Caput 1

ALTERA pars Theologiae est de bonis operibus, instituens nim.rum qualia opera fidelibus sint facienda ad debitam Deo pro liberatione a peccatis & morte aeterna, gratitudinem praestandam, Phiip 1. 27. Tantum ut convinit Evangelio Christi vos gerite, ut sive postquam venero & videro vos, sive absens, cudiam de rebuvestris, & vos perstate in uno Spiritu, uno animo concertantes per fidem Evangelii. Jac. 2. 20. Vis vero nosse, homo vane, fidem quae est absque operibus mortuam esse? Tit. 3. v8. Certus est hic sermo, & haec volo te asseverare, ut qui crediderint Deo, curent bene agendo praeire

Principio autem de nomine bonorum operum dicendum: deindi de reipsa.

Si nomen spectes, bona opera dicuntur α μωγυμως, vel naturalia, vel moralia. Bona opera naturalia, sunt omnes actus in natura a Deo conditi ad naturalem finem consequendum: cujusmodi sunt, edere, bibere, dormire, tre seu incedere, prolem gignere, &c. Eaque sunt etiam malo rum & infidelium hominum. Omnes proinde actus, quatenus illi quide sunt actus, etiam malorum, sunt boni naturaliter, hoc est, sunt quid dam a Deo conditum in natura, sed non omnes sunt boni moraliter. hoc est, cum justitia Dei congruentes. De talibus operibus hoc locoon agimus, sed de moralibus, quae sic dicuntur, quod ad mores hominum cum justitia Dei congruentes pertineant De iis, (ut ad rei explicationem veniamus,) agemus dupliciter: primo quatenus habentur a renatis hominibus in hac vita: deinde quatenus habebuntur a beatis hominibus post hanc vitam perum definitio, & nomenciatura; considerati deinceps debent eorundem causae, ffecta, subiecta, adiuncta, dissentanea, comparata, coniugata, & denique distributio. Definiuntur hoc modo:

BONAOPERA, sunt opera a Deo nobis mandata, quae gratia Christi, ii, qui regenerati sunt, ex vera fide habent & faciunt ad solius Dei gloriam, Psal. 1. v. 2. Sed cuius oblectat:o est in lege Iehovae, & qui de lege illius meditatur interdiu ac noctu. Et Psal. 119 fere toto. Rom. 14. 13. Qui vero dubitat, si ederit condemnatus est, quoniam non edit exsid: quicquid vero ex fide non est, peccatum est. Hebr. 116. Atqui fieri non potest, ut absque fide quisquam Deo sit gratus: nam qui accedit ad Deum, hunc credere oportet esse Deum, & praemia largiei iis qui ipsum prequirunt. Jac 2 22. Vides fidem admi: istram fuisse operum ipsius, & & ex operibus fidem ad sinem perductam fuisse?Ps. 116. 10. Credidi quum haec loquutus faissem, ego satus fueram supra modum. 1 Cor. 10, 31 Siveigitur editis sive bibitis, sive quid facitis, omnia ad gloriam Dei sacite Matth. 5.15. Ita splendeat lux vestra coram hominibus, ut videant veestra bona opera, glorificentque patrem illum vestrum qui est in caelius.

Nominatur etiam cultus Dei, sic ut bona opera & cultus Dei sint idem. Nam CULTUS DEI, est quodvis opus internum vel exterchristi, ex vera fide hoc prineipali fine, ut Deus glorifetur.

Ergo ut opus aliquod sit vere bonum & Deo placens, cultusque Dei, requiruntur duae conditiones:

prima conditio pertinet ad boni operis substantiam, nimirum, ut us illud sit a Deo mandatum. Proinde & cultum Dei & quicquid id cultum Dei pertinet a Deo mandatum esse oportet. Confirmandinitio Scripturae Sacrae testimonia Ezech. 10. 19. In praeceptis meus ambulate. Jes. 29. 13. Dixit enim Dominus, propterea quod appropin quans populus iste, ore suo & labiis suis honorant me, cor autem suum procul amevei a me: istque reverentia eorum erga me, quam praecepto hominum edocti sunt. Et Matth. 15. v. 9. Frustra me colunt, docentes doctrinas quae sunt mandata hominum Sicunda conditio pertinet ad modum bonioperis, qui dupliciter consideratur: primo, ut bonum opus habeatur & fiat per gratiam Christi a regeneratis, ex vera fide, per quam fidem certo scimus esse illud mandatum a Deo per quam corda nostra ex quibus opera bona prodeunt purificantur, per quam certi sumus, nos atque opera nostra Deo. placere propter Christum, tectis ipsius justitia perfecta omnibus de fectibus & vitiis nestris & operum nostrum. Rom. 14. 23. Qui ver dubitat, si ederit, condemnatus est., quonia non edit ex fide: quicquid vero exfide nonest, peccatum est, Hebr.11. 6. Atqui fieri non potest ut abs¬ que fide quisquam Deo sit gratus: Nam qui accedit ad Deum, hunc credere oportet, esse Deum, & praemia largiri iis qui ipsum requirunt. Sicvera fides est modus seu medium per quod efficitur bonum opus. Ergo ubi fides non est, bonum opus non est.

Secundo, ut bonum opus referatur principaliter ad gloriam solius. Dei, 1. Cor. 10, 31. Sive igitur editis, sive bibitis, sive quid facitis, omnia dgloriam Dei facite. Matth. 5. v.16. Ita splendeat lux vestra coram hominibus, ut videant vestra bona opera, glorificentque Patrem illum vestrum, qui est in caelis. Philip. 1. 11. Repleti fructibus iustitiae, qui sunt per Iesum Christum ad gloriam & laudem Dei. 1. Petr. 4. 11. Si quis loquiur, loquatur ut eloquia Dei: si quis ministrat, ministret tanquam ex viribus quas suppeditat Deus: ut in omnibus glorificetur Deus per Iesum Christum, cui est gloria & robur in secula seculorum, Amen. Ita in omni opere bono intentio habenda perpetuo ad gloriam Dei.

His conditionibus excluduntur. I. Omnia opera a Deo prohibita seu cum Lege Dei pugnantia, ut sunt peccata quae per se mala sunt

II. Adiaphora, quae per se nec bona nec mala sunt, quum nec proe cepta nec prohibita sint a Deo, sed per accidens fieri mala possunt accedente aut opinione necessitatis vel cultus Dei aut scandalo protimi.

OBIICITUR. Quicquid sit ex fide & Deo placet, est cultus Dei: Adiaphorae actiones possunt fieri ex fide & placere Deo: Ergo adiaphorae actiones sunt cultus Dei.

RESP. Negatur consequentia, quia major est particularis in prima figura Aristotelica. Neque enim ad cultus Dei definitionem sufficit: ut aliquid ex fide fiat & Deo placeat: sed requititur praeterea ut si Ut autem de ordine tractationis constet, tradenda est bonorum o¬

mandatum a Deo. Deinde quicquid fit ex fide & Deo placet, nimirum ta ut ejus oppositum ei displiceat ac proinde non possit fieri ex fideAdiaphora autem sic fiunt ex fide & Deo placent, ut tamen opposita eorum non improbentur Deo, ac proinde utraque fieri possint ex fide quae statuat, personam & opus ejus Deo placeres

III. Praecepta & conficta ab hominibus opera, quae pro cultu Dei obtruduntur, & quae Colos. 2. 23. dicuntur ἔθελοθρεσκείαι, id est, cultus proprio arbitratu excogitati, quales damnat Deus Jes. 66. v. 3. Etia isti Ligunt vias suas, & abominationibus suis anima eorum delectatur. v. 1. Fecerunt quod malum est in oculis meis, & id quo non delector elegerunt. IV. Quae quidem per se bona sunt & a Deo praecepta, sed per accidens mala fiunt, quum non debito modo fiant, id est, non ex fide & ad solius Dei gloriam

V. Excluditur & commentum de bona intentione in re mala: non enim sunt facienda mala ut eveniant bona. Caeterum

Intentio est actus seu motus voluntatis tendentis in finem certum per aliqua media. Interest enim plurimum, quam causa, quo fine, quibus num, mandatum a Deo, factum ab homine regenerato per gratiam

mediis quid fiat. Intentio igitur & finem & media ad illum ducentia pectat.

Eaque duplex est, vel bona, vel male Intentio bona, est tantum in opere bono quod Deus praecepit; aut adiaphoro; quae gubernata verbo Dei & fide vera, tantum a verbo Dei e pendente, ad finem justum & bonum contendit per media bona ac honesta. In opere malo, quod Deus prohibet, non potest esse bona intentio, ut in idololatriai. blasphemia, stupro, furto, falso testimonio, homicidio injusto. Ideo ea opera quae constat esse peccata, nullo σ bonae causae obtentu, nullo quasi bono fine, nulla velut bona intentione facienda sunt,

Intentio mala, est que non gubernata verbo Dei & fide vera a verbo? Dei pendente; vel finis, vel mediorum, vel amborum simul pravitate peccat. Exempli causa: Gideo Ephod seu amiculum ex praeda construxit & in sua civitate statuit hac intentione, ut esset monimentum victoriae de Midianitis & Hamalelcitis obtentae. Jud. 8 versic. 27. Sed hoc factum non potest excusari ex intentione Gideonis, quum illam fides non gubernarit Qui Evangelium Christi praedicabant percontentionem non puro animo, ut Pauli vinculis afflictionem addecent, Philip. 1. vers. 15,16. illic pravus sinis propositus erat; mala erge intentione Evangelium praedicabant, etsi alioquin pura esset eorum loctrina. Scipio abstinebat a sponsa aliena non propter gloriam Dei, sed propter suam gloriam: inteatio igitur ipsius mala erat. Saul rex Israelitarum sinem bonum habebat in persequendis hostibus. ut de ilis ultionem sumeret, sed eum duobus malis mediis definivit, nimirum interdicto necessarii cibi, & exsecratione, 1. Sam. 14. v. 25. Ubt Israelitae pressi sunt eodem die: quia exsecratione obstrinxit Saul populum dicundo, malidictus esto vir ille qui comederit cibum usque ad vesperam, nquedum ultionem sumsero de inimicis meis, neque gustavi totus ille noculum cibum. Intentio igitur Saulis bona dici nequit quia licet finis bonus esset, mediis tamen malis vitiata fuit. Idem sui tulit Pythonissas e medio, sed fine malo, ut osteditur in Justini Martyris Quet. & Respons. ad Orthodoxos, quaestione quinquagesima secunda: proinde opus vitio Saulis corruptum fuit. Ita siquis furare tur, ute remosynam daret is quidem finem benum sibi proponeres sed quia medium pravum est, ideimco intentio bona dici non potest, sed mala est: Si quis Missam Papanam & elevationem hostiae in lla& imagines in templis retinet, ut aegre faciat aliis servis Christia quibus in aliqua controversia dissentit, ejus intentio mala est & fini& me tiorum respectu. Sacrisficuli Papistae fregerunt Rotomagi & alib in Gallia imagines, & postea rumorem, quod ab haereticis fra ctae essent, disseminatunt, eo fine ut populum ad seditionem & macta tionem haere: icorum incitarent. Hic etsi fractio idolorum in se bona esset, tamen ob accedentem calumniam & finem mediumque illicitur mala fuit. Finis erat, ut Reformati trucidaretur: medium, seditio & furor populi, cujus opera sacrificuli abuti volebant & alicubi abutebam tur. Intentio ergo ipsorum mala erat, etiam si sacrificuli affirmarent, se bona intentione illud fecisse. Scribae & Pharisaei ut legitur Joh. 8. 1.3. & seqq. adduxerunt ad Christum mulierem in adulterio deprehens sam, & quum statuissent eam in medio, dixerunt ei, Magister, haec mulier di prehensa est in ipso facto, quum moecharetur. In Lege vero Moses prae cepit nobis ut talus lapidentur: tu quid dicis? Hoc autem dicebant, ten tantes eum, ut poss nt eum accusare. Iotentio ergo ipsorum mala erat, ac proinde opus ipsorum malum

Bonum otus igitur intentio bona facit: intentionem fides actualidirigit: non enim sufficit fides in habitu, sed actu etiam credendum est) fides a solo Verbo Dei pendet. Vere bonum opus est quo a bono principio ortum ad bonum finem tendit. Mala autem intem tio, ut & quodlibet aliud vitium reddit opus malum, quamvis ex genere suo bonum esset,

Scholastici Theologi concedunt, quod fides intentionem regat, eamque bonam reddat: sed errores addunt minime ferendos. Primum, enim volunt, fidem non tantum a Verbo Dei pendere, sed etiam Patribus & Conciliis inniti Deinde volunt, per bonam intentionem bona opera fieri meritoria, & quidem vitae aeternae. Tertio statuunt, o bus reddi bonum, vel solam intentione bona habituali, quam in eo collocant, ut si is, qui opus aliquod operatur, interrogetur, cur sic faciat sit paratus respondere, quod illud faciat ad gloriam Dei, praesertincum in agendo non habuerit contrariam mentem seu repugnantem voluntatem, etiamsi opus absque bono motu cordis factum sit: veluti si quis precetur, Psalmos legat, e eemosynas det, tametsi de Deo niiactu cogitet sic arbitrantur habitualem intetionem sufficere. Atqu ista negligentia qua in faciendis bonis operibus de Deo & gloria ejt non cogitatur, Dei madatum violatur, quod nos jubet diligere Deum toto corde, tota anima, totis viribus. Quario putant satis esse, modo in ipso boni operis initio de Deo & gloria ejus aliquid cogitetur, it ut eo dirigatur, quod instituitur Atqui necesse est, ut non tantum bono initio auspicemur quicquid facimus, verum etiam in progressu operis usque ad finem, Deum & gloriam ejus spectemus Qui desisti a cogitationibus de Deo & gloria Dei, peccat,

VI. Excluditur desiderium gloriae propriae: Duobus aute modi¬

6. gratiae Dei, sed suae virtuti assignant: vel dum laudari ab hominibus. quaerunt. Cavendum igitur ne nobis adscribamus quicquid boni operis facimus, sed Deo solitimo firmiter teneamus, nulla nobis facul tatem inesse posse voluntatis aut operis, nisi eam gratuito munere divinae miserationis acceperimus. Sciamus Deum in nobis operari & velle & perficere pro bona voluntate. Ab illo poscamus voluntatis exordium, ab ipso postulemus bonae operationis effectum, ab ipso per severantiae donum petamus. Ne reputemus unquam, illius adjutoris desistente aliquid posse nos boni velle seu fatere. Illum rogemus u

monstet viam quam ambulemus. Ipsum obsecremus, ut gressus nostros secundum verbum suum & opera manuum nostrarum dirigat.

Cavendum deinde ne in opere bono nobis adsit voluntas innote scendi aliis hominibus, quod Christus monet Matt. 6. v 1. & seqe Attindite ne eletmosynam vestram faciatis coram hominibus, ut spectemini ab eis: alioquin mercede non habebitis apud Patrem vestrum. qui est in caelis. Itaque quum praestabis eleemosynam ne curato buccina cani coram te, sicut hypocrita faciunt in synagogis & in plateis, ut glori am consequantur ab hominibus: amen dico vobis, perceptam habent. mercede suam. Quum vero tu praestas eleemo;un n, ne noverit sinistra cua quid faciat dextera tua: Vt sit tua eleemosyna in occulto: Pater aute tuus qui te aspicit in occulto, reddet tibi in propatulo. Et quum orabis, ne esto ut hypocritae: amant enim in conventibus & in angulis platearum stantes orare, ut appareant hominibus: amen dico vobis, perceptam. habent mercedem suam. Tu vero qui orabis, introito in conclave tuum, & clauso ostio tuo ora Patrem tuum in occultos & Pater tuus qui te aspicit in occulto, reddet tibi in propatulo, &c.

Nisi ad honorem Dei pertineat, opus bonum innotescere aliis hominibus, ut idem Christus docet Matth 5. v. 16. Luceat lux vestra co¬

N lum vestrum qui est in caelis. 1. Pet. 2. 12. Vt pre eo quod obloquuntur vobis ut facinorosis, ex bonis operibus quae spectarint, glorisioent Deum die visitationis. Bona opera sic facienda sunt, ut non nosipsos, sed Deum velimus in nostra operatione laudari. Laudari quide in bonis operibus debes, sed in eo quod operatis, hominum laudes exspectare non debes. Ita fiet ut dum tu laudem ab hominibus non quaesieris, Deus laudetur in operibus tuis In exercitio igitur & actione bonorum operum, ante omnia man datum Dei sequendum: ita ex vera fide & ad solius Dei gloriam operandum, ut non tantummodo bonum opus, sed etiam bene operomur: nec similes fiamus non renatis, qui bonum male operantur, ac proinde bonum quod operantur sit per accidens peccatum Ex his patet quae sit recta censura bonorum operum. Nam multis sua opera atque instituta videntur bona, quae tamen Deo non probantur, quum non sint conformata ad praescriptum verbi Dei quod Rex Salomon docet Proverb. 16. 2. his verbis: Quaelibet viacum viri munda est, at ponderat spiritus Iehova. Sic de portatio Arcae federis ex urbe Jeharimorum in urbem Jerosolymorum vitiata fuit modo seu forma deportationis, quod plaustro devecta fue rit & temere ab Huzza manu comprehensa, quod utrumque verbo Dei non erat consentaneum, 2 Sam. 6. & 1. Chron. 13. nam Sacerdotes. Arcam humeris gestare debuerum.

Praetextus & opinio bonae intentionis non facit opus bonum: ut quum Hugzza extendit manum ad arcam federis eamque prehendit, habuit opinione & praetextum bonae intentionis, ut retineret arcam ne decideret e curru, sed opus ipsius propterea bonum non fuit, dum contra legem Num. 4. v 11. tem sanctam attigit: ideo in eum Deus animadvertit, 2. Sam. 6. v. 6, 7

Haec de conditionibus bonorum operum & cultus Dei:

sequitur distributio cultus Dei. Cultus Dei vel immediatus est, vel mediatus. Cultus Dei immediatus, est qui Deo praestatur immediate, exhi bendo honorem ipsi soli debitum, qualis in prima Decalogi tabule praecipitur?

Cultus Dei mediatus, est qui Deo praestatur mediate, faciendo ea quae in secunda Decalogi tabula requiruntur.

Uterque tum internus est, tum externus. 1. Cor. 6. 20. Glorificate Deum in corpore vestro& in spiritu vestro, quae sunt Dei

Internus. est motus seu actio cordis animive purificati sanguine Christi, cum verbo Dei congruens.

Huic inprimis opera danda I. Quia illum Deus maxime requitit, Prov 4. v 23. Supra omnem observationem custodi cor tuum: nam exeo prodeunt actiones vitae.

II. Quia sine illo externus cultus Dei est mera hypocrisis, est peccatum, & Deo displicet, Jes. 1. v. 11, 12, 13, 14, 15. Quorsum mihi multijudo sacrificiorum vestrorum: dicit Iehova; Satur sum holocaustis arieeum, & adipe pinguium: & sanguine juvencorum, agnorumque, & hircorum non delector. Quod advenitis, an ut compareatis in conspectu meo? quis quaesicit hoc a manu vestra, ut conculcetis atria mea? Ne pergitote fferre munus vanitatis, suffitus abominationi est mihi: novilunio, & sabbatho convocando convocationem, non possum ferre iniquitatem, neque nterdicti die Novilunia vestra, & statas ferias vestras odit anima mea, sunt mihi laboriosae, defessus sum ferendo. Propterea expandentibus vobis manus vestras, occulto oculos meos a vobis, etiam quum uti mine mula oratione, non exaudio: manus vestrae caedibs. plenae sunt. Et c. 20. 13. Dixit enim Dominus, proptercea quod appropinquans populus iste, ore suo & labiis suis honorant me, cor autem suum procul amovet a me: estque reverentia eorum erga me, quam praecepto hominum edocti sunt: Et ca61. 8. odi rapinam corjunctam holocausto. & c. 66. 3. Qui jugulat beve ac si percuteret virum: qui mactat parvam pecudem at si decollaret canem, qui offert manus, ac si sanguinem porti, qui adolet thus ac si mune raretur idolum. Matt. 15. 7, 8, 9. Hypocritae, bene de vobis prophetavit Esaias, dicens, Appropinquat mihi populus hic ore suo, & labus me honorat, cor autes eorum procul distat ame. Sed frustra me colunt, docentes loctrinas quae sunt praecepta hominum

III. Quia sine interno cultu Dei externus nihil prodest, & plane irritus est, sic ut infortunia ab hypocritis non arceat, etiamsi per multos annos continuaretur: sicut Deus ait Jesa. 29. 1. & 1. Vae Arieli, Arieli, urbi in qua castra metatus est David: adjicite annum ad annit facrificiis festorum capita exsccent: Attamen angustabo Arielem, eritque maeror & moestitia, quum erit mihi urbs ut Ariet

Externus cultus Dei, est motus seu actio externa seu opus externum cum Lege Dei congruens, a corde fide purificato proficiscens.

Totus cultus Dei tam externus quam internus est spiritualis, qui a spiritu nostro per Spiritum Sanctum, quo fideles aguntur renovato, totus proficiscitur, Joh. 4. v. 23. Talis quaerit Deus anoratores, qui adorent eum in spiritu & veritate, id est, qui a spiritu Dei acti, omnia sincere, ex fide, secundum Dei voluntatem & ad ejus gliriam agant

Sed si externus cultus ab interno sit separatus & a spiritu non proficiscatur, tum corporalis tantum est exercitatio quae ad pauca utili. est. 1. Tim. 4. v. 8. Nam corporalis exercitatio ad pauca utilis est: ut pietas ad omnia utilis est, ut quae promissionem habeat vitae praesentis acfnturae

Eadem bona opera omnia comprehenduntur nomine obedientiae Deo debitae, seu obedientiae Legis item justitiae universalis Christiana. sed latiore significato quam in Philosophia Gentili Ethnica sumitur: item nomine justitiae Dei Jacob. 1. 20. quia Deus illam Lege sus prer bit & a nobis requirit: item nomine sanctitatis: comprehendut: etiam nomine gratitudinis Deo debita pro liberatione seu redetione neftri per Christum

Nam obedientia Deo debita, seu obeduntia Legis, est habitus per¬ Spiritum Sanctum in animis nostris effectus, ut sicut debemus, tocos nos quanti quanti sumus Deo subjiciamus ejusque voci ac volum tati simpliciter in omnibus quae mandat autes cum corporis tum maxime animi praebeamus, atque ea quae vult, eoque modo quovult, ex corde puro atque sincero, fideli atque constanti, omuibusque & animi & corporis viribus, sine ulla vel minima repugnantia aut tergiversatione in sempiternum faciamus & quae prohibet fugiamus; idque cum ad utilitatem Ecclesiae, tum principaliter ad aeternam gloriam ipsius Dei, Patris, Filii & Spiritus Sancti

Non est igitur obedientia Legis tantum externa qualiscunque disciplina & rectio locomotivae, ut Pharisaei opinabantur, quos Dominus refellit, Matt. 5. sed etiam internus habitus, interna conformatio animi ad voluntatem Dei,

Eaque duplex est, perfecta & inchoata. Perfecta, est quae constat tum partibus, tum gradibus Lege Dei re quisitis. Talis in nullo hominum in hac corrupta natura invenitur? Sed in sola Christi humanitate est: in caelo autem ea donandi sumus tandem per Christum.

Inchoata obedientia erga Deum, est propria regeneratorum in hac vita, promanans ex beneficio Christi perfectaeque illius obedientiae, virtute & operatione Spiritus Sancti nos magis magisque regenerantis & imaginem Dei in nobis instaurantis

Obodientia Deo praestanda, I. Quia praecepta est a Deo, Ezod. 23. v. 21, ausculta voci ejus. II. Quia est admodum utilis, Exod. 23. v. 22. Deut. 28. versibus primis quatuordecim. III. Quia est testis nos in Christo esse, in quo omnia sumus adepti Rom. 8. 1

Obedientia Deo debita praeferenda est omnibus obsequiis & orficiis quae homines, quicunque illi sint, nemine excepto, efflagitant. Nam jure divino hac regulam constringimur, quam Apostoli protulerunt Act. 5. 29. Obedire oportet Deo potius quam hominibus. Si quando igitur contingat, aliud Deum, aliud hominem praecipere: nullus supererit scrupulus, utri debeamus obsequium, Contraria est ei inobedientia adversus Deum, quae fugienda: I. Quia prohibita est a Deo, Ps. 95. 7. 8. II. Quia punitur a Deo, juxta comminationem Deut. 28. v. 15. & seqq usque ad finem capitis des. 66. 4. Etiam ego eligam propter facinora eorum & inducum quae formidant sibi, eo quod mihi vocanti nemo responderit, loquenti non auscultaverint. Testantur exempla Israelitatum in dserto, Saulis Regis voce Dei Bethlehem missi, 1. Reg.s 13. v. 21. & seqque

Praeterea bona opera nostra nominantur officia nostra. OEFICIUM enim dicitur illud, quod quisque agere & efficere debet, observata personarum, locorum & temporum ratione, sic ut ratio reddi possit, cur factum sit. Graecis nominatur κατόξθυμα, quod omnes numeros virtutis continet. Hinc in officio esse dicuntur illi qui gunt quae debent Caeterum bona opera a Deo nobis mandata, ex consuetudine loquendi Scripturis divinis recepta, non tantum actiones sunt sive internae sive externae, sed etiam habitus animi, per quos actiones bona fiunt, inter quos praecipuus & primus est fides qua in Deum credimus; qui habitus nominantur virtutes fidelium, seu virtutes Christia. nae, & sic definiuntur?

VIRTUTES FIDELIUM seu VIRTUTES CHRISTIANAE, suni habitus in anima regenerata a Spiritu Sancto ex gratia creati, inclinantes ad Deo placentes actiones secundum regulam in Verbo Dei praescriptam, Philippens. 4. versic. 8. Quod reliquum est, fratres, quaecunque sunt vera, quaecunque veneranda, quaecunque justa, quaecunqui pura, quaecunque amabilia, quaecunque boni nominis, si qua virtus; & si qua laus est, haec reputate. Roman. 8. versic 4. & sequentibus: Vtjus illud compleatur in nobis, qui non secundum carnem ambulamus; sed secundum Spiritum. Nam qui secundum carnem sunt, quae car nis sunt supiunt: qui vero sunt secundum Spiritum, quae Spiritus sunt. Nam quod sapit caro, mors est: quod autem sapit Spiritus, vita & pax, &c. Galat. 5. versic. 22. At fructus Spiritus, est charitas, gaudium, pax, irae cohibitio, benignitas, bonitas, fides, lenitas, continen. tia. Et versic. 15. Si vivimus Spiritiu, Spiritu etiam incedamus. Psal 41, versic. 12. Hac re expertus fuero quod delectaris me, quum non clanget inimicus meus de me. Psalm. 1. ver. 2. Cujus oblectatio est in legeIehovae, & qui de lege illius meditatur interdiu ac noctu. Et Psal. 119. fere toto. Proverb. 16. vers. 1. Penes hominem sunt acies cogitationum animi, sed a Iehova est sermo linguae. Dan. 1. vers. 8 S.d statuem Daniel cum animo suo, ut non contaminaret se portione cibi regii & vino potionum ejus: requisivit a principe aulicorum, ut non contaminaret se¬

Crebrius autem Scriptura utitur appellatione bonorum operum quam virtutu & officiorum, ut nos avocet a vanitate Gentilium, qui gloriosum virtutis & officii nomen semper in ore habuerunt, sed Deus requirit

Virtutes Christianae omnes compreheduntur usitate nomine justitiae universalis Christianae, item sanctitatis, item gratitudinis Deo debitae pro redemtione nostri per Christum.