Caput 34

CAPUT XXXIV. In quo de Mansuetudine.

TANSUETUDO Graece πξαυτης, μακροθυμσια, καζασασιες κι ηριμησις Dοργῆs, placatio & remissio irae, est virtus quae iram moderatur ut tractabiles nos aliis in communi conversatione efficiat: seu ut pluribus verbis mansuetudo describatur, est virtus irae moderatrix, quae cavet omnem iram iniustam, & justam etiam sic frenat, ut ho minem ad eam tardum faciat, & commotam sic continet, ne egrediatur limites a Deo praescriptos, nec ardeat cupiditate vindictae, sed condonet offensas quamvis graves, etiam inimicis: ne ira feratur in per sonas, sed in peccata & vitia, ut etiam eorum, qui gravissime peccarunt & atrocibus injuriis nos laeserunt salutem optemus atque procuremus & perniciem avertamus, utque pacem colamus cum omnibus quantum in nobis est, dissidentes inter se reconciliemus, causaoffensionum evitemus, praecidamus, tollamus, tegamus quantum gloria Dei & salus publica permittit: ut vita ac conversatio nostr. cum aliis sit tranquilla ac pacata. Unde etiam haec virtus vocatur lenitas, mitis animus, μακροθυμlα longanimitas, placabilitas, φιλησυχια, studium pacis.

Officia igitur virtutis istius sunt, nec propter nullam, nec propter levem causam irasci, nec ubi etiam legitima est irae causa, personae laedentis destructionem optare: opinionem injuriae non concipere, sed a se repellere; siquidem causa iracundiae, opinio injuriae est: injuriam potius pati & damnum accipere, quam ullius quantumvis magnae injuriae vindicandae cupiditatem in animo admittere, sed aliis offensas remittere, etiam inimicorum & male meritorum salutem & incolumitatem ex animo optare & ei tuendae pro nostra facultate & ipsorum necessitate studere, vitare φιλονικειαν, lenire animum & iracundiam alterius molli seu leni responso, suadere pacem, conciliare concordiam, praeterire defectionem quum aut dissimulari bonam fide potest, aut ex usu & necessitate futurum est Prov. 19. v. 11.

Mansuetus ergo seu mitis est qui iram ita moderatur, ut non irascatur nisi ob justas causas, & quidem quibus, quando, quamdiu & quemadmodum irasci honestum est & commodum ad aedificationis: aliorum usum: qui est patiens injuriarum sive verbalium, quae verbis fiunt, veluti criminum falso impositorum, conviciorum, sermunculorum, judiciorum sinistrorum, provocationum, exagitationum cavillationum, jocorum, contumeliarum, calumniarum, ferocium & asperorum sermonum, sive realium, quae re fiunt, ut injustae incarcerationis, corruptionis familiae alterius contumeliae causa, intentationis litis vexationis causa; arrestationis iniquae:; impedimenti quo minus quis in suo publicove ire, agere, piscari, aucupari possit, resi gnationis aut celationis literarum alienarum, injustae persequutionis, sive personalium quae inferuntur personae ut verberum, vulnerum, injustae torturae, cruciatuum ab aliis injuste illatorum: qui a vindicta privata alienus est & nec ipse eam expetit, nec permittit ut per alios sumatur.

Mansuetudini est studendum I. Quia illa a Deo praecipitur, Psal 34. vers. 15. Require pacem, & sectare eam. Ecclesiastis cap. 7. v. 21. Etiam ad omnia verba quae dicuntur ne adhibeto animum tuum: quum non debeas audire vel servum tuum maledicentem tibi, id est, dissimulare perinde ac si non audisses, non autem ad ultionem prorumpere. Trephanjae 2. vers. 3. Quaerite mansuetudinem. Lach. 8. v. 19. Veritatem & pacem amate. Marc. 9. v. 50 pacem habete alij cum aliis. Rom. 12. v. 17, 18, 19. Nemini malum pro malo vicissim reddentes. Si fieri potest, quantum in vobis est, cum omnibus hominibus in pace viventes, &c. Et c. 14. v. 11. Quae ad pacem faciunt sectemur, & quae ad mutuam aedificationem. Coloss. 3. v. 8. At nunc deponite etiam vos haec omnia, iram, excandescentiam, malitiam, maledicentiam, verborum obscoenitatem ab ore vestro. Et vers. 12, 13. Induimini igitur, ut electi Dei, sancti, & dilecti, visceribus miserationum, benignitate, animi submissione, lenitate, irae cohibitione. Sufferentes alij alios, & condonantes vobis mutuo, si quis adversus aliquem habuerit querelam: sicut & Christus condonavit vobis, ita & vos. Et vers. 15. Pax Dei sit gubernatrix in corlibus vestris, ad quam etiam vocati estis in unum corpus: & grati estote. Philipp. 4. v. 5. AEquitas vestra innotescat omnibus hominibus. Dominus prope est. Hebr. 12. vers. 14. Pacem fectamini cum omnibus & sanctimoniam, sine qua nemo videbit Dominum. 1. Petr. 3. v. 9. Non reddentes malum pro malo, aut convicium, pro convicio, sed contra, benedicentes: ut qui sciatis vos ad hoc vocatos esse, ut benedictionem haereditario jure obtineatis, Matth. 5. v. 44. Ego vero dico vobis, Diligite inimicos vestros, benedicite eis qui exsecrantur vos, benefacite iis qui oderunt vos, & orate pro iis qui vobis sunt infensi, & persequuntur vos. Proverb. 12. v. 17, 18, 19, 20, 21. Est qui pronunciat similia transfodienti gladio; at lingua sapientum, medicinae. Labium verax stabilitur in aeternum, donec momentum transigam, lingua falsa. Dolus recidit in cor fabricantium malum, in consiliarios autem pacis laetitia. Non abijcietur justus in ullam molestiam, improbi autem pleni erunt malo. Abominationi sunt Iehovae labia fallacia; qui autem agunt fideliter, accepti sunt ei. 1. Corinth. 6. v. 7. Iam igitur omnino defectus in vobis est, quod judicia habeatis inter vosmetipsos: quare non potius injuriam patimini? cur non potius damnum accipitis? Ephes. 4. v. 2. Cum omni animi submissione & lenitate, cum irae cohibitione, sufferentes alij alios per charitatem. Gal. 6. vers. 1. Sed &, ut operam nostram accommodantes, hortamur ne frustra gratiam Dei receperitis. I. Thess. 5. v. 13, 14, 15. Et eos supra modum charos ducatis, propter opus ipsorum: pacem colite inter vos mutuo. Precamur autem vos fratres, admonete inordinatos, consolamini eos qui pusillo animo sunt: sublevate infirmos, iram cohibete erga omnes. Videte nequis malum pro malo cuipiam reddat, sed beneficentiam semper sectamini, tum inter vos mutuo, tum erga omnes. Tit. 3. v. 2. Ipsis suggere: Ne cui maledicant ut sint a pugnis alieni, aequi, omnem exhibentes lenitatem erga quosvis homines.

II. Quia felicitatem temporalem adfert, efficiens ut ejus sectatores possideant terram jure haereditario, hoc est, ut quiete & pacifice possideant quae habent, & inter alios tranquille vivant. Psal. 37. v. 11 Mansueti haereditario jure possidebunt terram & oblectabunt se in multitudine pacis. Matth. 5. v. 5. Beati qui sunt mites, quoniam ipsi terram haereditatis jure obtinebunt.

III. Quia est signum eorum quibus beatitudo aeterna a Deo promissa est. Matth. 5. v. 9. Beati qui sunt pacifici.

IV. Quia est signum quo cognoscuntur filij Dei, ac proinde illis qui ea praediti sunt, hanc eximiam affert gloriam, quod filij Dei vocabuntur, Matth. 5. ver. 9. pacifici filij Dei vocabuntur, id est, agnoscentur & celebrabuntur & in ultimo illo judicio patefient quod sint tales

V. Quia per eam Deus nobis testatur & confirmat, se quoque nobis offensas remisisse, Matth. 6. v. 12. Remitte nos debita nostra, sicut & nos remittimus debitoribus nostris. Sensus enim est: Condona nobis peccata nostra, quemadmodum nos quoque hoc tuae gratiae testimonium in cordibus nostris sentimus, quod firmiter nobis propositum habemus, omnibus qui nos offenderunt, ex animo ignoscere. Et v. 14. Si remiseritis hominibus suos lapsus, remittet etiam vobis Pater ille vester coelestis. Condonantibus injurias, condonantur peccata.

VI. Quia ad illam exemplo suo nos Matth. 18. v. 27, 33. Deus ipse invitat. Est enim mansuetus, mitis, clemens, longanimis, ut in attributis ejus explicatum. Ad eandam nos exemplo suo Christus Dominus invitat, Matth. 11. v. 29. Attollite jugum meum in vos, & discite a me quod lenis sim & summissus corde: & invenietis requiem animabus vestris. Matth. 21. vers. 5. Ecce rex tuus venit tibi mansuetus. Jesa. 53. v. 7. Exigitur poena, & ipse affligitur, neque aperit os suum: ut parva pecus ad mactationem ducitur, & velut ovis coram tonsoribus suis obmutescens: neque aperit os suum, Matth. 26. v. 62, 63. Et quum surrexisset Pontifex maximus dixit ei, Nihil respondes? quid est, quod isti adversum te testificantur? Iesus autem silebat. Et cap. 27. vers. 12, 13, 14. Et quum ipse accusaretur a primariis Sacerdotibus & Senioribus, nihil respondit. Tunc dicit ei Pilatus, Non audis quam multa adversum te testificentur: Et non respondit ei ad ullum verbum: ita ut miraretur praeses valde. 1. Petr. 2. v. 23. Qui conviciis affectus, non vicissim conviciabatur, quum malis afficeretur, non minabatur: sed committebat causam suam ei qui juste judicat.

VII. Quia ad eandem nos exemplis suis alij fideles incitant, ut Abrahamus noluit contentiones esse inter se & Lothum, & pastores suos & illius, Gen. 13. v. 8. Iosephus Patriarcha qui injurias a fratribus acceptas & venditionem sui in AEgyptum non est ultus, Gen 50. v. 19, 20, 21. Dixit vero eis Ioseph, ne timeatis: nam an loco Dei sum ego? Vos quidem cogitaveratis contra me malum: sed Deus cogitavit illud in bonum convertere, ut faceret sicut est die hoc, conservando in vita populum multum. Nunc itaque ne timeatis, ego sustentabo vos & parvulos vestros; ita consolatus est eos, & loquutus quae erant eis cordi. Moses, de quo legitur Num. 12. vers. 3. Vir autem ille Moses mansuetus erat valde, prae omnibus hominibus qui erant in superficie terrae. Et vers. 13. intercedit Moses pro sorore sua quae contra illum obloqui ausa fuerat. David, qui Saulem non interfecit cum potuisset 1. Samuel. 24. & 26. ideo ait Psal. 17. v. 4. Ad opera hominum quod attinet, secundum verbum labiorum tuorum, ego cavi semitas effractoris, qui non temere prorupit ad puniendumJoabum ob Abnerem interfectum, 2. Samuel. 3. v. 38, 39. qui maledictis & contumeliis, imo & lapidibus a Simejo petitus, miti animo tulit, a vindicta abstinuit & Abisajum ad vindictam pronum impedivit ne quid adversus eum faceret 2. Samuel.16. Paulus Apostolus, qui de se profitetur I Thessal. 2. vers. 7. fuimus mansueti in medio vestri, ut si nutrix foveret liberos suos.

VIII. Quia ejus etiam species in Gentilibus est laudabilis, ut in M. Catone, qui accepit & tulit injuriam eo animo, quo alij beneficium, nec turbas movit, cum praeturam, quam petebat, non impetrasset, Vatinio mortalium poene postremo ei praelato, effusa & aperta largitione Caji Caesaris, Pompeji Magni & aliorum potentiorum. LACONES apposite in publicis sacris apprecari solebant, ut possent injuriam pati.

Iram positurus est is, qui in exempla superiorum dignitate, potenia, honore, meritis, eorumque lenium oculos animi converterit. Dicat igitur quisque sibi, quoties lacessitur: Nunquid potentior sum Davide, Antigono & Philippo regibus Macedonum, & Augusto Caesare? illis tamen impune maledictum est. Nunquid in domo mea plus possum, quam toto orbe terrarum Caesar Augustus potuit? Ille tamen contentus fuit a conviciatore suo secedere.

IX. Quia est indicium sapientis ac prudentis animi. Proverb. I9. v. 11. Est enim sapiens ac prudens, qui est moderatus, continens, sedatus animo, qui non praeceps exardescit in iram, sed ab aestu animi prudenter cavet, qui ignominiam & injuriam sibi factam tegit & dissimulat patientia, ne turbas & contentiones excitet: pati mavult quam ulcisci, aut furorem omnibus suum propalare. Prov. 11. v. 12. Spernente, id est, contemtim onerante contumeliis & rodente calumniis proximum suum demente, vir prudentissimus surdum agit. Et cap. 12. v. 15. Tegit ignominiam astutus. & cap. 17. v. 27. Cohibet sermones suos vir scitus, & frigidus est spiritu vir intelligens. Jac. 3. v. 13. Quis sapiens & scientia praeditus est inter vos? demonstret ex bona conversatione opera sua cum lenitate sapiente. Et vers. 17. Quae autem superne est sapientia, primum quidem casta est, deinde pacifica.

X. Quia est argumentum magni & fortis animi. Nullum est argumentum magnitudinis certius, quam nihil posse, quo instigeris, accidere, ait Seneca lib. 3. de ira, cap. 6. Hic aut ille in te jocatus est? convicio aspersit? calumnias dispersit? contemne. Ille magnus & nobilis ist, qui more magnae ferae, latratus canum securus exaudit: Seneca libro secundo de ira, cap. trigesimo.

XI. Quia est melior fortitudine bellica: Prov. 16. ver. 19. Melius est submissum esse cum mansuetis, quam partiri spolium cum supernis. Et vers. 32. Melior est longanimis robusto; & qui dominatur in spiritum seu animum suum, eo qui capit civitatem. Cum hoc congruit illud Poetae Ethnici:

Fortior est qui se quam qui fortissima vincit Moenia. Et Plato ait: ἑαυτὸν νικῶν, μεγίση και καλλίση νίκη, Seipsum vincere, maxima & optima victoria.

XII. Quia possessores suos reddit Deo procurante gratiosos & amabiles apud bonos: Prov. 3. ver. 34. Iehova derisores ipse deridet: mansuetis autem dat gratiam, id est, illis apud homines gratiam conciliati. Effectus & fructus hic mansuetudinis non est parvi faciendus, sed magnopere expetendus: quum & de Christo Scriptura praedicet. Luc. 2. v. 52. ipsum profecisse gratia apud Deum & homines.

XIII. Quia invitat alios non tantum ad exhibendum honorem ultroneum suo possessori, verum etiam ad praestanda cupide obsequia & omnis generis officia. Prov. 20. v. 3. Hoc argumento usi sunt confiliarij Regis Salomonis 1. Reg. 12. v. 7. quum Rechabeamo consiium darent ut mansuetudine erga populum uteretur: Si hodie fueris servus populo huic ut servias eis, id est respondens eis alloquutus fueis eos verbis bonis, utique erunt tibi servi omnibus diebus.

XIV. Quia necessario requititur in jis qui preces suas cupiunt a Deo exaudiri. Psalm. 10. vers. 17. Desiderium mansuetorum exaudivisti Iehova. Tzephanj. 2. vers. 3. Quaerite Iehovam omnes mansueti terrae Unde Paulus ait I. Timoth. 2. v. 8. Volo igitur viros orare in quovis loco puras manus attollentes absque ira, & disceptatione.

XV. Quia in illis necessario requiritur qui paterna Dei providentia, tutela ac institutione frui expetunt. Psal. 25. vers. 8, 9. Bonus & rectus Iehova est, idcirco docet peccatores: viam: Facit ut incedant mansueti ex jure (seu dirigit mansuetos in judicio) & docet mansuetos viam suam. Psalm. 70. v. 10. Quum surgit ad judicium Deus, ad servandum omnes mansuetos terrae. Et 147. vers 6. Statuminat mansuetos Iehova. Et I49. v. 4. Ornat mansuetos salute.

XVI. Quia est documentum communonis sanctorum Psal. 34. vers. 3. In Iehova jactabit se anima mea, audient mansueti & laetabuntur.

XVII. Quia est testimonium evidens adeptae communionis cum Christo: qui ut praedictum fuerat Jesa. 11. vers. 4. corripit ex aequo mansuetos terra, hoc est, gratiose gubernat, & gratiis salutaribus donat: nam per correptionem intelligitur Synecdochice gratiosa gubernatio, cujus pars non minima est, quod nos paterne corripit & resipiscentia donat, ne cum hoc mundo damnemur. Et Jesa. 61. v. 1. ait Dominus: Spiritus Domini Iehoxvae est super me, eo quod unxit. lehova me ad Evangelizandum mansuetis. Nam iis solis promittitur Christus qui mansueti sunt & malorum suorum sensu confusi in modestia se continent.

XVIII. Quia avertit iram Jehovae, Trephaniae 2. vers. 3. Quaerite mansuetudinem, fortasse abscondemini die irae Iehovae.

XIX. Quia est fructus spiritus regenerationis & τεκμήριον ejus, Galat. 5. v. 2. At fructus spiritus, est charitas, gaudium, pax, ira cohibitio, benignitas, bonitas, fides, lenitas, continentia. XX. Quia illa probat, vere & salutariter receptum esse a nobis Evangelium Christi, Jacob. 1. vers. 21. Quapropter abjectis omnibus. sordibus & excremento malitiae, cum lenitate excipite insititium illum sermonem, qui potest servare animas vestras.

XXI. Quia multam parit laetitiam in Jehova, Jesa. 29. vers. 19. E cumulabunt mansueti in Iehova latitiam. Proverb. 12. v. 20. Dolus recidit in cor fabricantium malum, in consiliarios autem pacis, laetitia.

XXII. Quia etiam potentium iras compescit, & pacem concordiamque inter homines alit, Proverb. 15. v. 1. Responsio mollis avertis iram. Nam mansueti est animi, sedare iram aliorum molli response Gideon Ephrajimitatum contra se contentionem prudenti & mansueto responso sedavit, ut non impediretur in persequendis Midjanitis Jud. 8. v. 1, 2, 3. Mansuetudo sedat litem, Proverb. 15. v. 18

XXIII. Quia ad illam a Deo vocati sumus, I. Corinth. 7. v. 15. a4. pacem vocavit nos Deus: ergo ad mansuetudinem:

XXIV. Quia illi conjuncta est gratiosa praesentia Dei, 2. Cor. 13. vers. 11. idem sapite, in pace agite: & Deus charitatis & pacis erit vo biscum

XXV. Quia illius praemium est vita aeterna, quam suo tempore veluti fructum sationis nostrae metemus, Jacob. 3. v. 18. Fructus autem justitiae seritur cum pace iis qui operam dant paci.

Argumenta haec omnibus communia sunt: Ineprimis tamen ministris verbi Dei mansuetudini studendum I. Quia illis prae caeteris est mandata a Deo, ut 1. Timoth 6. ver. 11. Tu vero o homo Dei sectare justitiam, pietatem, fidem, charitatem tolerantiam, lenitatem. 2. Timoth. 2. v. 22, 23, 24, 25. Iuveniles autem cupiditates fuge: sed sectare justitiam, fidem, charitatem, pacem cum iis qui invocant Christum ex mundo corde. Stultas autem & ineruditas illas quaestiones aversare, sciens eas gignere pugnas. Servum autem Domini non oportet pugnare, sed mansuetum esse erga omnes, aptum ad docendum, tolerantem malos: Cum lenitate erudientem eos qui contrario animo sunt affecti: experturum num aliquan do daturus sit eis Deus resipiscentiam ad agnitionem veritatis

II. Quia illis praecipue exemplo suo praeivit Paulus Apostolus, qui 2. Cor. 6. v. 6. ait; In omnibus nos approbantes ut Dei ministri &c. cum castitate, cum notitia, cum irae cohibitione, cum benignitate, cum Spiritu Sancto, cum charitate minime simulata, &c. Et 2 Timoth. 2. v. 10. Tu vero assequutus es doctrinam meam, vitae mei rationem, propositum, fidem, irae cohibitionem, &c.

Contumelias, exagitationes, maledictiones, derisiones spernere. & aequo animo ferre decet, cum unumquemque tum in-primis Principes & Magistratus, qui ut contumeliarum, etiam coram factarum patientes esse: ita si quis absentibus conviciatus fuerit aut in occulto detraxerit, neque deferentem audire, neque delatum punire debent.

I. Quia providentia & justo judicio Dei contingunt; quod agnoscit David maledictis & lapidibus petitus a Simejo. 2. Sam. 16. v. 10. Si maledicit, atque si Iehova edixit ei, maledit Davidi, ecquis dicat quare sic facis? & vers. 11. sinite eum ut maledicat, quia edixit ei Iehova.

II. Quia illae aut merito contingunt, aut immerito. Si merito, corrigere debent ea propter quae fiunt; sicut Philippus rex Macedoniae dicere solebat, Gratias se debere Atheniensium oratoribus, quod conviciis suis redderent se meliorem, dum illos factis conatur refellere? Sin immerito: dissimulare debent: nam ultione illarum, quic nisi plures sermones & plurium provocarent? Ne move, quod motum magis exhalet: ne move, quod movendo non sedes.

III. Quia illarum patientia ingens instrumentum est ad tutelam potestatis, 1. Reg. 12. v. 7.

IV. Quia contumeliae a perditis profligatisque hominibus profectae, nullius gloriam dignitatemque violant: Illae potentiam Principum & Magistratuum saedere, & gloriam (si bene agunt) adimere. non possunt.

V. Quia illarum impatientes, parum idonei sunt ad Rempublicam gerendam. Sedatus enim animus decet imperantes.

VI. Quia illas laudatissimi quique Principes & Magistratus mansueto animo tulerunt. Exempla. MOSES dux & gubernator populi Israelitici in deserto frequenter murmura, convicia, jurgia, contumelias a rebellibus & seditiosis & invidis sustinuit: sed ut erat mansuetus valde, prae omnibus hominibus qui erant in superficie terrae injuriarum erat patientissimus, Numer. 12. DAVIP rex Israelita. rum pulsus a filio Absalomo & profugus, cum manu tamen fortium vitorum, cum Bachurima versus progrederetur, ausus est Simei e Saulis cognatis, petere virum non tantum conviciis, sed & lapidibus quos ex alto in eum jecit. Indignati comites, & ex iis Abisajus: Itane (inquit) canis iste mortuus Domino meo Regi maledicat, idque impune? Ibo, mi rex, & recidam ei caput, domicilium protervae istius linguae. At mitissimus virorum David, Sine eum ut maledicat. En filius quem genui, sanguis meus, sanguinem hunc quaerit: & indignemur si conviciatur alienus? Coelestis quaedam haec mansuetudo; quid mirum in viro coelesti? Gentiles historiae virtutis hujus nomino celebrant Pisistratum, Artaxerxen Petsarum regem, Philippum Macedonem Alexandri Magni patrem, Antigonum & Pyrrlium Reges Macedoniae, Peticlem, Ptolemaeum Lagi filium, Julium Caesarem, Augustum Caesarem & alios

Non tantum offendentes, sed etiam offensi aliorum quantumvis frequentibus & magnis injuriis, vel primi reconciliationem quaerere debent & eos a quibus offensi sunt omnibus charitatis & humanita; tis officiis prosequi¬

I. Quia Christus Dominus, Servator noster id mandat tum osfendenti, tum offenso: velut Matth. 5. v. 23, 24, 25. Si munus tuum attuleris ad altare, & illic memineris fratrem tuum habere aliquid contra te, Omitte illic munus tuum coram altari, & abi: primum reconciliator fratri tuo, & tunc ubi veneris offer munus tuum. Est amicus adversario tuo cito, dumes in via cum eo. Et cap. 18. v. 15. S peccaverit in te frater tuus, ito, & argue eum inter te & ipsum soum: si te audierit, lucratus es fratrem tuum. & 21, 22. Petrus dixit Domine quoties peccabit in me frater meus, & remittam ei? An ul que septies? Dicit ei Iesus, non dico tibi usque septies, sed usque septuagies septies.

II. Quia Deus a nobis offensus gravissime, non exspectavit dum nos supplices fieromus ipsi & reconciliationem expeteremus, sed ul tro nos primus quaesivit & in gratiam recepit: Sic enim fecit in Paradiso quum Adamus & Eva in peccatum lapsi essent. Huc pertine quod Paulus ait Rom. 5. v. 8. Cemmendat autem suam erga nos charitatem Deus, eo quod quum adhuc essemus peccatores, Christus pro nobis mortuus sit: & v. 10. quum inimici essemus, reconciliati fuimus Deo per mortem Filij ejus. 2. Corinth. 5. v. 18. Reconciliavit nos sibi per Iesum Christum. & v. 19, 20. Deus erat in Christo mundum reconcilians sibi, non imputando eis offensas eorum: posuitque in nobis sermonem illum reconciliationis. Itaque nomine Christi legatione fungimur, & velut Deo vos rogante per nos, oramus Christi nomine, reconciliamini Deo.

III. Quia etiam Gentiles laudatissimi id fecerunt, a quibus Christianos mansuetudine superati turpe foret.

Cum mansuetudine pugnat iracundia, ira injusta, & lentitudo Iracundia, est vitium cum quis plus aequo indulget concitatiom animi ad ultionem properantis. ὄργιλότης

Iracundi igitur sunt qui plus aequo irae indulgent. Eorum variae sunt differentiae: quidam enim dicuntur ὄργίλον, quidam ἀκριχιλον, quidam τικροι, quidam μαλεποί.

Θργιλον, sunt qui cito & facile irascuntur, at non diu iram sustinent, sed mox sedari possunt.

Axgργρλον, sunt qui supra modum sunt celeris irae, & ad omnia & omnibus de causis exardescunt, sive facise placentur, sive difficulter propter bilis tamen tenuitatem verisimile est, eos non diu servare iram

Hixρoi, id est, acerbi & amari homines sunt, qui iram conceptam diutissime fovent, nec facile desistunt, nisi ultionem sumserint, quae in iis voluptatem parit: atque hi tempore opus habent, ut ira concoquatur

Xαλεσει, id est, saevi, asperi & infesti sunt, qui omnia quae fiunt, aegre & difficulter ferunt: gravius & diutius quam debent irascuntur, & nunquam nisi sumta ultione, iram exuunt: hi omnium sunt pessimi

Iracundiam, ἀκρεχελιαν, & iram injustam, ac vindictae cupiditatem, & contensiositatem magno studio & cautione vitabit Christianus.

I. Quia a Deo illa prohibetur, Ecclesiastae 7. v. 9. Ne perturbato spiritu tuo indigneris. Lev. 19. v. 18. Ne ulciscitor, neque iram asservato in populares tuos.

II. Quia ex diametro cum sapientia pugnat, & vitium est stolide rum proprium. Excutit enim rationes omnes, consilium, mentem, intellectum denique cripit, ita ut a furioso, nisi temporis brevitate, nihil differat, cujus animum iracundia occupaverit, Proverb. 12. ver. 15. Stulti ipsius indignatio eodem die agnoscitur. & cap. 18. v. 6. Sermones stolidi ineunt contentionem, & os ejus confusiones advocat, & cap. 20. v. 3. Quisquis stultus est, immiscebit se liti. Ecclesiast. 7. v. 9. Indignatio in sinu stolidorum conquiescit

III. Quia est vitium muliebre, imo vitium stultorum proprium, qui propter animi impotentiam ac debilitatem levissima quaque roffenduntur, & offensi ad inanem viriumque expertem vindictae cupiditatem accenduntur. Prov. 12. v. 15. Et cap. 14. v. 17. Praeceps ira esficit stultitiam.

IV. Quia in omnibus improbatur & vituperatur, ut in Cajino Gen. 4, 5. &6. in Eliabo fratre Davidis, 1. Sam. 17. v. 28. in AchaboRege decem tribuum Israelis 1. Reg. 21. vers. 4. in discipulis ChristiLuc. 9. v. 34, 55.

V. Quia irae ingentis exitus furor est: immodica ira gignit insaniam: iracun diae comes tristitia est.

VI. Quia ira plus nocet quam injuriaVII. Quia vitanda sanitatis causa. VIII. Quia poenam meretur, Matth. 5. v. 25. IX. Quia dedecet renatos Spiritu Christi, Luc. 9. v. 55. X. Quia ab illa nos dehortatur exemplum Christi, qui injurias vindicare noluit, Luc. 9. v. 56. 1. Petr. 2. v. 23.

XI. Quia malum malo retaliare nullo modo licet; imo potius re petitae injuriae sunt perferendae & ipsis capitalibus hostibus benefaciendum, Matth. 5. v. 38. & sequentibus

XII. Quia contentiones excitat seselonge lateque diffundente & perturbantes multos. Proverb. 17. v. 14 Laxat aquas, qui est caput contentionis: quare antequa sese immisceat, litem ipsam desere

XIII. Quia causa est multorum malorum. Prov. 17. v. 19. Dili git defectionem, qui diligit jurgium

Non igitur contendendum cum ullo homine immerito sive privatis jurgis, sive litibus in jure, Proverb. 3. v. 25.

Imo nec adversus contradicentes veritati divinae est iracunde agendum, sed contentio fugienda & consulendum aedificationi quae inter rixandum nulla est, donec Deus opportunitatem exhibeat commodam ad aedificandum.

I. Quia sic praecipit Deus, Philip. 3. v. 15. Quotquot adulti sumus, hoc sentiamus: quod si quid aliter sentitis, hoc quoque vobis Deus revelabit. 4. d. Si qui nondum veritatem intelligant, iis turbae non movendae, sed benigne tolerandi sunt, dum & ipsi erudiantur a Deo II. Quia & alij fideles non contenderunt cum contradicentibus: Exemplo est Jeremias, qui Chananjae Pseudoprophetae proterve in e irruenti cessit, Jer. 28. v. 11. Sic Paulus ait 1. Cor. 11. v.16. Quod s quis videtur contentiosus esse, nos ejusmodi consuetudinem non habemus, neque Ecclesiae Dei.

Proinde ne quidem de religione sacrosancta cum quoquam conpendendum, ac praesertim cum eo qui dat operam, ut quomodocum que fiat superior, & modo victor habeatur, veras rationes negligit: Justinus Martyr in epistolam ad Zenam & Serenum.

Inprimis fugienda indignatio adversus ministros verbi Dei aliosque fidos monitores & reprehensores peccatorum ac vitiorum

I. Quia talis indignatio inprimis a Deo prohibetur? II. Quia non tantum in privatis hominibus, sed etiam in regibus a Spiritu Sancto culpatur, ut in Achabo 1. Reg. 20. v. 43.

Abiracundia & ira injusta differt Nemesis seu ira justa, de qua sua pra capite decimosexto

Effectus iracundiae sunt, ultio privata, contentiones & jurgis Prov. 15. v. 18. lites forenses injustae

Vltio privata, est peccatum quum quis injuria aliqua seu rever seu opimone sua laesus a quopiam, in illum solam animi perturbatione percitus, sine cognitione, sine judicio, sine ratione, partes judicis sibi assumit, quas judici publico relinquere debebat,

Ea nequaquam usurpanda: I. Quia cuique a Deo est interdicta in praecepto Decalogi, Non becides; Matth. 5. v. 39. Rom. 12. v. 19. 2. Quia perturbat rationem ordinis publici quae constantissima esse debet. Fraudat enim autoritate sua judices, ad quos cognitio pertinet.

9. Quia ejus autoribus, suasoribus & patronis Pharisaeis & Scribis Christus ipse resistit, Matth. 5. v. 38, 39. Pharisaei enim & Scribae talionem unicuique homini permittebant, & privatas ultiones anime cujusque indulgebant, & armabant contra publicum ordinem privai cujusque manum.

Contentiones & jurgia vitari debent; in¬primis a Christianis & propinquitates junctis inter se

I. Quia prohibentur a Deo, Galat. 5. vers. 20. II. Quia nequaquam decent fratres, id est, qui religionis ojusdem & sanguinis conmunione sunt juncti. Sic Abram dicebat Loto quum esset identidem inter pastores ipsorum contentio, Genes. 13. v. 8. Ne quaeso sit contentio inter me & te, aut inter pastores meos & pastore. tuos: nam viri fratres sumus, id est, tum singulare jus sanguinis & reigionis communis inter nos, tum ipsa humanitas colere nos pacem jubet.

Lites forenses injustae, sunt quas quis prosequitur habens causam injustam, aut etiamsi justam causam habeat, tamen injusto modo eam prosequitur, nempe vel ex iracundia, cupiditate vindictae & studio molestias exhibendi proximo damnisque eum afficiendi; vel cotam judicibus infidelibus.

Abillis abstinendum: I. Quia sunt a Deo prohibitae, 1. Cor. 6. v. 1, 6, 7. II. Quia sunt indicium defectus magni & pudendi fidelibus, Corinth. 6. v. 7. III. Quia proficiscuntur ex injustitia quae punietur exclusione e regno Dei, ut Paulus testatur, 1. Corinth. 6. v. 9.

Lentitudo, αοργνσια, est vitium, quum quis omnis irae est vacuus, etiam quum justa ira requiritur. Stulti hominis est & sensu carentis, non irasci quum oportet.

Hactenus de Mansuetudine: sequitur