Est ergo authentica. RESP. Primo propositio major non est vera de quavis editione; sed duntaxat de editione a Deo ipso per Prophetas & Apostolos data: vid. Hebraea Veteris, & Graeca Novi Testamenti. Secundo committitur fallacia τξαίανι,8. Nam usus quantumvis longus non facieditionem authenticam, sed Dei autoritas. Ideo fuit ed tio librorum Mosis authentica, quam-primum Ecclesiae data est, etsi ante non fuisset usurpata. Idem dicendum de libris aliis Canonicis veteris & novi federis. Propterea sit propositio particularis. Tertio assumtio vera est tantum secundum quid: quia vulgata editio Latina longo tot seculorum usu in Ecclesia probata est: non ab omnibus, sed tantum a quibusdam Christianis. Nam fuerunt muliae aliae in Ecclesia Latina ante Gregorium versiones Latinae, non una aliqua authentica. Cujus rei locuples testis est Augustinus secundo libro de doctrina Christiana capite undecimo: Sic enim ait: Qui ex Hebraa lingua Scripturas in Graecam vertunt, numerari possunt: Latini autem nullo modo. Sic Hieronymus in Praefatione in Josuam ait: tos esse apud Latinos exemplaria, quot codices. Sed inter reliquas erat una; illustrior, quam Italam vocabant: eam Augustinus caeteris anteponit, libro secundo de doctrina Christiana. cap. decimo-quinto, propterea, quod & adstrictior esset ad verba, & sententiam clarius & dilucidius interpretaretur. Haec autem illa non est, quam edidit Hiero nymus, quia Hieronymiana antiquiorem esse constat. Ita ante Gregorium plures fuerunt in Ecclesia Versiones Latinae. Gregorius Magnus ipse in fine epistolae ad Leandrum episcopum expositioni Morali in Jobum praefixae ait se nunc novam, nunc veterem transtationem per testimonia assumere: & addit: ut quia sedes Apostolica (cui autore Deo praesideo) utraque utitur, mei quoque labor studii ex utraque fulciatur. Post Gregorium etiam nullo unquam Ecclesiae decreto cautum fuit; ut vulgata editio Latina esset authentica, priusquam Concilii Tridentini decretum prodiit. Et Isidorus, qui post Gregorium vixit libr sex. cap. 5. Etym. ait, Hieronymi versionem caeteris merito anteponi. Erant ergo aliae versiones praeter Hieronymianam, etsi hanc fuisse purissimam ac praestantissimam fatetur. Tum etiam interpretes & tractatores post Gregorium, non semper soliti sunt sic verba Scripturae recitare, quemadmodum in vulgata editione nunc leguntur, quod exBeda. Anglo & Gilda Britanno & aliis autoribus manifestum est, qui post Gregorium in Ecclesia floruerunt. Hinc liquet, ex puris particularibus concludi: ac proinde fixum manet, Editionem vulgatai non esse authenticam,

II Perannos fere mille, hoc est, a tempore Gregorii omnis Ecclesia Latina hac una editione usa est: omnes contionatores hanc explanaverunt. & popalis proposuerunt: Omnia Concilia ex hac editione testimonia protulerunt ad confirmanda dogmata fidei; Ergo editio Vulgata Latina est authentica.

RESP. Antecedens negatur: nam nos jam ante contrarium ostendimus, vid. Ecclesiam a tempore Gregorii magni hac una versione non esse usam,

II1 Si vulgata editio Latina non est authentica; sequitur Ecclesiam totis octingentis vel nongentis annis germana Scripturae interpretatione caruisse. Sed posterius est absurdum: Ergo & prius.

RESP. Connexum laborat fallacia παρατό ἐπόμινον. Nami non magis caruerit Ecclesia nongentis annis germana Scripturae in terpretatione, etsi haec vulgata non sit authentica: quam ea caruit. cum haec vulgata nondum exstaret. Quid enim? an caruit Scriptura germana interpretatione Ecclesia antequam vulgata editio prodiislet? Deinde tota Ecclesia non fuit hoc omni tempore Latina. Erani enim multae eaeque frequentissimae Graecorum aliorumque populo tum Ecclesiae. Etsi ergo ecclesia Latina erravisset, tamen totam Christi Ecclesiam in errore illo tam diuturno permansisse non sequeretur. Quia Graeca Ecclesia in errore illo non fuisset. Tertio si demum ab annis octingentis haberi coepit germana Scripturae versio, ut necessario ex verbis adversariorum colligitur: sequitur inde aut Ecclesiam caruisse germana versione ante editam vulgatam hodiernam: aut Ecclesiam Romanam ab antiqua Ecclesia Apostolica defecisse, ut quae deserta versione quae antea authentica fuerat, aliam receperit pro authentica.

IV. Si vulgata editio Latina non est authentica; sequitur Ecclesiam in iis quae ad fidem & religionem pertinent, errores interpretis nescio cujus pro verbo Dei coluisse. At posterius est absurdum, cum Apostolus dicat Ecclesiam esse columnam & firmamentum Veritatis. I. Tim. 3. Ergo & prius est absurdum. RESP. Assumtio est falsa. Ecclesia enim falli potest in locorum quorundam Versione, ut interim non desinat esse vera Ecclesia. Hoc enim non evertit Ecclesiam, si forte locus aliquis Scripturae parum idanee conversus fuerit: & haec Romana Ecclesia, si nullos alios, prae terquam hanc vitiosam translationem, errores haberet. hancque Latinam suam editionem recte pieque intelligeret, posset Ecclesia ess Christi. Sunt enim in hac Latina editione salva fidei fundamenta,s non ubique, at in multis omnino locis. Verum ea, praeterquam quod versionem vitiosam pro Scriptura authentica recipit ac defendit, et iam quae in ea aut bene aut tolerabiliter versa sunt, suis expositionibus contaminat. Dictum Pauli quod ex 1. Tim. 3. allegatur, est ἀωροσόυ iνυσονν

Quam versionem Latinam Augustinus & alii Patres laudant, ea est authentica. Editionem vulgaram Latinam Augustinus & alii Patres laudant.

Ergo est authentico. RESP. Primo, in propositione majore est fallacia τυρα το μη αι¬ πον, ώς αῖπον. Nam commendatio, laudatio seu approbatio Patrum causa esse fingitur autoritatis anthenticae, cum non sit. Laudare possunt & prroibare versionem aliquam: ex quo tamen non sequitur, eam esse authenticam. Nam Augustinus etiam multis verbis laudat versi onem Graecam sepruaginta duorum interpretum, num inde adversarii concludent, illam esse authenticam? At illam hodie non magni faciunt.

Secundo, assumtio perit principium Quomodo enim pro certo asseverati potest Augstinum XaleSv: it, ssimos Patres. hanc vulgatam editionem laudasse, cum non constet an eam videriut: Iastantia. Imo Augustinus vidit: nam haec vulgata versio vel est Hieronymi, vel certe illa antiqua communis, quam Augustinus vocat Italam.

RESP. Rursus petitur principium. Nam vulgata haec editio nec Hieronymi est, nec il a Itala. Hieronymi non esse liquet ex sequentibus argumentis. I. Quia Hieronymi versio fuit Hebraicae veritati prorsus conveliens, quemadmodum prositetur ipse in Pro logo Galateo & praefatione Psalterii ad Sophronium quae est epist. 133. Idem testutur Augustinus libro decimo-octavo de Civitate Dei, cap. quadrages. tertio: at vulgata Latina plurimis in locis ab Hebraica veritate discrepat.

II. Quia vulgata versio Latina continet plurima quae reprehen praicis, in libro de optimo genere interpretandi, in Commentatiis in Psalmos, in Ecclesiasten, in Prophes:

III. Quia plurimum discrepat ab illa versione quae in operibus Hieronymi exstat.

Eandem versionem Latinam vulgatam, non esse Italam illam a veteribus Patribi celebratam, inde constat, quia Itala illa versio fuit adstrictior ad verba, quae in fontibus exstant, & sententiam clarius & dilucidius interpretatur, vt testatur Augustinus lib 1. de doctrina Christiina cap. 11. At talis non est hodierna vulgata versio. Ergo hodierna versio vulgata potius aut Aquilae est, aut Symmachi, aut Theodotionis facta Latina.

VI. Hebraei habuerunt sua lingua authenticam Scripturam. Graeti quo- que habuerunt authenticam. Ergo & haec Latina est authentica¬

RESP. Primo, committitur in propositione majore quae dissimulatur, error, πρα τό μή ίσον, ως ἵσον. Nam Hebraica editio Veteris Testamenti & Graeca novi fuit a Deo per Prophetas & Apostolos Ecclesiae data, propterea fuit & est etiamnum authentica. Sed Latine editio a Deo Prophetis & Apostolis inspirata non est: authentica igiur non est. Secundo committitur fallacia secundum plura interrogata: Nam de Hebraea editione Veteris Testamenti, quod authentica sit, minime dubitandum: at Graecam Veteris Testamenti editionem authenticam fuisse negatur. Tertio, Latinam Papistae per se auhenticam habendam, nec ad fontes examinandam esse contendunt. At hoc modo nulla unquam translatio vel fuit authentica, vel esse potuit. Quarto, non magis Latina versio est pro authentica habenda, quam Germanica, aut Gallica, aut Italica, aut Bohemica. Nam si Latina sit authentica, quid fiet si discrepet ab Hebraea & Graeca & aliarum linguarum editionibus? Possuntne omnes authenticae esse, & inter se tamen dissentire:

Instantia. At ut Hebraea Ecclesiae Scriptura authentica, fuit Hebraea: ita etiam Latinae Ecclesiae Latina esse debet.

RESP. Primo, Non est par ratio editionis Hebraeae & Latinae quia Hebraea est immediate a Deo inspirata, Latina non est. Secundo Hodierna Romana Ecclesia non recte appellatur Latina. Non enim Latine nunc loquitur, nec inter Romanos quisquam Latine intelligit, nisi qui linguam illam a magistro didicerit. Olim dicebatur & eat Latina, quia omnes linguam Latinam Romae a nutricibus hauriebant, omnibusque vernacula erat: nunc vero Ecclesia illa nec est Latina, nec proinde Latina dici vere potest, nisi quia Latinis sacris i psa non Latina absurde utitur.

VII. Editio Latina vulgata est vetustissima: Ergo est authentica. RESP. Prin o fit in propositione omissa processus secundum non causam ut causam: Nam antiquitas non est causa authenticae editionis. Secundo, hoc argumento plus autoritatis tribuitur Hebraicae Veteris Testamenti & Graecae Novi Testamenti editioni, quam Latinae: quia Hebraea & Graeca sunt omnib. Latinis antiquiores.

IIX Editio vulgata Latina est omnium gravissima, augustissima, a partium studiis alienissima. Ergo est authentica.

RESP. Primo negatur antecedens: Nam Latina Vulgatis in plurimis locis est putida & falsa: itaque & gravitatis & sinceritatis & majestatis expers. Deinde respondeo per cανον: Has omnes virtutes necesse est in Hebraea Veteris & Graeca Novi Testamenti editione majores esse, quae est Prophetarum & Apostolorum & ipsius dentque Spiritus sancti, quam in Latina, quae suae existimationis dignitatisque principium non longius, aut sublimius, quam ab Hieronymi tempore, personaque repetit, si est Hieronymi.

IX. Bellarmini, libro secundo de Verbo Dei, cap. 10.

sectione aecima. Si Vulgata editio non esset authentica, tum male provisum esset Ecclesiae. At coxsequens est absuraum: Ergo & antecedens. Consequentia connexi probatur: Quia in Conciliis generalibus Ecclesie, aut paucissi mi aut interdum nulli inveniuntur linguae Hi braicae periti: male igitur provisum esset Ecclesiae, si in rebus gravibus non posset fidere Latinae editioni, sed deberet recurrete ad Hebraicos codices, & mendicare a Rabbinis hostibus suis veritatem. Idem dicere possumus de Craeca lingua. Nam etsi nunc uteunque multi inveniuntur, qui Graece novirint, tamen non semper ita fuit. Nam si Eussino credimus libr. Hist. 10. cap. 21, ex sexcens tis Episcopis qui ad Concilium Ariminense convenerunt, nemo fuit qui sciret, quid sibi vellet αμοκσιος, & propterea cum callidi quidam haeretici Ariani proponerent Synodo, an vellet Christum colere, an ἐμουσιον, omnes clamaverunt, se nolle ν μουσεον, sed Christum,

RESPONPEO. Primo negatur connexae propositionis consequentia. Nam non continuo sequitur, Si vulgata editio Latina non ut authentica, male provisum esse Ecclesiae. Secundo laborat propatio ejus multis erroribus: Primus est πuρα α συμζεοηκος, ex accidente: nam quod in Conciliis etiam genei alibus paucissimi aut et iam nulli linguae Hebraicae & Graecae periri reperiuntur, ut ait Bellarminus, id non sit vitio providentiae divinae per quam bene pro vsum est Ecclesiae Hebraea & Graeca editione, cui nisi fiditur, perit fides: Sed accidit vitio & culpa Ecclesiae Papanae, quam hoc argumento Bellar. accusat, quasi diceret, Deus quidem authenticam editionem Scripturae Sacrae dedit, Hebraicam Veteris & Graecam Nov Testamenti: Sed nostra Ecclesia non studet, non suscitat studiae non coetus Christianus & doctus, sed Arcadicus est grex nostrorum Episcoporum & praelatorum in ipsis etiam Conciliis generalibus

quia non didicerunt linguas fundamentales, quibus Deus verbum vitae perscribi voluit. Et cujus culpa non didicerunt? Suam quidem culpa, sed communi totius Ecclesiae damno. Socundus error est: exignoratione elenchi, quia mutatur a Bellat. status controversiae. Fingit enim statum controversiae esse, An Ecclesia in rebus gravibus posu fidere Latinae editiont? Hinc ita disputat: Si Ecclesia in rebus gravibus non posset fidere Latinae editioni, male provisum esset Ecclesiae. Atqui status controversiae est, An Latina vulgata Scripturae ver sit sit authentica? Quod vero quaestionem a Bell. praetensam attinet, nimirum: An Ecclesia Latinae editioni fidere possit? Responde. mus: Editioni Hebraicae veteris Testamenti & Graecae Novi Testamenti, Ecclesiam modis omnibus & summe posse fidere, quia divinitus data est: Translationi vero Latinae suo modo & gradu eam fide re debere, nimirum hac cautione duplici: Prima est, quatenus Latina editio cum fontibus divinis congruit: Altera, ut Ecclesia a deteriori versione caveat, meliorem amplectatur, aut ne rejiciat, aut no saltem impediat, obsecuta praeceptis Christi per Apostolum datis, 1. Thes. 5. v. 9, 20, 21. Spiritum ne extinguite: Propnetias ne pro nihi lo habete: Omnia explorate, quod bonum fuerit retinete. Tertius error est ex confusione plurium interrogatorum, quorum diversissima est ratio, cum Bellarminus ita disputat: Male provisum esset Ecclesiae si deberet recurrere ad Hebraicos codices & emendicare a Rabbinis hostibus suis veritateT. Nam prius, nempe Ecclesiam recurrere de bere ad Hebraicos codices, quando videlicet ob versionem dubitatio aliqua incidit, affirmamus: posterius vero, nimirum Ecclesiam debere emendicare a Rabbinis hostibus suis veritatem, nunquam cogitavimus, nisi forte Moses, Josua, Samuel, David, Salomon, Je saias & caeteri Prophetae qui libros veteris Testamenti scripserunt, e ad quos recurrendum esse statuimus, sint Bellarmino Rabbini Ecclesiae hostes. Quartus error est ex imprudenti allegatione exempli Con cilii Ariminensis. Nam cujusmodi fuerit Ariminense Concilium quis nescit? Etsi enim initio Arianis restitit & Concilium Nicenum confirmavit; tamen postea novae formae fidei subscripsit, Constantinopoli jussu Constantii imperii Imperatoris conscriptae: Ideo a Atianis valde urgetur & opponitur Niceno Concilio. Et ex hoc tamen Concilio Ariminensi Bellarm, argumentatur de Romana Ecclesiae Conciliis: Siquidem vere, at imprudenter tamen. Nam quem honorem habeat Conciliis hac sua comparatione, ipse vide rit. Quintus error est falsitas in eo quod ait: nullum in Concilio Ariminensi inventum, qui intelligeret vocem ἐμουιος. Nam aderant multi ex Graecia Episcopi, qui Graecam linguam norant, sed qui vim nominis ἐμουσίο cognitam non haberent. Atque hoiis evenire potest, quibus lingua aliqua est vernacula, ut vocis alicujus vim non habeant recte perspectam

X. Si vulgata versio Latina non est authentica, tum incerta eruno omnia quae de religione docentur. At posterius est absurdum

Ergo & prius Conse quentia connexi probatur: quia videmus novos haereticos. qui contemta antiqua edit:one novis interpretationibus student, adeo diversas & inter se dissentientes editiones cudere: ut nihil fere certi haberi possit. Quare Martinus Lutherus in libro contra Avinglium de veritate Corporis Christi in Eucharistia: Si diutius, inquit, steterit mndus, iterum erit necessarium, ut propter diversas Scripturae interpretationes, quae nunc sunt, ad conservandum fidei unitatem, Conciliorum decreta recipiamus atque ad ea confugiamus

RESPONDEO. Primo negatur connexa propositio. Secundo probatio ejus falsa est: Nam Papistae videntur sibi videre quod non vident. Versiones enim Latinae quas reformatatum Ecclesiarum Doctores ediderunt non ita diversae sunt, quin facile conciliari queant: & plus certae doctrinae ex qualibet illarum hauriri potest, quia fontibus divinis congruentiores sunt, quam ex vulgata Latina, quae a fontibus divinis nimis procul recedit. Tum quaedam versiones praeter vulgatam Latinam a Pontificibus Romanis ipsis sunt probatae, ut versio Novi Testamenti Erasmiana, quam Leo X. authoritate sua munivit; item Xantis Pagnini versio. Tertio etiamsi versiones inter se discreparent: tamen nullam nos authenticam editionem Scripturae agnoscimus nisi unam, nempe Hebraeam Veteris & Graecam Novi Testamenti; ideo si ob di crepantiam versionum dubitatio oc currit, ad fonies recurrimus, tum in re veritatem, in scribendo modum, in agendo ordinem requitimus, neq; defugimus. Haec si non tenenPontificii, quam conscientia acquiescamus, aut quo jure adstringamur conditionibus ipsorum? Quari o Lutherus non de versionibus Scripturae loquutus est, sed de quorundam locorum expositione, quod ad sententiam illorum attinet. Atqui aliud est interpretari varie horum aut illorum locorum Scripturae sententiam, quod etiam Orthodos Patres fecerunt, ut ipsemet Bellarminus passim in controversiis suis ostendit: aliud varias versiones Scripturae moliri atque profundere, Ad aliud respexit Lutherus in allegato loco, non ad hoc:

X I. Melchioris Cani lib. 2. cap. 13. Scholastici Theologi hanc solam vulgatam editionem sequuti sunt; & haereticae pravitatis inquisitores solent ex ea haereticos convincere, & condomnare. Ergo est adthentica.

RESPONDEO. Primo, majorem propositionem quae dissimulatur, negamus: Non enim quaecunque versio, quam Scholastici Theoogi & inquisitores haeretici usi sunt, est authentica: quia non usus hujus vel illius, sed divina autoritas editionem authefiticam facit. Secundo faremur, Scholasticos Doctores & inquisitores haereticos editione vulgata usos, sed quam dextre, quam apse, ex libris & disputatio hibus illorum manifestum est. E multis exemplis unum & alterum adducam. Olim in versione vuloata Latina legebat Roman. 13. 2. Quae a Deo sunt, ordinata sunt. Hinc Thomas Aquinus Scholasticotum facile princeps, Omnia esse a Deo bene recteque constituta, colligit in multis locis: & nominatim in prima secundae, quaest. 102. art. 1. ex his verbis probat, praecepta ceremonialia habere causama Quaestio nimirum praeclare & exposita & conclusa. Quis absurdissimam Scripturae tractationem non miretur? Nam locus corruptissi me versus fuit. Prin o enim omissum est nomen Potestates: Quia in Graeco est, aj δι κσαι ἔζεσίας. 1. quae vero sunt potestates. Deinde perba a Deo conjuncta sunt cum subjecto enunciationis, quum pertineant ad praedicatum: Verti enim sic oportet: Quae vero sunt Potestates a Deo ordinatae sunt. Tertio legebatur ordinata genere neutro, pro ordinatae genere foeminino. Hodierna autem versio vulgata jussu Sixti V. Pontificis Romani recognita, habet quidem ordinatae, & verba a Dei jungit praedicato: praetermisit tamen nomen potestates, quod ad subjectum pertinet, licet sit in textu Graeco. Sic Hebr. 13. v.16. adhuc habet versio vulgata: Beneficentiae & commanionis nolite oblivisci: talibus enim hostiis promeretur Deus.

Hinc collegerunt Scholastici & inquisitores haeretici: Opera nestra bona pcomereri vitam aeternam: Atqui putidissima est ista versio, sive verba spectes, sive sensum. Nam verbum promeretur passive ponitur contra praecepta Prisciani & usum Latinae linguae: Sensus vero Apostoli nullo modo est redditus. In Graeco enim textu est: τειαυταις γ θυσίις ἐυαρισειταμ ὀ θεός. Verti igitur debuit: Talibus enim hostiis delectatur Deus, hoc est, tales hiostiae sunt Deo gratae; placent illi¬

Bellarminum nihilominus non puduit Versionem vulgatam hujus loci defendere. Ait, recte Latine dici, bene mereri de aliquo eum, qui facitrem illi gratam, Atqui primo dissimilima Bellarmin, compatat: nam in versione passive legitur. Promeretur Deus: in phrasi pero Latina bene mereri de aliquo, verbum merendi non est passivum, sed deponens, activam significationem habens. Deinde homo quidem de homine bene mereri potest, at de Deo nequaquam potest: quia quicquid facit quod Deo gratum est, ac proinde quamvis omnia faceret quae facere debuit, inutilis servus est, quod ad Deum attinet. Tertio ne quidem inter homines, semper potest dici benmeteri de aliquo eum, qui facit rem illi gratam: ut quum servus mn nistrat hero suo fideliter.

XII Anglo Rhemensium interpretum Novi¬

Testamenti. Versio Bibliorum vulgata Latina eadem est (ut vulgo opinantur & omnino probabile est) quam postea Hieronymus ex Graeco correxit jussu Damasi Romani Pontificis.

Ergo est authentica & potius per omnia sequenda, quam GraecaRESPONDEO. Primo falsa est propositio major, quae veteratorii praetermissa est. Qui enim potest illa editio esse authentica, quam Hieronymus ex Graeco correxit Damasi Pontificis jussu? Quis, non videt Graecam editionem potius, ex qua Latina versio emendata est authenticam & majoris autoritatis, quam Latinam esse? Nec jussus Romani Pontificis editionem ullam authenticam facit, sed divina prigo seu inspiratio immediata. Secundo petitio est principii in antecedente enthymematis: Nam AngloRhemenses fatentur, opina. bile tantum esse, ac proinde minime certum atque exploratum, num haec vulgata editio sit a Hieronymo emendata.

XIII Illa est, quae exinde semper fere usurpata fuit in Ecclesiasticis officiis, in concionibus, in commentariis, in scriptis antiquorum Ecclesiae. Patrum.

RESPONDEO. Prin o negatur propositio major quae omissa est. Nam usus quantumvis longissimus non facit editionem authenticam, sed divina inspiratio. Sola editio θεοπνευσος & αρχιτυπος es authentica. Quod si X usu diuturno editio authentica aestimatur. tum Hebraea Veteris & Graeca Novi Testimenti, multo magis erit authentica, quia longe ante Latinam in usu Ecclesiae fuit. Secundo negatur antecedens Enthymematis: non enim solam vulgatam in Ecclesia usurpatam fuisse antea ostendimus.

XIV. Hanc solam translationem ex omnibus Latinis Sacrum Concilium Tridentinum authenticam esse definivit. Ergo, &c. RESPONDEO. Primo petitur principium, quia argumentum confirmationis non sumitur ex proprio Theologiae & religionis divinae principio, sed ex alieno, nempe ex decretis Concilii Tridenti ni quod apud nos nullam autoritatem habet. Secundo etiamsi Concilium Tridentinum esset alicujus autoritatis, tamen propositio major, quae omissa est, merito negaretur: quia decretum Concilii Tridentini editionem Scripturae non potest facere authenticam, qua antea authentica non sit, sed sola inspiratio divina. Sola αρχετθπο Scriptura est authentica: Sed vulgata Latina non est αρχιτυπος Ergo non est authentica. Tertio decietum Concilii Tridentini non nisi hac ratione nititur: quod vulgata Latina longo seculorum usui in Ecclesia recepta fuerit. At ratio ista nulla est; quia ne quidem longissimus usus editionem authenticum facit, sed sola inspiratio divina.

XV. Vulgata Latina Graecae tam adcurate & penitus congruit, seu phrases seu verba spectes, ut eam propterea delicati haeretici tanquam rudem & imperitam reprehendant. Ergo.

RESPONDEO. Primo negatur propositio omissa: quia congruentia cum fontibus non facit versionem authenticam, sed potius fontes esse authenticos, ossendit. Sicundo negatur enthymematis antecedens.

XVI. Adversarii ipsi, nominatim Bexa, hanc caeteris omnibus interpreta tionibus preferunt. Ergo.

RESPONDEO. Primo negatur propositio omissa: nam hoc non facit editionem authenticam, si ea aliis interpretationibus praeferatur. Secunco committitur fallacia a dicto secundum quid, ad dictum simpliciter in antecedente Enthymematis: nam reformatae Ecclesiae Theologi non simpliciter in omnibus, sed in aliquibus duntaxat locis vulgatam Lat nam aliorum interpretationibus praefefunt, ut ex annotationibus Bezae majoribus in Novum Testamentum videre est.

XVII In reliquis translationibus summa est dissensio & discrepantia. Ergo Vulgata Latina est authentica. RESPONDEO. Primo negatur connexi, quod omissum est, consequentia: non enim si in reliquis versionibus sit dissensio, illico sequetur Vulgatam Latinam esse authenticam. Secundo negatur antecedens Enthymematis.

XIIX. Nen mono reliquis omnibus Latinis translationibus melior est, sed & Graeca ipsa editione in iis locis, in quibus differunt. Er

RESPOND. Negatur antecedens Enthymematis: quia blasphemum & impium est, versionem humanam praeferre editioni divinitus inspiratae Hactenus refutata sunt argumenta quibus frustra au¬

thentiam versionis Vulgatae Latinae Papani¬

probare conantur. Quod vero illa divinitus authentica non sit, subjectis argumentis confirmamus.

PRIMVM Divinitus authenticam editionem Sacrae Scripturae divinitus in spiratam esse necesse est. Id enim solum divinitus est authenticum, quod materia, forma, sermone, omnibus denique modis a Deo est? per servos ipsius traditum, πτελώς θεότνευσον. Sic Vetus Testamentum Hebraice, Novum Graece & divinitus authenticum. Quod vero humanam opera seu Graece seu Latine versem est, id divinitus esse authenticum qui putant, religioni divinae patiter & rationi sanae adversantur. U.raque enim haec negat, humanum opus divino dono immediate Prophetis & Apostolis absque illorum labore dato & per illos Ecclesiae tradito adaequari posse. Nec pariter authentici esse possunt divini fontes & rivi nostri, nec sine impietate aequari possunt.

At vulgata Latina versio non est divinitus inspirata Ergo non est authentica.

SECVNDVM Quaecunque editio nequaquam potest perfectione respondere. fontibus Hebraeis & Graecis, illa profecto non est authentica:

At vulgata Latina versio nequaquam potest perfectione respon. dere fontibus Hebraeis & Graecis. Non enim potest humanum opus perfectione aequale esse divino operi: at versio Latina, Eumanum opus est; editio Hebraea Veteris, & Graeca Novi Testamenti est opus divinum: Ergo &c.

TERTIVM Quicquid ad fontes Hebraeos & Graecos est revocandum & examinandum ut de ejus veritate constet, id certe non est authenticum

At versio vulgata Latina ad fontes Hebraeos & Graecos est revocanda & examinanda ut de ejus veritate constet. Id passim testantui Patres, quorum testimonia sunt in Symphonia nostra Catholis ca, capite primo, Thesi decimanona: fatentur irp simet Papistae, nominatuem Bellarminus secundo libro de Verbo Dei, capite undecimo, sectione septima & sequentibus aliquot. Ergo, &c.

QVARTVM Quaecunque editio vitiis & erroribus scatet, illa nequaquam est Suthentica: At versio vulgata Latina vitiis & erroribus scatet: Ergo &c. Asinoris veritas probari po: est inductione omnium fere capitum Veteris & Novi Testamenti. Jam nonnulla solummodo loca producemus, exempli gratia, plura in Bibliorum editione, quam sub manibus habemus. DOMINO dante exhibituri.

Primus locus in praesente inductione esto qui exstat Gen. 3. v. 15. IPSA conteret tibi caput.

Hic ponitur femininum IPSA ad detrahendam gloriam CHRISTO REDEMTORI & transferendam in Mariam virginem. Atqui non debet verti ipsa, sed ipsum, videlicet Semen mulieris: Veipse, nimirum Christus qui est illud semen mulieris; quia iii textuHebraeo est pronomen masculinum NIPI. hu. Oporret autem masculinum esse, ut sequentia augnmenta monstrant; Primum. Quia antecedens nomen Hebraeum PPII Berah ad quod refertur pro nomen illud, est inasculinum: Secundum, Quia verbum u eschupheha, id est, conteret tibi, cui pronomen hoc convenit, est itidem masculinum: Tertium, quia masculinum est & relativum θ¬ nu in JUQHTeschuphennis quod iefertur ut ad nome P Xrah ita etiam ad pronomen NII, hu. Excipit primo Bellarmmus Editionem Vulgatam varie habere, quia quidam codices habeant Ipse quidam ipsa: & propterea non esse contra Vulgatam editionem, si convincatur debere legi Ipse, vel Irsum. Deinde ait, non esse improbabile debere legi ipsa, neque esse hanc depravationem Papisrarum: nam etsi multi codices Hebraici habeant NJII, hu; tamen se In uno codice reperisse ReIr, hi, id est, 1PSA: ac praeterea remotis punctis iilam vocem Hebraicam Rοyyt, hu, posse interpretari IPSA, nimis rudent esse qui nesciat: Passim enim occurtere in Sacris Bibliis ReI] bu pro PPrI hi, ut Genes. 3. v. 12. Exodi 3. vers. 8. Addit, legisse IPSA Claudium Marium Victorem, Altimum Avitum, Chrysostomum homil 17. in Genesin, Augustinum. Ambrosium, Grngorium Magnum, Eucherium, Rupertum, Bedam, Rabanum, Strabum. Liranum, Bernardum: itaque mendacium esse quod Chemnicius dicit, omnes veteres legisse ipsum. Denique etsi verbum conteret, in Hebraeo sit masculini generis & referri ad semen, quod itidem masculini generis est in Hebraeo, non ad mulierem, quae vox in Hebraeo etiam ut in Latino est generis feminini: id tamen negat obstare, quo minus legendum sit IPSA: quia id non sit novum in Scriptura, ut cum nominiiius femininis conjungantur pronomina aut verba generis masculini, sicut Ruth. 1. vers 8. dici Nahomi ad nurus suas τUί NOOTεDOγIH Tλωγοη Coyrised caascher hassithem him hammethim, id est, exercebit Iehova erga vos (in Hebraeo est pronomen masculinum] benignitatem quemadmodum exercuistis (hic in Hebraeo est verbum masculinum trga mortuos illos. Et Esth. 1. v. 20. dicitur de mulieribus DyArI ATP hannaschim jittenu, id est, feminae tribuent, inverbum masculini generis: & Eccles. 12. v. 6. 77339. eQ 3H2yν 7 vejischathu col- benoth, id est, & deprimentur omnes filiae: in Hebraeo est rursus verbum generis masculini.

Ad has Bellarmini exceptiones sic replicamus. Primo quod dicit, Vulgatam editionem variare, inde sequitur, eam non esse authenticam: quia quod varium est, authenticum esse nequit. Tum variatio aut ab autore est versionis aut a librario: non autem ab autore: a libratio igitur est corruptus locus. Quod si ab Ecclesia Romana. tanto gravius est scelus illius, quum sibi tanquam matri summum veritatis patrocinium vendicet. Sed nonne hoc tergiversari est? non ne editio a Sixto V. & Clemente IIX ex decreto concilii Tridenti ni restituta & Romae atque Antverpiae excusa legit feminino genere IPSAP ut & Breviarium Romanum feria quarta infra hebdoma dam septuagesimae, lectione tertia? Hanc ex decreto Tridentino & Pontificum Romanorum autoritate authenticam, ut narrant, cur ad varietatem lectionum Bellarminus revocat? Ne piura, si varietas lectionis est, ergo consuli fontes & eis credi oportuit. non eis inconsultis aliquid temere statui: id enim faciendum esse, quando Latini codices variant, Bellarminus ipsemet docuit libro secundo de verboDei, cap. undecimo sectione undecima

Secuneo quod Bellarminus ait, se in uno codice reperisse NeTT his id est, 1PSa, replicamus, ex patticuiari vitio non solere bonos concludere contra receptam lectionem bonam. Tum illum unum codicem de tam inultis incorruptis, qui, qualis, quam fide, ubi sit petimus? In quo codite id reperit? In opere iegio Hispanico Bibliorum intersinearium ex prima editione, in quo genniua lectio NIPH hi perversa est in TPTT hith imposuo citculo Massoretico ac si esset antistoichia vav pro jod, & legendum NesI. hi, id est, 1PS4. Quam profanam audaciam, qui secundae ejusdem operis editionis praefucrunt detestati, veram & Spiritus Sancti lectionem pristinae integritati festituerunt.

Teeo ad id quod ait remotis punctis, NIrt hu posse exponi Irsa, replicamus, non posse, nec debere id fieri: nimis enim rudis & audax est in veritatem divinam & in Hebraeam linguam, qui mutare quicquam audet, scriptura puriter & adjunctis reclamantibus. Et qua autoritate removeas puncta? Testamentum humanum authenticum, netmo probus depravat addendo aliquid vel detrahendo vel alio quocunque modo mutando: multo igitur minus Testamentum Dei est depravandum. Exempla Genes. 3. vers. 12. & Exod. 3. vers. 8. quae Beorminus adducit, sunt dissimilia ab hoc loco de quo agimus: nam in iilis & punctum femininum est sub pronomine NPTThi, & voces ei convenientes sunt femininae; Dispar igitur est omnino ratio.

Quarto ad allegationem eorum Patrum qui legerunt ipsa, replicamus, non esse, nurandum, multes Patres, licet alio; ui viros Einctissimos, errorem vulgatae versionis secutos, legisse ITA, in summa illa Hebraei sermonis inscientia quae tempore ipsorum fuit, sicut Bedarminus ipsemet confitetur libro secundo de verbo Dei, capite decimo, sectione decima; in conciliis gencralibus Ecclesis pautissimos, aut interdum nullos inveniri linguae Hebratcae pontos. Nunc vero in tanta linguae Hebraicae luce, velle caecutire, minime ferendum aut probandum. Deinde etiamsi omnes Patres legissen IPSA; tamen id nullo modo admitti probarique debuit, cum textus Hebraeus repugnet, item versio Graeca, quae habet, αυτυς συ δσι¬ proci κεφαλεθ, κι συ τειρισεις αυτκ ωιορναν, ut fatetur etiam IacobuPamelius Papista in editione Cypriani Parisiensi in annotationibus ad secundum librum Testimoniorum adversus Judaeos, numero quinquagesimo primo: Item Chaldaea Paraphrasis Onbeli, quae habet itidem masculinum NeITI & semen aperte interpretatur filium mulieris. Targum Jerosolymitanum plurali numero reddit: Et erit quando filit mulieris operam dabunt legi, & fecerint prae cepta, tunc studebunt tibi conterere caput, & occident te: Id autem principaliter ad Christum refert: ait enim serpenti caput concu lcandum NPUyRUPPODVa Sciome malea Meschi la, id est, in diebus regis Messiae: Quin etiam Latina quaedam Bililiaeaque correctiora, fatentibus Theologis Lovaniensibus in FrancisciLuc. notat. & lib. variarum lectionum sacri apparatus ad Regia Biplia tom. 3. Ribera in Habac. cap. 1. §. 3:.

Quod ad Chrysostomum attinet, is non legit IPSA: Sed illud interpreti priori tribuendum esse, & Graecum Chrysostomi contextum aliud legere, & praesertim in commentariis, ubi masculo num εκεινς est, Philippus Montanus Papista admonuit: ut annota vit Iacobus Pamelius Papista in editione Cypriani Parisiensi ad librum secundum testimoniorum adversus Judaeos, numero quin quagesimo primo. Sed visum est operae pretium contextum Gracum adhibere ex Graecis Homiliis. JOHANNES CHRVSOSTOMUS in Graecis Homiliis super Genesin manuscriptis in membrana venerandae antiquitatis, quae in Bibliotheca Academiae Basiliensis exstant, unde etiam sequentia fide bonam transscripsi, homilia decimaseptima haec verba bis ita allegat, ut utrobique genus masculinum usurpet: κι αυτός σκυ τηρεσει κιφαλλν κι συ τηρη σεις αυτο ωιοοναν, hoc est, & IPSE tuum observabit caput, & tu obiservabis illius (etiam relativum hoc in Graeco textu Chrysostomi Masculino genere ponitur) calcaneum. Nonnullis vero interjectis, eadem verba repetit, addita expositione: αλλα κι ἔχθρα¬ εσπονδον σοι καλασκσο τυν γωαίκα κοοκ αυτυυν μόγλω, αλλα κιοο σπις¬ μα αυτῆς. το σπορμαιι σα πολεμον διlεκῆ ζζχασομαι. ωυτός σῳ τηρη¬ σet κεφαλιν, κι σα τηρησσ αυτο ωιερναν. κι γο φήσιν τυσαθτυν εκεινῳ μδι παρεζα τν ιχμ, ως διλεκῶς ἐπικειδαν τῆ σκ κεφαλῆ σο ποιήσον, οισ εκεινα ποσίν ὑσοκειθει. hoc est, Sed & inimicam implacabilem tibi constituam mulierem: & non ipsam solam, verum etiam semen eius. Semini tuo bellum continuum parabo: IPSE tuum ob servabit caput, & tu observabis illius calcaneum. Etenim, inquit, tantum ILL1 (in Graeco masculinum est εκεινῳ) quidem praebebo ropur, ut continenter incumbat tuo capiti: te vero faciam IL LIU iterum in Graeco textu est masculinum εκεινο) pedibus subiacere

Augustinus vitiosam versionem est secutus, & quia Hebraeae linguae ignatus fuit, minus culpandus, quam hodierni Papistae, qui bus Hebraea ignota esse non possunt. Ad haec Papistae a celeberrimis Patribus dissentiunt. Nam IRENAEUS Martyr de Christo Mariae partu diserte interpretatur libro tertio adversus haereses, capite trigesimo octavo, in quo ait: Quapropter inimicitiam posuit inter serpentem & mulierem, & semen eius observantes invicem, illo quidem cui mordetur planta, & potente calcare caput inimici, altero vero mordente & occidente, & interpediente ingressus hominis, quoadusque venit semen praedestinatum calcare caput eius, quod fuit partus Mariae. Idem Ireneus libro quarto advers. haeres. cap. septuagesimo. octavo ait: Quapropter & Deus eum quidem qui a semetipso Zizaniam absconse seminavit, id est, transgressionem, quam ipse intulit, sebaravit a sua conversatione. Eum autem qui negligenter quidem sed male accepit inobedientiam hominem miseratus est, & retorsit inimicitiam per quam inimicum Deo facere voluit in ipsum inimicitiarum autorem, referens quidem suam quae erat adversus hominem inimici tiam, retorquens autem illam & mittens illam in serpentem. Quemadmodum & Scriptura ait dixisse serpenti Dominum: Et inimicitiam ponam inter te & mulierem, & inter semen tuum & inter semen mulieris, Ipse tuum calcabit caput, & observabis calcaneum eius. Et inimicitiam hanc Dominus in semetipsum recaptitulavit, de muliere factus homo & calcans eius caput, quemadmodum in eo qui ante hunc est libro ostendimus.

CEPRIANUS Martyr libro secundo Testimoniorum adversus Iudaeos ad Quirinum, sectione nona, ut habet editio Gulartiana: Hesemen praedixerat Deus de muliere procedere, quod calcaret caput Diaboli, in Genesi: Tunc dixit Deus ad serpentem: Quia tu hoc fecisti, maledictus tu ab omni genere bestiarum terre. Pectore tuo & ventre tuo repes, & erit tibi terra cibus in omnibus diebus vitae tuae. Et ponam inimicitiam inter te & mulierem, & inter semen tuum & semen eius: Ipse tuum observabit caput, & tis observabis calcaneum eius.

HIERONVTMUS Quaest. Hebr. in Genes. tradit, septuaginta in terpretes masculino genere αυτς & ἀυτοῦ legere, & docetita esse legendum: & similiter in Hebraeo haberi pronunciat & de Christo interpretatur. Quin S. LEO Papa Romanus, cujus autoritatem Papistae omnibus aliis Episcopis praeferre debent, hunc locum de semine mulieris Christo interpretatur, Sermone secundo de Nativitat. Domini. ISIDORUS Pelusiota epistol. 426. Illud mulieris semens quod Deus inimicum & infestum serpenti esse iubet, Dominus noster Iesus est. Similiter Serapion apud Augusunum Steuchum Cosmop. in Senes. 3. carit. Moses naer¬ atadis. parte 1. Rupertus in Genes. 3. capit 1iA que oppono Bellarmino: os Papistas, qui itium ainiii igatae manifestum in hoc loco agnoverunt, ut Aiticirina ui de locis Theologicis libro secunde ripite 15. Andradius Iesuita libro querto Defens. sicei Tridentinae. L. nietarus Cardinalis in capite 3. Genes. aperte scribt, hoc non de minliere, sed mulieris semine dici. Isiderus Clarius in suis Bibliis reposuit IPSUM. Ioannes Benedisius in Scholiis in hunc locum non IPSA legendum esse ait, sed ipsum ut de semine intelligatur. Franciscus Georgius Minorita in Problematis Tom. 1. Problem. 55. Ex falsa traductione (inquit) qua habetur IPSA conteret coput tuum, Latini communiter attribuunt hanc victortam Reginae coelorum. Quae licet sublimior sit quam dici queat, dabimos tamen victori triumphum hunc, cui ex veritate literae debetar, v1. habetur; ipsum conteret caput tuum: IPSUM videlicet semen:nulmns iud Christus fuit. His accedunt Pererius commentar. in Paialoni, bro decimo. Theologi Parisienses in notationibus margin. ous nocimariae Glossae in hunc locum. Lippomanus Felisius elurmdo. 21c. log. praecep. 1. cap. 49. Augustinus Steuchus Cosmop. ii enes. 11. 3. Rebera de Templo lib. 2. cap. 2. Denique interpreterio: utrienae in opere Regic. Proinde & verust: ssint P. nn non legerunt genere feminino: & de Christo sunt interpretat: a,os inniti postea sunt recte secuti Quod vero Chimniciis dicit, onus vsteres legere ipsum, & de se mine accipere; antiquitatem peiseani, non novitiam, & omnes veteres non universe, sed communiter, non absolute, sed restrictive intelligit, sicut particula universalis sit restringenda ad certam universitatem, nempe vere priscorum Patrum

Quinto ad id quod Beliarmenus ait, non esse novum in Scriptura, ut cum nominibus femininis cunjungantur pronomina aut verba generis masculini, & hujus observationis exempla affert; replicat mus adduci exempla dissimilia ab co de quo jam est controversia Nam Ruth. 1. versic. 8. figurata est locutio: quia per enallagen genus masculinum pro feminino Nahomi usurpat, cum nurus suas al loquens, masculina terminatione de eis ait QQu immachem & CPNyνῇ assithem. Masculina aute femininis tribuit ad laudationem earum, ad commendandum virilem animum & virile factum feminatum. Contra Ezechielis 33. vers. 27. femininum verbum PTPUU assithen de viris usurpatur ad vituperium. Esther. 1. versic. 20. & Ecclesiastis 12. versic. 6. enallage generis adhibetur? δναϰριτ ως causa. Nam secunda & tertia persona pluralis in futuri: femininis est eadem: ut autem ambiguitas ex homonymia vitetur. & discernatur tertia persona a secunda, loco feminini verbi adhibetur masculinum ejusdem personae: caeterum antecedentia & consequentia ostendunt aperte, de quo sermo habeatur

Tum regulam suam male accommodat Bellarminus: nam etsinonnunquam pronomen aut verbum masculinum cum nomine feminino conjungatur, tamen id non fit in hoc loco, in quo non ina tantum vox est masculina, sed omnes sunt masculinae. Quin Bellarminus ipsemet ex unica voce Hebraea masculini geteris, concludit locum Exod. 4. versic. 26 Et dimisit eum, non posse feminae convenire; de Sacramento Baptismi, capite septimo. Liranus exponit, quod Sephora dimisit Mosen & recessit ab eo indignata ob filii citcumcisionem: at Ecllarminus dicit, falli Liranum. quia verbum, dimisit, non debeat referri ad Sephoram, sed ad Angelum (seu potius Jehovam) qui dimisit Mosex, id est, destitit: Mose vexando: & hoc probat Bellarminus, quia verbum Hebraeum. Pο] sit generis masculini. Denique quod libro primo de Christocapite quinto, sectione octava ait; Si licet personarum mutationes sine canso singere, nehil unquam certi ex diuinis literis colligi poterit: id in hisce quoque mutationibus, quas sine causa Bellarminus fingit in loco Gen. 3. v. 15 locum habet

Concludo igitur, in vulgata versione Latina hunc locum Gen. 3. v. 15. ad extollendas idololatrice laudes beatae Virginis Mariae: & asserendum ejusdem patrocinium, depravatum esse, cum de Christo semine illo benedicto intelligendus sit, ut constat ex textu Hebraeo, exversione Graeca LXXII interpretum, ex duplici Chaldaica paraphrasi, ex vetustissimis Patribus orthodoxis, denique ex Papistarum ipsorummet testimoniis & confessione

Tantum de loco primo. SECUNDUS LOCUS est Genes. 6. vers. 5. qui in vulgata versione sic legitur depravate ad extenuandum peccatum originale: Cuncta cogitatio cordis intenta est ad malum. At secundum Hebraicam peritatem vertendus erat: Omne figmentum cogitationum cordis ejus tantummodo malum est omni tempore.

Respondet Bellarminus, sensum esse eundem, quia figmentum cordis idem sit quod cogitatio cordis, quia a corde fingitur & formatur & quia idem sit, cunctam cogitationem cordis intentam esse ad malum, & figmentum cordis non esse nisi malum. Deinde negat Bellarminus recte ex hoc dicto colligi, omnia opera hominum esse mala; quia illa sit hyperbole Scripturae, quam saepe utatur ad rem aliquam extollendam: sicuti in eodem capite dicatur; Omnis caro corruperat viam suum: Cum tamen ibidem dicatur; Noe vir justus atque perfectus fuit in generationibus suis

Ad istam responsionem sic replicamus: Primo quanquam verum. sset, verba vulgatae editionis sensum habere eundem cum verbis Hebraeis: non tamen haberet justum defensionis momentum, nisi ipse Spiritus sanctus alibi, puta in Novo Testamento, eum verborum. lensum ita expressisset: nam Spiritus sanctus est: optimus suiipsius in erpres. Ast quemvis alium Ecclesiasticum interpretem Scripturae, non modo cavere oportet, ne sensum corrumpat: sed quantum fieei omnino potest, ut quam minime a verbis Spiritus Sancti discedat: Propterea quod in verbis Spiritus Sancti multa latent, quae emphasi sua insignes doctrinas, admonitiones, & observationes suppeditant, quae nequaquam animadvertuntur, si sensum tantummodo e primas Secunco, verba versionis vulgatae hoc in loco non habent eundem sensum cum verbis Hebraicis. Nam juxta Hebrait cam veritatem ita est vertendum: Omne figmentum ogitationum cordis eius, tantummono malum est omni tempore. Jam aliud est, cuncta cogitatio cordis; anud, omne figmentum cogitationum cordis Nam illis verbis innuitur, quasi Spiritus Sanctus ipsas duntaxat cogitationes reprehende et: his autem verbis & cogitationes & cogitationuim omnium fontem ac principium damnat. Rursus aliud est, esse intentam ad ma um, quo indicatur actus & affectio ad inentum sinem, etiamsi boni aliquid inesse possit: aliud est, sse malam & tancummodo malam, quo indicatur habitus & conditio cordis humani in sese: Hoc autem longe est ἐφαλσώτερον quam illud Tum quis ignorat, habitum & actum differre? Adhaec nihil est in textu Hebraeo, quod intentam significet.

Praeterea omissa est particula exclusiva tantummo,lo, quae vim i1 poratione maximam habet: quemadmodum ex ea hoc loco sequitur, omnia opera non renatorum, tum interna, tum externa, esse mala.

Tertio quod Bellirminus negat inde sequi, omnia opera hominum esse nala, ultro concedimus: neque nos istud inde colligimus sed hoc tantum, omnia opera non renatorum hominum esse mala Sunt enim quaestiones distinctae, An omnia opera hominum quo- rumvis sint mala: & An omn a opera non renatorum hominum sint mal:? Quod ad priorem quaestienem attinet, eam nemo affirmaverit: nam seimus quod a Spiritu Dei in libris sacris passim lauden tur & celebrentur opera hominum. veluti Abrahami, Isaaci, Jacobi Samuelis, Davidis, & aliorum piorum quorum catalogus est Hebr. II Nequaquam autem praedicarentur, si in se & per se mala essent. Posteriorem autem quaestionem nos affirmamus, quum mala arbo non possit ferre fructus bonos.

Quarto, in loco Gen. 6. 5. nequaquam est hyperbole: nam esse hyperbolen non potest probari: & negans exclusiva est per se & proprie universalis Tum exemplum affertur dissimile; nam versic. vox universalis indicat proprie & absolute totum in quantitate, sic ut nullum figmentum cogitationum cordis excipiatur: Sed cum dicitur versic. 12. Omnis caro corruperat viam suam, certum est, omnem carnem dici synecdochice, quia excipitur Noe. Moseenim diserte antithesin statuit inter Noachum & omnem carnem:? antithesis autem unum oppositum ab altero excipit necessario: ergo Noe non comprehenditur in eo loco omnis carnis appel: atione. In hoc vero loco Genes. 6. vers 5 nulla est plane antithesis, aut exceptio sequens.

Praeterea etsi vers. 12. nulla esset antithesis, esset tamen restringenda vox omnis ad ea de quibus proprie sermo est,

TERTIUS LOCuS est Genes. 9. v. 6. ubi legimus in vulgata editione Latina: Qui ffuderit humanum sanguinem, fundetur sangui illius. Hic locu: mutilatus est omissione verborum per hominem: quum ex Hebraeo sonet; Qui effundit sanguinem hominis, per honi nem sunguis illius effunditor. RESPONDET Bellarminus, illam omissionem non reddere sensum falsum, neque imperfectum; proinde non esse magni momenti: sensum enim esse tam in Hebraeo quam in Latino; Qui occiderit hominem, occidetur etiam ipse

Ad istam responsionem sic replicamus. Primo, non falsus quidem sed imperfectus sensus redditur. Nam verba, per hominem, emphatica sunt, quemadmodum Catetanus in suis commentariis aliique docent & a multis varie exponuntur: quae expositiones omnes tol luntur, si verba illa e textu removeantur. Emphatica autem esse, quis non videt? siquidem illis sancitur Magistratuum Judicumque autoritas: & indicatur, homicidam non esse divinae solummodo vindictae rel, nquendum, sed ab iis, quibus est gladius a Deo traditus, ad poenam conquitendum. Secundo omissio iila est magni momenti, quia omittit verba magni momenti, nimirum a Deo dicta: qequid enim a Deo dectum est, magni momenti est. Nihil est, inquit Basil. ad Amphilochiut quod non sut momenti magni in Scripturis Sacris, ut cunque nobis parvum aut nihil esse videtur. Interpretis officium est singula quae in fonte sunt exponere, & nihil omittere. Alia est laudantis locum veallegantis ratio: liberior enim est. Tertio non est idem sensus in Hebr20 & Latino: nam textus Latinus sic intelligi posset, ac si homicida aDeo occidendus esset absque humano ministerio ac propterea judicioDei relinquendus: Hebraeus autem textus aperte indicat, homicit dam puniendum & neci tradendum ab homine occidendi potestatem divinitus habente

QUARTUS LOCUS esto qui legitur Gen. 14. v. 18. ubi legimus in vulgata editione: At vero Melchisedechrex Salem, proferens panem & vinum, erat enim sacerdos Dei altissimi. Hic locus est corruptus ut inde probari posset fictitium sacrificium Missae. Nam communiter eum allegant Papistae ac si esset, Offerens panem & vinum: & ad eum finem loco conjunctionis copulativae, &, ponitur rationalis conjunctio enim.

Ieesrondet Bellerminus, Primo non haberi in vulgata editione verbum offerendi, sed proferendi. Deinde conjunctionem rationalem esse in textu Hebraeo: nam hiet in Hebraeo sit] ve non? Ei tamen illud ] ve saepissime accipi pro Ei, ut Jesa. 64. Tuiratus es & peccavimus, id est, quia peccavimus. Item Genes. 20. v. 3. & cap. 36. vers. 27. Tertio Melchisedeshum protulisse panem & vinum, ut Deo in sacrificium offerret, quia erat sacerdos Dei aitissimi, & llofacto gessisse eum figuram sacrificii Missae, ut omnes veteres Graeci & Latini affirment. Denique dici Psalmo 109. seu ut Hebraei supbutant 110. Tues sacerdos in aeternum, secundum ordinem Melchisedechi: Christum autem esse sacerdotem secundum ordinem Mel chisedechi, quia hic obtulerit panem & vinum, ille seipsum in specipanis & vini¬

REPLICAMUS ad primum: etsi exemplaria multa habeant verbum proferendi, tamen fuerunt exemplaria in quibus legebatur ver bum efferendi, ut non negat Andradius in 4. Defens. & patet ex quaest. 109. in libro quaesticnum ex utroque Testamento, qui Augustino vulgo tribuitur: & usitate citatur hic locus a Papistis cum verbo offerendi, quod ab Eccio factum in Badensi Colloquio in Helvetia disputante cum Iohanne Oecolampadie. Quin etiam abipsomet Bellarmiro in hac ipsa responsione sub finem dicitur, quod Melchisedech obtulerit panem & vinum

Ad secundum: Conjunctionem causalem esse in textu Hebraeo negatur: nam licet conjunctio vav figurate saepissime accipiatur pro M. seu particula causali quod ultro conceditur, sic ut non fuerit opus ad rem confessam confirmandam tam multorum exemplorum appositione: tamen hoc loco causalis non est, sed duntaxat copulativa; propria enim significatio hoc loco est retinenda, quum nulla causa sit cur figurate accipi debeat. Vertendum igitur; Et Melchisedech rex Salem protulit (est enim in Hebraeo textu Nygyr Hotzi quod verbum est praeteriti temporis, non autem Benoni, id est participium praesentis temporis) panem & vinum: & ipse serat) Sacerdos Dei fortis excelsi: Et benedixit ei, &c. Nostram hanc interpre cationem Hieronymus probat & habet in Quaestionibus in Genesin. Et in epistola de Melchiscdech ad Evagrium tertio tomo, pagina quadragesima, sic reddidit: Et Melchisedech rex Salem protulu panem, & vinum: erat autem Sacerdes Dei Excelsi: binedixitque illi, &c. Inde apparet vulgatam translationem non esse Hieronymi. Graecaversio habet, ἐἰμθεγκεν ἀετυς κι δινον. ἵν ι ἐεπευως γ ζεο γ υψίσις, κι ε oλόγήσε τον Aόρμ. Chaldaeus Paraphrastes: Produxit panem & vinum. Et erat minister coram Deo. Arias Montanus in versione in terlineari reddit: Et ipse Sacerdos. Catetanus Cardinalis in capite 14. Geneseos ait: Quod autem in vulgata editione subditur ut causa oblationis, Erat enim Sacerdos, &c. in Hebraeo non habetur ut causa, sed ut separata clausula.

Quin etiam dato, sed non concesso, conjunctionem vav hic fieri rationalem: non tamen verbis his, Erat enim Sacerdos Dei altissimi, praecedentium verborum ratio redditur, sed totius enuncia tionis, indicativo verbo nempe Ienedixit sequente. Hoc sententia. narrationis postulat, cum antecedens membrum, nimirum, Melihi sedech proferens panem & vinum, non sit integra sententia, verum a verbo indicativo sequente pendeat in versione.

Ad tertium: Melchisedech non protulit ponem & vinum, ut Deo in sacrificium offerret. Verbum enim PPXJIT hoizi, id est, proferre, producere non significat ullibi in Scriptura offerre in sacrificium, aut producere, ad offerendum in sacrificium. Deinde veteres Patres diser e dicunt, Melchisedechum protulisse panem & vinum ut offerret Abrahamo & exercitui ejus, reficiendi ejus causa. Tertus lianus libro adversus Judaeos, cap. tertio ait: Melchisedech Abrahae revertenti de praelio panem & vinum obtulit incircumcisus. Chrysostomus in Genesin homilia trigesimaquinta: Extu it illi (Abrahamo, panem & vinum. Et in Psal. 109. quod ille quoque panem & vinum Abrahae protulerit. Ambrosius quarto tomo, libro quarto de Sacramentis, capite tertio: Tum victor venit, occurrit illi Melchisedich Sacerdos & obtulit ei panem & vinum. Et commentarior. in caput septimum epistolae ad Hebraeos: Nec esse novum, si Melchisedech victo ti Abraham obviam processerit, & in refectionem tam ipsius quam pugnatorum eius, panem vinumque protulerit. Epiphanius haeresi quinquaresimaquinta contra Melchisedianos, tribus distinctis locis havet εηηνεγκεν, εζεζαλεν αυτῳ κι τοις μις αυ:ς, id est, protulit ei & iis qui cum ipso erant. Catetanus Cardinalis in cap. 14. Geneseos ait: Nihil scribitur hic de sacrificio seu oblatione, sed de prolatione seu extractione quam Iosephus dicit factam ad reficiendum victores. Tum si quae hic figura est, non sacrificii Missae, sed Eucharistiae figura est ex Patrum sententia.

QUINTUS LOCUS est Gen. 21. v. 9. ubi versio vulgata habet, filium cgar Aegyptiae lusisse cum Isaaco. Atqui ex Hebraeo vertendum, quod filius Agarae irriserit Isaacum, quem nimirum persequebatur & ma le tractabat. Constat enim ex Apostolo Galat. 4. 29. Ismaelem persecutorem Isaaci fuisse ex affectatione haereditatis & instinctu matris Hagatae. Persecutio autem illa & exagitatio fuit conjuncta um acerba itrisione. Ideo DyTEs metzachet, quod est in Hebraeo non significat ludentem cum Isaaco, sed cum irrisione amata persequentem. Si mhil Ismael fecisset, quam cum Isaaco lusisset, nec id Sara tam aigre tulisset, nec Apostolus hoc nomine Ismaelem tanti criminis accusasset.

SEXTUS LOCus exstat Num. 36. v. 3. ubi versio vulgata Latina. habet: Omnes viri ducent uxores de tribu & cognatione sua: & cunctae feminae de eadem tribu maritos accipient: ut haereditas permaneut in familiis. Ex textu vero Hebraeo aliter vertendum, nempe: Quae cunque filia e tribubus filiorum Israelis haeres esi possessionis, alicui e familia tribus paternae suae nubito, ut filii Israelis haereditario jure possideant quisque possessionem fua paterna. In vulgata ergo versione omissa est limitatio, quae haeres est possessionis, & caetera omnia aliter reddita, quam lex in textu Hebraeo habet, quae non loquitur de omni filia unis verse, sed de ea tantum quae est haeres paternorum bonorum, cujus pater

mortuus fuisset, nulla mascu a prole relicta: queadmodum Tzetophehua nullum filium habens, quinque filias reliquerat haeredes paternae possessionis. SEPTIMUS locus est Deuteron. 33. v. 10. ubi vulgata versio habet judicia tua o lacob, & legem tuam o Israel. Omissum est verbum; docent, quod in Hebraeo est PHP Jora, quod verbum continet officiumpraecipuum Levitarum. OCTAVUS locus est Job. 5. 1. ubi Latina vulgata habet; Voca ergo; si est qui tibi respondeat, & ad aliquem sanctorum convertere. Hinc Papistae probant Sanctorum mortuorum invocationem. Atqui vertendum erat: Voca quaesosscum, voca iam, Jan sit qui respondeat (seu, attestetur) tibi? & ad quem e sanctis respicies? q. d. ad neminem. Vulgata versio orationem simplicem habet, id est, citra interrogationem froltam, quum tentus ficoraus interrogatione conser quais in vehementi negatione usurpatur per κονονίοιν seu communicationem Rhetoricam. Vulgata versio habet hortationem: textus vero Hebraeus prima parte versus habet concessionem ironicam, altera parte negationem interrogatione figuratam. Sensus enim est: Age quaeso voca vel jube in medium prodire quempia qui tuam consensu suo approbet sententiam? experire an asiquem reperturus sis qui tecum, idem sentiat? qui non agnoscat calamitates magnas a Deo propter. magna peccata immitti? ad quem sanctorum hominum qui in his terris aut vixerunt unquam aut adhuc vivunt te convertes, cujus testimonio adjuveris in ista tua adversus Deum querela? Haec est genuina Eliphazi sententia. Et tamen Bellarminus vino scortationis: meretricis illius magnae sedentis super aquas multas, de quam Apocalyps. 17. vers. 1, 2. inebriatus, negat hunc locum depravatum, & affirmat expressissimum esse ad invocationem Sanctorum comprobandam.

NONUS locus est Psalm. 2. v. 12. ubi vulgata Latina vitiose habet, Apprehendite disciplinam. Ac sane hunc locum interpres Latinus forte ignorantia Hebraeae linguae, sequutus Graecam versionem, quae habet θραζασ θε πανδειας, vitiose reddidit; at hodiernos Papistas satis apparet non tam inscitia quam malitia errorem veteris versionis tueri. Bellarminus enim libro primo de verbo Dei, capite decimotertio eum hoc modo conatur adversus Iohannem Calvinum, quem calumniae accusat desenaerte

RESTONDEG, (inquit) ad verbum in Hebraeo esse, Osculamini, sive, adorate filium: tamen sensum eius loci rectissime versum, per Apprehendite discipiinam. Nam sic vertit Chaldaeis, sic Graecus, sic omnes. veteres Graeci & Latini hactenus legerunt. Est igitur observandum, cum dicitur, Osculamini Filium sensum esse, agnoscite Filium Dei esse verum Regem, & Messiam vestrum, osculando illi manum honoris gratia: ut &B. Hieronymus exponit lib. I. contra Ruffinum: & protierea etiam verti pesse, Adorate filium. Porro agnoscere Filium esse Regem & Messiam, non aliter possumus, quam fidem & doctrinam eius Trecipiendo. Et quid aliud est, Apprehendite disciplinam, nisi eruditionem & doctrinam Filii Dei recipite? Hactenus Bellarmini defensio; ad quam sic replicamus.

Primo quod fatetur Bellarminus, ita esse in Hebraeo, quemadmodum Calviaus docet, eo liberat Calvinum a calumnia,

Secundo, quod ait, sensum ejus loci rectissime versum esse, per Apprehendite dijcipiinam, negatur Tam recta enim est ista versio, quam recta est formicae anseris de semita, quod vulgo dici solet. An igitur hic rectissimus & optimus interpretandi modus, si res csara per obscuras nubes, recta per meandros λόοος, & determinata per ἀπιραντυς, atque indererminatas consequutiones exponatur? Si spectes aut etiam individuum, ut hic, per summum genus, atque generalissimum enuncietur? Ita enim est haec interpretatio¬

Tertio autoritas humana impie veritati divinae opponitur. Chaldaeus Christi nescius patrocinatus est errori Judaeorum Sacro Sanctam Trinitatem blasphemantium, ac proinde aeternum Dei Filium negantium: & homo Christianus audet provocare ad corruptelam masitia factam, odio partium, aut potius odio veritatis? Graecus vulgatus habet quidem δεοζαος παρδειας, Aquila tamen & Symmachus paulo melius sunt interpretati. Aquila καζαφιλησατε εκλεκιώς. Symfhacioi SSacisaic hosaios: qunquiam eia Paν male reddiderunt aόvεxbio, quum nomen sit, signifitans filium, & quidem filium electum seu prae aliis dilectum: est enim a Peyhara, quod est eligere. Graeco male vertenti oppono Hebraeum recte explicantem, nempe Rab. Abrahamum, qui exponit hoc Psalmi loco filium, & ad id py citat illud Proverb. 31. v. 2.

Quarro quod ait, omnes veteres Graecos & Latinos legisse, Apprehendite disciplinam, ad id respondeo, quod multitudo errantium non pariat criori pattocinium: cumqucipsemet Ecliainis ficiatur, it θerbim in fhebreo ess, oseulamidi silum, sive, adorate silum, cur vetitati divinae anteponit errorem humanum? cur non recordatur, quae Ius Canonicum, Distinct. 8. praecipic de veritate etiam longissimae consuetudini praeferenda? & quae Distinct. 9. praecipit de Patrum scriptis Canonicae Scripturae postponendis? Legerint ita omnes Patres ut vult, at non sic ipsa Scriptura cui servire debet omnis pius & fidelis intellectus. Sed falsum est etiam, omnes legisse Apprehendite disciplinam: sed ii demum ita legerunt qui Graecam versionem sequuti sunt: nam non sic Hieronymus in versione ex Hebraeo & Commentario. In illa enim habet, Adorate pure: in hoc vero ait, Ero eo quod in Graeco dicitur δοαζαθε τυδειας, in Hebraeo legitur CJPNMQnasche Rubar, quod interpretari potest, adorate filium: Apertissima itaque de Christo prophetia & ordo praecepti, adorate filium: ne forte irascatur Dominas, hoc est, Pater. Et pereatis de via iusta. Iudaeis qui noluerunt adorare Filium, iratus est Dominus, & perierunt de via recta. Similiter Xantes Fagninus & Ben. Arias Asontanus interpretantur; Osculamini Filium. Quin universalem suam enunciatio¬ nem ipsemet Bellarminus illico refutat, cum adducit Hicrenymum hunc Psalmi locum exponentem, libro primo contia Ruffinum, de osculanda Filio manu honoris gratum

Quinto, aliud est appresiendere disciplinam, quam osculari Filium. Nam ipsemet Bellarminus hoc ipso libro secundo de VeiboDei, capite secundo, sectione nona, ex Latina & Graeca inquit zur sione nihil aperte contra Iudaeos dediici potest: at in Hebrao eit θEδ 3 e nascheiu bar. Osculamini Filium, ne trascatur, id est; rέβτονα tiam exhibete Filio Dei, ne ipse irascatur, &c. qui locus est invictissimus contra Iudaeos. Si ex versione Latina, mhil aperte contra Judaeos deduci potest, in textu autem Hebraeo est invictissimum contra Judaeos de Filio Dei testimonium; ergo versioni. Latinae & textus Hebraei non est idem sensus. Praeterea quae est haec pietas, patrocinari illi versioni, qua Christianis invictissimum adversus Judaeos blasphemos testimonium de Christo cripitur quod in textu Hebraeo exstat: Hinc liquet Calvinum non esse usum calumnia, quum locum hunc secundi Psalmi depravatum esse dixit.

DECIMUS locus est Psal. 4. v. 3. ubi vulgata Latina habet, Vquequo gravi corde? Nihil simise est in Hebraeo, & a sensu verborum. Hebraeorum disceditur: unde colligere licet, quam vitiosa sit Vulgata versio. Veruntamen Bellarminums audet eam tueri. Ait, valde Serisimile esse, corruptum esse textum Hebreum vitio librariorum: nam si mutetur; Caph in heth & puncta mutentur, fiet, graves corde (ut quia, nimirum sit, Fquaγ δερ ἔθῆJλο Rbade leb lammah, & sine dubio sic legerunt Seplisaginta, quorum versionem omnes Patres Graeci & Latini sequuti sunt, praeter Hieronymum, qui quoniam aliter legit. vertit, inctyti mei: sensus tamen semper est idem, quod sufficit ad veritatem interpretationis. Deus enim in eo loco conqueritur de hominibus: quod neglectis aeternis, diligant temperalia: & quidem secundum versionem Graecam & Latinam, vocat eos graves corde, quia tales sunt vitio suo: secundum Hebraeum textum, ut modo se habet, vocat eos gloriam suam, seu inctytos suos, quia tales sunt beneficio diuvino, si in eis imaginem coelestem, non vitium proprium consideremus. Porro illκa γU Xelude esse potest vel Participium passivum verbi εy cabad; vel nomen verbale. Hactenus verba Bellarmini, qui ut corruptissimae versioni patrocinaretur, non erubuit textum Hebraeum incusare velut corruptum vitio libratiorum: non erubuit textum Hebraeum, id est, ipsissimum Dei verbum mutare & in eo literas & puncta transformare pro arbitrio, & a se conflictum verbum pro Dei verbo substituere: non erubuit commenta sua pro explorata veritate produceres. non erubuit falsa interpietatione locum corrumpere: non erubuit novas voces comminisci. Primo ait, valde verisimile esse, corruptum esse textum Hebraeum vitio librariorum: At quorum? Omniumne vel quorundam? Illud non existimo dicturum: quod si quorundam, nonne ex aliorum libris vitium corrigi potuit? Deinde quorum librariorum vitio textus Hebraeus est corruptus? Christianorumne vel Judaeorum? Si prius asserere audet, injurius est in Christianos, & Judaeis causam praebet non amplectendi reliasonem Christianorum, qui verbum Dei corruperint. Si posterius affirmet, dico illum Judaeis insignem injuriam facere: nam Judaei semper ingens studium & laborem impenderunt, ut sacros libros ab omni erfore & corruptione integros conservaret, adeoque versus, dictiones, literas & apices omnes denique numerarunt, & quo in loco singula usurpentur annotarunt: quod ipsorum magnam Maisorah abunde testatur. Secundo ait, si muretur ) Caph in θοeih & puncta mutentur, fiet; graves corde, ut quid inimirum. Sic PrfyyQyPJJRy Relude leb lammah. Atqui fi liceat hoc pacto mutare verbum Dei, & literas pro literis, vocales provocalibus substituere, voces dividere & ex una duas facere, tota Scriptura perverti, nihilque certi unquam ex divinis literis colligi poterit. PTfia.o ait, sine dubis sic iζgeriin: LXX quorum versionesm omnes Patres sequicei sunt Graeci & Latini. At Chaldaica Paraphrasis cum textu Hebreo consentiens sicreddidit aPρθN γ ρροιρε τηφ θρum NDU nodine esuas louolenisise hoc liat Sidium giciam mea ad vituperium? Quod Hieronymum faretur legisse & exposuisse aliter, quam vulgata versio haber: eo ostendit versionem vulgatam Hieronymo falso adscribi. Quarto falsum tribuit verbis Davidis sensum: ait, Deum eo loco conqueri de hominibus, quod neglectis aeternis diligant temporalia: Atqui David Propheta inimicos suos increpat, quod regno ipsius obnitantur; quemadmodum sequentis versus oppositio docet, quo ad agnitionem confilii & electionis Dei revocantur. Proinde etiam sequentia in Bellarmino ληρωοη. Tandem miseriam adhibens Grammaticam, sejyyRebude vocandi casu perperam exponit, & pro eosipposium lbitet pariopium & consuogi nones veibais inslens: cum id non patiatur contertus, prosodia accentuum, & propositum loci¬

100

Plura exempla non addo, quae in collatione nostra Bibliorum versionis vulgatae Latinae cum fontibus ordine reccusentur: vel haec evidenter ostendunt, versionem illam admodum vitiosam esse.

101

Sic fuit quartum argumentum, cur versio vulgata Latina non sit authentica: sequuntur reliqua

102

QUINTUM igitur est; quia eam Hieronymus Ecclesiae Romanae Presbyter, cujus judicium Damasus Papa approbacit, Augustinus magnifecit, ut & alii fecerunt, non judicavit esse authenticam, sed multa in ea reprehendit ut passim scripta ejus ostendunt: & fatetur Eecarminis secundo libro de verbo Dei, capite nono, sectione vicesimatertia & sequentibus

103

SEXTUM; quia eam Ecclesia Latina pro authentica non habuit, nec recepit ante Concilium Fridentinum. Nam nec Patres antiqui eam sequuti sunt, nempe Tertuilianus, Cyprianus, Ainceiis. Lactantius, Hilarius, Ambrosius, Aigistinia, Hierooyius ipse, Leo¬ Magnus, Gregorius Magnus Romani Pontifices: nec ii qui ante Synodum Tridentinam vixerunt Papistae, Nicolaus Lyranus, Paulus Brugensis, Armacanus, Lautentius Valla, Eugubinus, Isidorus, Clarius, Iohar nes Isaacus, Caittanus Cardinalis, Erasmus Roterodamus, lacobus Faber, Ludovicus Vives, Lucas Brugensis, aliique multi Papistis etiam caeteris probati, SEPTIMUM, quia si vulgata versio Latina sit authentica Scriptuta, tum non amplius Hebraei Graecique fontes erunt authentici. A hoc est non tantum absurdum, sed etiam impium & perniciosum religioni Christianae: Ergo & illud. Ratio consequentiae est, qui editionem Sacrae Scripturae authenticam nonnisi unicam esse necesse est, ut supra explicatum. Sic expedita est prima quaestio de autoritate vulgatae

104

versionis Bibliorum Latinae SECUNDA QUaeSTIOest, An translatio vulgata Latina sit inter gerrima & plenissima non minus quam Hebraica editio.

105

RESPOND. Negatur; quia affirmatio quaestionis istius est I. imbia & blasphema: nam humanum opus divino operi exaequat. Ver sio Latina est humanum opus: Hebraica autem Veteris & Graeca Novi Testamenti, editio est opus divinum. Atqui humanum opudivino Canoni plane respondere divina perfectione non potest.

106

II. Est falsa: nam humani operis integritas & plenitudo nequaquam potest esse par divini operis integritati & plenitudine

107

Contra Bellarminus libro secundo de Verbo Dei, capite nono, sectione decimaquarta, de antiqua editione Latina affirmat, eam integerrimam & plenissimam esse, non minus quam Hebraicam: qua affirmatio est indigna pio homine; quum extra controversiam sit Hebraeam editionem divina integritate esse & plenitudine; translationem minime. Tantum de translatione Scripturae Sacrae in linguas vernaculas: sequitur de lectione ciusdem.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 42