Caput 23

CAPUT XXIII. In quo de Misericordia Dei.

E misericordia Dei considerati debet, Quot modos dicatur) DAn Deo vire tribuatur? An proprie Deo tribuatur? Quid sit?

Quae eius causa, effecta, &c. I. Quaeritur, Misericordia Dei quot modis dicatur? RESPOND. Misericordia Dei, vel act re accipitur vel passive Active quatenus est in Deo, qui est actus purissimus: Passive, quatenus intelligitur effectum seu beneficium a ninserente Deo nobis collatum & in nobis apparens, I. Tim. 1. v. 2. Misericordie quae est in Deo, agens seu activa est: quae autem in nobis apparet, est misericordia Dei in nobis facta. Priore modo hic accipitur, quia ut in Deo est, essentialis est.

II. Quaeritur; An misericordia Deo vere tribuatur? seu, An misericordia vere sit in Deo? RESP. Est; ut sequentia argumenta ostendunt:

I. Quia omnes virtutes sunt in Deo: At misericordia est virtus per quam nobis cordi est miseria aliorum, etiam hostium, sic ut eam tum consolando, tum aliis modis lenire aut tollere studeamus, quantum justitia permittit. Tertio refelluntur hinc, qui Deum crudelem esse erga eos crimi¬

II. Quia omnia bona sunt in Deo: At misericordia est bonum Ergo est in Deo.

III. Quaeritur: An misericordio Deo proprie tribuatur? RESP. Misericordia Deo proprie attribuitur: non κιτ αυθρωποπαδειαν, non mproprie. I. Quia misericordia priu: in Deo fuit, quam in nobis ut docet historia de lapsi hominis erectione, Gen. 3. & hortatio Genes. 3. & hortatio Christi Lucae 6. 36. Estite ergo inttericordes, prout & Pater vester misericors est. Unde Deus dicitur Pater ille misericordiarum seu miserationum, 2. Cor. 1. v. 3. II. Quia misericordia Dei est aeterna; nostra autem est vittus nobis a Deo communicata. III. Quia misericordia Dei norma est omnis verae misericordiae in creaturis rationalibus. IV. Quia Dei proprium est misereri semper, ut Ecclesia orat

Contra senserunt nonnulli, ut Stoici & qui eos sequuntur, misericordiam Deo nullo modo tribui pesse, hoc argumento moti:

In quem nulla cadit aegritudo animi, et non potest tribui misericordia. In Deum nulla cadit aegritudo anime: Ergo, &c. Majoris probatio; Si misericordia est aegritudo animi, ex alterius miseria concepta: tum in quem nulla cadit aegritudo animi, ex alterius miseria concepta, ei non potest misericordia tribui. Prius est verum, teste Cicerone in 4. Tusc. Seneca n lib. de Clementia, Augustino tomo 5lib. 9. de civitate Dei. c. 5. Aristotele 2. Rhetoricorum: item Phavorine.

RESP. Maior negatur. In prohatione ejus peccatur elencho definitionis. Nam commemorata definitio misericordiae non est reci¬

roca, sed tantum misericordiae humanae competit, quam solam et iam testes adducti spectarunt. At misericordia in Deo non est aegritudo seu tristitia cordis, non dolor animi ex miseria alterius conceptus sed est in Deo citra passionem ullam

Replicatio: Atqui etymologia seu notatio nominis etiam obstat: nam quis ignoret ex co appellatam esse ise:icordiam, quod miserum cor faciat condolescentis alieno malo: ut docet Augustinus primo tomo, libro de moribus Ecclesiae Catholicae, cap. 27. & Greg. Magn. in moralii

RESP. Primo, falsa est haec etymologia: nequaquam enim miset ricordia dicitur, quod miserum cor faciat compassione alienae calamitatis, sed quod alterius miseria cordi sit. Nam misericordem homitem appellamus, non cum qui miserum cor habeat: talis enim potius miser est dicendus, quam misericors: sed illum cui alterius mise tia co di est, ac proinde laboranti succurrere studet: ut liquet ex eo quod Christus ait Matt. 5. v. 7. Beati qui sunt misericordes, quonia ipsis misericordia tribuetur. Quos quaeso Chrstus hic vocat misericordes? reosne quibus cor est miserum? neutiquam certe, sed quibus miseria aliorum ita est cordi, ut iis opem ferre pro viribus studeant. Nam certe non illi quibus cor est miserum, beati censeri possunt: sed quibus est cordi aliorum miseria. Deinde data, sed non concessa hac Lasinae vocis etymologia: non tamen inde sequetur, Deo misericordiam attrsbui non posse, cum ea voce reddatur solummodo nomen Hebraeum CίT Trachem, quo uli sunt de Deo Prophetae, quod origine sua nullam animi aegritudinem signisicat: nam est a radice RPT racham, quae significat diligere. Tertio etiamsi Hebraeum nomen dolorem cordis significaret; tamen inde non sequeretur, Deo misericordiam nullo modo tribui posse. Quia pari ratione nec amor Deo competeret, cum & amor affectus passioque sit in nobis. Sed si amor Deo tribuitur, cur non & misericordia, cum utriusque parsit ratio? Facessat igitur hoc Stoicorum detirium, misericordiam Deo. adimentium.

IV. Quaeritur; Quid sit misericordia Dei? MISERICOR DIA DEI, est propensissima ejus voluntas miseris succurrendi, a qua beneficia omnia proveniunt. Exod 34. 6. Iehova Deus fortis, misericors, gratiosus. Rom. 9. 18. cujus vult miseretur

V. AXIOMATA, quibus explicantur causae efficientes, effecta, subjecta, adjuncta, dissentanca & comparata misericordiae Dei.

I. Misericordia in Deo, a gratuito erga nos amore proficiscitur, hoc est, causa efficiens misericordiae Dei est gratuitus erga nos amor: proinde ipsa quoque misericordia est prorius gratuita, nullique prooperum meritis debita; unde omne excludit meritum Docet id Pau lus Ephes. 2. v. 4. Deus, ut qui dives sit misert ordia propter multam charitatem suam qua dilexit nos. Et Deus ipse Exod. 33. 19 Gratiosus ero, cui gratiosus fuero, & miserebor, cujus misertus fuero. Quem locum Paulus etiam adducit Rom. 9. v. 15.

Objici primo potest: Deus non miseretur nostri, nec recipit nos in gratiam, nisi interveniente satisfactione Filii sui pro peccatis nostris. Ergo misericordia ejus non est gratuita. RESP. Peccatur errore falo So oppositorum. Nam cum misericordia Dei gratuita dicitur, respectu nostrorum meritorum talis dicitur non respectu meriti Christ. Caeterum & ipsa satisfactio Christi & ejus applicatio ab ipso DEO proficiscitur: quia Deus & Filium nobis Redemtorem donavit, & sua electione ac Spiritus Sancti donatione, ut eum fide accipiamus efficit; nulla alia de causa, nisi ex gratuita misericordia.

Secundo. Exod. 20. 6. dicit Deus; Ego Iehova Deus tuus faciens misericordiam in millesimos, nempe a Patribus, qui diligunt me & obse:vant mandata mea. Ergo misericordiam Dei promereri possumus dilectione & observatione mandatorum Dei.

RESP. Primo homenymia est in nomine misericordae, quod i1 adducto leco non significat ipsam voluntatem Dei ad succurrendum miseris propensam: sed beneficia divina ex misericordia profecta, id que per metonymiam, quam causa efficiens ponitur pro effectis: Nam misericordia Dei est causa efficiens beneficiorum, quae ille in nos confert. Secunso non doertur hoc indoco, quare Deus faciat miserit ordiam, sed quibus: non de cauisa miseticordiae agitur, sed de subjecto; ut intelligatur, dilectionem nostram erga Deum & obserranm nem mandatorum ejus esse signum certissimum, misericordiam spocialem nobis a Deo obtigisse. Tertio hic ipse locus evertit merita humana dupliciter: primo, quia Deus effectionem misericordiae promittit: At sicut promittit gratuito, nullis inductus nostris meritis, ita etiam praestat gratuito, non propter nostra merita. Deinde, quia quio quid nobis promittit, misencordia esi & de misericordia venit, non gitur propter merita nostra II. Deus est misericore sua aeterna & simplici essentia, non autem qualitate aliqua, non affectu, non passione

III. Effecta misericordiae Dei sunt omnia beneficia Dei, tum spiritualia, tum corporalia. De spiritualibus dicitur Rom. 9. 16. Electio non est ejus qui velit, neque ejus qui currat, sed ejus qui miseretur Dei. Tit. 3. v. 5. Ex sua misericordia serunvit nos. Luc. 177, 78. Et de cognitionem salutis populo ejus, per remissionem peccatorum ipsorum. Et i tima misericordia Dei nostri, qua invisit nos is qui prodit ex alto. Ephes. 2. v. 4. Sed Deus ut qui dives sit misericordia, propter multam charitatem mam qua dilexit nos etiam nos, quum per lapsus mortui essemus, una vivificavit cum Christo, cujus gratia estis servati. 1. Pet. 1. v. 3. Benedictus esto Deus & Pater Domini nostri Iesu Christi, qui ex multa sua mesericordia regenuit nos in spem vivam per resurrectionem I su Christi ex mortuis.

Si corporalia beneficia spectes, Deus ex misericordia sua differt mitigat ac tollit poenas: sicut dicitur Jesa. 30. 18. Exspectabit Iehova gratiam facere vobis, & idcirco elaturus est se ad miserendum vestriServat sibi aliquos in mediis poenis, ne omnes consumantur, ut dici tur Thren. Jerem. cap. 3. v. 22. Miscricordiae Domini sunt quo, non sumus consumti: quia non defecerunt miseritord a ojus. Liberat ex morbis desperatis, ut Epaphroditum fratrem & adjutorem Pauli, Philip 2. v. 27. Certe agrotavit proxime mortem: sed Deus misertus est ejus nec ejus solum, sed & mei, ne dolorem haberem super dolorem.

Haec de effectis misericordiae DEI. IV. Misericordia Dei ad omnes, qui in miseria aliqua constituti sunt, extenditur, aliter tamen erga electos quam erga reprobos aliase ve creaturas. Quod igitur ad subjecta ejus attinet, est Misericordia Dei vel generalis vel specialis.

Generalis misericerdia Dei, est qua Deus, ut Deus non solum propensus est ad succurrendum omnibus suis creaturis, atque ineprimis hominibus, tam injustis quam justis, in aliqua miseria constitutis: verum etiam reipsa succurrit, non quidem omnibus ad vitam aeternam. sed tamen ad aliquam salutem, nomque temporariam. De lac dicitur i Luc. 6. 30. Estote misericordes, sicut & Pater ceiter niserieors est. Istam misericordiam pecudes quoque experiuntur, Psal. 104. 27.

OBIICITUR primo; Deus videtur vindicta delectari Jesa. 1. v. 6 24. Eheu censolationem capium de hoslibus meis & nitionem sumans de inimicis meis. Prov. 1. v. 26. Ero quoque in calumitate vistra rideho, subsannabo cum advenerit td quod expaviscitis. Hinc videtur sequi, 3 Deum non misereri omnium. RESP. Falsum est intecedens; nec faciunt allegata dicta ad illud probandum. Nam his dictis tuinatur dun: axat Deus, se justitiam sua exsequuturum in eo;s qui non resipiscunt: nequaquam autem docet. se delectari perditione hominum

Secundo jesa. 27. vers. 13. dicitur: Non est populus ulla intelligentia praeditus: idcirco non miseretur ejus, qui fecit eum; & qui formavit eum, non facit gratiam ci Et Jer. 16. vers. 5. Ne conoleto eis, nam amovi pacem meum a populo isto, dictum Iehovae, henignitatem & misera tiones. Ergo saltem ad injustos non extenditur Dei misericordia.

RESP. Erratur quum simpliciter sumitur, quod καταη accipiendum erat. Nam dicta haec prophetica loquuntur non de omni, imo nec de generali, sed de speciali misericordia.

Tertio: Deus non liberat omnes ab aeterna miseria: Ergo non est misericors in omnes.

RESP. Cenceditur recte intellectum: non est misericors in omnes, nempe misericordia specialis Specialis misericordia Dei, est qua Deus ut liberrimus Dominus miferetur ad salutem aeternam quorum vult, nempe eorum, quos ad itam aeternam puaedestinavit, quos vocat, justificat & glerificat. De liac dicitur Rom. 9. v. 18. Cujus vule nuscretur: quem autem unlt.. indurat. Exod. 20. 6. Ego Deus Xlores, faciens misericordiam iis qui diligunt me. Psal. 103. 13. Vt miseretur Per siliorum, miseretur Iehova timentium ipsam¬

OBIICITUR: Quoscunque caonclssit Deut in incredulitatem, eo¬

rum omnium misericordia speciuli miforetur. Atqui omnes & singulos homines DEVS conclusit in incredulitas

tem. Ergo etiam omnium & singulorum hominum miscricordia speciali

miseretus Propositio probatur ex cap. 11. ad Rom. v. 32. ubi dicit Paulus: Conclusit Deus omnia in incredulitotem, ut omnium misereatur.

RESP. Primo rectius vertitur: Conclusit Deus illos omnes in contumacia: ut illorum omnium misereretur: Nam textus Graecus habet: συωοκλεισε τος παηλασ εις ειπειοειαν, ἵνα τας πανλας λεησς: Non R dicit neutro genere τεινο, sed masculino τος πανλας: Deinde articulus τος, nomini adjectivo πενζας praepositus restringit illud ad eos dequibus Apostolus disseruit. Praeteras ἀπειήεια significat cenmacia, ἀπεσίνα autem incredulitatem, quamvis ista mutuo sese coneiquam tur. Secundo ex testimonio Pauli perperam colligitur, Deum si ciaele miserico. dia cumes & singulos peccatet: s digiar: nam conteuicit Scriptura, illis in lecis in quibus docet Deum mijos ari cejus naertus suerit. Exod. 33. 19. Rom. 9 v. 15. Deut misercri cujus vile; quem autem vult indi rare, Roman. 9. 18. mult:, curraere lata via: citium, Matth 7. v. 1, ad supplicium acrmurm abiture: ρhοrit at, Idatr. 2. v. 46. Contradicunt exempla: atnamnatorum, ut Cyiit v, Craεώι, Dathunis, Alurami, Nos, Achir. mhalis, Iaca clori:lie, Simonis Migi, & aliorum. Sie, igo exponendus est hic Pauli locus, u. cum alis Scripturae locis & cremplis non pugnet, ire conveniat. Sensus igitur est; Quotquot servantarrum Judo: inin Graeci, eos omnes: nise ricordia Dei servari: qui: Deus omnus illos, nempe tum Judaeos tum Graecos qui setvantur, ut am tamaci: conetaii, hoc est, leg. in? omnes contumaciae convicit, & convincit, eosque habet judicio suo ac cendemnationi obnoxios, saoni. 3. 19. ut illorum omnium naniereatur. ut illi deposita suae virtuti: stalida opinicine, sola Dei gratia se salvariintelligant, ut nudi & vacui propriis metitis ad ejus miseri ordiam confugiant, in hanc se toti rechnent, in hanc pemius sealdant, hanunam ad salutem apprehendant. Etque hoc non ita accipiendum quasi soli servandi essent in contumacia conelusi, alii nequaquam: sed uod omnes servandi solam miseric ordia serventur, eaque protsus m digeant; quia & ipsi omnes sunt a Deo in contumaciam conclusi: A eos igitur est universalis particula hic restringenda, de quibus agitur nempe ad eos, qui servantur tum ex Judaeis tum ex Gentilibus. Unde apparet imperite admodum hinc concludi a quibusdam, neminem eorum omnium, qui sub incredulitatem conclusi sunt, absolute a Dei, misericordia speciali esse reprobatum: qui tamen seipsos refutant quum doceni, Deum justo judicio non dignari eorum misereri actu qui ad exemplum Judaeorum extra Christi gratiam ex suis operibus salvari cupiunt. Salvificam etiam Domini misericordiam offerri omnibus sine ulla differentia; extra controversiam esse, ex libr. 3. miscellan. Hieronymi Zanchii discere adversarii poterant, ubi in thesibs de misericordia Dei, sic scribitur thesi 5. & 6 Eesi vero hac speciai misericordia Deus reipsa non miseretur, neque etiam simplicuer vult nisereri, nisi eorum quos ud ejus participationem ab aeterno praedestinavit. ab ea tamen in sucris lieris & in praedicatis ne Evangelii, nemo excluditur, quin quisque si velit, eam imivirsis & singulis oblatam, percipere, possit. Caelerum quia homines impii desti:tuti gratia Dei, per se non possunt hanc misericordiam intelligere, nedum fine amplecti, atque percipere? Deus autem riprobis nen vult, sicut electis, hanc suae misericordia partem praestare, ut scilicet illorum mentes illustret ad vere cognoscendam & eorum corda flectat ad vera amplectendam gratiam in Christo oblatam: idcirco sit, ut reipsa non omnium misereatur, sed eorum tantum, quorum vult simplicit er misereri, nempe electorum, sicut dicit Paulus Rom. 9. 18. Itaque cujus vult, miscretur, quem autem vult inda rotHactenus Banchius:, Offertur igitur misericordia Dei specialis electis & reprobis hominibus: sed solis electis confertur: Unde etiam electi vasa misericordiae appellantur, Rom. 9. v. 23. Proinde gravissimus est error, qui Origeni adscribitur, Deum post datas aliquas poenas peccatorum, miserturum esse omnium, etiam daemoniorum, & eos donaturum aeterna vita.

Haec de subiectis misericordiae Dei. Si adjuncta requiras, est primo misericordia Dei libera, sic ut Deus illam exerceat in quem vult; & quando vult, sicut dicitur Rom. 9. 18. Deus cujus vult miseretur. Rom. 11. 30. 31. sicut & vos quondam non paruistis Deo, nunc autem estis misericordiam consequuti per istorum contumaciam: Sic & isti nunc non paruerunt, ut per vestram misericor diam & ipsi misericordiam consequantur: Similiter 1. Pet. 2. 10. Qui quondam eratis, non populus, nunc estis populus Dei: qui non consequuti miseri cordiam, nunc estis misericordiam consecuti.

Secundo est misericordia Dei perpetua durans in omnes aetates, sic ut Virgo Maria mater Domini canit in suo hymno, Luc. 1. vers. 50. Cujus misericordia parata est timentibus ipsum in omnes aetates. Psal 25. 6. Recordare miserationum tuarum Iehova, & benignitatum tuarum eas a ecuo esse. Ita etiam misericordia, quam Deus declarat erga diabolos & homines damnatos, quatenus eos mitius punit, quam suis sceleribus promeriti sint, finem non habet, sed est aeterna.

Tertio ejus semper Deus memor est, Luc. 1. 54. Suscepit Israelem puerum suum ut memor esset misericordiae,

Quario est misericordia Dei abundantissima, & tam ampla ut anobis aut verbis explicari, aut etiam animo comprehendi non queat, sicut Eph. 2. v. 4 dicitur Deus dives esse misericordia. 1. Petr. 1. v. 3. ex multa: ua misericord a regenuit nos

Quinio misericordia Dei quam remittuntur peccata, exposita est nobis tantisper dum hic vivimus: at post mortem nullus ei locus relinquitur quia ubi non est locus fidei & resipiscentiae, ibi etiam nullus est locus misericordiae: Atqui tantum in hac vita, non autem posmortem locus est fidei & resipiscentiae, sicut Christus dicit Apocal. v. 10. Esto fidelis usque ad mortem, & dabo tibi coronam vitae. Suffragantur orthodoxi Patres. Cyprianus in tractatu contra Demetrianum sect. 22. pag. 33. edit. Gulartianae: Quando istinc excessum fuerit, nullus jam poenitentiae locus est, nullus satisfactionis effectus: hic vita auamititur aut tenetur, hic saluti aeternae cultu Dei, & fructu fidei providetur. Augustinus tom. 2. Epist. 80. ad Hesychium: In quo quemque. invenerit suus novissimus dies: in hoc eum comprehendet mundi novissimus dies: quoniam qualis in die isto quisque moritur, talis in die illojudicabitur.

Obycitur dictum Petri 1. Epist. cap. 3. ver. 19, 20. ubi dicitur quoo Christus per Spiritum, etiam Spiritibus qui erant in carcere profectus praedicarit, olim immorigeris, quum semel exspectabat Dei lenitas in die: bus Noe, quum appararetur arca, in quae paucae (id est) octo animae servatae sunt in arca. Hinc ita colligunt: Christus anima sua prefectus est, in infernum ad praedicandum mortuis Evangelium ut credentes ex inferno secum educeret: Ergo etiam post mortem locus est misericordia. DE,

RESP. Falsum est antecedens: Nec quicquam ad illud probandum facit dictum Petri. Prima ratio nostra est, quia non loquitur Petrus de anima Christi. Nam Spiritu, per quem Christus Spiritibus praedicavit, est Christus vivificatus: Atqui anima Christus non est vi vificatus, id est, virtute animae non est ex mortuis resuscitatus, sed vi Deitatis aeternae, (quia vivificatio seu resuscitatio corporis Christi exmortuis fuit opus Deitatis ipsius;) Ergo anima non est ille Spiritus, er quem Christus spiritibus praedicavit Bellarminus lib. 4. de Christi anima cap. 13. duo excipit ad hanc rationem: Unum est, quod vivificatus in loco Petri sit idem quod non oc. cisus, vivus manens & operans, ac triumphans de inferno: & ait, passim in Scriptura dici vivificari id, quod non occiditur: adducitque tria loca, nempe 1. Reg. 27. v. 11, virum & mulierem non vivificabat David, id est, non relinquebat vivum: Et 2. Regum 8. dicitur David extendisse duos funiculos super Moab, unum ad occidendum, unum ad vivificandum, id est, definivisse, quot ex Moabitis vellet occidi, quot servari Et Actor. 7. Afflixit Patres nostros ut exponerent infantes suos no vivificarentur, id est, ut non viverent, sed occiderentur ad unum omnes.

RESP. Primus locus 1. Regum seu (ut Hebraea veritas haber 1. Samuelis 27. v. 11, citatus rectius vertitur, marem autem vel foeminam non conservabat vivam: sic ut non sit necesse usurpare verbum vivificandi quod proprie significat mortuis vel corporaliter vel spiritualiter, vitam conferre. Verbum autem Hebraeum [sH Chijo quod est conjugationis Pihel, homonymum est, & alias significat vivificare, hoc est, mortuo vitam dare, alias significat in vita conservare, seu vivum servare Jam contextus requirit, ut verbum Hebraeum. posteriore significato vertatur, non priore. Proinde ex usu verbi vivificandi in vulgata versione positi in loco Samuelis, non potest colligi quod vox ζωοποιηθεις in loco Petri eadem significatione usurpetur: quia ut dixi in loco Samuelis, non debet verti vivificare. Nec Graeci interpretes Veteris Testamenti, verbo eo sunt usi quo Petrus, sed a lio: nam Graeca versio sic habet: κι αυδρα κι γυναημα σσκ εζωγονησε Proinde locus libri Samuclis perperam confertur cum loco PetriPraeterea etiamsi Graeca versio haberet, μι αυθρα κι γυναημα σσκ εζω oποιήσε, ut ita vulgata Latina etiam habere posset, vivificabat: tamen ex hoc loco non posset everti nostra interpretatio. Qualis enim est haec consequentia, 1. Samuelis 27. vivificare significat vivum relinquere: Ergo etiam 1. Petri 3. vers. 19. vivificatus idem est quod vivus relictus: Nam ut haec consequentia valeat, necesse est horum duorum ocorum esse analogiam & convenientiam, ut uterque agat de re & persona eadem.

Secundus locus petitus est ex 2. Regum seu potius Samuel. 8. vers. 2. in quo iterum male versum est in vulgata Latina versione verbum Hebraeum DPPP) lechajjoth, ad vivificandum: nam verti debet ad conservandum in vita. Quapropter etiam in Graeca versione non estverbum ζωοποιειν: sic enim illa habet, μι τα δυο χοινίσμαζα ιζαγοησαν. ζαρριω autem significat vivum capio, a caede conservo, vitae alicujus parco in bello: quo verbo eadem significatione etiam utuntur Homerus, Thucydides & alii Graeci: verbum autem ζωοποιισίν, quod id Novo Testamento usurpatur, in omnibus omnino locis Novi Testamenti, nullo excepto, significat vitam dare seu conferre antea morn tuo five corporaliter sive spiritualiter. Praeterea nulla est convenientia loci 2. Regum seu Sam. 8. cum loco Petri: ideo ex illo hujus interpretatio peti nequit.

Tertius locus ex Actor. 7. v. 19. nihil etiam ad propositum facit: Nam in textu Graeco non est idem verbum quo Petrus utitur. Sic enim in Actis habetur, εἰς τό μη ζωογονεισαι: non debet igitur verti, ut est in vulgata, ne vivificarentur, sed ne sobolescerent, id est, ne crescerent, genus suum propagaturi & aucturi¬

Si refutata est prima exceptio Secunda exceptio Bellarmini est: Spiritum in hoc Petri loco non significare Deitatem, sed animam Christi: idque duobus argumentis niti tur probare: primum est, quia Spiritus hic distinguitur contra carnem, tanquam contra alteram partem ejusdem composit;

RESP. Syllogismus talis fuerit: Ubi Spiritus opponitur carni, ibi significat animam: Hoc loco Spiritus opponitur carni: Ergo: &c. At propositio est duntaxat particularis: afferri enim possunt instantiae locupletissimae, ut Roman. 1. v. 4. ubi Christus dicitur factus ex semine Davidis secundum carnem, & declavatus Filius Dei potenter se cundum Spiritum sanctificationis. 1. Tim. 3. v.16. Deus conspicuus factus est in carne, justificatus est in Spiritu. In his dictis spiritus opponitur carni: sed certe non animam Christi significat, verum Deitatem.

Secundum argumentum est: quia hic dicitur Christus Spiritu profectus praedicasse, ubi illud (profectus) notat mutationem personae de loc. ad locum.,

RESP. Talis Syllogismus fuerit: Anima est Christus profectus: Spiritu est Christus profectus: Ergo Spiritus est anima At hoc est ἀπυλλογιςον: quia affirmate concluditur in secunda figura. Deinde in eo quod addit, illud (profectus) notare mutationem persorae de loco ad locum, duolicem ertorem gravissimum admittit Primus est, quod animam Christi personam facit, actiones enim sunt suppositorum: Secundus est, quod ei tribuit mutationem ut personae corporeae, cum certum sit animam loco non citcumscribi, sed substantiae proprietate definiri, quemadmodum aliae spirituales naturae creatae; sicut de illis Didymus Alexandrinus ait, in libro de Spiritu Si Etsi non circumscribantur loco & finibus invisibiles creaturae; tamen proprietate substantiae finiuntur.

Ita defendimus primam nostram rationem, qua ostendimus ex dicto Petri colligi non posse, Christum anima sua in infernum ad praedicandum mortuis Evangelium descendisse

Secunda ratio est: quia Petrus non dicit, Christum Spiritu profectum esse ad inferos. Verba illa (ad inferos) Papistae de suo addunt.

Excipiunt Papistae: Si spiritus illi quibus praedicavit Christus, erant in carcere, hoc est, in inferno, tum corte in infernum ad eos est profectus. Prius est: Ergo & posterius.

RESP. Primo citatur antecedens ex falsa versione. Graecus enim textus sic habet: ἐν δκι τυις ἐν φυλακῆ ποουμασι ωοσυδεις εκήρυον. Verti igitur debet de verbo ad verbum: in quo & spiritibus qui in parcere, profectus praedicavit. Vulgata versio addit erant: cum potius subintelligendum sit verbum praesens sunt; idque propter hanc rationem: Qui in hac vita praedicationi verbi Dei immorigeri fuerunt, i post obitum sunt & manent in inferno, nec ex eo liberantur: quia in inferno nulla est redemtio; sicut Christus ait Johan. 3. v. 36. Qui non obtemperat Filio, non videbit vitam, sed ira Dei manet super eum. Atpiritus isti in hac vita praedicationi verbi Dei immorigeri fuerunt: Ergo post obitum sunt & manent in inferno. Papistae autem afferam solidam rationem, cur potius sit subintelligendum verbum temporis praeteriti imperfecti erant: & probent homines immorigeros redimi post obitum ex inferno. Secundo falsum est Christum in carcere. hoc est, in inferno praedicasse: nam Petrus non docet Christum in carcere seu inferno praedicasse, sed spiritus olim immorigeros Christo, nunc in carcere esse, quibus spiritibus profectus, hoc est, descendens e coelo, praedicavit in diebus Noe quum semel exspectavit Dei lenitas resipiscentiam ipsorum.

Hactenus quintum adiunctum. Sexto, misericordia est a Deo petenda exemplo Danielis, Dan. 2. 18. exemplo item Davidis Psal. 30. v. 12. Tu Iehova ne cohibeas miserationes tuas a me: benignitas tua & veritas tua jugiter custodiant, me. Habac. 3. 2. In ira misericordiae recordare,

Explicata sunt hactenus etiam adiuncta miseri¬

cordiae Dei: sequuntur nuno

dissentanea. Misericordiae Dei repugnant merita humana & se mutuo tollunt Namsi salus obtingit ex inisericordia: non igitur ex nostris meritis: quod docet Apostolus Tit. 3. v. 5. Non ex operibus justis quae fecerimus fios, sed ex sua misericordia servavit nos. Sin vero ex meritis nostris servamur: non igitur ex misericordia

Contra Bellarminus tertio tomo libro 5. de Iustificatione cap. 5. duo excipit ad dictum Pauli jam allegatum. Primo Aposteluam loqui de salute inchoata, quae habetur in hac vita per gratiam justificationis & regenerationis, non de salute perfecta, quae reposita est nobis in coelis: aitque quod non contendant, salutem inchoatam, hoc est, justificationem haberi per merita, sed gratis eam donari gratissime confiteantur. Secuudo excipit Apostolum loqui de justitia & operibus, quae fidem & gratiam Dei praecedunt, nam ideo illa fidei & gratiae opponi: & profitetur quod istam justitiam & opera ipsi quoque despiciant, & merita vitae aeternae non esse concedant.

RESP. Quod ad primam exceptionem attinet, duo sunt ejus grandia vitia. Primo enim falsum est, Paulum loqui duntaxat de salute inchoata quae habetur in hac vita per gratiam justificationis & regenerationis, non etiam de salute perfecta, quae reposita est nobis in coelis. Nam salus unica est numero, non multiplex, etsi principium habeat in hac vita complementum autem sit habitura in futura vitanon igitur est causa alia inchoatae, alia completae salutis, sed una & eadem. Impossipile enim est rei unius numero esse duas causas adversas & se mutuo destruentes. Quid? quod repugnat exceptio Bellarmini Paulo docenti, vitam aeternam esse donum Dei, Roman. 6. v. 23. repus gnat Christo docenti, regnum paratum a jacto mundi fundamento,; haereditatis jure possidendum, Matth. 25. 34? Tum si principium duntaxat adscribendum est misericordiae Dei, complementum vero salutis nostris meritis, major laus tribuetur nostris meritis quam misericordiae divinae. Praeterea dissentit Bellarminus in dicti istius interretatione ab aliis interpretibus, quos Romana Ecclesia approbat. Nam Nicolaus Lyranus hunc Pauli locum non de inchoata solummodo, sed de tota salute accipit. Salus aeterna (ait Lyranus in sua expositione) excedit totaliter facultatem naturae humanae: propter quod non I potest eam attingere, nisi ex largitate divinae misericordiae. Thomas vero Aquinas in explanatione hujus loci sic scribit: Cum Apostolus dicit, non ex operibus, &c. ponit rationem salvandi: Et primo excluditus. ratio praesumta: secundo ostenditur ratio vera. Ratio praesumta est, quod propter merita nostra simus salvati, quod excludit cum dicit: non ex operibus, &c. Roman. 11. Reliquiae secundum electionem gratiae Dei salvae factae sunt. Deuteron. 9, non propter justitias tuas & aequitates cordis. tui ingredieris, ut possideas terram eorum. Sed vera ratio est sola misera tio Dei. Unde dicit, sed secundum suam misericordiam, Thren.3 Misericordiae Domini, quod non sumus consumti. Luc. 1. Et misericordia ejus a progenie in progeniem. Sic prima exceptio Bellarmini repugnat expressae Scripturae, repugnat rationibus ex Scriptura depromtis, repugnat sententiae magistrorum & sociorum ipsius. Deinde quod primae ex ceptioni adjungit, se non contendere, salutem inchoatam, id est, justificationem haberi per merita: in eo a Romanae Ecclesiae doctrina aperte discedit. Quid enim aliud Papistae semper contenderunt, quam propter merita sua hominem coram Deo justificari? id lippis & tonsoribus notum est,

Quod ad secundam exceptionem attinet, gravia itidem sunt ejus peccata. Primo enim falsum est, Apostolum loqui de justitia & operibus quae fidem & gratiam Dei praecedunt: nam illa non sunt bona opera, sed omnia non renatorum opera sunt peccata & Deo displicent; quia quicquid ex fide non est, peccatum est, Rom. 14. v. 23. Fierinon potest ut sine fide quisquam Deo placeat, Hebr 11. vers. 6. Hoc ipsum Origenes docuit in commentariis in epistolam ad Romanos subi opera infidelium ut impia & Deo displicentia damnat, & ad eam rem allegat Psal. 109. testimonium, ubi dicitur vers. 6. Oratio ejus fiain peccatum. Anselmus Cantuar: ensis Archiepiscopus ad caput 14. epistolae Paulinae ad Romanos sic scripsit: Omnis infidelium vita peccatum est, nihilque bonum est sine sunmmo bono. Ubi enim deest agnitio ater nae & incommutabilis veritatis, falsa virtus est, etiam in optimis moribus Quin etiam adversatur Bellarmino Glossa ordinatia interlinearis in hunc Pauli locum: Nam ad illa verba, Non ex operibus justitiae quae fecimus nos, addit Glossa, quoniam nulla bona feceramus nos.

Secundum peccatum exceptionis secundae est, quod ait Bellarmin. justitiam illam & opera quae fidem & gratiam praecedunt ab Apostoloexcludi: quia ideo fidei & gratiae opponuntur. Atqui nulla justitia, nulla opera bona sunt ante fidem & gratiam, ut ex paulo ante dictis liquet: Ergo etiam fidei & gratiae non opponuntur. Quod non est, mulli opponi potest.

Tertium exceptionis secundae peccatum est, quod profitetur Bellarminus, se quoque istam justitiam & opera quae fidem & gratiam anrecedunt despicere. Atqui alibi pro illis operibus pugnat, tanquam pro aris & focis, refutans nos qui docemus, omnia opera justificationem & regenerationem praecedentia esse peccata. Ita a seipso dissidet. Quin etiam discedit a quintae sessionis Concilii Tridentini Canone septimo, qui ita habet: Si quis dixerit, opera quae ante justificationem fiunt, quacunque ratione facta sunt, vere esse peccata, vel odium Dei mereri, Anathema sit. Ita Patres Synodi Anathema dicunt ei, qui opera ante justificationem facta dicunt esse vere peccata & odium Dei mereri. At Bellarminus dicit se cum suo sodalitio opera illa despicere. quae si bona sunt, viderit quo jure illa Jesuitae despiciant, & quomodo ab anathemate Synodi Tridentinae se liberent.

Hactenus exceptio Bellarmini: Argumenta vero, quibus conatur probare, misericordiam Dei non touere merita operum humanorum, habet eodem lib. 5. de Justificatione cap. 5. Ea complectemur formis Syllogisticis

PRIMVM Quicquid ex misericordia datur, illud misericordiam non tollit: Merita nostra ex misericordia Dei dartur: Ergo misericordiam Dei non tollunt Assumtio probatur ex 105., epistola Augustini. RESP. Primo propositio majer est ambigua. Nam si intelligatur quod dona Dei ex misericordia collata non tollant Dei misericordiam; sicut effectum non tollit causam, vera est: at si intelligatur quod quando donis Dei tribuitur id, quod proprie est misericordiae Dei, quod, inquam, misericordia non tollatur, est falsa. Quia vero posteriore sensu eam in hac disputatione necesse est accipi, (nam prioad rem non facit) ideo falsam esse propositionem asserimus. Secundi. assumtio ejusdemque probatio catechresin habent. Nam nostra bona opera improprie certe merita vocantur, quibus nimirum a Deo premia debeantur. Quicquid enim pro debito exigitur, meritum non est: quicquid autem bonorum operum facimus, id totum pro debito exigitur; teste Christo Luc. 17. 10. Cum feceritis omnia quae praecepto cunt vobis, dicite, servi inutiles sumus: nam quod debuimus facere; secimus: Nullum ergo operum gostrorum meritum est. Quod si nulla habeamus merita proprie loquendo, tum neque illa nobis ex misericordia Dei dantur.

Si replicetur, veteres Patres bona opera merita appellasse: Responleo, nec omnes Patres ita vocasse, nec eo sensu quo Papistae. Chrysostomus enim homilia 33. in Genesin sic scribit: Nestra si quae sequuntur Dei gratuitam vocationem opera, retributio sunt & debitum. Qui vero ex Patribus meriti nomine usi sunt, officium intellexerunt: sic ut meritum Latinis est vel quodvis officium, quod alii praestatur, quemadmodum homines alii de aliis bene mereri dicuntur, officia grata atque utilia illis exhibendo: vel beneficium, sicut Cicero loquitur Epist. 2. Tanta magnitudo est tuorum erga me meritorum, hoc est, beneficiorum: sicut etiam idem Cicero beneficium a diis tributum vocat meritum: Supplicatio, inquit, diis immortalibus pro singulari eorum merito meo nomine decreta est. Merita ergo Patres vocarunt officia vel opera quae praestare tenemur, non autem quibr. a Deo praemia debeantur. Sic enim ait Augustinus de praedestinatione Sanctorum: Humana merita hic conticescant, quae perierunt per Adam: ca& regnet Dei gratia per Iesum Christum. Et in Psal. 139. Meritis suiss nihil tribuunt Sancti, totum non nisi misericordiae tuae tribuent o Deus. Unde ipsimet Patres negarunt, merita humana cum misericordia Dei subsistere posse. Sic enim Ambrosius de Vocatione gentium capite quinto ait: Vilesceret redemtio sanguinis Christi, nec misericordiae. Dei humanorum operum praerogativa succumberet, si justificatio quae sit per gratiam, meritis praecedentibus deberetur, ut non munus largientis sed merces esset operantis. Sic Bernardus super Cantica. Sermone sexagesimo-septimo: Non est quo gratia intret, ubi jam meritum occupa vit. Et mox: Deest gratiae, quicquid meritis deputas. Nolo meritum, quod gratiam excludat

SECVNDVM argumentum Bel¬

larmini. Si in ipsa coronatione, quae merces est meriti, est etiam misericordia necessaria, quae peccata venialia remittat, sine quibus nulli vivunt & pauci vitam hanc finiunt: tum merita non tollunt misericordiam:

Verum est antecedens: Ergo & consequens. RESP. Assumtum multis erroribus scatet. Primus est, coronationem esse mercedem meriti: secundus, quod merito accepta fertur coronatio, at misericordiae Dei tantum peccatorum venia ium remissio: Tertius, peccata quaedam sua natura venialia esse. At principio coronationem non esse mercedem meriti, humiliter fateri nos necesse est; quia coronatio proficiscitur ex dono Dei, dicente Paulo Rom. 5. v. 23. Stipendium peccati, mors: donum autem Dei est vita aterna in Christo Iesu Domino nostro. Quod autem ex dono est, illud ex merito non est. Deinde quod merito accepta fertur coronatio, at misericordiae Dei tantum venialium peccatorum remissio; error est, qui non argumentis refutari eget sed extremam detestationem meretur. Nam ex eo sequitur, meritum hominis praestantius esse Dei misericordia; Cujus enim praestantiora sunt effecta, illud est praestantius: Perfecta autem salus est praestantior, quam inchoata. Proinde merita humana misericordiae Dei anteferre est intolerabilis blasphemias

Postremo nullum peccatum sua natura est veniale, sed omnia sunt mortalia, hoc est, mortem aeternam merentur De omni enim peccato intelligitur quod Paulus pronunciat Roman. 6. v. 23. Scipendium peccatimors: quod Deus pronunciat Ezech 18. vers. 20. Anima quae peccat, ipsa morietur: quod Christus pronunciat Matth. 5. v. 19. Qui transgressus fuerit unum ex mandatis istis minimis, & docuerit sic homines, nullus habebitur in regno coelorum. Omne peccatum est adversus Dei voluntatem rebellio, quae ejus iram necessario provocat: Omne peccatum est Legis praevaricatio, in quam edictum est sine ex ceptione Dei judicium: Maledictus omnis qui non permanserit in omnibus, INOMNIBUS, inquam, quae scripta sunt in libro Legis, ut faciat ea, Gal. 3. 10. Deuteron. 27. v. 26. Omne peccatum est divina majestatis & summi boni violatio: Quis igitur neget morte dignum esse, nisi qui hypocrisin in corde fovet, & seipse blandimentis ad sem¬

piternum exitium mulcet? In aestimandis peccatis, inquit Augustinus libro secundo de Baptismo contra Donatistas, cap. 6. non afferamus. stateras dolosas, ubi appendamus quod volumus & quomodo volumus pro arbitrio nustro dicentes, hoc grave, hoc levo est: sed afferamus stateram divinam de Scripturis Sanctis, tanquam de thesauris Dominicis,

in illa quid sit gravius appendamus: imo non appendamus, sed & Domino appensa recognoscamus, Cum igitur assumtum propter tam crassos errores repudiandum sit: conclusionem etiam rejici necesse est.

TERTIVM argumentum Bellarmini. Quod debitum est bonis meritis Sanctorum, id merita non tollit: Misericordia Dei debita est bonis meritis Sanctorum: Ergo merita non tollit. Aslumtio probatur: quia in judicio misericordia non tam donatur: quam redditur, ut dici possit justa misericordia, quoniam justo judicio redditur.

RESP. Assumtio est falsa: quia primo, si misericordia est, debita non est, sed gratuita i si debita est, misericordia non est. Deinde si nulla sunt sanctorum merita, nihil eis debetur: nam negata universaliter causa, negatur effectus: Atqui nulla esse Sanctorum merita proprie d cta, nullus negabit, nisi quem ambitio & amor sui contra misericordiam Dei extollit & inflatum reddit. Probatio assumtionis τὸ ex δρχι λαμζανει. Quis enim piorum dixerit, misericordiam non dona tia Deo, sed reddi: quis prior dedit ei & reddetur ei? Nam ex eo, & poeum, & in ipsum sunt omnia, ait Paulus Roman. 11. vers. 35, 36. Rect. pronunciat Augustinus libro quarto ad Bonifacium, cap. quarto: Sicut solus Filius Dei factus est Filius hominis, ut nos secum filios Dei faceret: ita pro nobis solus suscepit sine malis meritis poenam, ut nos per ipsum sine bonis meritis consequeremur indebitam gratiam

QVARTVM argumentum Bellarmini. Quae concurrunt, eorum unum alterum non tollit Misericordia Dei & merita humana concurrunt. Ergo misericordia Dei, humana merita non tollit. Assumtio obscura est ea sic a Bellarmino declaratur: comitatur misericordia coronam gloriae, sed non est ipsa corona gloriae. Corona enim respicit bona merita, misericordia respicit peccata venialia, quae remissione I delenda sunt. Sicut enim ex parte hominis duo sunt, bona merita, & peccata venialia, quorum unum non destruit alterum: ita ex parte DEduo sunt, corona gloriae tanquam merces meriti, & misericordia tanqua medicina peccati, & horum etiam duorum unum non impedit aliud. Nam si remissio illa nullo modo debita esset, sed omnino gratuita, posset quidem Deus non remittere peccata illa venialia, sed tamen nec punire posset, nisi temporaria poena, cum illa peccata majorem poenam justo judicio non mereantur. Soluta vero in igne purgatorio illa poena, bona merita justo judicio coronam justitiae, nulla re jam impediente, perciperent

RESPONDEO primum ad propositionem: Quae concurrunt. scilicet amice, non hostiliter; corum unum alterum non tollit. Deinde ad assumtionem: Misericordia Dei & hominum merita concurrunt. verum non amice, sed hostiliter: Proinde se mutuo evertunt & de struunt. Tertio declaratio assumtionis erroribus multis tanquam putridis ulceribus scatet.

Primus error est, quod misericordia coronam gloriae comitetur. Atqui cum misericordia sit coronae gloriae causa, necesse est ut procedat, non comitetur coronam gloriae. Manet enim firmum, quod A postolus ait Tit, 3. vers. 5. Non ex operibus justis quae fecerimus nos, sed ex sua misericordia servavit nos.

Secundus error est, coronam respicere bona merita. Atqui nulla sunt operum nostrorum merita proprie loquendo: proinde nec illa coronantur. Quum bona opera nostra remunerat Deus, non merita nostra, sed sua dona coronat, ait August. homil. decima-quarta, item quinquagesima

Tertius error est, esse peccata sua natura venialia, quae misericordia respiciat: hunc paulo ante refutavimus

Quartus error est, quod ex hominis parte duo sint, bona merita & peccata venialia, quorum unum non destruat alterum. Atqui ne unicum quidem est bonum hominis meritum, cum quicquid boni facit, sit debitum, imo sit munus Dei gratuitum. Deinde ubi peccata sunt, merita locum non habent. Sic enim pronunciat Dominus Ezech. 16. vers. 24. Omnia juste facta ejus quae fecerit non commemorabuntus propter praevaricationem qua praevaricatur, & propter peccatum ipsius quo peccat, propter haec morietur. Imo ubi vel unicum peccatum est, nulla jam justitia est, quia tota lex violata est: Quisquis enim tetam. legem servaverit, impegerit autem in uno, omnibus tenetur, ait Jacobus cap. 2. v. 10.

Quintus error est, quod corona gloriae sit merces meriti: hic su pra refutatus.

Sextus error est, quod Bellarminus coronam gloriae, non fert acceptam misericordiae Dei, sed tantum remissionem peccatorum venia. lium: atque ita misericordiam Dei humanis meritis longissime post. ponit, quae blasphemia est sempiterno igne digna

Septimus error est, quod remissionem peccatorum praesupponit aliquo modo esse debitam, ac non omnino gratuitam. At sancti, cum remissionem peccatorum a Deo petiverunt, non ut debitam, sed ut ex misericordia proficiscentem petiverunt. Sic enim David Psal. 25. v. 6, 7. Recordare miserationum tuarum Iehova & benignitatum tuarum: eas a seculo esse. Peccatorum pueritiae meae & defectionum mearum ne recorderis: pro benignitate tua recordare mei tiu, propter bonitatem tuam Iehova. Et Psal. 51. v. 3. Gratiam fac mihi, o Deus, secundum amplitudinem miserationum tuarum, dele defectiones meus

Octavus error est, quod fiugit, aliqua peccata in judicio ultimo de mum remissum iri. Atqui in hac vita est tempus remissionis: post. hanc vitam vero judicit:

Nonus error est, quod Deus peccata quaedam, quae venialia appellat, punire non possit nisi temporaria poena. Atqui quodvis peccatum aeternam mortem meretur, ut ante probavimus. Decimus error est, quod peccata illa, majorem poenam justo judicio non mereantur. Atqui hoc est ex reo Judicem se constituere, & de suis peccatis pro suo arbitrio pronunciare. Aliter judicat Deus justissimus mundi Judex, qui maledictioni subjicit omnem qui non permanserit in omnibus quae scripta sunt in libro Legis, ut faciat ea

Undecimus error est, quod sit ignis purgatorius, in quem animae morientium ingrediantur. At nos ex verbo Dei didicimus quod animae morientium vel in coelum ab Angelis deportentur, vel ad inferos

Daemonibus abripiantur: locum tertium Scriptura non novit: Duodecimus error est, quod in igne purgatorio solvantur poena temporales pro venialibus peccatis. At nos credimus Christum omnes poenas peccatis nostris debitas persolvisse: proinde in ejus solius satisfactione acquiescimus.

Decimus: tertius error est, quod soluta in igne purgatorio illa poena, bona merita justo judicio coronam justitiae, nulla re jam impediente, sint perceptura. At nos coronam gloriae ex mera misericordia propter CHRISTIsolius meritum exspectamus Tam multorum errorum foecunda fuit Bellarminiana assumtionis. declavatio

Concludimus igitur; Misericordiam Dei cum meritis humanis consistere non posse, δωο εδιει υωοασσίσαμ

Sic fuit prima Thesis de misericordiae Dei dissentaneis. II. Misericordia Dei nunquam fuit, neque unquam erit vaga & fortuita. Proinde nemo sive ex Cajinitis, sive ex aliis vaga & fortuita misericordia Dei servatus fuit, 2. Timoth. 1. vers. 9. Qui servavit nos & vocavit vocatione sua: non ex operibus notris sed ex suo proposito. & gratia, quae data est quidem nobis in Christo Iesu ante tempora seculorum, &c.

Hactenus de dissentaneis misericordiae Dei

sequuntur. COMPARATA. Misericordia Dei est amplior, quam vindi cta: nam misericordiam Deus in mille generationes extendit, vindictae duntaxat quatuor generationes assignat, Exod. 20. vers. 5, 6.

VSVS. Fines seu usus misericordiae divinae sunt multiplices.

USUS in διδασκαλίαᾳ. Primo. Deus amplissima dona in nos confert: quia est misericors, es. 63. 7. Amplitudinem bonitatis contulit domut Israelis secundum misericordiam suam. Ephes. 2. v. 4, 5, 6. Sed Deus, ut qui dives sit misericordia, propter multam charitatem suam qua dilexit nos, Etiam nos quum in offensis mortui essemus, una vivificavit cum Christo, cujus gratia estis servati: Vnaque suscitavit, unaque collocavit in coelis in Christo Iesu 1. Pet. 1. vers. 3. Benedictus esto Deus & Pater Domini nostri Iesu Christi, qui ex multa sua misericordia regenuit nos in spem vivam per resurrecttonem Iesu Christi ex mortuis.

Secundo. Deus est misericors: Ergo etiam alios homines, & inprimis Reges & Principes & Magistratus flectit ad misericordiam erga pios, Jerem. 42. 12. Praestabo vobis misericordiam ut misereatur. vestri, nimirum, Rex Babyloniae

ιλεγχος. Consideratio misericordiae Dei facit ad frangendos insultus tentationum de desertione nostri: Deus est misericors: Non ergo deseret me. Hunc usum monstrat Nehem. cap. 9. 31. Propter miseratione magnas non fecisti eorum consumtionem, neque dereliquisti eos: quidDeus fortis, gratiosus & misericors es. Hoc declaratur etiam exemplo Jobi, Jacob. 5. v. 11. Tolerantiam Iob audistis & finem Domini vidistis: nam abundat intima misericordia Dominus & est miserator.

Eπανίρηωσις, Facit eadem ad objurgationem eorum, qui misericordiam in proximum non exercent, cum ipsis misericordia Dei a Deo contigerit. Sic objurgatur malus servus, Matth. 18. 33. Nonne oportuit te misereri conservi tui, ut & ego tui misertus sum.

Πανδειαs. Primo facit ad excitandos nos ad preces. Deus est misericors: Ergo in calamitatibus invocandus. Sic David sese exstimulavit ad implotandam Dei opem, Psal. 86. vers. 14, 15,16. O Deus superbi insurgunt contra me, & coetus violentorum quaerunt vitam meam, qui non proponunt te sibi. Tu autem Domine Deus fortis, misericors & gratiosus esx longanimis & multus benignitate & fide. Respice ad me & gratiam facmihi, da robur tuum servo tuo, & serva filium ancillae tua

Secundo facit ad excitandam & confirmandam in nobis fiduciam exauditionis: Unde orat David Psal. 25. v. 6, 7. Recordare miserationum tuarum, Iehova, & benignitatum tuarum, eas a seculo esse. Peccatorum pueritiae meae & defectionum mearum ne recorderis. Et Psal. 5n v. 3. secundum amplitudinem misericordiarum tuarum delo defectione. meas. Psal. 69. v. 17. Secundum amplitudinem miserationum tuarum respice ad me. Psal. 119. 156. Miserationes tuae amplae sunt Iehova, secundum judicia tua vivum conserva me.

Tertio facit ad impellendum nos ad imitationem Dei nostri. Deus est misericors: Ergo & nos misericordes esse decet. Hunc usum ostendit Christus Luc. 6. 36. Estote misericordes, sicut & Pater vester misericors est.

Quarto facit ad nos exstimulandos ad conversionem & pietatem sinceram. Deus est misericors: Ergo convertamur ad eum. Sic exhortatur Joel cap. 2. v. 13. Revertimini ad lehovam Deum vestrum. quia gratiosus & misericors est. Rom. 12. 1. Adhortor igitur vos, fratres per miserationes Dei, ut sistatis corpora vestra hostiam vivam, sanctam, placentem Deo, rationalem illum cultum vestrum. Quinto facit ad excitandum nos ad celebrandum Deum. Deus est, nisericors: laudandus igitur, Psal. 111. v. 4. Memoriam comparavit mirabilibus suis, gratiosus & misericors Iehova. Sic Psal. 145. v. 7, 8, 9. Memoriam amplae bonitatis tuae eructent, & iustitiam tuam cantent Gratiosum & misericordem Iehovam esse, longanimem & magnum benignitate. Bonum esse Iehovam omnibus, & misericordiam eius in omnibus operibus eius. Luc. 1. vers. 50. Maria mater Domini hoc argumento laudat Dominum: Cuius misericordia in omnes aetates parata. est timentibus ipsum. Rom. 15. v. 9. Vt gentes pro misericordia glorificent Deum: sicut scriptum est, propterea celebrabo te intergentes, & nomini tuo psallam.

Sexto facit ad praestandum Deo obsequium in suscipienda castigatione cum patientia, sicut David dixit Gadi Prophetae, 2. Sam. 24. 14. Angustia est mihi valde: incidamus quaeso in manum Iehovae, nan magnae sunt miserationes cius, in manum autem hominis ne cadam.

ΠαραXλσεις. Facit ad consolationem adversus tentationes gravissimas de magnitudine peccati. Deus est misericors: Ergo remittit tibi peccata tuaquantumvis maxima, nec te propter illa deseret aut perdet: major & potentior est Dei misericordia, quam peccatum: major est Dei misericordia, quam totius mundi miseria. Hanc consolationem tradiscriptura Deut. 4. v. 31. Quandoquide Iehova Deus tuus est, Deus fortis, misericors, non deseret, neque perdet te, neque obliviscetur federis matorum tuorum, quod juramento sancivit illis. Psal. 78. v. 38. Ille misericors expiabat iniquitatem ita ut non perderet, & plurimum avertebat iram sui am, neque excitabat totum aestum suum.

Eadem misericordia Dei consolatur nos adversus hominum sui perborum & violentorum immisericordiam: sicut sese David sola; tur, Psalm. 86. 14, 15. O Deus superbi insurgunt contra me, & coetus viplentorum quaerunt vitam meam, qui no proponunt te sibi. Tu autem Domine Deus fortis, misericors & gratiojus es, longanimis & multus benignitate ac fide.

Insuper facit ad consolationem in omnibus afflictionibus. Nam cum Deus sit misericors, avertet afflictiones quibus juste nos castigat. Ista consglatio exstat, Psal. 103. 8, 9. Misericors & gratiosus Iehova, longanimis & multus benignitate. Non in aeternum litigat, neque in seculum iram asservat. Jesaiae 54. v. 7. Ad momentum parvum dereli queram te, sed miserationibus magnis congregabo te: Et vers. 10. Benignitas mea a te non recedet, & fedus pacis meae non dimovebitur, ait miserator tuus Iehova.

Consolatur denique adversus mortem ipsam. Nam cum misericordia Dei sit aeterna, ne quidem in morte ipsa nos destituet, sed tum abundantissime explicabitur, remissis nobis peccatis omnibus & liberatis nobis ab omni miseria.

Hactenus de misericordia DEI: sequitur de eius patientia.