Quod ad primam quaestionem attinet, ea nec admodum necessaris nec valde difficilis est. Nam constat libros omnes Novi Testamenti scriptos esse ab iis Apostolis vel Evangelistis, quorum nomina in titulis singulorum librorum vel Epistolarum praefiguntur. Id autem constat unicuique fideli verbum Dei legenti vel audienti tum ex testimonio Scripturae, cujus partas sunt tituli singulis libris illius & Epistolis praefixi: tum ex testimonio interno Spiritus sancti flectentis corda ad credendum toti Scripturae tanquam divinae & Canonicae,

Papistae contra contendunt, ex Scripturis haberi non posse, sed ex sola traditione Ecclesiae, libros illos vere esse illorum Apostolorum vel Evangelistarum quib. adscribuntur, & non supposititios: Bellarm, lib. 4. de Verbo Dei, cap. 4. sectione16. & sequentibus

At ex Scripturis haberi non posse, falsum est: quum exordia librorum & Epistolarum, ex quibus id habetur, sint partes Scripturae.

Ex sola traditione Ecclesiae id haberi, itidem falsum. Interim libem ter fatemur, id etiam ex Ecclesiae traditione nos habere: quia Ecclesia hos libros quos habemus, ex quo accepit, per manus tradidit posteris, & historice testata est, illorum Apostolorum atque Evangelista. rum esse, quorum nomina prae se ferunt; idque adhuc Ecclesia facit & factura est usque ad finem mundi. Haec autem traditio non est dogma aliquod non scriptum, quomodo vox traditionis a Papistis plerunque asurpatur, sed opus officii quod Ecclesiae a Deo est impositum: illa e nim debet in posteritatem tradere libros Scripturae S. & suo testime nio illos posteris commendare

Quod ad secundam quaestionem attinet, An totum Novum Testamentum initio Graece fuerit scriptum? nos affirmamus.

Novi enim Testamenti editio authentica debuit Graeca esse I. Ut omnes nationes ejus lectione & praedicatione ad Ecclesiam Christi adducerentur. Nam quanquam eo tempore Romani imperium latissimum obtinebant: linguam tamen Graecorum, quam Latinorum, latius patuisse, testis est ipse Cicero, in oratione pro ArchiPoeta.

II. Ut Gentium idololatriam, Graecorumque Philosophiam & sa pientiam facilius redargneret.

Contra objicit Bellarminus lib. 2. de Verbo Dei, cap. 7. Evangelium Matthai & Epistola ad Hebraeos sunt scripta primo Hebraice: Marci vero liber Latine ab ipso Marco Romaescriptus est, ac de inde ab eodem Aquilejae in Graecam linguam conversus:

Ergo Novum Testamentum totum Graece initio non est scriptum, Antecedentis tria sunt memora: unum de Evangelio Matthaei, al terum de epistola Pauli ad Hebraeos, tertium de Evangelio Marci¬

Probatur prius membrum testimonio Irenaei libro tertio capite primo: Athanasii in Synopsi, item Hieronymi, qui affirmat in Praefatione in quatuor Evangelistas ad Damasum a Matthaeo Evangelium Hepraicis literis editum esse: Item in Catalogo Matthai seu libro de scri¬ ptoribus Ecclesiasticis in Matthaeo, aitque ipsum exemplar Hebraicum suo, tempore servari in Caesariensi Bibliotheca, quam Pamphylus Martyr: exstruxerat. Idem scribit in caput 11. Oseae. Idem dicit Bellarminus sentire omne.

RESP. Primo, Evangelium Matthaei Hebraice scriptum non est: quia Apostolorum tempore, Judaei Hebraice quidem, sed non pure, verum admistis aliis linguis, ineprimis Syra loquebantur: Ergo alia lingua potius Matthaeus scripsisset, quam Hebraica.

II. Graece potius scripsit Matthaeus, tum quia eo tempore Graeca lingua erat ipsis etiam Judaeis cognita: tum quia etiam Apostoli alii Graece scripserunt, non modo quae cunctis promiscue, sed & quae Judaeis peculiariter inscripta funt, ut Jacobus & Petrus

III. Probatio petit principium: nam quae sancti illi patres de Matthaei Evangelio Hebraeo leguntur scripsisse, ea ab incerta traditione sunt, nec justa videtur causa, cur ita facere autores oporteret

Probatio secundi membri de Epistola ad

Hebraeos. Hieronymus in Catalogo in Paulo ait, epistolam ad Hebraeos Hebraice esse scriptam:

Ergo: &c. RESP. Primo, Epistola ad Hebraeos non est scripta Hebraice; quia etsi tum temporis erat purus sermo Hebraeus in Scriptura: non erat tamen vernaculus, nec in usu populari: erant enim variae dialecti in populo, Syriaca, Chaldaica, Hierosolymitana, Samaritana & aliae; quae etiam pro ratione locorum quibus Judaei erant dissiti, jam eo empore mutationes & corruptiones plurimas induerant: quibus rebus jam tum effectum erat, ut nec lingua Hebraica a plurimis, nec dialectus haec aut illa ab his aut illis intelligeretur. Certe Hebraealingua proprie dicta, per illud tempus nec vernacula, nec communis fuit, neutroque modo vulgaris: sic ut ne ii quidem Hebraei, qui in Judaea tum erant, bene sciverint Hebraice Hebraei maxime qui in minore Asia degebant, linguam Graecam tanquam in illa regione popularem intelligebant. Graeca, inquam,i lingua plerisque Hebraeorum tum communis fuit atque etiam vernacula, ex qua Hellenistae dicti, quia Graeco sermone ut communi aut etiam vulgari utebantur.

Secundo, quia caeteris quoque Gentibus, apud quas lingua Graeca g tum usitata erat, simul consultum Apostolus esse voluit

Instantia. At verisimilius est ad Hebraeos Hebraice scripsisse Apostolum. RESP. Non magis certe, quam si quis diceret ad Romanos Romane, hoc est, Latine ipsum scripsisse. Cur autem Graece ad Roma. nos, & non Latine scripsit? Quia etsi tum imperium penes Romanos erat, plerasque tamen orbis terrarum partes Graecorum sermo obtinebat. Quod igitur de Epistola ad Romanos Graece scripta; idem de epistola ad Hepraeos optimo jure dici potest.

Probatio tertii membri de Evange¬

lio Marci. Illud Latine a Marco scriptum initio, docet Adrianus Finus libr. 6. flagelli Iudaeorum, cap. 80, & lib. 8. cap. 62. & qui Finum secutus est, Petrus Antonius Beuter annotat, octava & nona, ad S. Scripturam. In vita quoque 8. Petri, quae in pontificali Damasi primum locum tenet, iden satis aperte indicatur

RESP. Petitur principium: nam autoritas Fini est dubia, ac proinde etiam Beuteri Finum sequentis. Quicquid ambo scribunt, nititur mera conjectura, vix ratione aut specie ulla probabili. Nam quis praeter Damasum (si Damasus est) traditionis istius autor? Fabulam verbis illius audiamus: Hic (puta Romae) scripsit (Petrus) duas epistolas quae Catholica aut Canonica nominantur, & Evangelium Marci, quia Marcus auditor ejus fuit, & filius a baptismo. Enfestivum commentum, non Marci, sed Petri Evangelium esse, & duabus de causis ravibus scil. illis Marco adscribi. Quasi vero plus fidei & autoritatis Evangelio accederet a Marco, quam a Petro. Subjungamus alteram fabulam, quae cum hac in eodem est contextu posita. Post omnem ( inquit) quatuor Evangeliorum fontem, quae ad interrogationem & testimonium ejus (Petri,) firmata sunt, dum alius Graece, alius Hebraice, alius Latine scribentes consonant, omnia ejus testimonio sunt firmata Gravem scriptorem, qui non potest prae vehementia spiritus quin ide bis dicat temere in comprehensione una. Prudentem & verum scriptorem, qui Petrum anno post passionem Domini XXXVIII. mattyrio coronatum scribat & tamen quatuor Evangelia testimonio. suo firmasse; cum Johannes Evangelista anno post passionem Domini LXVI. perhibeatur Evangelium scripsisse & anno LXVIII ut Eusebius, Hieronymus & alii referunt, obiisse. Quis fabulas istas Damaso, ab infallibili Pontificis Romani pectore, a plenitudine scientiae profectas credat? Atqui haec causa est, cur Hieronymus libr. de scriptoribus Ecclesiasticis in Petro scribat de hac fabula, dicitur, in Marco vero diversam historiam adferat, cui magis fidem videtur habuisse. Alibi Bellarminus ipse serio statuit Scripturas sacras non Latine, sed vel Hebraice vel Graece a Prophetis & Apostolis scriptas fuis. se lib. 1. de Sacramentis, cap. 7. sect. 9. Ita secum ipse pugnat.

Ad TERTIAM QUAESTIONEM; An Graeca editio NoviTestamenti sit authentica? jam respondendum est,

Nos authenticam simpliciter esse dicimus, nixi argumentis suprjam commemoratis, quae hoc loco repetere non est necesse

Bellarminus autem libro secundo de Verbo Dei, capit, septimo, sectione quinta & sequentibus concedit esse summae autoritatis, sed Audet vero affirmare, esse alicubi corruptam, saltem negligentia lipratiorum, sic ut neque sit necessarium, neque tutum corrigere, quio quid ab ea in versione Latina dissentit. Affirmationem suam conatur aliquot exemplis planam facere

Primo ait 1. Cor. 15. v. 47. legendum esse: Primus homo de terra errenus, secundus homo de coelo coelestis: ut non solum Latina versio. habeat, sed etiam Galvinus probet cap. 7. Inst 5. 12. At Graecos constanter legure, secundus homo Dominus de coelo, σ δδυτερος αυορωπος νρνος εζ α 2νο. Quam depravationem ait mansisse vitio scriptorum ex corruptionibus Marcionis, ut pateat ex Tertullian. libr. quinto in Marcionem RESP. Primo. Negatur esse corruptum Graecum hujus loc textum. Optime enim respondent membra, si substantiae & qualitatum antithesin dicamus fieri in hunc modum. o πξῶτος αυδζω πος nempe καν ἔσίανι, εκ γῆς, χρικος (nimirum κγποιθτηζαδ ὀδδυτερος αυ¬ Sποςπνρν& videl. καῖ ἐσιανι, ἔκ αανοIscil. κ ποιο ] Nam κνριος, DOMINUS, hic est Jehova ex Graecorum usu, idemque Dei Filius. Non abs reita scripsit Paulus; sed Bellarminus Scripturam flagellat abs re: quam Calvinus non putavit temere mutandam, ut iste facit, sed recte exponendam. Loci sunt Institut. lib. 2. cap. 12. & I3 & lib. 4. cap. 17. Sed nusquam haec Pauli verba nisi religiose a Calvino adducuntur. Deinde depravatum esse hunc locum in Greca editione a Marcione in nulla editione Tertulliani reperitur, licet exstent plures, Rhenani, Gelenii, Pammelii, &c. Tertio, Vulgata potius versio Latina hujus loci est corrupta, quia in ea evanuit DOMINU S quo nomine Paulus secundum hominem non temere insignivit, sed ut ostenderet, eum non esse quo ad substantiam merum hominem, ut fuit primus homo; sed etiam DOMINUM, sed Jehovam, qui e coelis, hoc est, coelestis est quoad qualitatem, quum quoad humanam naturam sit ita sanctificatus per Spiritum sanctum, ut absque omnipeccato sit conceptus & natus & in terris conversatus, plenus gratia, veritate, justitia, sanctitate. Sic vindicatum est primum exemplum a Bellarmini accusatione 1. Socundo ait 1. Cor. 7. 33, 34. Latinam vulgatam habere: Qui cum ucore est, solicitus est, quae sunt mundi, quomodo placeat uxore, & divisus est. Et mulier innupta & virgo cogitat quae Domini sunt, &c. Graecos vero codices longe aliter habere, nam illud di visus est, conjungunt cum sequentibus, sic, μιμιρισαι η γυνη κι η παρθενος, divisa est uxor & virgo. Quam lectionem B. Hieronymus in libr. 1. contra Iovinianum affirmat non esse Apostolicae veritatis

RESP. Primo negatur editionem Graecam esse corruptam. Secundo testimonium Hieronymi non est hoc loco idoneum: nam setviebat tum Hieronymus causae suae quam per contentionis aestum defendebat. At idem alibi extra contentionis aestum hanc lectionem Graecam agnoscit, scribens in Helvidium, & ad Eustochium de servanda virginitate. Agnoscunt item alii omnes Patres & sensu manifestissimo. Tertio vulgata Latina hic vitiosa est & quo ad Grammaticam & quo ad sententiam. Quae enim Grammatica docet recte Latine dici, solicitus est quae sunt mundi, pro, solicitus est de iis quae sun mundi? Si vero sententiam spectes, quid sibi vult illud, & divisus esti num is qui cum uxore est, divisus est? Tum in Graeco non est, & usμιρισται, sed absque copulativa particula iS, Er: quae praefixa verbo hic mutat sententiam. Adhaec in sequenti versu Latinae editionis sequitur, & mulier innupta & virgo, &c. Illud innupta infarctum est, cum nec in textu Graeco sit, nec ei congruat. Sic vindicatum est secundum exemplum.

Tertio ait Bellarminus Rom. 12. v. 11. vulgatam Latinam habere, Domino servientes, Graecos autem non habere xυριῳ, sed κιρο oluλobosles, id est, tempori servientes. Latinam autem lectionem esse verissimam patet tum ex Hieronymo epist, ad Marcellam, quae incipit Post priorem epistolam, ubi dicit, in emendatis Graecis codicibus haberi non κἄιργ sed κωριῳ: tum ex Origene, Chrysostomo, Theophylacto & aliis Graecis Patribus, qui sic legerunt & explicaverunt in suis commentariis,

RESP. Quod paucorum fuit aut est exemplarium, male omnibus exemplaribus tribuitur: & ἀλόγος ex particulari adstruitur universale. Sic probari corruptionem Novi Testamenti Graeci oportuit scilicet. Hoccine Catholici hominis officium aut factum

Quarto ait Bellarminus constare, in plurimis Graecis codicibus deesse multas verae Scripturae partes, ut historiam adulterae Ioh. 8. ultim, caput Marci, testimonium pulcherrimum de S. Trinit. 1. Ioh. 5. v. 7. & alia.

RESP. Ex particulari argumentatur Bellarminus universaliter: Desunt multa in plurimis Graeiis codicibus: Ergo in omnibus. Nege mus defuisse ista in orthodoxorum peritiorum libris: etsi defuerint in haereticorum vel imperitiorum codicibus quos ab haereticis habuerunt. Historiam de adultera Joh. 8. Novatiani atque Cathari expunxerant: ultimum caput Marci imperiti omittebant, qui a Manichaeorum impietate in caput illud scelerate infarcta abhorrebant Versum septimum I. Joh. 5. Ariani expunxerunt. Per istos saepe cor rupti libri illabebantur in manus imperitiorum, ut factum superiore seculo per Papistas, qui Vetus Testamentum Gen. 3. v. 15. corruperunt, mutato N IrThu in PPrT hith imposito circulo notae Masse reticae, ac si esset αυπσοιχια vaν pro jod & legendum esset PoysI, hi IPSA: in opere regio Bibliorum interlinearium ex prima editione

Quinto ait Bcellarmius constare, quadam in omnibus Graecis codi cibus inveniri, quae non sunt partes divinae Scripturae, ut Matth. 6. Orationi Dominicae additur: Quia tuum est regnum & potentia & gloriin secula, quae verba non esse de textu, sed addita a Graecis, ex duobus intelligi possit: Primo ex eo quod Tertullianus, Cyprianus, Ambrosius Hieronymus, Augustinus, orationem Dominicam exponunt, & tamen nullam horum verborum mentionem faciant, cum omnes isti Grae¬ dem haec verba, sed non continuant cum oratione Dominica.

RESP. Primo falsum est verba illa; Quia tuum est regnum & potentia & gloria in secula; non esse parttem divinae scripturae. Secunde rationes Bellarmini nullae sunt:

Prima est ex puris particularibus: Aliqui Patres Latini verba illa non habent, & exponunt: Ergo non sut pars Scripturae. Hi Patres Latini non exposuerunt: quia non habebant in versione sua Latina vecommuni usu, nec visum est illis utile commoveri de ea re ecclesiam suam, postquam diu fuissent omissa, quemadmodum & Hieronymus dicebat olim in causa simili, nimirum cum ageretur de versione LXX:Quod enim semel aures hominum occupaverat, & nascentis. Ecclesiae roboraverat fidem, justum erat etiam nestro silentio comprobari. At verba illa habet Graeca editio Novi Testamenti communiter. habet versio Syra: habet Chrysostomus & copiose exponit homil. vi. gesima in Matthaeum, habet author operis imperfecti in Matthaeum, habet Theophylactus & Graeci alij, quorum non minor est in hac requam Latinorum autoritas. Secunda ratio petit principium, est gladius plumbeus. Nam quanta est hujus liturgiae vel apud Romanos ipsos autoritas? quam non adeo antiquam, particularem & sibi improbatam sciunt. Hoc argumento sane apud Graecos probent, eosque suo gladio, si possunt, jugulent: at contra nos, qui liturgiam illam non acceptamus, infirmum est admodum. Si enim haec ratio in hoc argumento valet, cur non in caeteris? sin autem in caeteris non valet, (non valet autem), ex particulari nihil conficitur.

INSTANT alii: Lacas capit. und. verba illa non habet: Ergo in Matthaeo ab alio sunt infarcta. RESP. Negatur consequentia, quae non valet a testimonio particulari negante. Lucas alia quoque mul ia non habet quae Matthaeus, quae Johannes habet: num igitur illa in Matthaeo & Johanne ab alio erunt infarcta:

INSTANTamplius: Si oratio Dominica apud Lucam est perfecta, tum apud Matthaeum est superflua illa appendix, quam Lucas omit. tit. Antecedens est verum: Ergo & consequens.

RESP. Negatur sumti consequentia: nam etsi sit perfecta oratio Dominica apud Lucam, quoad petitiones; tamen non impedit, quo minus addere potuerit Matthaeus confirmationem & conclusionem.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 38