Table of Contents
Syntagma Theologiae Christianae
Liber 1
Caput 2 : An Theologia vera sit, quid sit, et quod subiectum eius.
Caput 3 : In quo de Theologia archetypa
Caput 4 : In quo agitur de theologia ectypa
Liber 2
Liber 3
Liber 4
Liber 5
Liber 6
Caput 22
Caput 23
Liber 7
Liber 8
Liber 9
Liber 10
Caput 22
E Amore Dei considerandum, quot modis dicatur: an sit in oDeo? quid sit? quotuplex sit? qua eius causae efficientes? quae ifffecta, adiuncta, quis usus, &c.
Amor Dei dupliciter dicitur, vel quo Deus amat, vel quo nos Deum amamus. Priore significato jam accipitur. Sed & hoc significate usurpatur dupliciter, nempe vel ἐνυξγητικώς vel παοητικώς, Eνεργητιϰώς amor Dei acceptus, significat propensam Dei voluntatem, quae amat πολητιϰώς significat donum ex amore Dei nobis datum & a nobis acceptum 1. Joh. 3. v. 1. Ille amor essentialis est Deo, hic non itemDe illo jam agitur & quaeritur, An sit in Deo? Videtur quod non quia amor est passio¬
RESP. Amor in homine est passio, sed non in Deo, in quo est amor sine passione. Tum Deus non amat affectu, sed effectus Hoc autem modo describitur:
AMOR DEI, est essentialis proptietas seu essentia Dei, quam oblectans sese in eo quod approbat, ei bonum vult. Hoc enim est amare, oblectare se eo quod placet, eique bonum velle & praestare. Dicitur etiam Charitas Dei seu dilectio. Unde 1. Joh. 4. v. 8. Deus estcharitas, videlicet essentialis & non per causam tantum, sicut cum dicitur fortitudo nostra
Estque tum naturalis, tum uoluntarius Amor Dei naturalis, est quo seipsum ante omnia amat: Pater Fi lium & Spiritum Sanctum: Filius Patrem & Spiritum Sanctum: Spiritus Sanctus Patrem & Filium, Matth. 3. v. 7. & 17. 5. clamat Pater de coelis: Hic est Filius ille meus, dilectus ille in quo acquiesco. Joh. 3. v. 35. ait Johannes Baptista: Pater diligit Filium, & omnia dedit ei inmanum. Et Dominus ipse ait, Joh. 5. v. 20. Pater amat Filium & omnia monstrat ei quae ipse facit. Et cap. 17. 24. Dilexisti me ante jactummundi fundamentum Joh. 14. v. 31. Vt norit mundus quod ego Patrem diligo: & prout mandavit mihi Pater ita facio: surgite abeamus hinc.
QUAERITUR, An Pater Filium, & vicissim Filius Patrem per Spiritum Sanctum diligat, ita us Spiritus Sanctius sit amor, sit charitas, qua Pater a Filio, Filius a Patre diligatur. ReSPs Fetrus Lombardus affirmat primo libro. Distinct. decima; At nos negamus; moti sequentibus argumentis:
I. Quia id Scriptura Sacra nusquam docet. II. Quia Pater & Filius se mutuo diligunt, non interventu Spiritus Sancti, sed quia unica & eadem est Patris & Filii essentia, una utriusque voluntas
III. Quia amor mutuus Patris & Filii non nititur aliquo realiter a personis ipsorum distincto, quemadmodum mutuus amor interduos homines, qui opus habent aliquo conciliatore amoris & vinculo jusdem
IV. Quia si Pater diligit Filium & Filius Patrem & Spiritum Sanctum, tum divisi sunt essentiis. Nam si Pater & Filius inter se pacem ervant per unitatem & consensum, quem inter eos Spiritus S. conciiat, tum Pater & Filius a sese animo & loco separantur, uti homine e mutuo amantes. At consequens est absurdum: Ergo & antecedens. Petrus Lombardus autem opinionem suam stabilire conatur autoitate Augustini, qui affirmat Spiritum Sanctum dici charitatem. I. Jonan. 4. 7, 8. & quia Spiritus Sanctus est amborum Spiritus, ex dicto Iohannis colligat, Patrem & Filium se mutuo amare per Spiritum Sanctum
RESP. Primo petit Lombardus principium, dum ex autoritate Augustini exstruit dogma religionis Christianae, quod ex Scriptura Sacra sola depromi debebat. Deinde 1 Joh 4. v. 7. charitas, quae dicitur esse ex Deo, non est Spiritus Sanctus, sed amor, quo nos diligimus Deum, & proximum propter Deum. Contextus id ostendit; Nam praecedit hortatio ad charitatem mutuam inter nos, Dilecti, diligamus alii alios. Argumentum hortationis hujus est, nam charitas ex Deo est. q. d. Charitati mutuae studere debemus, quia illa ex Deo est. Versu autem octavo, ubi dicitur; "Deus est charitas": nomine Dei, non intelligitur Spiritus Sanctus, sed Pater, ut ex sequentibus verbis liquet
Amor Dei voluntarius, est quo creaturas suas amat: Estque vel generalis vel specialis. Seneralis seu communis amor Dei, est quo omnes prorsus res abs se conditas, quatenus creaturae sunt, complectitur, iisque benefacit, eabue conservat & sustentat. Sap. undecimo versic. vigesimoquarto.
Hoc pacto nemo est vel hominum vel etiam daemoniorum, qui dicere queat, se non amari a Deo. Etsi enim Deus in illis odio habeat peccatum, amat tamen naturam quam creavit, Matth. 5. 44, 45. Hujus amoris cursus peccato hominis inhibetur? Specialis seu singularis amor Dei, est quo singulos electos peculiari:¬ ter prosequitur:
Amor Dei erga Christum, est quo Pater Christum complectitur non tantum ut λόγον, sed etiam ut hominem & Mediatorem ab aeterno constitutum, Johan. 3. v. 35. Pater diligit Filium, & omnia dediei in manum. Atque hic amor Patris erga Filium, est fundamentum amoris Dei erga nos: quia Deus dilexit nos in illo dilecto, Eph. 1. v. 6.
Amor Dei erga electos in Christo est tum erga sanctos Angelos, tum ga homines servandos De speciali amore erga homines servandos dicitur Joh. 3. v. 16. Ita Deus dilexit mundum, ut Filium suum Vnigenitum dederit, ut quisquis credit in eum, non pereat, sed habeat vitam aeternam. Et Rom. 8. 39. Nulla res condita potest nos separare a Charitate Dei, quae est in Christo Iesu Domino nostro. Ergo quatenus homines, complectitur Deus singulos communi amore; quatenus Christianos, complectitur eos singulari amore in Christo.
EXCIPIUNT adversarii veritatis, qui reproborum patronos & advocatos se constituerunt, in hoc dicto Iohannis, nomine MUNDI. non intelligi solos electos, sed universos & singulos homines etiam reprobos, quia & isti sint in mundo & pars mundi. At falsa est haec interpretatio: quia pugnat cum ipso contextu, ut ex sequentibus pater argumentis. I. Illi nomine mundi intelliguntur quorum amorei motus est Deus, ut Filium suum Unigenitum dederit. Atqui non amore reproborum, sed electorum motus est ut Flium suum Unigenitum dederit. Ergo non reprobi, sed electi tantum nomine mundi: nic intelliguntur. II. Illi nomine mundi hic intelliguntur, ad quorum salutem Deus Filium dedit: At non ad reproborum, sed electorum tantum salutem Deus Filium dedit: Ergo, &c. III. Illi nomine mundi hic intelliguntur, quibus Deus Filium suum Hnigenitum dedit: At non reprobis, sed electis tantum Deus Filium suum Unigenitum dedit: quia non reprobos sed electos Filio dedit: Ergo, &c. IV. Illi nomine mundi hic intelliguntur, ad quos finis donatio nis Filii, nempe immunitas a perditione & possessio vitae aeternae pertinet: At non ad reprobos, sed ad electos tantum finis ille pertinet Ergo non reprobi, sed electi nomine mundi hic intelliguntur. V. Ili nomine mundi hic intelliguntur, ad quos pertinet consolatio ex ista donatione Filii Dei Unigeniti: Atqui non ad reprobos sed ad electos tantum pertinet consolatio ex ista donatione Filii Dei Unigeniti: Ergo, &c. VI. Illi nomine mundi hic intelliguntur, ad quos salus aeterna & causa ejus nempe dilectio Dei pertinet: Agt non ad reprobos sed ad electos pertinet, salus aeterna & causa ejus nempe dilectio Dei, I. Johan. 4. vers. 9, 10. Ergo, &c. V11. Ill nomine mundi hic intelliguntur, qui credunt in Filium Dei Unigenitum; At non reprobi, sed soli electi credunt in Filium Dei Unigehitum: Ergo, &c.
lterum E XCIPIUNT adversarii: MUNDI nomine NUNQVRM apud Iohannem significari solos fideles: sed aut universim omnes homines, aut solos reprobos: Nunquam autem designari solos credentes, inductione monstrari posse. RESP. Ista tam audax & temeratia assertio pluribus locis ex Johanne adductis infringi potest. Verum ne adversarii cavillentur, nos illa loca, quae adducturi sumus, interpretari ut nobis lubet: producamus Augustinum interpretem. Is septimo tomo, libro contra Donatistas post collationem, pagina quadringentes. tertia, sic ait: Nolentes (Donatistae) consentire, mundi nomine Ecclesiam posse significari contra verba Apostoli, qui dixit, Deus erat in Christo mundum reconilians sibi: & contra ipsius verba Domini, qui dixit, Non venit Filius hominis ut iudicet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum: Neque enim reconciliari Deo & salvari per ipsum mundus potest, nisit mundi nomine intelligatur Ecclesia, quae sola per eum Deo reconciliata salvatur. Hactenus Augustinus. Praecedente vero pagin. 402. ait de Donatistis: Illi (Donatistae) dicebant, mundum semper in maam significationem positum, & testimonia de Scripturis dabant, quia scriptum est, Si quis dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo, & catera talia. Nos vero non solum in malam, sed etiam in bonam significationem mundum in Scripturis positum, respondebamus, & commemorabamus etiam illud, quod scriptum est, Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, qui utique non sibi reconciliat, nisi Ecclesiam. Similiter in Breviculo collationum cum Donatistis, in collatione tertis lici pag. 387. Dissensio nata est propter mundi nomen, quod Donatista. nolebant intelligi Ecclesiam, quia scriptum est: Ager est hic mundus. Et multa testimonia protulerunt, quibus Sancta Scriptura mundum non nisi malos commemorasset, sicuti est, Qui dilexerit mundum, non est charitas Patris in illo, & caetera talia; ut quasi ex hoc ostenderent mundi nomine Ecclesiam significari minime potuisse. Contra Catholic. alia testimonia proferebant, quibus in bono mundi nomen esse positum ostenderetur, sicuti est, Deus erat in Christo, mundum reconcilians sibi & caetera huiusmodi ubi ostenderetur Ecclesia, quoniam ipsa utique per Christum reconciliatur Deo. Tomo 9. Tractatu 87. in Johannem pag. 3 12. Si de mundo essetis, mundus quod suum erat diligeret. Una versae utique hoc dicit Ecclesiae, quam plerumque etiam ipsam mundi nomine appellat, sicut est illud: Deus erat in Christo, mundum reconcilians sibi. Itemque illud: Non venit Filius hominis ut iudiecet mundum, sed ut salvetur mundus per ipsum; & in epistola sua Iohannes ait: Advocutum habemus apud Patrem, Iesum Christum iustum, & ipse propitiator est peccatorum nostrorum, non tantum nostrorum, sed etiam totius mundi: totus ergo mundus Ecclesia est, & totus mundus odit Ecclesiam. Mundus igitur odit mundum, in, micus reconciliatum, damnatus salvatum, inquinatus mundatum, sed iste mundus quem Deus in Christo reconciliat sibi, & per Christum salvatur, & cuper Christum peccatum omne donatur, de mundo electus est inimicot damnato, contaminato. Tom. 2. epist. 48. pag. 118 Et totus mundus in maligno positus est propter Zizania quae sunt per totum mundum: & Christus propitiator est peccatorum nostrorum, non tantum nostrorum: sed totius mundi, propter triticum quod est per totum mundum.
Similiter totum mundum interpretatur Cyrillus in Johannem li bro undecimo cap. 19. verba Christi Joh. 17. non oro pro mundo: & verba haec Johannis, propitiatio est totius mundi concilians: Beatus Iohannes (inquit Cyrillus) quia erat Iudaus, ne pro Iudaeis tantum advocatus esse Dominus apud Patrem videretur, necessario adiecit, cum propitiationem esse totius mundi id est, pro omnibus qui per fidem vocat ad iustitiam & sanctificationem. Haec Cyrillus. Similiter explicat mundi nomen Hieronymus libro 2. adversus Jovinianum.
Ex his instantiis liquet, falsum esse, nusquam a Johanne vocemmundi pro solis fidelibus usurpari; ac proinde Joh. 3. dilectio mundi de speciali amore hominum servandorum recte accipitur.
Causa efficiens amoris Dei erga nos est mera bonitas Dei. Causa nulla est in nobis, hoc est, nihil est in nobis quo Deus moveatur anos diligendos: sed plane gratuitus est Dei amor. 1. Joh. 4. v. 10. In hoc est charitas, non quod nos dilexerimus Deum, sed quod ipse dilexet cit nos, & miserit Filium suum ut esset propitiatio pro peccatis nostris. Etv.19. Nos diligimus eum, quoniam ipse prior dilexit nos: quemadmo, dum etiam Bernardus ait libro de Amore capitulo 4. Cum nos amas non nisi propter te nos amas. Et mox: Nec te, nisi propter te; nec angelum nec hominem amare potes, nisi proptertes
Proinde nostra charitas erga Deum, non est causa charitatis Dei erga nos. Contra Bellarminus tertio tomo, libro primo de gratia & libero arbitrio, cap. sexto, docet, q nostra dilectio faciat nos Deo dilectos & cap. septimo ait; quod Deus duobus modis nos diligat: uno modo, ut simus iusti & sancti: alio modo, quia sumus iusti & sancti. Et poste riorem modum probat his dictis Prov. 8. v. 17. Ego diligentes me diligo. Et Joh. 14. v. 21. Qui diligit me, diligetur a Patre meo. Et cap. 16. v. 27. Pater amat vos, quia vos me amistis. At primo haec modorum dilectionis Dei distributio est ἀλογος, quia non est sumta ex eodem fonte seu argumento. nam primus modus est causa finalis, secundus est causa efficiens. Secundo est ἀθεόλογος: nam ex allegatis dictis pereram colligitur alter ille modus Bellarmini, hoc est, amor promeritus nostra dilectione. Quod enim ad primum locum attinet ex Pro perb. 8. v. 17. eo non docetur, quod Christus nos diligat, quia simus justi & sancti, sed primo quod noster amor erga Christum sit nobis signum, quod ille nos amet. Itaque hoc dicto τεκμήριον & indubita. lum signum, non autem causa amoris Christi erga nos ostenditur? Deinde eodem docetur, quodnam sit subjectum occupans amoris Christi, hoc est, quosuam homines Christus sapientia donet, instruat & ornet, nempe illos qui ipsum amant. Tertio amare seu diligere hoc loco non indicat attributum essentiale amoris, seu declarationem amoris ipso opere seu facto, hoc est, collationem beneficiorum & donorum quibus Christus se diligentes ornat: sic ut amare seu diligere, per metonymiam causae efficientis, hic idem sit, quod sapientia donare, instruere & ornate, quia amor quo nos aeterna illa Patris Salientia complectitur, est causa efficiens donationis sapientiae, qua nobis opus est. Quin Bellarminus etiam ipsum Thomam Aquiia; tem adversarium habet in hujus dicti expositione, qui sic explicat in explanatione capitis quinti ad Romanos; Hoc quod ipsum amamus signum est quod ipse nos amet, Proverb. 8. Ego diligentes me diligo. Et expresse addit Thomas Aquinas; Non quasi nos primo dilexerimus Deum, sed quoniam ipse prior dilexit nos, ut dicitur. 1. Joh. 4.
Quod attinet ad secundum locum, Johan 14. vers. 21. Qui diligit me, diligetur a Patre meo: nec eo docetur, nostram dilectionem esse causam divinae dilectionis: sed nostrae dilectionis effectum seufructum esse ampliorem sensum, perceptionem & experientiam clatioremque cognitionem amoris divini erga nos. Sensos ergo est: Qui diligit me, diligetur a Patre meo, hoc est, reipsa ex facto & benefiiis a Patre meo datis sentiet, experietur & cognoscet, se diligi a Patre meo, indies magis atque magis crescet in ipso sensus & cognitiocharitatis Patris mei erga ipsum. Itaque hic diligi per metonymiam subjecti, idem est quod experimeto cognoscere amore Dei erga nos
RESP. Inde non evincitur Patris erga nos dilectionem esse effectum nostrae dilectionis. Nam cum I. Joh. 4. v. 19. dicatur expresre, quod Deus prior dilexerit nos: ut contradictio tollatur, necesse est in his verbis Christi, verbum futurum diligetur, alia significatio ne accipi, pro, beneficiis salutaribus cumulabitur, atque sic experimeno ipso evidenter cognoscet se dilege Quod ad tertium locum attinet Johan. 16. vers. 27. Pater amat? vos, quia vos me amastis; nec ex illo recte colligitur nostrum amorem esse causam efficientem amoris divini erga nos, sed amorem nostrum erga Christum esse documentum amoris Patris coelestis eria nos. Nemo enim diligit Christum, nisi quem Pater prius dilexit: sicut dicit Christus Johan. 6. v. 37. Quicquid dat mihi Pater, ad me veniet: & vers. 44. Nemo potest venire ad me, nisi Pater, qui misit me, traxerit eum. Si nemo potest venire ad Christum, hoc est, credendo & amando tendere in ipsum, nisi Pater traxerit, ac proinde dilexerit eum: tum Pater nos prius dilexit, quam nos Christum. Cum hoc consentit quod dicitur 1. Joh. 4. vers. 19. Ipse prior dilexit nos. Et Roman. 10. vers. 20. Inventus sum ab iis, qui me non quae rebant. Et Roman. 5. vers. 8. & 10. Commendat suam erga nos charitatem Deus, cum adhuc peccatores & inimici essemus. Hoc Auustinus perspicue explicat nono tomo, tractatu centesimo secundo in Johannem, pagina trecentesima quadragesima prima: Ideo amaille, quia nos amamus, an potius quia ille amat, ideo nos amamus? Expistola sua idem ipse Evangelista respondeat: Nos diligimus, inquit, quia prior ipse dilexit nos: hinc ergo factum est ut diligeremus, quia dilecti sumus. Prorfus donum Dei est diligere Deum, quoniam ipse ut diligeretur dedit, qui non dilectus dilexit. Displicentes amati sub mus, ut esset in nobis unde placeremus: non enim amaremus Filium, nisi amaremus & Patrem. Amat nos Pater, quia nos amamus Filium, cum a Patre & Filio acceperimus, ut & Patrem & Filium amemus: diffundit enim charitatem in cordibus nostris amborum Spiricus: per quem Spiritum & Patrem amamus & Filium, & quem Spiritum amamus cum Patre & Filio. Amorem itaque nostrum pium quo colimus Deum, fecit Deus, & vidit quia bonum est: ideo quippe amavit ipse quod fecit, sed in nobis non faceret, quod amaret, nisi antequam id faceret, nos amaret. Hactenus Augustinus
Maneat igitur fixum, amorem Dei in nos, esse plane gratuitum causamque ejus efficientem solam bonitatem Dei esse, non autem nostram in Deum charitatem; aut dignitatem, vel praerogativam aliquam nostram. Deut. 7. v. 7. Non propter multitudinem vestram, qua superatis omnes populos, amore propendit Iehova in vos ac selegit vos, vos enim eratis populus paucissimus omnium populorum.
Effecta ac proinde certa signa amoris Dei erga nos, sunt omnia eaque innumera beneficia, quae Deus in nos contulit, atque etiamnum confert, ut exstat Jerem. 31. v. 3. Dilestione perpetua diligo tedcirco extendo erga te benignitatem. Sic amor Dei fuit causa liberationis populi Israelitici ex AEgypto, Deut. 4. vers. 37. Propterea quod dilexit maiores tuos, elegitque semen cuiusque eorum post eum, ideo eduxit te praesens virtute sua maxima ex AEgypto. Et cap. 7. v. 8. Eo quod diigit Iehova vos, & co quod servat iuramentum illud quod iuraverat maioribus vestris, eduxit vos Iehova manu forti: ac redemit te e domo, servorum, e domo Phaeraonis Regis AEgypti¬
Amor Dei fuit causa electionis populi Israelitici praeteritis aliis, populis, sicut dicitur Deut. 10. v. 15. Tantum in maiores tuos propensus fuit amore Iehova diligendo eos; unde selegit semen eorum post eos vos, inquam, prae omnibus populis, sicut est hodie.
Amor Dei fuit causa, cur Bileamus non potuerit maledicere Israelitis: sicut est Deut. 23. v. 5. Noluit Iehova Deus tuus auscultare Bileamo, sed convertit tibi Iehova Deus maledictionem illam in benedictionem, eo quod diligeret te Iehova Deus tuus
Amoris Dei signum est, cum Magistratum excitat sapientem: sicut testatur Churamus rex Tyri in epistola ad Salomonem Regem. Israelitatum, 2. Chron. 2. v. 11. Prae amore Iehovae erga populum suum onstituit te super eos Regem. Amoris Dei erga nos effectum & signum illustre est, quod nobi dederit Filium suum Unigenitum, Joh. 3. v.16. quod Christus pro nobis mortuus sit, Rom. 5. v. 8 1. Joh. 3. 16. & cap. 4 v. 9, 10. quod Deus Pater nos adoptaverit in filios, 1 Joh. 3. 1. quod nos quum in offensis mortui essemus, una vivificaverit cum Christo, Eph. 2. v. 4, 5. quodue nos donarit viva fide & charitate in eum Joh. 14. v. 25. Amoris Dei effectum est castigatio piorum, Prov. 3. v. 12. Quem diligit Iehova, corrigit; & quidem ut Pater Filium, cui bene vult. Et Heb. 12. v. 6. Quem enim diligit, Dominus, castigat: flagellat autem quemcunque Filium agnoscit. Subjectum occupans amoris Dei, est duntaxat bonum: Nihil enim amat Deus, nisi quod bonum est.
Amat igitur tum seipsum, qui est summum & infinitum bonum: tum res a se creatas, quia omnes bonae sunt creatae. Eas vero diverso respectu tum aequaliter amat, tum inaequaliter. AEqualiter amat Deus omnes creaturas respectu actus voluntatis divinae, qui unus est, idemque purissimus ac simplicissimus, & eodem modo se semper habens, minimeque vel intendi vel remitti potest. Proinde quod ad actum voluntatis divinae attinet, non magis amat Deus unum quam aliud quum omnia uno & eodem actu amet. Inaequaliter autem amat Deus respectu diversitatis tum objecti tum effectus amoris. Si objecta amoris consideremus, res meliores Deus semper magis amat, quam minus bonas, ideoque magis amat Christum qua is homo est, quam universas simul creaturas reliquas: magis Angelos & homines quam creaturas ratione carentes, & ex Angelis hominibusque magis electos quam reprobos, imo homines magis, quam Angelos, & ex hominibus electis magis natos, quam nondum natos, & ex natis magis renatos & jam pios, quam nondum renatos & adhuc impios; & perfecte renatos & jam in coelo regnantes cum Christo magis amat, quam imperfecte renatos & adhuc scorias peccati adhaerentis habentes.
Deinde si effectum amoris spectes, quum amare sit velle alicui id quod ei bonum est, certe Deus magis amat id cui majus bonum vult & praestat, quam id cui minus bonum vult & largitur. Ergo quod ad actum voluntatis attinet, Deus uno amore omnes res creatas amat; quod vero ad diversitatem tum objectorum seu conditionis qua sunt res creatae, tum benedictionum, quae a Deo ex amore proficiscuntur attinet, non aequali omnes amore prosequitur.
OBJICITUR, Deum non posse eadem simul amare & odisse: At Psal. 5. v. 6. dicitur; Odisti omnes qui operantur iniquitatem: Quomodo igitur eosdem amat?
RESPONDEO, Committitur sophisma falsorum pugnantium: nam Deus odit operarios iniquitatis, quia odit in illis iniquitatem, quam ipsi operantur: amat vero eosdem quatenus sunt creaturae, quas ipse est operatus. Sic dicit Augustinus quarto tomo, libro primo ad Simplicianum, quaest. secunda. Non odit Deus Esau hominem, sed odit Deus Esau peccatorem.
Omnis creatura subiecta est vanitati, Rom. 8. v. 20. Ergo, &c. RESPONDEO. Primo maior non est universaliter vera: dari enim potest duntaxat de eo, quod subjectum est vanitati, sine ulla spe liberationis assertionisque in meliorem statum & conditionem. Assumtio est vera solummodo κατά τι: Omnis creatura est subjecta vanitati, non simpliciter, sed sub spe, quod & ipsa liberabitur ex servitute corruptionis in libertatem gloriae filiorum Dei, ut ibidem dicitur, v. 21.
Ego vel isti calamitatibus sunt subiecti: Ergo, &c. RESPONDEO. Propositio ἁπλῶς & universaliter intellecta est falsa: quod patet ex afflictionis distributione. Afflictio vel paena est, vel exploratio, vel martyrium, vel λύτρον. Poena, est afflictio quam Deus hominibus propter peccata immittit: estque vel vindicta, vel castigatio. Vindicta divina, est poena qua Deus tanquam tremendus judex de inimicis suis ultionem capit, ut illos confundat & perdat. Ubicunque igitur poena est ad ultionem, ibi odium & maledictio Dei se exerit, quam a fidelibus semper continet. At castigatio, est poena, qua Deus filios propter peccata corripit, ut eos emendet & cautiores in posterum reddat. Haec castigatio & Dei benedictio est & amoris divini habet testimonium: sicut dicitur Proverb. 3. v. 12. Quem diligit Iehova, corrigit; & quidem ut pater filium cui bene vult. Quod repetitur Hebr. 12. 6. Exploratio & martyrium sunt divini amoris documenta. Denique λύτρον quod Christus persolvit, non fuit paterni adversum Filium odii argumentum: nam Pater subjecit eum afflictioni ut per eandem adduceret in gloriam.
Caeterum Deus non tantum substantias, verum etiam virtutes diligit; ut Psal. 11. 7. legitur: Iustus Iehova, quae justa sunt, diligit. Psal. 33. 5. Amat iustitiam & iudicium, id est, exsequutionem justitiae adversus improbos.
amoris Dei. Amor Dei erga nos aeternus est, quo nos dilexit in Filio suo ante jactum mundi fundamentum.
Obstare videtur quod Scriptura docet, Deum fuisse nobis inimicum, donec morte Christi ei sumus reconciliati: Quomodo ergo nos amavit, cum essemus inimici?
RESPONDEO. Ista non pugnant: quia non intelliguntur καθʹ αὑτή. Deus quidem nobis fuit inimicus odio habeus peccatum quod est nostrum: idem vero amavit nos diligens in nobis bonum quod suum est. Utcunque enim peccatores vitio nostro facti sumus, mansimus tamen ejus creaturae.
RESPONDEO. Elenchus est παρὰ τὸ ἑπόμηνον. Cum perpetuum & irreconciliabile dissidium sit inter justitiam & iniquitatem: quamdiu peccatores manemus, suscipere nos Deus non potest. Itaque ut tollatur omnis materia simultatis, nos sibi per mortem Filii sui reconciliat remissis peccatis omnibus, ut justi in ejus conspectu appareamus. Proinde sua dilectione praevenit & antevertit Deus Pater nostram in Christo reconciliationem. Id perspicue explicat Au¬ gustinus Tractatu centesimo decimo in Johannem: Incomprehensibilis (inquit) ac immutabilis est Dei dilectio. Non enim ex quo ei reconciliati sumus per sanguinem Filii eius, coepit nos diligere, sed ante mundi constitutionem dilexit nos, ut cum eius Vnigenito etiam nos filii eius essemus. Quod ergo reconciliati sumus per mortem Christi, non sic accipiatur, quasi ideo nos reconciliaverit ei Filius; ut iam amare inciperet, quos oderat: sed iam nos diligenti reconciliati sumus, cum quo propter peccatum inimicitias habebamus. Quod utrum verum dicam; attestetur Apostolus: Commendat (inquit) dilectionem suam erga nos; quoniam quum adhuc peccatores essemus, Christus pro nobis mortuus est. Habebat itaque ille erga nos charitatem, etiam quum inimicitias adversus eum exercentes operaremur iniquitatem: Proinde miro & divino modo & quando nos oderat, diligebat; Oderat enim nos; quales ipse non fecerat: & quia iniquitas nostra opus eius non omni ex parte consumserat, noverat simul in unoquoque nostrum & odisse quod feceramus, & amare quod fecerat. Haec Augustinus. Idem libro quinto de Trinitate, cap. decimosexto ait; Qui amicus Dei iustus esse incipit, ipse (nempe homo justus esse incipiens) mutatur: Deus autem absit ut temporaliter aliquando diligat, quasi nova dilectione, quae in illo ante non erat, apud quem nec praeterita transierunt; & futura iam facta sunt. Itaque omnes sanctos suos ante mundi constitutionem dilexit, sicut praedestinavit.
Haec ideo observanda sunt, ne cum Ubiquitariis perturbemus, quae νουνεχῶς sunt ordinanda. Illi statuunt, meritum Christi esse causam efficientem aeternae electionis nostrae ad vitam aeternam. Nos rectius cum Scriptura & Orthodoxa antiquitate asserimus, meritum Christi esse effectum electionis, causam vero salutis nostrae: quemadmodum recte Augustinus negat, meritum seu reconciliationem Christi esse causam amoris Dei erga nos: sed contra potius affirmat amorem Dei erga nos esse causam reconciliationis nostrae per meritum Christi. Ita docentes nec abnegamus, nec extenuamus meritum Christi: sed confusionem duntaxat & perniciosam inversionem causarum & effectorum tollimus. Qui ex inscitia causam cum effecto confundunt, & praetexentes assertionem meriti Christi, gloriam amoris Dei erga nos evertunt; rem creatam praeferunt Creatori, rem in tempore factam AEterno illi, qui est Deus benedictus in secula. Non vult Christus suam gloriam asseri, ut detrahatur Patri, ad cujus gloriam omnia Christus ipse fecit. Amor Dei erga nos, Deus ipse est, qui solus vere charitas est, ut dicitur 1. Joh. 4. v. 8. Meritum igitur Christi ejus causa efficiens non est. Amor Dei erga nos ab aeterno est: itaque meritum Christi quod tempore demum constituto perfectum est, causa ejus efficiens non est.
Tantum de aeternitate amoris Dei. Secundo amor Dei in nos est magnitudine immensus. Id luculenter apparet ex effecto ejus, nempe donatione Filii; Ita enim Deus dilexit mundum, ut Filium suum Vnigenitum dederit, Johan. 3. vers. 16. Magnam ἔμφασιν habet particula οὕτως, ita, q. d. tam vehementer, tam ardenter, tam mirabiliter nos dilexit, ut Filium suum pro nostra salute dederit. Quid hoc amore majus? quid ardentius? quid admirabilius?
Tertio amor Dei erga nos immutabilis, constans & firmus est; sicut dicit Dominus ipse Jer. 31. 3. Dilectione perpetua diligo te.
Quarto de eodem amore Dei in nos certo semper persuasi esse debemus, ac in omnibus quantumvis gravissimis tentationibus de eo confidere. Unde sequitur nequaquam nobis de eo dubitandum.
Obiiciunt Papistae, quod dicitur in libro Ecclesiastae c. 9. v. 1. nemo scit utrum odio dignus sit, an amore. Hinc colligunt unicuique de amore Dei erga se dubitandum.
RESPONDEO. Primo locus Ecclesiastae in vulgata versione Latina mendose est redditus. De verbo ad verbum sic redditur: tum amorem, tum odium nescit homo. Illa autem verba, utrum dignus sit, in Hebraeo non sunt, sed ea vulgatus interpres de suo admiscuit. Deinde non addidit Ecclesiastes nomen Dei, unde constaret eum de Dei erga homines amore vel odio loqui. Certe Aben Ezra ad hominum amorem & odium refert & sensum esse docet: quae homines amant aut oderunt, id est, prospera vel adversa sibi eventura, nemo est qui sciat. Itaque non est, quod ob illa se quisquam cruciet, sed boni omnia consulat, & se suaque omnia sibi persuadeat in manu Dei esse. Proinde amor pro re prospera, quam amamus; odium pro re adversa quam odimus & aversamur per metonymiam adjuncti ponitur. Atque hanc interpretationem confirmat ejusdem capitis versus sextus, in quo haec ipsa nomina eadem significatione repetuntur: Tum amorem eorum, tum odium eorum, tum zelum eorum iam periisse. id est, viventes sciunt, mortuis tum rem amatam eis, tum exosam eis, tum desideratam eis jam periisse. Tertio, etsi daremus, hunc locum de amore & odio Dei in homines capi posse: tamen perperam inde colligeretur, de amore Dei in nos esse dubitandum, nec debere nos de eo in conscientiis nostris certos esse, quum hoc aperte sit contra multa Scripturae loca, ut Rom. 8. v. 15, 16. ubi dicitur, Spiritum Sanctum testari una cum Spiritu nostro, quod simus filii Dei: & quod cum fiducia clamemus, Abba Pater. Et nominatim contra illud fidei nostrae caput, quo profitemur, nos credere remissionem peccatorum. Sed tum sensus loci istius esset: ex istis externis accidentibus seu eventis non posse hominem scire de se vel alio, an a Deo ametur, aut odio habeatur: & utriusque causam, hominem, ut homo est, ignorare. Quia ut mali, sic & boni homines calamitates patiuntur; & ut boni externe prospere habent, sic & mali: Unde non statim judicandum, bonum esse & a Deo amari, cui prospere omnia cedunt: aut malum esse & a Deo odio haberi, quem pati vides. Nam verbum Domini nos decet, bona malis dari ad maledictionem ut excaecentur & corruant: bonis contra mala immitti ut vel corrigan¬ tur, vel probentur, vel martyrii corona ornentur. An igitur sani sunt, vapistae, qui nullam posse esse nobis amoris Dei erga nos certitudinem colligunt, quoniam nulla ex carnali rerum praesentium adspect comprehendi possit? Sic certe argumentantur; Ex istis rebus externis nescit homo, an a Deo diligatur: Ergo plane ex nullis rebus id scite Ita Papistae ex eo, quod Salomon non nisi καζα κ negat, simplicem, hoc est ex particulari universalem negationem colligant, quod vitiosum est argumentandi genus
VSVS. Ex eo quod verus perfectusque amor sit in Deo nostro propriissime, sic ut ipse etiam I. Johannis 4. versicu o8. appelletur Charitas ipsa, nempe essentialis, hoc est, essentia verissime & perfectissime amans: colligitur inde primo ipsum verum esse Deum, & ab omnibus falsis diis discretum. Falsi enim dii aut nullo amore praediti sunt, sicut neque cognitione, quales sunt statuae, idolaque omnia, de quibus Psalm. 115. v. 5. &6. Os est eis, sed non loquuntur: oculi sum eis, sed non vident; aures sunt eis, sed non audiunt: aut oderunt nos, quales sunt cacodaemones, quos Gentiles aliique idololatrae prodiis colunt: nam quae immolant gentes, daemoniis immolant, & non Deo, 1. Cor. 10. 20.
Deina hinc sequitur, Deum vere esse bonum: sicut contra quis quis bonum odit, eum malum esse necesse est.
Tertio sequitur inde, Deum esse fontem ex quo omnis honestus. amor boni, φιλανθρωπια & φιλαδελφια profluit, Deum esse causam honesti amoris in creaturis, & praesertim in nobis hominibus, sicut dicitur I. Johan. 4. vers. 7, 8. "Charitas ex Deo est: quisquis diligit, ex Deo natus est, & novit Deum. Qui non diligit, non novit Deum. nam Deus est charitas". Et vers. 16 "Deus charitas est: & qui manet in charitate, in Deo manet, & Deus in eo"
Quarto colligitur inde, Deum esse autorem omnis boni in rebus creatis: amor enim Dei est causa bonitatis in rebus creatis. Unde & hoc conficitur, Deum plus amare illas creaturas cum quibus plura bona communicavit.
Quinto, Ecclesiam Dei esse honoratam; quia illam Deus diligit Sic Deus ait ad populum Israeliticum Jesa. 42. 29. Ex quo pretiosus visus es in oculus meis, honoratus fuisti, quia ego dilexi te¬
Hactenus didascaliae: sequuntur elenchi, hoc est, redargutiones. Ex attributo amoris Dei primo refutantur, qui impie statuunt, Deum esse autorem peccati Nam qui tantummodo bonum amat, is certe peccati autor non est: Atqui Deus tantummodo bonum amat: Ergo peccati autor non est.
Secundo refelluntur hinc ii, qui aliqua bona in hominibus negant a Deo profecta, velut Philosophi Gentiles, qui virtutes communes. negant a Deo hominibus dari, sed tantum heroicas ab ipso esse contendunt. Atqui nil boni, quantulumcunque iliud videatur, est in ullo homine, imo in ulla creatura, quod ab amore Dei non profluxerit. nantur, quos reprobavit.
Eλεγχρις subjicio ἐπανορνώσεις. Ex eo quod Deus est charitas; & omne bonum, in eoque etiam non amat, reprehendimur nos, quod Deum non vicissim amemus sicut decebat, ex toto corde, & ex totis viribus. Quod inde constat, quia non eam obedientiam ei praestamus quam debebamus
Reprehendimur & merito, quod Deum non imitemur, in dilectione boni. Nec enim amamus Angelos sanctos, quos peccatis a nobis arcemus: nec amamus pios homines, qui tamen amandi er int.
Quin etiam graviter peccant, qui creaturis pro libitu suo abutur. tur. At quod Deus amat, illo minime est abutendum. Non est imitandum exemplum divitis epulonis, qui divitiis terrenis ad immodicam voluptatem abutebatur
Gravius autem peccant, qui vel Deum vel res bonas vel homines. pios odio habent: & e contrario peccata hominesque impios amant. Quo pertinet illa reprehensio Psal. 4 3. Filii virorum, quousque gloria mea ignominmae futura est? quousque dilecturi estis vanitatem? procuraturi mendacium summe:
Παίθείας sequuntur. Amor Dei quo nos ille complectitur, primo incitare nos debet ad emandum vicitum Deum & ad testandum amorem illum oboedientia continua: sicut legitur 1. Johan. 4. 19 Nos dligimus Deum, quo niam ipse prior dilexit nos. Et cap. 5 vers. 3. Haec est charitas Dei, ut praecepta eius obiervemus. Secunto excitate in nobis debet fiduciam in Deum. Quis enim non confidat illi, a quo se certo amari novit: Tert o impellere nos debet & ad invocandum & celebrandum Deum. Quario, gignere in nobis debet patientiam in perferendis rebus adversis Nam Deus qui nobis eas immittit. nos amat. Quinto, procreare in nobis debet spem impetrandi bona omnia necesseria, & superandi mala omnia. Sexto, generate in nobis debet amorem proximorum & inprimis fratrum seu domesticorum fidei: sicut dici tur 1. Jehin. 4. vers. 11. Dilecti, si Deus nos ita dilexit, debemus & nos alii anios diligere. Septimo, persuadere nobis debet, ut diligamus etiam inimicos nostros: quemadmodum Christus docet Matthaei: 43. usque ad finem capitis. Octavo, adducere nos eo debet, ut dilis gamus etiam vilissimas creaturas atque erga eas aequitate & mode ratione utamur: veluti si quis servos habet, ut eos diligat, iisque benefaciat, non injuriose tracter, non opprimat laboribus. Quin etiani jumenta & animalia alia nostris usibus servientia sunt diligenda: nam illis etiam quies aliquando concedenda, bovitritus ant os non obturandum, asinus etiam inimici a fossa in quam decidit extrahendus, non capienda mater quae in nido suas fovet aviculas, ut leges de animalibus latae docent; quae leges ostendunt, quod Deus etiam animalia ratione carentia amet & a nobis amari velit, prout pat est.
ωρακλησεις denique annecto. Amor Dei quo nos ille prosequitur, multiplicem nobis consolationem suggerit. Primo enim vivificat & exhilarat corda nostra, quum intelligimus nos a Deo amari, imo Deum esse ipsum amorem. Quid enim haec cognitio aliud est, quam initium vitae aeternae Secundo confirmat nos, quod Deus nequaquam spem nostram pudefacturus, nequaquam nos deserturus sit, etiamsi in extremis afflictionibus versaremur: quo pertinent haec dicta, Romanor. 5. vers. 5. Spes non pudefacit, eo quod charitas Dei effusa est in cordibus nostris per Spiritum Sanctum qui datus est nobis. Tertio confirmat nos, quod Deus nobis daturus sit omnia necessaria ad vitam & pietatem. Quarto, consolatur nos adversus omnes tentationes ob peccatum, & dubitationes de perseverantia in fide, de perpetua praesentia Dei, de certitudine salutis. Nam quos Deus amat in Christo, eos neque peccatum neque quicquam aliud de charitate Dei, quae est in Christo Jesu, potest separate: quo referendum illud Rom. 8. v. 25. usque ad finem caitis. Quinto, consolatur nos adversus odia humana, & ex iis ortas inimicitias, maledictiones & molitiones hostiles in nos: sicut dicitur Deuteron. 23. 5. Noluit Iehova Deus tuus auscultare Bilhamo, sed convertit tihi Iehnva Deus tuus maledictionem illam in benedictionem eo quod diligeret te Iehova Deus tuus. Inimicos habes homines? acquiesce in eo quod Deum amicum habes, qui te sempiterno amoro complectitur.
On this page
