Table of Contents
Syntagma Theologiae Christianae
Liber 1
Caput 2 : An Theologia vera sit, quid sit, et quod subiectum eius.
Caput 3 : In quo de Theologia archetypa
Caput 4 : In quo agitur de theologia ectypa
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Liber 5
Liber 6
Caput 22
Caput 23
Liber 7
Liber 8
Liber 9
Liber 10
Caput 51
TIACRAMENTUM federis gratiae, est Sacramentum, quo Deus Psingulos fideles Sacramento utentes tum certos reddit, quod fedus gratiae & omnia beneficia, quae in eo federe promittuntur? non tantum ad alios, sed etiam ad ipsos singulatim pertineant, qu Sacramento secundum divinam institutionem utuntur; tum ipsos admonet obligationis ipsorum, qua illi sunt obstricti: & ipsi vicissim fideles pietatem suam tam coram Deo & Angelis, quam apud homines testantur. Dicitur etiam signum invisibilis gratiae, quia federit gratiam quasi sigillum obsignat: minime autem quia gratiam in secontinet vel efficit.
Dicitur frequentissime mysterium, quia significat res arcanas & ignotas illis qui verbo Dei de significatione & usu eius non sunt edocti: quia in eo aliud videtur, aliud intelligitur
Ubiquitarii ideo mysterium dici putant, quia modus percepionis corporalis sit imperscrutabilis. At falsa est haec causa: quia perceptio corporalis fundamentum in Scriptura nullum habet, sed est humanum figmentum & somnium. Deinde verus modus perceptionis est nobis patefactus, quod perceptio sit spiritualis, quod fiat fide:
Sacramenta federis gratiae solis fidelibus instituta sunt a Deo. Sicut verbum non acceptum fide est inanis sonitus: sic Sacramentum non acceptum fide, quae credit id quod ritus significat, est inutilis ceremonia & inane spectaculum. Ideo Sacramenta impiis & incredulis non sunt Sacramenta quantum ad ipsos attinet: quia ipsis non sigilla justitiae fidei. Nec eorum externa perceptio prodest iiqui destituti manent & vacui veritate eorum interna.
Sacramenta quidem manent Sacramenta quod ad Deum attinet. Sacramenta sunt signa gratiae conversis, sed amittunt vim & rationem Sacramenti, quod attinet ad infideles iis abutentes. Nam ex presse dicitur Roman. 2. vers. 25. Si transgressor legis es, circumcisio tua praeputium est. Et Jerem. 9. vers. 26. tota domus Israelis praeputiati sunt corde. Et 1. Corinth. 11. 20. de Coena Domini utenlibus sine vera pietate: Hoc non est coenam Domini edere. Unde recte dictum est ab Augustino in Johan. tractat. 80. Si carnaliter accipis spirituale esse non desinit, sed tibi non est: & a Chrysostomo super quartum caput ad Romanos homilia octava, σημειον κι τῶτο εστιν, δζαν πξαγμα φαενεταμ παρογσοι, τοτεστον η πισις, ως αυ μῆη τοθτυυσ χης θδιε κγ σημειον λοεπόν εἰναι σημειον υυνατει, κνος το ἐοσαι σημειον; δνος δε σφραγις, οκ δνlος σοῦ σφραγιζομδης, hoc est: Signum & hoest, quum ipsa res penes te exstiterit, hoc est, ipsa fides; quandoquidem si hac carueris, ne ipsum quidem signum, signum esse potest: Cuius enim signum erit; cuius signaculum? quum non sit qui obsignetur. Et mox: ei το δικαροσυωκς ἐσί σημειον, δεκανοσυθκ δο κκ εχεις, δδε σημειον ἔχι, hoc est, Si enim justitiae ea signum est, justitia autem carueris, sit ut ne signum quidem habeus
Usus ergo legitimus, seu usurpatio legitima Sacramenti federis gratiae, non est sola observatioritus externi sine fide referente ritum ad finem illum, cujus gratia a Deo institutus est.
Sacramentis enim federis gratiae non alia promissio est addita, quam gratiae, quae semper habet adjunctam conditionem fidei, sive expressam, sive intellectam
Sacramenta non facit fides, sicut eadem fides non facit verbum audibile: sed fides est ustrumentum, medium, & manus, qua accipiuntur res significatae & oblatae a Deo per verbum & Sacramenta
Non ex opere operato, hoc est, naturali aptitudine ac vi externi ipsius operis peracti etiam sine fide & interno bono motu utentis: vel, ut alii volunt, per modum assistentiae virtutis divinae adsignata. ex pacto, etiam sine fide, & interno motu utentis: Unde salsum est Scholasticorum commentum, Sacramenta justificare ex opere operato; neque enim Sacramerta utentibus justitiam infundunt ut cut urceus effunditur in vas; aut vi sibi indita imprimunt gratiam, sicu malleo impellitur clavus in parietem aut metallo imprimitur signum aliquod.
Caeterum & verbum & Sacramenta fidem nostram ad Christum tanquam unicum salutis nostrae fundamentum, deducunt
Sacramenta federis gratiae idem nunciant oculis, quod verbum; Evangelii nunciat autibus. Hinc appellatur Sacramentum, Evangelium visibile.
Igitur nihil aliud in Sacramentis nobis proponitur: offertur & datur & obsignatur, quam in Evangelio promittitur & annunm ciatur: sed unum idemque, nempe Christus cum suis beneficiis h autem ipe Christus. Matth. 3. 11. Ego baptizxo vos aqua, alius est qui nempe Christum cum suis beneficiis.
Atque eadem est Christi sive in simplici verbo; ut Ioh. 6. sive in Sacramentis perceptio, nempe spiritualis, id est quae Spiritus Sancti virtute & unico fidei instrumeto peragitur. Non differt perceptio Christ. in verbo & Sacramentis reipsa: nam utrobique est eadem res, eader substantia, nempe Christus cum suis beneficiis. Non differt modo utrobique enim est spiritualis. Non differt instrumento perceptionisi, nam utrobique instrumentum perceptionis est fides. Quomodo igitur differt perceptio Christi in simplici verbo & Sacramentis? Externa tantum forma: quoniam videlicet in Sacramentis signa corporalia verbo promissionis adiunguntur. In simplici verbo Deus perpraedicationem & autes tantum nobiscum agit: in Sacramentis vero adhibet praeterea signa in reliquos sensus etiam incurrentia: unde sit ut vehementior & expressior sit Sacramentalis, quam nuda per simplex verbum communicatio
Partes Sacramenti federis gratiae voce Sacramenti late accepta sunt; signa, res & verbum institutionis promissionisque: stricte veto accepta voce Sacramenti, partes eius duae sunt: res terrena, & actio externa seu ritus externus, Genes. 17. 11. Exod. 12. 8. & seqque Matth. 3. 11. & 28. 9. Matth. 26. 26. & seq. 1. Cor. 11. 23, 24, 25.
Res terrena sola perfectum & integrum Sacramentum non est: sed oportet actionem externam seu ceremoniam, & usum rei terrenae a Christo institutum accedere, cum vera fide coniunctum.
Res terrena in Sacramento, est signum seu Symbolum, quo res caelestis fidelibus promissa non tantum similitudine quadam reprae sentatur & significatur, sed etiam simul cum eo exhibetur, ita ut certe reddantur fideles tam certo rem calestem spiritualiter adesse, eisque dari, quam certo corporaliter ante oculos rem terrenam praesentem vident, Gen. 17. 11. Rom. 4. 11 Ezech. 36. 25. Dicitur res terrenaquia est e terra: & in terris, & terreno modo, hoc est, corporaliter accipitur?
ipse Christus, per Spiritum Sanctum fidei nostrae res promissat prae sentes facit: fides autem eas accipi¬
Fides non efficit eam praesentiam: sed ipse Christus. Res caelestis per rem terrenam in Sacramento significata, nobisque obsignata ac confirmata, est novum Testamentum, seu fedus gratiae, sanguine Christi ratum factum: seu, quod eodem redit, Christus
I caelestis, quia in caelis est, & modo caelesti, id est, fide & spiritu percipitur: & vitam calestem in nobis alit.
Ergo non est in ministro aut terrenis elementis haerendum: sed ad res promissas oculi fidei sunt convertendi.
Propterea res terrena, more loquendi in Scriptura & Ecclesia trito & perspicuo, etiam saepe nomine rei caelestis appellatur; quia per tem terrenam significatur, intelligitur & obsignatur res caelestis. Exod. 24. 8. sanguis victimarum dicitur sanguis federis. Genes. 17. 1o. Circumcisio nominatur fedus. Exod. 12. 11. Agnus paschalis appellatur transitus. Tit. 3. 5. Baptismus nominatur lavacrum regenerationis.
Quomodo autem hae Sacramentales locutiones intelligi & explicari debeant, ipsa Scriptura declarat: quia res terrena sit signum fede ris, Gen. 17. 11. quia sit sigillum justitiae fidei, Rom. 4. 11. quia sit memoriale mortis Christi Luc. 22. 19. 1. Cor. 11. 24
IIdque sit per metaphoram & metonymiam sacramentalem, quam nempe signum vel ponitur pro re signata, vel appellatur nomine rei signatae.
in Sacramento. Actio externa in Sacramento, hoc est, ritus seu ceremonia quae in Sacramento juxta institutionem Christi observari debet, est signum actionis internae, quae a Deo & anima fidelis hominis perficitur: Deut. 30.6. Matth. 3. 11. Romi6. 3. 1. Cor. 6. 11. Coloss. 2. 11. Act. 22. v. 16.
Actio haec duplex est: alia ministri Sacramentum administran tis, alia fidelis Sacramento utentis:
Actio ministri Sacramentum administrantis est duplex: sanctisi catio rei terrenae, & administratio ejusdem.
Sanctificatio rei terrenae, est actio ministri, quam destinat rem terrenam ad sanctum usum ex mandato Dei, ad significandum, aeque certo rem caelestem e Deo ipso ad salutem animarum nostrarum destinatam esse.
Proinde doctrinae de federe Dei cum hominibus ante omnia explicatio requititur: & tum recitatio verborum institutionis Sacramenti est necessaria, ut sic verbum Dei proponatur, quo ordinatum & institutum est a Deo ipso Sacramentum: quo res terrena sanctificetur, & ad sacrum usum consecretur, quia eam verbum mandati & promissionis Dei continetur, Ideo ait Augustinus: Accedit verbum ad ele mentum, & sit Sacramentum 1. Corinth. 11. v. 23, 24, 25. Appellatur etiam Consecratio & Confectio Sacramenti, item μεζαβολη, mutatio signorum non quoad substantiam, quantitatem aut qualitatem sed tantum quoad finem, officium seu usum; quia illius usus mutatur, qui non amplius est corporalis, & profanus, sed spirituals & sanctus, ad substantiam signi adjecta gratia,
Administratio rei terrenae, est altera ministri actio, qua significatur, tam certo DEUM nobis promissa bona offerre & dare: quam certo rem terrenam a ministro verbi nobis offerri & dari videmus, 1. Cor. 11. 23.
Rem terrenam dispensat & exhibet minister verbi: rem caelestem Nihil aliud in Sacramentis percipimus, quam in simplici verbo, τ
nistrantis. Actio fidelis Sacramento utentis, est perceptio rei terrenae, quas gnificatur ipsum tam certo spiritualiter promissa bona caelestia acci pere, quam certo rem terrenam corporaliter percipit. Rom. 4. v. 11 Matth. 26. v. 26.
Externa perceptio sit corpore, interna non nisi per fidem & Spiritus Sancti in cordibus efficaciam: complectitur enim interna perceptio unionem cum Christo, iustificationem, regenerationem, &c.
Rem terrenam accipimus corpore, hoc est, membris, actionibus & sensibus corporis, oculis, autibus, manibus, ore & stomacho, visu, auditu, tactu, gustu & olfactu: res autem caelestes accipimus animo, per fidem & Spiritus Sancti efficaciam
Ideo accipiunt rem terrenam non tantum fideles, sed etiam infide: sed rem caelestem tantum fideles. le¬
Hae igitur sunt partes Sacramenti, quae ad cuiusque Sacramenti stricta significatione sic dicti, quo fedus gratiae obsignatur, perfectionem requiruntur: cum quibus si in vero usu res caelestes & actio interna & caelestis coniungantur, nominatur haec coniunctio unio Sacramentalis, quae etiam Sacramentalium locutionum causa est.
Vnio Sacramentalis, est spiritualis coniunctio Sacramenti cum rebus quarum est Sacramentum, seu est coniunctio signorum & rerum, id est, rei terrenae cum caelesti, & actionis externae cum actione interna, non physica & localis, sed spiritualis, pactionalis & relativa. uae in ordinatione divina signi ad tem, & spirituali exhibitione & perceptione signorum, vere coniuncta exsistit.
Prima pars est unio rei terrenae cum re caelesti. Hanc rem caelestem non necesse est substantialiter & corporaliter esse in re terrena, vel in eo loco in quo res terrena est: quia haec unio est mere spiritualis
Nec sequitur, si corporaliter praesens non est in terra, in re terrenavel in loco, in quo est res terrena, propterea praesentem non esse: quia etiam vere praesens est, quod spiritualiter praesens est.
Nam in legitimo usu Sacramenti conjuncta est exhibitio & perceptio signi & rei signatae: signi quidem corporalis ex manu ministri; rei vero signatae spiritualis per fidem veram, ex manu ipsius Christi. Sacramentum enim non tantum terrena & corporalis, sed etiam caelestis & spiritualis actio est in qua non tantum res terrena, quae in terra est, sed etiam illae res quae in caelo & quae in Deo & quae in cordibus fidelium sunt, nobis sunt praesentes.
Et Spiritus Sanctus nos cum Christo conjungens, etiam longissime distantia, quod ad loci intervallum attinet, copulat multo arctius & propius, quam vel anima cum corpore, vel vitis cum palmite est coniuncta.
sequuntur fines Sacramenti federis gratiae sunt hi fines, omnibus speciebus Sacramenti federis communes:
I. Ut sit monimentum, signum & sigillum federis gratiae & communionis cum Christo in federe promissae, atque adeo beneficiorum Dei tum exhibitorum, tum exhibendorum: id est, ut commonefaciat, certos reddat & obsignet fideles de collatis vel conferendis in eos Christ. beneficiis. Sic Pascha erat memoriale non modo praeteritae liberationis ex AEgypto, sed etiam futurae liberationis per Christum. Sic sacra Coena est memoriale non tantum redemtionis factae in cruce, sed etiam perficiendae, cum veniet judicatum vivos & mortuos, & suos electos plene liberabit a peccato & omnibus hostibus, resuscitans corpora eorum ex mortuis Luc. 21. 28. 1. Cor. 11. 26.
Hinc etiam intelligitur, quomodo Sacramenta nos servent, nimirum non ut causae efficientes vel instrumenta conferentia gratiam & salutem, & quidem ex opere operato, sine bono motu utentis, ut impie docuerunt Papistae: sed velut signa & sigilla obsignantia credentibus gratiam & salutem, quae a Deo ipso confertur.
2. Ut nos admoneat obligationis quam nos Deo obstrinximus hos futuros eius populum; ac proinde ut eo exerceatur, augeatur & confirmetur fides nostra.
4. Ut sit vinculum mutuae dilectionis & concordiae in Ecclesia; hoc est, ut eius communicatione, mutua charitate magis ac magis inter nos devinciamur: unus panis, unum corpus multi sumus. I. Corinth. 10. 17.
Ut sit nervus publicorum congressuum & conservationis ministerii Ecclesiastici. Exod. 12. v. 16. 1. Cor. 11. 20.
6. Ut sit nota professionis, qua tanquam tessera, Ecclesia ab infidelibus discernatur. Exod. 12 v. 43. Nullus alienigena vescitor illo Sic circumcisio discernebat Iudaeos ab aliis Gentibus.
It ab esu Deo immolatorum omnes impuri prohibebantur, comminatione addita, quod quicunque immundus de iis edisset, eius anima exscindenda foret e populo suo, Lev. 7. v. 20. ita nomo impurus & infideli Sacramento federis gratiae uti debet. 7. Ut sit testimonium confessionis & societatis cum Ecclesia. Sextus finis pertinet ad totam Ecclesiam: at septimus ad singulos fideles
Qui non fuerit circumcisus, ejus anima exscindatur e populo DEI. Genes. 17. 14. Qui non utitur Sacramentis cum possit, ostendit se non esse membrum Ecclesiae & socium confessionis. Sacramentum enim est testimonium, quod testatur, eum qui Sacramento utitur, pertinere ad coetum Ecclesiae, habere societatem cum ea. Qui in coetu ali quo (acramento utitur, is hoc usu testatur, se amplecti confessionem illius coetus, & habere societatem cum ipso¬
8. Ut praebeat occasionem tum junioribus inquirendi & discencbeneficia DEI, tum parentibus aliisque ea explicandi. Exod. 13. 14.
communes. Sacramentum federis gratiae duplex est, veteris Testamenti vel Eaque conveniunt & paria sunt significatione & re significata: quia eandem tem signatam ambo significant & obsignant, nempe Christem cum omnibus suis beneficis. Augustinus in Psal. 77. & Tractat. 26. in Johan¬
Hinc Sacramenta veteris & novi Testamenti inter se collata, dicuntur antitypa 1. Pet. 3. v. 21 sicut ad Christum relata, sunt typi illius
Differunt vero aliquot modis: I Signis Sacramentalibus: alia enim fuerunt signa externa in veteri Testamento alia & simpliciora sunt in novo¬
2. Modo significa adi: nam Sacramenta vetera Christum exhibendum significabint: nova exhibitum significant
3. Ampl tudine: nam vetera tantum ad posteros Abrahami pertinuerunt: nova ad totam Ecclesiam ex quocunque populo collectam? pertinent.
4. Claritate: nam vetera obscuriora fuerunt; nova clariora sunt Hinc dicitur, vetera Sacramenta fuisse umbram, nostra esse imaginem idque intelligendum de obscuritate veterum, & claritate novorum Sacrainentorum. Non enim possunt signa rerum exhibitatum non esse clariora & melius intelligi, signis rerum futurarum; sicut narratio preaeritorum est clarior praedictione futurorum. Sicut doctrina, sic etiam signa veteris Testamenti sunt obscuriora, quam novi¬
SEssi acia: nam per nova Sacramenta efficacius & uberius Spiritus Sancti gratia operatur. quam per vetera. Nam ut res figuratae, sic eari communio seu perceptio non differt specie, sed tantum gradu. Col. 2. In quo etiam circumcisi estis. Per Sacramenta enim novi Testamenti expressius & vehementius beneficia Christi reprae sentantur & obsignan: tur, qua per veteris Testamenti Sacramenta repraesentata fuerunt.
6. Duratione:nam vetera Sacramenta solummodo usque ad complementum a Chr sto factum durare debuetunt: at nova usque ad fine mundi sunt duratura. 1. Cor 11. v. 26. Ex his iisdem modis perspicitur etiam, nostra Sacramenta esse praestantiora Sacramentis veteris Testamenti
I. Quia sic Sacramenta novi Testamenti fuissent res signata veteru Sacramentorum: quod est absurdum Sic enim Sacramentorum Sacramenta fuidsent, non aut signa federis cum Patribus a Deo initi: non signa gratiae
On this page
