Caput 24

CAPUT XXIV In quo de Aquatilibus.

QNimalia constitutis rebus superioribus, Deus quinto & sexto¬ die creavitanimalia, quae sunt corpora animata sentientiat Deo creata quinto die, sunt aquatilia & volatili. Animalia aquatilia producta a Deo in aqua & ex aqua, sed non ex sola aqua, verum etiam ex aliis elementis, quae ipsa quoque ad aquatilium generationem & constitutionem suas partes contulerunt Quia vero aqua, tanquam mater utero suo aquatilia profudit, illorumque tanquam incolarum sedes est: ideo Moses narrat Genes. 1. v. 26. 21, 22. Deum dixisse ut aquae reptilia animantia abunde progignerent; e quibus ceti sunt omnium maximi, quorum speciatim meminit: approbasse Deum illa animantia & ad bonum usum ordinasse & verbo suo naturalem potentiam ad foecunditatem eis ind idisse, ut foetificarent ac augescerent & aquas per maria impleret, & sic copioce suas species multiplicarent & conservarent.

Aquatilia autem animalia tum pisces sunt, tum ζωυφυια aquatilia Piscium duo summa sunt genera; alterum quidem laeve; alterum cabrum. Hujus item quatuor sunt genera, testaceum, crustaceum squammatum & aculeatum: pisces vero laeves triplici genere continentur; sunt enim vel plani vel oblongi vel cum laevore mollitiem & pro sanguine saniem aut atramentum habentes

E subjectis locis pisces vel marini sunt, vel fluviatiles Xωοφιια seu plantanimalia, sunt animalia quae mediam inter lantas & animalia perfecta naturam sortita sunt. Et sunt vel aquatilia vel terrestria. Aquatilia sunt, spongia, marinus pulmo, urtica, stella, holothurio, conchylia: eaque una cum piscibus quarto die a Deo. creata sunt,

Piscium naturalis finis est, ut hominum usibus serviant ex ordinatione Dei sive ad cibum, sive ad medicinam, sive ad alia vitae humanae commoda & necessitates. Ideo Deus Genes. 1. v. 26. dixit, Faciamus hominem ad imaginem nostram, secundum similitudinem nostram qui dominentur in pisces maris. Et vers. 28. ad hominem jan creatum dixit; dominamini in pisces maris. Et c. 9. 2. dixit ad Noahum & filios ejus: omnes pisces maris in manum vestram traditi sunt. Unde David beneficentiam Dei erga hominem extollit Ps. 8. v. 7, 9. Praefecisti eum operibus manuum tuarum: omnia posuisti sub pedibus ejus: inter ea commemorat etiam pisces maris & quicquid permeat semitas marium. Atque hoc insigne est bonitatis Dei erga nos indicium

Deinde piscium magnitudo & multitudo & admirabilis varietas est certum argumentum omnipotentiae, sapientiae, bonitatis & providentiae divinae: quo sine dicit Job. cap. 26. 13. formavit manus Dei serpentem oblongum, id est, balaenam quae ab immensa illa longitudi ne sua nominatur vectis maris Jesa. 27. 1. Mox subiicit Jobus. En istae sunt partes viarum ejus; sed quantam particulam rei audimus de eo? q. d. omnipotentia Dei & sapientia non potest nisi minima ex parte intelligi, nedum audiri aut praedicari a nobis. Ec cap. 41. Deus ipse Jobum reprehendens, omnipotentiam sibi vindicat illustrissimo exemplo Leviathanis seu balaenae: An, inquit, extrahas balaenam homo aut fune quem demerserit lingua ejus? An apponens juncum nases ejus: aut spina perforabis maxillam ejus? An multis utetur apud tedeprecationibus? aut alloquetur te mollibus? An panget fedus tecunt assumes eam servum perpetuum: Ludesne ea tanquam avicula? auigabis eam pro puellis tuis? Apparabuntne convivium propter eam socis? divident eam inter mercatores? An implebis harpagonibus cutem ejus? aut fuscina piscaria caput ejus? Pone super eam manum tuam: meminisse belli ne pergito. En spes ejus capiendae mendax est; an etiam ad adspectum ipsius hominis deijcietur? Non est ferox, qui excitet eam: quis ergo est, qui sistat se coram mei Quis praevenit me, & rependam? quicquid subest toti coel, meum est. Non silebo membra ejus, & sermonem de viribus, & gratia dispositionis ejus. Quis retegit superficiem vestis ejus: cum geminis habenis suis quis accedat Fores faciei ejus quis aperiat? circa dentes ejus est terror. Excellentia, viribus scutorum, circumclusa est sigillo arctissimo: Vnum alteri tam prope sunt: ut ventus non possit intervenire illis. Quodque proximo suo cohaerent, continentia sunt ita ut non sejungantur. Sternuta. tionibus ejus splendet lux; & quidem oculorum ejus; velut palpebrae aurorae. Ex ore ejus velut taedae prodeunt, scintillae ignis proripiunt. sese. E naribus ejus prodit fumus: ut aheni ferventis & cortinae: Quasi halitus ejus carbones incenderet; & flamma ex ore eius prodiret. In collo eius comoratur robur, & ante ea exsiliit moeror. Melandrya carnis ejus cohaerent: firma est in se, non dimovetur. Cor ejus firmum est ut lapis;: firmum, inquam, ut fragmen metae. Ab excellentia ejus timent fortes: metu confractionum se purgant. Assequentis eam gladius non consistet: hasta, telum, aut lorica. Reputat ut paleam, ferrum: ut lignum putre chalybem. Non fugat eam sagitta; in stipuiam conuertuntur ei lapides fundae. Vt stipula reputantur ballista lapides: & ridet ad vibrationem lanceae. Subduntur ei ut acumina testacea; substernit excisum in luto. Fervefacit tamquam ollam prefundum; & mare disponit ut mortarium unguentarij. Post se lucidam reddit sumitam, putaret videns abysso canitiem esse. Non sunt in pulvere comparanda ei; quae agant in trepide. Quicquid altum est, despicit, estque regina super omnes feras. Leviathan non est? diabolus, ut vulgo putant, sed ingens piscis matinus monstrosa corporis mole, draco marinus aut cetus aut balena immensae & portentosae magnitudinis, sicut mare plura admirada habet animalia, quam terra. In Leviathane igitur seu balaena admiranda Dei potetia &, pvidentia cernitur, unde Deum revereri, eique nos humiliter subjicet re discamus. Nam si Leviathanem tam horrendae molis & roboribelluam tibi nulla ratione subiicere, nec hujus tantae molis & robocis causam pervestigare potes: quid efficeres contra Deum qui hotantum animans creavit? quomodo in arcana ejus penetrares? Non ergo tibi de judiciis Dei expostulandum, non ratio indaganda cui ita affligaris quum tibi innocens videaris. Ex hoc satis argueris & edoceris, debere te placide & aequo animo afflictiones divinitus impositas suscipere, & te manui Dei sine ulla obmurmuratione submit. tere & nequaquam de Deo conquerie

Job. cap. 12. 8. ait, narrabunt tibi pisces maris, nimirum sapientia, potentiam & providentiam Dei, ut non sit necesse te lonoe petere te stimonia de ea ejusve exempla. Huc facit quod legitur Psalm. 104. 25, 26, 27. In ipso mari magno & spatioso, illic reptilia sunt atque in numera animantia, parva cum magnis. Illic naves ambulant: balaena quam firmasti, ludit in eo. Omnia ista in te exspectationem habent, ut des escam ipsorum tempore suo.

Deinde pisces serviunt Deo in miraculorum effectione. Nam ut legitur in libello Jonae Prophetae, praepataverat Deus piscem magnum qui absorberet Jonam, fuitque Jonas in visceribus illius piscis tribus diebus & tribus noctibus: & edicete Jehova pisci illi, evomuit Jonam in aridam. Et Christus Dominus miracula edidit tum in multiplicat tione duorum pisciculorum, ut sufficerent saturandis quinquies mille viris, absque mulieribus ac puerulis Matth. 14. v. 19. tum in procuranda subito captura magnae piscium multitudinis Luc. 5. v. 4, 5, 6 Johan. 21. 6, & 11. Sic piscis exhibuit in ore suo staterem quem Christus pro se & Petro dare jussit ad solvendum didrachma, Matth. 17. vers. 27.

Praeterea pisces serviunt Deo in judiciorum ejus justissimorum exsequutione, veluti cum illos in ipsis fluminibus occidit ut eos uncum aqua, hominum usibus subtrahat, quemadmodum fecit in AEtypto Exod. 7. 21. Pisces qui sunt in quovis rivo morientur, adeo ufoeteat rivus quisque &c. v. 24. Et piscibus qui erant in unoquoque rivo mortuis, foetuit unusquisque rivus, adeo ut non potuerint AEgypti bibere. Psalm. 105. 29. Mutaverat aquas illorum in sanguinem & morte affecerat pisces eorum. Jes. 50. 2. Sic ait Iehova: En increpatione mea exsiceo mare, dispono flumina in desertum, foetet multitudo piscium eorum mortua siti, eo quod desit aqua. Hos. 4. 3. Lugebit haec terra, &c. quin etiam pisces maris interibunt: Et Tzephan. 1. vers. 3. Recepturus sum homines, &c. & pisces maris. Ministrant Deo & balaenae in conturbando mari & subuertendis magnis navibus

Ex eo quod pisces incauti capiuntur, discimus, hominem consilio rum, actionum suarum & vitae eventus praestare non posse, sed omnia divini Numinis providentia gubernati. Hoc docet Ecclesiastes cap. 9. v. 11, cum ait, nescire hominem tempus suum, sicut nesciunt piscesqui capiuntur reti malo.

Piscium in aquis multiplicatio est imago multiplicationis credertium in Jesum Christum per praedicationem Evangelii, ut indicatum fuit in visione prophetica Ezech. 47. 9, 10. Unde Apostolo dicuntur piscatores hominum Matth. 4. v. 19. Marc. 1. 17. Quo pertinet etiam parabola sagenae jactae in mare, Matth. 13. 47.

Homines potentes in hoc mundo comparantur balaenis grandibus; populi exercitus illorum, multitudini piscium adhaerentium squamis balaenatum: tractio illorum ad poenas, injectioni hamorum in maxillas eorum, &c. Sic enim ad superbum regem AEgypti Chophrahum seu Apriem Jehova loquitur Ezech. 29. 3. 4, 5, 6. Ecce mecontra te, o Parho rex AEgypti, balaena maxima, quae cubat inter rivos suos; qui dicit, mihi estrivus meus, nam ego fecimihi. Indam enim hamos maxillis tuis, faciamque ut adhaereat multitudo piscium rivorum tuorum squamis tuis, ut deducam te e medio rivorum tuorum & totam multitudinem piscium rivorum tuorum squamis adhaerentem. Postea deseram te abductum in desertum, te & totam. multitudinem piscium rivorumt uorum, in superficie agri cades. non recipieris neque congregaberis: bestijs terrae & avibus coelorum exponam te in cibum: Et experientur omnes habitatores AEgopti me esse Iehovam. Loca similia sunt, Psalm. 74. 13, 14. & Jesa. 27. 2. Tempore illo animadvertet Iehova gladio suo durissimo, maximoque & validissimo, in balaenam serpentem oblongum, &c.

Piscium consideratio nos admonet, ne imitemur Israelitas, qui fastidio mannae in deserto murmurarunt adversus Deum & piscesAEgyptios concupiverunt, Num. 11. 4, 5. in ista verba erumpentes Osi quis daret nobis comedendam carnem! Recordamur piscium quos edebamus in AEgypto gratis

Diversitas carnis piscium a carne hominum, pecorum, volucrium est praeludium quoddam discriminis futuiae gloriae post resurrectionem universalem inter homines glorificatos, ut Paulus docet 1. Cor 15. 39. Non omnis caro, eadem caro, sed alia quidem caro hominum alia autem caro pecorum, alia autem piscium, alia aute volucrium.

Piscium ut mira est natura, ita in illis proponuntur a Deo imagines & exempla virtutum vitiorumque amicitiarum & inimicitiarum & variorum eventuum ad nostram institutionem, ut virtutes imiter mur, vitia fugiamus, & ad eventus omnes nos comparemus ut filios Dei dece¬

in Deiphinis est exemplum σοργῆς & charitatis parentum erga li beros: nam catulos nutriunt uberibus, gestant foetus infantia infirmos, quin & jam adultos diu comitantur, magna erga partum chari¬ tate. Iidem non homini tantum amica animalia sunt, verum & Musicae artismulcentur symphoniae cantu, & praecipue hydrauli sono. Hominem non expavescunt, ut alienum: obviam navigiis veniunt, alludunt exultantes, &c. ut refert Plinius lib. 9. naturalis historiae, cap. 6.

Posypi ingenium est fraudulentum & adulatorum imago. Assumit enim colorem similem iis saxis quibus appropinquat; mutat etiam colorem quum metuit. Tale est ingenium, tales mores assen tatorum, qui in omnem habitum & formam sese vertunt, ut placeiis a quibus aliquid se accepturos sperant

Nautilus piscis marinus est, navigiorum omnium archetypus, qui coelo sereno ventis sua vela obtendit, & pedum remigio navim artiiciosissime fabricatam gubernat: & cum aves rapaces ad volantes prospicit, repente sua vela contrahit, seque ipsum cum navigio deorsum acto demergit. Nec solum ab ipso navigii formam, sed etiam tepus prosperum, quo vela pandere, & portu solvere oporteat guber natores navium didicerunt De eo Plin. lib. 9. historiae naturalis, cap. 29. sic scribit: Inter praecipua autem miracula est, qui vocatur nauilos, ab alijs pompilos. Supinus in summa aequorum pervenit, ita se aulatim subrigens, ut emissa omni per fistulam aqua, velut exones ratus sentina, facile naviget. Postea prima duo brachia retorquens, membranam inter illa mirae tenuitatis extendit. Qua velificante. in aura, caeteris subremigans brachijs, media ut gubernaculo, se regit. Ita vadit alto, Liburnicarum ludens imagine: & si quid pavoris in terveniat, hausta se mergens aqua¬

Remora, Graece igeinis, echeneis, est parvus admodum piscis, sed maxima potentia praeditus: navim cui adhaeserit, sistere & remorari fertur, quamvis velis & remis incitatam. Hinc dictus est ixevnis, π u&α τοἔχειν τυν τηα, quod retineat navim: qua de re Plin. lib. trigesimosecundo naturalis historiae, cap. 1. Omnia haec pariterque eodem impellentia, unus ac parvus admodum pisciculus; echeneis appellatus, in se tenet. Ruant venti licet, & saviant procellae, imperat furori, viresque tantas compescit, & cogit stare navigia: quod non vincula ulla, non anchorae pondere irrevocabili jactae. Infraenat impetus, & domat mundi rabiem nullo suo labore, non retinendo, aut alio modo, quam adhaerendo. Hoc exemplo Deus docere vult, non esse vires metiendas mole corporis, sed interdum in parvis etiam corpusculis vires maximas latere. Ita Deus per infirma organa sua saepe validas hostium Ecclesiae suae vires remoratur, & furores tepestatesque mundi superat & remigum Reipubl. navim impellentium conatus irritos reddit, ut Psalmo secundo nos adversus furores mundi consolatur: quae sunt infirma mundi, elegit Deus, ut pudefaciat valida, 1. Cor. 1. 27.

Piscium mundorum ab immundis discrimen ex lege divina in populo Israelitico observatum fuit, Levit. 11. 9, 10. Deut. 14, 9. 10. tum ut Ecclesia Dei a caeteris gentibus discerneretur etiam hujus ceremoniae observatione & professione illius publica: tum ut admonerem tur fideles hoc ritu, ne communicarent impuritati gentium sive in doctrina, sive in moribus, ac proinde a conversatione cum gentibus abstineret, donec Deus ipse discrimen populorum sustulisset post Chriti in coelum adscensionem & gentibus januam ad regnum Christi aperuisset, ut planum est ex visione Petro Apostolo oplata Act. 10. v. 11. & sequentibus, & cap. 11. v. 2. & sequentibus

Denique pisces revocant nobis in memoriam voluntatem Dei in Decalogo patefactam de cavenda imaginum idololatria, Exod. 20. 4. Deut. 4. v. 18. Hucusque de Aquatilibus, quae aquae divini verbi produxerunt in se & ex se, ita ut in aquis etiam tanquam in naturali suo elemento deant: sequitur de volatilibus.