israelitatum Deus; ut se regionis Dominum, illos Emphyteutas; sive colonos perpetuarios (ut Jurisconsulti vocant) ex beneficio Dei & Domini ipsorum esse ostenderet.

261

Tota Lex Mofaica nempe moralis, ceremonialis & forensis, peculiariter in Veteri Testamento in hoc valebat, ut pios in exspecta tione venturi Christi contineret, cujus adventu longe plus lucis sperandum esset, Hunc finem ostendit Malachias ca. 4. 2. ubi postquam udaeos ad Legem Mosis jussit attendere & in ejus studio perseverate quia post ejus mortem futura erat aliqua muneris Prophetici interruptio) denunciavit mox exoriturum esse Solem justitiae;

262

Hactenus de Lege Dei: sequitur

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 10