NSymbolo Apostolico quale jam habemus, post sepulturam Christi adiicitur articulus de descensu Christi ad inferos. Eu enim sic profitemur, quum dicimus de Christo; Descendit ad inferos Quae verba quidem initio in Symbolis non exstiterunt: nam Glemens I. Episcopus Romanus in praedicationis Apostolicae expositione, constitutionum Apostolicarum libro sexto cap. undecimo, ut habetur tomo primo Conciliorum Coloniae excusorum, procurante Laurentio Surio Monacho pagina nonagesima, verba illa non habet: ut nec pagina centesima trigesima nona in epistola ad Jacobum fratrem Domini, in qua Symboli articulos refert: nec Ireneus libro primo adversus haereses, capite secundo recitans summam fidei Apostolicae: nec Tertullianus ter Symbolum fidei Christianae repetens nempe libro de velandis virginibus, cap. primo: item libro de Praescriptionibus adversus haereticos, cap. decimotertio: Item libro d Trinitate adversus Praxean, cap. secundo: Nec illa habet Iustinus Martyr fidei Christianae rationem reddens in Apologia pro Christianis: Nec Origenes, initio librorum ωοιαρχῳν, id est, de principiis Nec Angustinus in libro de fide & Symbolo, item in quatuor libris de Symbolo ad Catechumenos, cum totum Symbolum quitquies exponat: Nec Cyrillus in epistola ad Nestorium. Ruffinus Aquile jensis Presbyter in explicatione Symboli monet, non haberi in Symbolo Romanae Ecclesiae, nec apud Orientales, ut refert ipsemet Bellarminus in Controversia de Christo, libro quarto qui est de Christi anima, cap. sexto. Nec illa verba habet Leo I. Papa Romanus Sympbolum explicans in celeberrima illa ad Flavianum Episcopum Constantinopolitanum epistolam contra Eutychetis haeresim, quae epistola exstat primo tomo Conciliorum pagina septingentes. triges. quinta ut nec epistolam nonages. quinta quae est ad Leonem Augustum pagigina octingentes. decimatertia. Nec Gregorius Magnus Papa Romanus, cujus Symbolum subjectum est vitae & Epitaphio ejus tomrimo operum ejus Basileae excusorum Anno quinquagesimo prime seculi superioris, in secundo ternione, nempe B. facie secunda. Nec Damasus Papa, cujus Symbolum recitatur tomo primo Conciliorum pag. quadringentes. sexages. prima. Quin etiam verba illa non habentur in laudatissimo illo Niceno Symbolo: nec in Symbolo Sardicensis Concilii, quod recitatur eodem tomo primo conciliorum pag. quadringentes. viges. tertia: nec in Symbolo Concilii primi Constantinopolitani, eodem tomo pag. quadringentes. octoges. nona: nec in Symbolo Concilii primi Toletani, eodem tomo pagina quingentes. viges. tertia: nec in Symbolo Concilii Ephesini, eodem tomo pagsexcentes. quinta: Nec in Symbolo Concilii Toletani VI. tomo secundo Concil. pag. septingentes. quadrages. prima & secunda: nec in Symbolo Concilii Toletani XI. eodem tomo pagina octingentes. octoges. prima & secunda: nec in Symbolo Concilii Mediolanensis. eodem tomo, pag. octingentes. nonages. nona: nec in Symbolo Agathonis Papae Romani & Romanae Synodi centum vigintiquinque Episcoporum, eodem tomo secundo Concil. pag. nongentes. vigesa tertia: nec in Symbolo Sophronij Episcopi Constantinopolitani, eodem tomo pag. nongentes. septuages. quinta: nec in Symbolo Concil. Francofordiae ad Moenum celebrati, tomo tertio Concil. pag. ducentes. quinquages. prima: nec in Symbolo Concilii VVormatiensis, eodem tomo tertio Conciliorum, pag. quingentes. viges. prima nec habetur in Symbolo quod refertur libro primo capitulorum Caroli Magni & Ludovici Pij cap. octogesimo secundo: nec in Symbolo quod recitatur in Edictis Justiniani Imperatoris Codice de Summa Trinitate I. 5. & 6. nec in Symbolo quod recitatur in Edicto Constantini Imperatoris, tomo primo Conciliorum pag. trecentes. decimanona & vigesima: nec in Symbolo Tharasui Episcopi Constantinopolitani, tomo tertio Concil. pagina octoges. prima: nec in Symbolo Rabani Magnentij Mauri, quod proponit libro secundo de institutione Clericorum, cap. quinquagesimo septimo. Sed non addo plura Symbola in quibus particula haec de descensu Christi ad inferos omittitur?

Nos vero libentissime eam amplectimur & secundum Scripturas ita declaramus, quod descensus Christi ad inferos, sit voluntaria demissio suiipsius ad sufferendum atque eluctandum dolores inferni,

uibus constrictos nos teneri in aeternum oportebat, nisi gratia & potentia Christi subvenisset, Hic, inquam, descensus Christi est proectio suiipsius in gravissimos dolores inferni qui nobis aeternum patiendi fuissent, absque illo fuisset vindice & Servatore nostro: est demersiosui in profundissimam illam abyssum irae Dei adversus pec cata nostra: ingressio in angustias inenarrabiles infernalesque terrores & cruciatus animae, quales experiuntur damnati, & experientur aeternum in infernoe.

Hic descensus ad inferos aequipollentibus locutionibus praedictus fuit. Psalm. 69. 3. Demersus sum in lutum profundissimum, ubi noest consistendi locus: ingressus sum in profunditates aquarum, & fluctus aquae inundavit me. Psalm. 116. vers. 3. Circumdederunt me dolores mortis & angores inferni obvenerunt mihi; angustiam & moerorem inveni. Psalm. 4c. 3. gratias agit David ut typus, Christus vero ut veritas typi, quod Deus eduncrit eum e lacu tumultuoso, & luto coenoso, & Psalm. 86. vers. 13. quod cripuerit eum ab inserno imoErgo Christus descensurus erat in insernum imum, hoc est, in voraginem profundissimai angorum animae insernalium Tunc autem Christus descendit ad inferos, cum in horto luctatus est cum judicio & ira Dei aeternaeque mortis horrore & totus sudore, sanguineo fluxit: & exsecratio factus est pro nobis in cruce¬

Ac proinde vivus ad inferos descendit & gehennae cruciatus gustavit, non autem mortuus.

Unde intelligitur Christum descendisse ad inferos non secundum locum, nempe substantia animae in locum damnatis destinatum ex corpore migrando, quia illa ingressus est Paradisum, illam deposuit, in manus Patris: sed secundum virtutem qua inferos ejusque dolore in se expugnavit nostro bono¬

In symbolo quidem Apostolico articulus de descensu Christi ad inferos post articulum de sepultura ponitur, sed id fit ideo, ut primo recitentur quae externe Christo expresse in corpore evenerunt, dein de demum quae interne in anima. Et controversiae motae ab Arianis & Apollinaristis, qui animam humanam a Christo assumtam negabant, satis testantur circa illa tempora articulum de descensu Christiad inferos Symbolo insertum, non ut novus articulus fidei constitue retur; antea ignoratus: sed ut haeresis Arianorum & Apollinaristarum excluderetur, quum Patres orthodoxi statuerent, ex nulla remagis & firmius probari posse, animam humanam a Christo assumtam. quam ex descensu ad inferos. Animam enim Christi statuerunt de scendisse ad inferos, non corpus, quod & in cruce mortuum pependi& postea in sepulcro jacuit donec resuscitaretur ex mortuis. Ac ut ad nostram ex positionem articuli hujus redeamus, anima Christi proprie & per se cruciatus infernales est experta, cum demersa fuit in tristitiam inenarrabilem & dolores mortis spiritualis & inferni: corbus vero secundum συμπαθειαν sive consensum partium humanitais essentialium suo item modo expertum est cruciatus infernales.

Sines seu usus descensus Christi ad inferos sunt: I. Ut Christus per passionem animae, nostras animas redimeret. Non enim soli corporali morti, id est, separationi animae a corpore verum etiam morti spirituali seu χιικῆ, id est, desertioni animae a Deo, salus nostra accepta ferenda est: cujus mortis spiritualis vim anima Christi oixoγρμιxώs sensit, quemadmodum voce magna in cru testatus est exclamans: Deus mi, Deus mi, cur deseruisti me. Matth. 27. 46.

II. Ut in se inferos expugnaret pro nobis, & nos a descensu ad inferos liberatos ab aeternis angoribus & cruciatibus inferni immunes praestaret, 1. Cor. 15. v. 7.

III. Ut in tentationibus & anxietatibus animi consolationem E haberemus, quod Dominus noster Jesus Christus in animi angustias & terrores inenarrabiles conjectus fuit, ne ab ullis angoribus animi absorberemur, sed certo sciremus, quantumvis in illis versemur, inde tamen emersuros & quasi e profundis inferis exituros, 1. Sam. 2. v. 6. Iehova morte afficit, & in vitam restituit: facit descendere ad inferos, & educit, id est, sinit pios devenire in angores animae ingentes quasi illa in cruciatus infernales detruderetur, & inde cripit: ac proinde ut sic nobis adimeret metum, qui naturaliter omnes homines mortem cogitantes vel morituros angit & urget: quandoquidem ipsi Dominus cum mortis horrore & cum inferorum doloribus, consertis manibus luctando, retulit de illis victoriam & triumphum egit: nostro bono, Hebr. 2. 15.

Haec nostra est de hujus articuli expositione sententia. Interim tamen non negamus, prout diversus est usus phraseos istius, descenderet ad inferos, posse etiam recte dici, Christum descendisse ad inferos dum post sepulturam veram velut in potestatem sepulcri venit, in quo usque ad tertium diem detentus & sic consociatus est annumeratuso mortuis pro quibus mortuus fuerat, ac si jam non amplius esset, Hoc non pugnat cum nostra sententia, quia ipsum sequutum est passionem & mortem Christi.

Nec diffitemur, Christum descendisse ad inferos virtute, quatenus potestatibus tenebrarum & inferorum demonstravit virtutem suam divina easque superavit & nullum jus in electos sibi a Patre ab aeterno datos habere validissime manifestavit. Sic Patres Christum ad inferos descendisse senserunt & allegoriis a re bellica petitis illustrarunt

Haec etiam sententia cum nostra expositione non pugnat, quum subordinatae sint & se mutuo consequantur. Nam primo Christus Satanam, mortem & inferos justitia vicit, pro nobis Legi & justitiae Dei perfectissime satisfaciendo: deinde potentia sua eosdem hostedebellavit, atque sic ad inferos descendit virtute sua victrice, non autem substantia animae.

Papistae in hoc articulo inter se dissentiunt, ut manifestum est excontroversia Bellarmini de Christo, libro quarto qui est de Christanima.

Nam primo vetus Romana Ecclesia hunc articulum fidei non habuit in suo symbolo, ut ipsemet Bellarminus ex Ruffino refert capite sexto libri quarti de Christo: hodierna autem Ecclesia Romana eum habet

Deinde in ejus expositione inter se mire dissentiunt, sic ut interpretationes illorum conciliari nequeant, ut videre est in eodem libro Bellarmini, cap. 15. & 16.

plurimi ex illis & hoc tempore plerique contendunt Christum substantia animae suae in carcerem infernalem localiter descendisse quod nos pernegamus.

Opinionem suam Papani conantur firmare ex aliquot Scripturae locis, quae a corruptelis illorum ordine vindicabimus

Primus locus, qui tamen(ut ωροθεραπειᾳ utens Bellarminus fatetur) non convincit, sed probabiliter suadet, est Psalm. 106. vers. 16. ve. juxta Hebraeam supputationem Psalm. 107. v. 16. Contrivit porta. chalybeas & vectes ferreos confregit. Addit Bellarminus, certum esse his verbis ad literam tractari de liberatione ab AEgypto¬

RESP. Primo, probabilibus fides Christiana nec nititur, nec nit debit, ut Tho nas Aquinas ipsemet agnoscit, ne illa ludibriis infideium exponatur. Deinde neque necessario, neque probabiliter locus hic de deicensu substantiae animae Christi ad inferos intelligi potest. quia de re prorsus alia agit. Nec praejudicat nobis, quod Patres a Bellarmino citati videantur eum ad descensum Christi ad inferos accommodare: nam haec Patrum mens non fuit, ut locum hunc propie de descensu Christi ad inferos intelligendum statuerent: sed illi allejorice de victoria Christi loquentes, ad illam celebrandam, & huju& aliorum locorum verba accommodarunt, quae ad literam longe alium sensum habent,

Tertio Patres adducti loquuntur de iis quae Christus fecit per divinam potentiam, non quae per substantiam animae.

Quarto hic versus non tractat de liberatione populi Israelitici ex ÆEgypto. Nam David Psalmo 107. bonitatem & benignitatem Dei celebrat ex effectis seu operibus providentiae divinae, quae opera conspiciuntur maxime in tot periculis & mutationibus quibus vita humana est obnoxia, in quibus Deus suos vera file ad eum confugien tes eripit tunc tum interitus illis imminere videtur. Hoc contextur manifeste ostendit, & sic interpretatur Lyranus: Cajetanus simpliciter de liberatione ex carcere interpretabatur. Nec de descensu anima Christi ad inferos hunc locum accipiunt Basilius Magnus, Augustinus, Theodoretus in commentariis suis. Basilius Magnus interpretatur de liberatione ex captivitate Babylonica: Augustinus de libe ratione ex iniquitatibus: Theodoretus portas aereas & vectes ferreos. interpretatur mala ineluctabilia, & versum totum accipit de liberatione ex Babylonica captivitate

Secundus locus est Ecclesiastici 24. ubi sic loquitur Sapientia Dei, Penetrabo omnes inferiores partes terrae & inspiciam omnes dormietes, &c. Sed ipsemet Bellarminus fatetur hunc locum non convincere nos (quos falso haereticos vocat, quum per Dei gratiam vere Catholici simus) tum quia hunc librum non recipimus pro vere Canonico, tum etiam quia haec verba desunt in Graeco textu. Ait tamen habere hunc locum autoritatem suam apud Catholicos

RESPON. Primo petit Bellarminus principium: qui argumentum probationis adfert quod nullo modo est authenticum. Deinde suam ipse causam laedit, dum fatetur, hunc locum a textu Graeco ab esse: est ergo ab aliquo falsatore librorum veterum infarctus praetenentem primi scriptoris libri. Tertio, quicunque verbum humanum & supposititium habent pro verbo Dei, non sunt vere Catholici

Tertius locus est Matth. 12. 40. Sicut fuit Ionas in ventre ceto tribus diebus & tribus noctibus, sic erit Filius hominis in corde terrae. Ergo anima Christi a corpore separata triduo apud inferos commorata est

RESP. Negamus per cor terrae intelligendum infernum torquendis damnatis destinatum. Nam cor terrae & rei cujusque, phrasi Hebraica dicitur quicquid duobus extremis illius citcumcluditur atque ita in corde terrae esse dicitur, qui in sepulcro est in terra excavato.

Replicat Bellarminus, cor esse in profundissimo loco animalis, sepulcrum autem esse prope superficiem terrae: & Christi sepulcrum videri fuisse supra terram, quia fuerit excisum in lapide supra terram. exstans. Item, sicut Ionas fuit vivus in ventre ceti, ita aliquid vivit debuisse esse in corde terrae, quod non de corpore mortuo, sed de anima vivente & per triduum in inferno commorante intelligit oporteat.

RESPON. Primo falsum est, cor animalis, exempli gratia piscis. in loco profundissimo ipsius esse, quam tem Bellarminum Cartusiani monachi docere potuerunt & docet Arist. lib. 2. de histor. animal cap. 17. Cor hominis est in medio pectore si corpus ejus spectes, & conus ejus versus sinistrum latus se extendit. Deinde Christi sepul6 angelistae docent: ideo praegrandis lapis advolutus fuit ad ostium illius, Matth. 27. vers. 60. & feminae solicitae fuerunt quis lapidem ipsidevoluturus esset ab ostio monumenti Marc. 16. 3. tum discipulorum alter visurus se incurvavit, non tamen introivit in monumentum, Petrus autem introivit in monumentum, Johan. 20. 4, 5. ut postea & ilter discipulus vers. 8. Sepulcrum igitur Christi non exstabat supra terram. Tertio etsi corpus mortuum in sepulcro jacuit, fuit tamer corpus viventis, corpus Principis vitae. Ut igitur Jonas vivus in ventre ceti fuit: ita & Christus princeps vitae in sepulcro. Quare irrita Bellarmini conclusio de anima

Instat Bellarminus & Patrum autoritatem adducit. Hieronymus in caput 2. Ionae: Sicut cor, inquit, in medio est animalis, ita infernus in medio terrae esse perhibetur. Eodem modo ait hunc locum ex plicari ab Irenaeo lib. 5. circa finem, a Tertulliano lib. de anima, cap. I. a Nysseno orat. 1. de resurrectione, ab Ambrosio in cap. 4. ad Ephesios.

RESP. Quod ad Hieronymum attinet, is medium terrae aequi voce dicit locum intra terram conclusum: Deinde non asserit Hietonymus, sed opinionem aliorum refert: perhibetur, inquit. Irenaus lib. 5. cap. ult. non docet, animam Christi fuisse in carcere infernaliTertullianus citato libro & capite nihil tale habet in editione Franelterana, sed in cap. quinquages. quinto ea sunt ad quae Bellarminus respicit: Sed male Tertullianus locum hunc exponit colligens indeerrorem non ferendum, omnem animam a corpore separatam apud inferos sequestrari in diem Domini. Et talibus allegationibus Bellarminus vicerit:

Quartus locus est Actor. 2. vers. 27. Non relinques animam meam in inserno, qui exstat etiam Psalm. 16. ver. 10. Pet animam contendit. Bellarminus intelligendam animam Christi, hoc est, alteram partem humanae naturae Christi spiritualem a corpore separatam: quia ψVuxi nonnisi animam proprie significet: Pet insernum vero hic contendit intelligi locum damnatis cruciandis destinatum, quia ἀδοσ qua voce Actor. 2. vox Hebraea I redditur, significet semper infernum, nunquam sepulcrum, capite duodecimo, sectione octava. Inde colligit, Christi animam a corpore separatam vere & localiter ad inferos, hoc est, locum gehennae descendisse

RESP. Nomine animae hominis proprie intelligi partem altetam hominis spiritualem, nemo dubitat, sed hoc in loco CFristum ipsum animam suam David vocat. Nam Petrus Apostolus Actor. 2 allegans haec verba, ostendit Davidem non de se ea dicere, sed de Christo vers. 24 25. & apertius vers 31. Praescius loquutus est de resurrectione Christi, non derelictam esse apud inferos animam ejus neque carnem ejus sensisse corruptionem. Similiter Apostolus Paulus ait, Davidem non de se, sed de Christo loqui, ut videre est Actor. 13. v. 35. & seqq. Ideo & alias dicit, Non sines Sanctum illum tuum sentira corruptionem. Nam David quidem postquam atate sua inservivit. Dei consilio, obdormivit, & appositus est patribus suis, sensitque corruptionem: At is quem Deus excitavit, non sensit corruptionem

Quocirca David per animam suam hoc loco intelligit Christum Dominum, qui revera est anima & vita illa nostra, Coloss. 3. vers. 4. quia ipse vivit in nobis, sicut Paulus ait Galat. 2. vers. 20. Una cum Christo crucifixus sum. Vivo autem non amplius ego, sed vivit in meChristus: & vitam quam nunc vivo in carne, vivo per fidem illam Filij Dei, qui dilexit me, & tradidit semetipsum pro me. Ipse est Princeps vitae, quem Judaei interemerunt, ut legitur Acto. cap. tertiovers. 15.

Deinde infernum, hoc loco significare locum cruciandis reprobis destigatum, negatur. Probatio est falsa, nempe vocem ἀδης semper significare infernum, nunquam sapulcrum. Nam vox Graeca δuς respondet Hebraeae yJN& Scheoi, & a Graeco interprete sic verti tur pluribus locis, in quibus nequaquam locus tormentorum sempiternorum intelligendus, sed sepulcrum: ut 1. Reg. 2. ver. 6. ait DavieSalomoni de Jacob. κια καταgεις τυν πολιαν ἀυτοεν ειεηνη εἰς αδς id est non deduces canitiem ejus pacifice ad inferos, ut Vulgata Latina habet, vers. 9. de Semejo, ιι μαlαgεις τοθ πολιαν ἀυτο εν αjματι εις αδς, hoc est, & deduces canos ejus cum sanguine ad inferos, juxta Vulgatam Latinam: Quis dixerit aut concesserit, Davidem hic locum, tormentorum aeternorum intellexisse? quae res nec Regem pium decet, nec politicae & judiciariae Magistratuum cognitionis est. Item Job. 14. vers. 13. ait Jobus: cι γαρ ὄφιλον ἐν δδη με εφυλαςας, iκρθψας δ με εκσαν ωαυσηταί σκν οργη, hoc est, O utinam in inferno me custodias: vel ut Vulgata habet: Quis mihi hoc tribuat, ut in inferno protegus me, & abscondas me donec pertranseat furor tuus? Quis dixerit: aut concesserit, hic per αδυν seu infernum intellexisseJobum locum damna. tis in aeternum cruciandis destinatum? hoc n furentis fuisset, ac non vitreligiosi piique optatum. Et c. 17. 13. ait: ἑαν χαρ ὑομεινω, αδης μα ο σικος, ενδε γνοφῳ εστρωιαιμιη σρωμον, hoc est, Si sustinuero, infernus don mea est, & tenebris stratus est lectulus meus: Et vers. ult. ἡ μP ἐκ φ εἰς ἀδυι ατα ητοντο id est, an mecum in infernum descendent? Vulgata habet: In profundissimum infernum descendent omnia mea: Absit, ut haeduo loca aliter quam de sepulcro interpretemur. Similiter Psalm. 6. vers. 5. ὅτι σσκ εστιν ἐν τῶ θυνάτῳ ο μνημονουων σε, εν δε τῶ δοη τίς ἔζομο¬ λογκ λπαισοι; Quoniam non est in morte qui memor sit tui: in inferno autem quis confitebitur tibi? Et Jesa. 38. vers. 18. 8 7α9 oί ἐν ἀι α ἀἰνὸ¬ συσί σε, κδι oι λσκθαγοθες δυ λογήσυθί σε, hoc est, non enim qui in inferno sunt laudabunt te, neque mortui benedicent tibi. Eodem cap. 38. vers. 10. ait de se Ezechias rex pius: ἔιω ει πα εν τῶ υψει τῶν ημερῶν μ πορδισομαι ἐν ωυλαις ἀὼς. Psalm. 140. vers. 9. δεσκορσισθη τα ήσα ημῶν παργ τον ἀολν: Dissipata sunt ossa nostro secus infernum. Quid pluribus opus est? Haec loca sufficienter docent, quod vox Hebraea γολον, & Graeca &δns, & Latina infernus non semper in sacris lite tis significet locum damnatorum, sed saepe sepulcrum. Similiter accipitur Actor. 2. v. 27. & 31. pro sepulero. Non potest igitur ex hoc loco colligi, animam Christi a corpore per mortem separatam, in locum damnatorum descendisse.

Replicat Bellarminus eodem capite duodecimo citati libri sect? decimatertia: Animam opponi carni a Petro in hujus loci citatione Actor. 2. vers. 31. Proinde animam hic proprie accipi pro altera parte bumana naturae Christi. Ergo si caro fuit in sepulcro, tum animam necesse est fuisse in inferno, hoc est, in loco damnatis destinato & limbo¬

RESPOND. Nego antecedens: Nam anima hoc loco non opponitur carni. Quorum enim alterum est explicatio alterius, ea non sunt opposita: Atqui posteriore membro hujus versus explicat David prius membrum, ut ostendat se per animam suam intelligere Sanctum illum qui dat mundo vitam: & non derelinquere inferno. idem esse quod non sinere carnem ejus videre corruptionem, ac proinde ex mortuis excitare. Petrus autem, haec verba allegaus vers. 31. interpretem simul agit, & quum Synecdochice in Psalmo dicatur, non fines Sanctum illum tuum videre corruptionem, proprie id secundum carnem intelligendum docet.

Quapropter interpretatione Bellarminiana rejecta, Petri & Pauli interpretationem retineamus.

Quintus locus est Roman. 10. 7. Ne dicas in corde tuo; Quis descendet in abyssum, id est, Christum a mortuis revocare? Ergo Christus post mortem fuit in abysso. Non potest autem, ait Bellarminus nemine abyssi intelligi status damnatorum, nam in illo secundum alvinum fuit Christus adhuc vivens, hic autem agitur de loco ubi erat solum quumaesset mortuus. Neque potest intelligi sepulcrum: Nam abyssus profundissimam voraginem significat, qualis non est sepulcrum, P Praeterea facile erat in sepulcrum descendere, at hic ponitur tanquam res homini viventi impossibilis; descendere in abyssum. Denique eppenitur hosc loco abyssus coelo, tanquam terrae superficies sit media inter abyssum & coelum: nam praecedit: Quis adscender in coelum, id est, Christum deducere: Et continuo sequitur per antithesim: Quis descendet in abyssum, id est, Christum a mortuis revocare? Fuit igitur Christus post mortem & ante resurrectionem in abysso, quae longissime abest a coelo, id est, in profundissimis terrae partibus.

RESPOND. Ex figurato antecedente & dicto secundum quid, male infertur consequens proprium & dictum simpliciter. Abyssus enim hic figurate appellatur mare, ut videre est Deuter. 30. vers. 13 Sententia autem Apostoli Pauli, a qua Bellarminus prorsus aberrat. naec est. Ut nobis acquiescendum est in revelatione arcanorum salus tis facta per Christum: Qui enim ulterius scrutari cupit, quae ad fidem, justitiam, salutemque electorum pertinent, is non secus facit? quam si Christum juberet iterum de coelo descendere; aut a mortuit. remeare: Ita nobis acquiescendum est in justitia a Christo praestitat. qui enim adhuc perplexo est animo & quaerit quis in coelum adscendere poterit vel nos ex inferis eruere, is perinde facit ac si Christum ex alto deducere, vel ex mortuis reducere vellet, id est, non crediChristum jam descendisse de coelo & hominem factum propter nos homines & propter nostram salutem; non credit, Christum jam mortuum pro nobis esse & Legi satisfecisse pro nobis; & ex mortui. resurrexisse. Atqui verbum fidei, id est, Evangelium docet, omnia haec jam facta esse & per Christum impleta, ut de justitia nostra & salute aeterna minime debeamus dubitare

Replicat Bellarminus: nomine abyssi non intelligitur status damnatorum, nec sepulcrum: ergo infernus qui longissime abest a coelo. id est, in profundissimis terrae partibus.

RESP. Neque nos nomine abyssi statum damnatorum vel se ulcrum hoc loco intelligimus: Neque etiam infernus, ut Bellarminus vult, intelligi potest, quia Apostoli ea mens non est, & Mosis autoritas refragatur. Apostoli enim sententia est, post adventum Christi in carne & peractum redemtionis nostrae opus, non licere dicere & cogitate apud se, quis Legem sit impleturus, quum a Christo esse impletam doceat Evangelium, idque eorum loco, qui vera fide Christum amplectentur. Deinde non opponit Paulus coelum abysso, ut summum insimo, sed forma loquendi a Mose sumta vult, non esse cualtitudinem ipsam coeli, aut extimas terras longe lateque transuavigato Oceano petamus, haec nihil ad rem pertinere nec juvare posset sed in Christo acquiescendum, in quo est justitia quam coram Deo con

Sextus locus est Ephes. 4. vers. 9. Qui adscendit ipse est & qui decendit in inferiores partes terrae. Ergo Christus substantia animae sus descendit in verum infernum qui est in inferioribus partibus terrae; RESP. Ex male intellecto loco vitiosum ducitur consequens. Nam Christus descendit in inferiores partes terrae, non loci mutatione, sed carnis assumtione & patefactione sui in ea; descendit, nimirum in sua incarnatione in insimas partes terrae, id est, in partes huus terrae, quae sunt inferipres respectu superiorum partium mundi, id est, coelorum, ut satis ostendit Lyranus, alia expositione veluti rejecta ob ejus infirmitatem. Non enim inferior pars terrae opponitus superiori parti terrae; vel non opponuntur partes terrae inter se: sec terra ὕψεs, sublimi, excelso, alto, id est, insima haec sedes nostra coelovel etiam partibus coeli superioribus. Non aliter quam nos, locum munc Pauli interpretatur Leo I. Papa Romanus in celeberrima illa ad Flavianum epistola his verbis: Ingreditur haec mundi insima Filius Dei, de coelesti sede descendens & a paterna gloria non recedens. novo ordine, nova nativitate generatus. Haec Leonis magni interpretatio catholica merito anteferenda corruptelae Jesuiticae. Replicat, Bellarminus, inferiorem partem terrae non significare totam terram. sed unam partem, eamque aliis inferiorem.

RESP. Paulus Apostol. comparat inter se non partes terrae, sed mundi, quarum aliae sunt superiores, aliae inferiores: Superiores partes sunt coeli, inferiores partes sunt terrae: coeli igitur & terrae hic est compatatio. Hoc perspicuum est ex contextu Pauli: Illud Ascendit, quid est nisi quod etiam descenderat prius (seu primum) in inferiores seu insimas partes terrae? Nam quum dixisset, Christum descendisse in sublime, captivam duxisse captivitatem & dedisse dona hominibus, hoc ipsum confirmat eo, quia idem etiam prius descenderat de coelo in haec infima mundi. Nullus enim adscendit in coelum, nisi qui descendit e coelo, nempe Filius hominis qui est in coelo, ut Dominus ipse ait Johan. 3. vers. 13. Idem igitur adscendit, qui prius descenderat non e corpore seu cruce in imum infernum, SEP E CAELO in terram. Simililis oppositio est Jes. 44. 23. Cantate coeli, facere Iehovam haec, clangite ima terrae. Vulgata Latina habet, extrema terrae, sed ex Hebraeo sonat, ima seu, profundissima terrae, ut Vatablus reddidit

Instat, pro se facere quod sequitur, ut impleret omnia: voluisse enimChristum descendere usque ad verum infernum, sicut descendes rat in terras, ut praesens visitaret omnes partes regni sui, quod tripartitum est, juxta illud Philipp. 2. 10. Ut in nomine Jesu omne genuflectatur coelestium, terrestrium & infernorum. Ubi Graece est κατα¬ χδενιον id est, subterraneorum, qua voce non possunt intelligi cadave ra, quae sunt in sepuleris: illa enim etsi subterranca sunt, tamen non possunt in nomine Iesu genua flectere, hoc est, honorem illi praestare. Sunt ergo in locis subterruneis aliqui spiritus, qui Christo reverentiam exhibere debent & ad eum locum Christus descendit, ut se totius mundi Regem ac Dominum declavet.

RESP. Primo nequaquam pro Papistis faciunt verba Pauli se quentia: nam illud, ut impleret omnia, idem est, quod ut cumularet donis suis universam Ecclesiam, e quibus donis sunt Apostolis Prophetae, Evangelistae, Pastores & Doctores: qua de re supra seundo libro capiduodecimo fol. 148. Quid hoc ad loca subterranca. in quibus Bellarminus infernales sedes collocat? num in illis etiam Christus ministerium praedicandi instituit? Cur igitur Jesuitae non descendunt ad inferos, (sicut navigant in Indias,) ut spiritibus qui sunt apud inferos praedicent? Deinde locus Philipp. 2. ver. 10. multo minus Papistis favet: nam illo nihil aliud docetur, quam Christo eve cto & collocato ad dexteram Dei Patris, omnes creaturas rationales Angelos, homines & daemones subjectos esse ut Domino & Judici. De subjectione eorum hic Paulus loquitur, non de descensu anima Christi ad inferos. De subjectione exponit Tertullianus seu Nova. tianus de Trinitate cap. 15. Ruffinus in expositione Symboli: Ambrosius in caput secundum episto. ad Philippenses: Chrysostomus homil. 7. in epist. ad Philipp. item Haymo, Hugo, Cajetanus in glossis ac hunc locum. Thomas Aquinas in cap. 2. epist. ad Philippenses, lectione tertia hunc locum sic explanat: Ponitur duplex veneratio scilicet. in subjectione operis & in confessione oris ibi: Et omnis lingua, &c. Dicitergo: & dedit illi nomen quod est supra omne nomen, etiam secundum quod homo: Ideo subdit, Ut in nomine Iesu, quod est nomet hominis, omne genu flectatur, Philipp. 2. & Jesa. 45. Mihi curvabitur omne genu, &c. Sed hic erravit Origenes; qui cum audivit quod omne genu flectatur, quod est reverentiam exhibere, credidit futurum quandoque, quod omnis creatura rationalis sive Angeli, sive homines, sivi demones subijcerentur Christo subjectione charitatis. Sed contra hoc est illud Matt. 25. Ite maledicti in ignem aeternum. &c. Sed dicendum est, quod est duplex subjectio: una uoluntaria & alia involuntaria. Et est futurum, quod omnes angeli sancti Christo subijciantur voluntarie: & ideo dicit, omne genu flectatur, & ponitur signum prosignato. Psalmus: Adorate eum omnes angeli ejus. Item quod homines, Psalmus: Omnes gentes quascunque fecisti venient & adorabunt. coram te Domine, glorificabunt nomen tuum, &c. Et quod demones licet involuntarie, Jac. 2. Demones credunt & contremiscunt, &c. Deinde quum dicit: Et omnis lingua confiteatur, &c. Ponitur exhi bitio reverentiae in confessione oris. Omnis lingua, scilicet coelestium, terrestrium & infernorum. Non de confessione laudis dicitur hoc res spectu infernorum:, sed de coacta quae sit per recognitionem Dei.

Septimus locus est 1. Petr. 3. vers. 19, 20. Christus semel pro peccatis nostris mortuus est, justus pro injustis, ut nos offerret Deo, mortificatus quidem carne, vivificatus autem spiritu, in quo his qui in carcere erant spiritibus veniens praedicavit, qui increduli fuerant aliquando, quando exspectabant Dei patientiam in diebus Noe

Huic loco Octavus jungitur ex capite 4. vers. 6. Ideo & mortuis, praedicatum est Evangelium, ut judicentur quidem secundum hominem in carne, vivant autem secundum Deum in spiritu. Inde collis git Bellarminus, Christum substantia animae ad inferos descendisse & ibi in carcere inferni sanctis Patribus praedicasse, eosque inde liberasse

RESP. Quod ad septimum locum attinet: Primo, per spiritum non intelligit Petrus in eo loco animam Christi: quia hoc spiritu fuit. vivificatus, hoc est, ex mortuis resuscitatus: sed Christus fuit ex mor tuis resuscitatus, non potentia animae, sed Deitatis suae virtute. Spiritu illo, per quem Christus spiritibus praedicavit, est vivificatus: At anima Christus non est vivificatus, (quia vivificatio, hoc est, resuscitatiosui ex mortuis fuit opus Deitatis ipsius;) Ergo anima non est ille spiritus, per quem Christus spiritibus praedicavit.

Deinde, non intelligitur etiam hoc loco descensus Christi ad inferos vel liberadorum vel docendorum sanctorum patrum causa: quia eos spiritus, quibus Christum praedicasse Petrus dicit, in carcere est ait, sed Pontificii docent, Christum ex carcere eos eduxisse: dissentium igitur Papistae a Petro. Quin spiritus illi fuerunt olim immorigeriErgo ipsorum liberandorum causa Christus non descendit ad inferos: quia super immorigeros manet ira Dei.

Augustinus tomo secundo, epistola nonagesimanona quae est ad Evodium, explicans hunc Petri locum, docet spiritum, quo vivificat tus est Christus, esse Deitatem: deinde Christum spiritu praedicasse immorigeris, non apud inferos, sed tempore Noc

Clemens Alexandrinus Stromat. 6. τοιχἐν αδι κατεχομδυοις, id est iis qui in inferno detinentur: Ita Clemens praesenti tempore explicat: ita etiam Oecumenius: ergo spiritus illi e carcere infernali non sunt, liberati. Veniens praedicavit, id est, descendens e coelo non mutando locum, sed virtute sua divina praesentiam suam patefaciendo: sicut de Deo dicitur Gen. 11. vers. 5. Descendit Iehova ad videndum urbem illam: non descendit autem loci mutatione. Sensus igitur Apostoli Petri est, Spiritum Christi omni tempore homines ad resipiscentiam invitasse, atque adeo & rebelles illos, qui in diebus Noe patientia Dei abutebantur: qui tamen non auscultarunt, non paruerunt; unde in carcere detinentur, poenis utique illigati aeternis. Sed quoniam Augustinus in epistola ad Evodium hunc Petri Apostoli locum explicans ait eum non utique de descensu Christi ad inferos, sed de ejus Deitate jam olim & ab ipso adeo mundi exordio efficaciter sese humano generi exiibente & exserente intelligendum: operaepretium visum est verba Augustini adducere, Nec moveat ad impediendum istum intellectum, quod eundem Christum dixit Apostolus Petrus. praedicasse illis in carcere conclusis, qui quonda non crediderant in diebus Noe, ut ideo non arbitremur hoc intelligendum, quia illo tempore nondum venerat Christus. Nondum enim venerat scilicet in carno sicut venit quando post haec in terra visus est, & cum hominibus conversatus est.

Verumtamen ab initio generis humani, vel ad arguendos malos, sicut ad Cain, ac prius adi¬sum Adam uxoremque ejus, vel ad consolandos bonos, vel ad utrosque admonendos, ut alij ad salutem suam, crederent, alij ad poenam suam non eroderent, ipse utique non in carne, sed in spiritu veniebat, visis connenis allequeus quos volebat sicut volebat. Quod autem dixi, in spiritu veniebat, Et ipse quidem Fi¬ lius in substantia Deitatis, quoniam corpus nex est, utique spiritus est. Sed quid facit Filius sine Spiritu Sancto, velsine Patre, quum in soparabilia sint omnia opera Trinitatis: Ipsa quoque Scripturae verba, de quibus agitur, satis hoc ut puto indicant eis qui diligenter at tendunt: Quia Christus, inquit, semelpro peccatis nostris mortuus est; justus pro injustis, ut nos adducat Deo, mortificatus quidem carnea vivificatus autem spiritu, In quo& his qui in carcere conclusi eranspiritibus adveniens praediravit qui increduli suerant aliquando, quando exspectabat Dei patientia in diebus Noe, quum fabricare. tur arca¬

Iam ut arbitror attenditur forma verborum, Christus mortificatus carne, vivificatus autem spiritu. In quo spiritu adveniens praedicavit & illis spiritibus qui increduli fuerant aliquando in diebus Noe, quoniam priusquam veniret in carne pro nobis moriturus. quod semel fecit, saepe antea veniebat in spiritu ad quos volebat, visit eos admonens sicut volebat, utique in spiritu, quo spiritu & vivisi catus est, qui in passione esset carne mortificatus. Quid est enim quo- vivificatus est spiritu, nisi quod eadem caro, qua solam fuerat mortisi. catus, vivificante spiritu resurrexit

Bellarminus Augustinum modeste proponentem sententiam sua adversus aliorum opinionem, impudentissima audacia refellere est ausus. Sed rectius olim judicavit Thomas Aquinas, qui sententiam Augustini praetulit opinioni Damasceni, Summae parte tertia, quae stione quinquagesimasecunda, articulo secundo: Dicendum quod illud quod ibi Petrus dicit ab aliquibus refertur ad descensum Christi ad inferos: sicut exponentes verbum illud ijs qui carcere conclusi erant in inferno, spiritu, id est, secundum animam Christus veniens praedicavit qui increduli fuerant aliquando: Unde & Damascenus dicit: in 3. libro: quod sicut iis qui in terra sunt evangelizavit, ita & ijs qui sunt in inferno: non quidem ut incredulos ad fidem converteret sed ut eorum infidelitatem confutaret: quia etiam ipsa praedicatio nihil aliud intelligi potest quam manifestatio diuvinitatis ejus quaemanifestata est infernalibus per virtuosum descensum Christi ad inferos; Augustinus tamen melius exponit in epistola ad Evodium, ut referatur non ad descensum Christi ad inferos, sed ad operationem diuvinitatis ejus quam exercuit a principio mandi: ut sit sensus: & iis qui in carcere conclusi erant, veniens scilicet in corpore mortalis. quod est quidam carcer animae: Spiritu suae diuvinitatis veniens praedicavit per internas inspirationes: & etiam exteriores admonitiones per ora sanctorum: ijs, inquam, praedicavit, qui increduli fuerant aliquando Noe scilicet praedicante, quando exspectabant Dei patientiam, per quam differebatur poena diluvij: unde subdit: in diebus Non quum fabricaretur arcaIdem Thomas Aquinas in Epist. Canonicas hunc locum sic expouit: In quo spiritu veniens ipse Christus per inspirationem in terram, quamvis nondum per carnem assumtam. Et mox: Praedicavit. non in persona propria, sed per Noe & alios sanctos illius temporis. Siniliter Lyranus: Spiritu veniens praedicavit, scilicet per Noe, cui in biravit facere arcam & praedicare poenitentiam. Licet enim non fuerat adhuc humanitas Christi, tamen suppositum est aternum. Hebr. decimotertio: Iesus Christus heri & hodie ipse, & in secula. Et: Isto modo(inquit) exponit Glossa & Doctores communiter passum. istum

Quod igitur opus tribuit Petrus Deitati Christi, & quidem opus tempore Noachi factum, imperite a Bellarmino tribuitur animae Christi a corpore separatae in cruce. Itaque hic locus Bellarminum non juvat: de quo etiam videatur supra folio centesimo nonagesimo. primo. Octavus locus adductus ex 1. Petr. 4. vers. 6. opinioni Papistarum itidem non favet. Nam quum Petrus ait: Idcirco mortuis quoque praedicatum fuit Evangelium, per mortuos intelliguntur ij qui nunc sunt: mortui, vel qui mortui erant, cum Petrus ista scriberet, sed tunc quum eis praedicaretur vivebant,

Sic Ruth. 1. vers. 8. Benignitatem exercitistis erga mortuos, id est, filios meos & maritos vestros, qui nunc susnt mortui, vel qui mortui erant, quum Naomi ista loqueretur ad suas nurus, sed tunc quum era eos exercerent uxores earum benignitatem, ipsi vivebant Hoc eodem sensu dicuntur mortui praecedente v. 5. ad judicant dum vivos & mortuos, hoc est, qui nunc sunt quidem mortui, sed

uum judicabuntur, viveni Imo Petrus non alio respexit in adjuncta hac ratione, quam ad praecedentis versus finem, in quo mortuorum fecerat mentionem: qui reddituri sunt, inquit, ratione ei qui paratus est ad judicandum vivos & mortuos. Et continue subiicit: nam idcirco mortuis quoque

angelizatum fuit. Praeterea finis qui adiicitur nostram interpretationem confirmat, Bellarmini opinionem refellit: Vt judicarentur quidem (ait Petius secundum homines, in carne, viverent autem secundum Deum, in spiritu. Hoc quis non animadvertit pertinere ad homines viventes. in corpore, non autem ad spiritus qui sunt in inferno? Quomodo enim judicati fuissent in carne, quam non amplius habebant, si apud inferos demum Evangelium illis praedicatum fuit? neque vero de judicio universali id intelligi potest, in quo credentes Evangelio Christi noadicabuntur in carne ut in spiritu vivant: sed anima & corpore simulene beati reddentur. Ex his satis evident reliquet, Papanam opinionem de locali descensus animae Christi ad inferos ex Scriptura Sacra stabiliri non posse.

Eandem opinionem frustra nititur probare ex traditione Patrum Ecclesiasticorum.

Primo ait eam probari ex Symbolo Apostolorum, ubi post expressam, sepulturam habetur, Descendit ad inferos. Hinc colligit; Sepeliri & descendere ad inferos nin esse unum & idem: nec posse dici posteriorem sententiam esse repetitionem prioris, quum Syibolum sit compendium fidei brevissimum, in quo summum vitium esset aliquid repeti: nec posse esse pesteriorem sententiam explicationem prioris, quia explicaretur notum per ignotum

RESPON. Primo peccat Bellarminus ignoratione elenchi, quia non probat id quod probandum erat. Istud enim ostedere debebat, Christi animam localiter descendisse ad inferos. Nam descendere ad inferos non esse idem in Syrubolo quod sepeliri, ultro largimur.

Deinde rationes quas adfert sunt infirmae: nam quum olim in Romanae Ecclesiae Symbolo non fuerit articulus de descensu Christi ad inferos, sed successu demum temporis insertus sit, vel idem est cum articulis praecedentibus de passione & sepultura Christi; vel si non est idem, tum posterior Ecclesia Christiana plures fidei articulos haber & credit, quam prima & Apostolica Ecclesia habuit & credidit. Athoc posterius est absurdum: Ergo verba haec de descensu Christi ad inferos adjecta sunt, ut cum Ariani & Apollinaristae negarent, Christum animam humanam assumsisse & in ea passum esse, illis anima Christi humana & passio animae assereretur, quum Christus ad inferos descenderit, id autem proprie non potuerit, nisi anima fieri. Ac proinde in his verbis, Descendit ad inferos, non est repetitio articul praecedentis, sed determinatio unius circumstantiae passionis & mor tis Christi, nempe quod animam attinet, quam Ariani & Apollinaristae negabant, & passionem mortemque Deitati & corpori Christi. attribuebant. Insuper repeti aliquid in Symbolo non est vitium, nedum summum vitium: nam in Symbolo Niceno quum dicatur, Filium Dei ex Patre natum, repetitur idem aliis verbis sequentibus, Deum de Deo, lumen de lumine, Deum verum de Deo vero; genitum non factum. Et mox, quum dicitur, qui propter nos homines, aliis ver bis mox repetitur, & propter nostram salutem. Item dicitur, & incarnatus est, idem repetitur in his verbis, & homo factus est. Et hoc idem Symbolum Synodus Tridentina agnoscit.

Quod ad Conciliorum & Patrum Ecclesiasticorum testimonia attinet, ex us opinio Papistarum non potest probari: tum quia probationes ab autoritate Conciliorum & Patrum sine Scripturis divinitus inspiratis non sunt sufficientes; tum quia multa eorum testimonia adducuntur male. Nam vel agunt de descensu animae ad inferos virtuali, non loceli, de quo posteriore jam inter nos & Papistas est controversia: vel nomen inferni seu inferorum generaliter accipiunt proquolibet animarum loco ipsi destinato dum a nobis absunt in resurrectionis venturae corporum exspectatione, qui locus Graece gδns dicitur, quasi ἀιδῆς τόπος, invisibilis locus; eo quod nobis in hac vita siinconspicuus, quomodo necesse est accipi loca Irenaei lib. 5. cap. ulti mo & Tertulliani lib. de anima cap. 55. Si enim stricte vox inferni accipiatur in locis istorum Patrum, omnino tribuendus erit eis errora quem Bellarminus ipse improbat, animas piorum e corpore exeuntes non videre Deum ante diem ultimae resurrectionis, ac proinde beatitudine privatas esse. Vel agunt Patres de victoria Christi eam que triumphalibus verbis allegorice exornant petitis allegoriis exvictoriis & triumphis corporalibus eo fine ut animos auditorum permoverent: vel de persona Christi per divinam potentiam operante: potestates infernales debellante loquuntur: vel figurate loquuntur de inferno, non proprie: vel sui seculi communi opinione quae multos invaserat abrepti statuerunt quod Scriptura Sacra nullibi docet. quibus nos adstipulari non tenemur.

Praeter testimonium Patrum adfert Bellarminus cap. decimosex. to rationem a fine petitam, cujus ista est sententia: Si animae justore ante adscensionem Christi in coelum non fuerunt in coelo, sed adhuc in carcere inferni: tum necesse fuit animam Christi localiter eo descendere, ut animas justorum ex eo carcere educeret & in coelum deduceret. Quod antecedit verum est;. Ergo & quod sequitur.

RESP. Assumtum est falsum: nam animas piorum fuisse anteadscensionem Christi in coelo testantur exempla Enochi & Eliae, qui cum animabus & corporibus vivi translati sunt in coelum Genes. 5. pers. 24. Hebr. 11. v. 5. 1. Macha. 2. v. 58. Elias gelo affectus Legis assumtus est in coelum usque: testatur exemplum latronis in cruce conversi, cujus anima eodem die e corpore migravit in Paradisum coelestem. juxta promissionem Christi; Amen dico tibi, Hodie mecum eris in Paradiso. Testatur Ecclesiastes qui cap. 12. v. 9. ait: Redeunte pulvere ipso in terram quemadmodum fuerat, spiritus redit ad Deii qui dederat illum

Sed Bellarminus assumtum conatur probare capite undecimoaliquot argumentis, quae ordine recensebimus & quanta fieri poter rit brevitate refellemus.

I. Prorsus inauditum est in Ecclesia Dei, animas fidelium fuisse. in coelo ante Christi adscensionem.

RESPOND. Falsum hoc est, ut ex praecedenti responsione liquet

II. Genes. 37. vers. 35. ait Iacobus: Descensurus sum ad filium, meum lugens in infernum: Ergo animae piorum ante adscensionem Christi in coelum non fuerunt in coelo, sed in inferno, nempe in limbo Patrum.

RESPOND. Ex ambiguo ἀλόρος argumentatur Bellarminus nam in hoc loco Genescos descendere in infernum, idem est quod mori, idque per metonymiam adjuncti, quia qui moriuntur, ordina rie sepeliuntur, quasi diceret Jacobus, tantus est hic luctus, ut mortem sit mihi acceleraturus & me cito in sepulcrum detrusurus: brevi moriar & sequar filium meum.

III. Luc. 16. v. 26. Abrahamus & Lazarus in eadem voragine. fuerunt, in qua & divitis epulonis anima, licet multum inter se distantes. Ergo Abrahami & Lazari animae fuerunt in inferno, & non in coelo. Probatur antecedens: quia dives cum in inserno esset, vidit. a longe animam Lazari in sinu Abrahae, & cum Abrahamo loquutus est, & audivit, inter loca ipsorum magnum hiatum esse, quia id significat χσμα, ex quo apparet, nihil solidi fuisse interjectum intelocum damnatorum & sinum Abrahae.

RESP. Primo ex parabolis inferre conclusionem propriam est ἀλόγον: quia mutato genere praedicationis nihil sequitur. Jam autem Dominum Luc.16. parabolice loquutum esse confirmat Athanasius quaest. 21. ad Antiocnium.

Item Chrysostomus in Commentariis super primum caput ad B

Deinde falsum est antecedens. Abrahamus enim & Lazarus non fuerunt apud inferos, etsi dives epulo in inferis exsistens eos videriκο ταν εννοημαιικμν σθεσιν, sed vidit eos procul exsistentes, non ergoerant apud inferos: & vidit sublatis oculis, ipsi ergo erant sursum, sed in locis superis. Neque etiam chasma significat hiatum, a cujus extre mo uno ad alterum nihil solidi interjectum est: quia est hiatus coelis convexi, & tamen interjectam habet terram: est hiatus terrae, qui interjectam habet aquam, est hiatus inter duo extrema hominis oro niantis labra, inter quae tamen intervenit lingua. Tum Lazari & epulonis animae nequaquam fuerunt in eadem voragine: nam inter pios & impios magnus hiatus est, magna vorago, ut Abrahamus testatur. Unde Augustinus ait epistola nonagesimanona quae est ad Evodium: Non utique sinus ille Abrahae, id est, secretae cujusdam quie tis habitatio, aliqua pars inferorum esse credenda est: quanquam in his ipsis tanti verbis magistri, ibi ait dixisse Abraham, inter nos & vos chaos magnum firmatum est, satis ut opinor appareat non esse quandam partem, & quasi membrum inferorum tantae illius felicitatis sinum. Chaos enim magnum, quid est nisi quidam hiatus, mul sum ea separans, inter quae non solum est, verum etiam firmatus est.

Papistas refutat responsum Abrahami: nam inter quos magnus niatus seu vorago est, ii non sunt in eadem voragine: Inter animas Lazari & divitis epulonis magnus hiatus sive vorago fuit: Ergo non fuerunt in eadem voragine

IV. 1. Reg. 28. seu juxta textum Hebraeum 1. Sam. 28. 13. dicit tur, animam Samuelis apparentem Sauli de terra adscendere visam: Ergo illa fuit apud inferos & non in coelo

RESP. Negatur antecedens: nam mulier Pythonissa non vidie. veram Samuelis animam quae est invisibilis, nec verum Samuelem sed spectrum seu daemonem sub specie Samuelis: Nam loquitur Scriptura, δαζαστικως, id est, secundum opinionem Pythonissae. Non enim fuisse verum Samuelem, agnoscunt & docent orthodoxi Patres. Iustinus Martyr Quaest. & Respons. ad Orthodoxos quinquagesimasecunda quaest. & respons. Tertullianus libro de anima, cap. quinquagesimo septimo. Ecllarminus ait, fuisse verum Samuelem & praevenisse incantationem, quod falsum est. Nam Pythonissam usam esse magica evocatione Samuelis ostendit vers. 11. & 12. & 15. Palliatus ille senex a Pythonissa evocatus bis vocatur imago Samue lis, libro secundo de doctr. Christiana, cap. vigesimotertio: a Hiero nymo autem appellatur phantasma, Commentar. in Matt. 6. In ipse ure Canonico, Causa vigesima sexta. Quest. quinta, cap. Nec mirum diserte docetur, non fuisse verum Samuelem, sed Satanam habitum Samuelis mentientem: Idem statuit glossa ordinaria in hunc locum

V. 1. Petr. 3. 19. Iis qui in carcere erant spiritibus praedicavit, qui increduli fuerunt aliquando, quando exspectabamt Dei patientiam in diebus Noe. Hic dicuntur animae fuisse in carcere: non ergo in coelo.

RESP. Primo versio est vitiosa, unde consequentiae eruuntur falsae. Nam verbum substantivum erant infarsit vetus interpres contra mentem Petri, qui in Graeco textu habet, ἐν φκιτοῆς ἐν φθλακῆ τθδυνμασε πορώυθεις εκηρθXεν. Verti igitur debet, In quo nempe spirite & iis spiritibus qui in carcere, nimirum sunt, profectus praedicavit. Nam praesens verbum subintelligendum docet Clemens Alexandrinus in Stromatibus. Agit igitur hic locus non de piorum spiritibus, de quibus jam quaeritur, sed de spiritibus impiorum, qui etiam num detinentur in inferno. Idque multo manifestius est ex versu sequente, in quo ait Petrus, spiritus illos fuisse immorigeros tempore Noe: non ergo fuerunt spiritus piorum

VI. Zach. 9. vers. 11. Tu autem in sanguine Testamenti eduxisti vinctos e lacu, in quo non erat aqua. Ergo animae piorum fuerunt in inferno, in limbo Patrum, ac proinde non in coelo

RESP. Primo vitiosa est versio, quia in illa est oratio ProphetaZachariae ad Messiam, quum in textu Hebraeo sit oratio Dei ipsius ad Ecclesiam. Nam Pronomen Athin Hebraeo est femininum: affixaitem in Beritech, id est, federis tui, & in afirajch, hoc est, vinctos tuos feminina sunt. Certo ergo est certius, haec esse Dei verba ad filiam Tzijonis: non autem Prophetae ad Messiam. Praeterea in textu Hebraeo non est Schillachta, id est, emisisti: Sed Schillachti, hoc est, emisi, verbum primae, non secundae personae: Deus ergo de se loquitur quod emiserit vinctos Judaeos e lacu

Deinde lacus in quo non est aqua non est infernus, non est limbus Patrum, sed carcer Babylonicus, seu captivitas Babylonica, quae erat figura captivitatis spiritualis in mortis voragine. Sententia igitur? est; Tu autem(nempe, o filia Tzijonis, o Ecclesia mea,) in sanguine sedoris tui, id est, quae adspersa, lota & mundata es sanguine federis recum initi in manu Mediatoris Christi, emisi vinctos tuos e cisterna. in qua nullae sunt aquae, hoc est, liberos dimisi captivos tuos ex carcere Babylonico, in quo nullum solatium, nullum refrigerium erat: ac proinde amplius te liberabo per Christum spiritualiter; cujus spiritualis liberationis per Christi sanguinem futurae, typus fuit illa corporalis liberatio ex captivitate Babylonica¬ REPLIC. Locus Lachariae agit de Christo in carne exhibito per sanguinem suum fideles liberante, ad quem sit apostrophe. Deinde in quo sanguine Testamenti liberati sunt Iudaeie Babylone

RESP. Primo, apostrophe est ad Ecclesiam. Deinde: In sanguim Testamenti Christi etiam Judaei e Babylone sunt liberati: Nam sanguis Christi omnium beneficiorum Dei in utroque Testamento causa est. Proinde Matthaeus Evangelista totum hunc locum ad Christiadventum & Ecclesiae in Christi sanguine redemtionem refert. Praeterea corporalis liberatio populi Judaici ex captivitate Babylonica fuit typus spiritualis liberationis per Christum.

His additur ab aliis locus VII. ex Hebr. 9. vers. 8. Hoc declavant Spiritu Sancto, nondum patefactam fuisse viam ad sacrarium, priore Tabernaculo adhuc consistente. Ergo nullae adhuc animae in coelum venerant.

RESP. Homonymia est in verbo patefieri, quod antagonistae ac cipiunt pro reserari, aperiri; quum hoc loco significet manifestari; palam annunciari, & praedicari, ut ostendit verbum Graecum τεφαι epώο; unde & Vulgata Versio habet, nondum propalatam esse sanctorum viam, adhuc priore Tabernaculo habente statum. Coelum enim fuit reseratum sanctis Veteris Testamenti virtute & efficacia sanguinis Christi, per quem suo tempore Christus erat ingressurus in coeleste Sacrarium, etsi id nondum mundo manifestum fuit, doneo Christus est exhibitus, in carne conspicuus factus, justificatus in spiritu & gentibus praedicatus. Durante Veteri Testamento, vita sanctorum, scilicet Christus, qui dicit Johan. 14. Ego sum via, nondum venerat. Ipse enim est ostium, per quod patet introitus in sancta sanctorum, Johan. 10. Ego sum ostium. Sed non erat propalatus, quia adhuc latebat sub figuris literae obumbratus; Hebr. 10. Umbram. hubens lex futurorum, ut exponit hunc locum Thomas Aquinas in Explanatione epistolae ad Hebraeos.

VIII. Patres communi consensu docent, animas piorum non venisse in coelum ante Christi adscensionem: ut Irenaeus libr. 5. circa finem: Tertullianus libro 4. contra Marcionem, &c. RESP. Petitio est principii, quia probatio petitur ex principio alieno & non ex Sacra Scriptura quae sola est principium probandi dogmata religionis Christianae. Deinde non est in eo consensus universalis Patrum: nam autor primi libri Machabaeorum cap. secundo docet, Eliam in coelum assumtum. Et Augustinus epistolam nonage simanona ad Evodium animas piorum in inferno fuisse negat, ut & sinum Abrahae in inferno fuisse negat. Nec contrarium affirmat lipro 20. de Civitate Dei cap. 15. sed ibi tantum ex suppositione opinionis aliorum argumentatur: Si non absurde credi videtur, &c. Est ne hoc affirmare? Suppositio est alienae opinionis, valens ad personam in argumentando: non autem affirmatio ex propria sententia ad rei veritatem asserendam. Tertio Patrum quos Bellarminus allegat testimonia dissimiliter habent & quaedam ex eis ne Papistae quidem ipsi admiserint simpliciter & inprimis duo posita a Bellarmino primo loco. Nam Irenaeus libro quinto, cap. ultimo ita loquitur, ut videatur arcere omnes piorum animas a visione Dei usque ad empus resurrectionis. Idem de Tertulliano verum est, qui simul fabulosa de campis Elysiis admiscet. Verba ejus lib. 4. adversus Marcionem haec sunt: Unde apparet (inquit) sapienti cuique qui aliquando Elysios audierit, esse aliquam localem determinationem, quae sinus dicta sit Abrahae, ad recipiendas animas filiorum ejus etiam ex nationibus Patris scilicet multarum nationum, in Abrahae censum depustandarum, ex eadem fide, qua & Abraham Deo credidit nullo subjugo Legis, nec in signo circumcisionis. Eam itaque regionem sinum dico Abrahae, etsi non coelestem, sublimiorem tamen inferis, interim refrigerium praebituram animabus justorum donec consummatio res rum resurrectionem omnium plenitudine mercedis expungat. Quid his testimoniis Bellarminus vincat: Ex his patet, Papistas minime probare posse, animas piorum Veteris Testamenti ex hoc mundo migrantes non statim venisse in coelum.

Nostram vero sententiam probamus sequentibus argumentis: I. Quia morientes justi pacem ingrediebantur, hoc est, prosperitatem omnem, ut docet Jesaias cap. 57. vers. 2. Iustus perit, & nemo homo reponit in corde: homines, inquam, benigni recipiuntur, nemine advertente, ante adventum ipsius mali recipi justum; Ingredi pacem. Sic Luc. 2. v. 29. Simeon ille justus ait: Nunc dimittis servum tuum Domine, secundum verbum tuum, cum pace¬

II. Quia de spiritibus piorum dicitur in libro Ecclesiastae cap. 12. vers. 9. quod redeant ad Deum qui dederat ipsum. Redire autem ad Deum, non est descendere ad inferos, aut in limbum inferni, sed in coelum recip¬

III. Quia transferebantur fideles in civitatem illam habentem fundamenta, cujus artifex & conditor est Deus, quam exspectaverant: migrabant in patriam quam quaerebant, recipiebantur in meliorem, hoc est, coelestem patriam, quam expetebant: in urbem quam paraverat illis Deus, Hebr. 11. v. 10. & sequentibus

IV. Quia fideles veteris Testamenti fuerunt participes per fidem redemtionis & salutis aeternae per Christum non minus atque fideles. Novi Testamenti. Nam Jesus est Christus, heri & hodic item & insecula Hebr. 13. v. 8. Et Agnus ille mactatus est a jacto mundi funda mento, Apoc. 13. ver. 8. Certe satisfactio Christi ab initio mundi vere fidelibus salutem attulit animarum: Salus autem animarum non alibi est quam in coelo. Obtulit quidem Christus Deo & Patri complementum satisfactionis destinato tempore: at credentibus indea principio mundi praestitit fructum satisfactionis illius. Nam & ille pro omnibus sibi datis ab aeterno, id est, pro electis hominibus fidet jussit, & Pater sathabuit fidejussione illius, ut credentes ante incarnationem Christi solam fiducia ac virtute satisfactionis futurae in pos¬ sessionem salutis mitterentur. Certe justum est, si reus in judicio humano satisdet, ut liber sit a carcere. Si homines acceptant futisdationem & reum satisdantem carceri non mancipant: cur non faciat inisericors Deus? Ergo sicut vi sponsionis alienae quae suo demum tempore a sponsore est implenda, reus carcerem non ingreditur, sed lipertate fruitur: ita virtute sponsionis Christi quae ino tempore ad implenda erat, credentes inde ab initio mundi salutem aeternam obtinuerunt positam in beatitudine & vindicatione ab omni malo

V. Quia exempla piorum idae videnter evincunt: Nam Enochi, Abrahami, Mosis, Davidis, Eliae, Lazari pij mendici illius, latronis in cruce conversi, & aliorum animae fuerunt ante adscensionem Christi in coelo

Ex his consequitur, Christum anima sua localiter ad inferos libetandorum Patrum causa non descendisse: Ac proinde Papistarum opinionem de descensu Christi ad inferos erroneam esse.

Hactenus fuit de humiliatione Christi: sequitur de eius exaltatione.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 21