PRECEDENTE capite actum est de internis bonis quae homo in statu integritatis habuit: restat ut aliquid adjiciamus de bonis externis quae in eodem statu possedit.

Externa bona hominis integri fuerunt, elegantissima forma decorraestantia & gratia humani corporis, nuditas corporis nullum pudorem incutiens: sani est robur: habitatio in Paradiso: dominium in creaturas inferi res omnes, cujus non jus tantum & potestatem, sed etiam usur, exsequutionem primus homo a Deo acceperat, atque ita & usus ructus fructuum omnium in Paradiso, excepto fructu arboris scientiae boni & mali, &c. Corpus primi hominis forma elegantissima fuisse, & eximio decore gratiaque perfusum quis abnuat? Fuit certe forma ejus venustissima, status erectus & celsus, tum ipsa habitudo corporis suavis & grata: quandoquidem etiam post lapsum tantus decor, tanta gratia ejus residua est

Figura & status in sublime erectus significant, mentem hominis eo spectare oportere quo vultum, nempe in coelum, & animum rectum esse debere, ne id cui dominari debet imitetur. Ideo pecudes pronae terram spectant, neque religiones sentium Pertinet huc eximia statura corporis pulchritudo corporis humani excellentissima erat; ut judicari potest ex illa quae adhuc post lapsum residua est. Illa autem pulchritudo corporis nos admonet de DE0. 6. Omnis enim pulchritudo a Deo est: & nulla essent pulchra nisi a Deo essent. Et si tanta est in corpore humano pulchritudo: quanto major in Deo, qui est ipsa pulchritudo? Tum quod pulchrum est, ide est reipsa & subjecto, quod bonum. A forma enim est, quod aliquid it & bonum & pulchrum. Et propter hanc causam, solitum est in scholis dici: Bonum & pulchrum convertuntur. Differunt tamen ratione, quoniam pulchrum ad facultatem animae cognescentem & inelligentem, bonum ad appetentem & volentem spectat. Pulchra enim dicuntur quae visa placent & intellecta probantur: Boni vere quae appetuntur & desiderantur. Placere sine coignitione nihil potest: appeti etiam incognita possunt, quemadmodum videre est in iis quaomnis cognitionis expertia, solo naturali diciutur apperitu. Pulchrum rationem habet formae, unde pulchra dicuntur formosa: Lonum rationem habet finis; ad bonum enim quoque res sem fertur natura tanquam ad proprium finem. Pulchritudinem nemo juccipere & de ea judicare potest, nisi videns: sed bonitatem rei alicujus percipere & de ea judicare etiam coecus queat

Quia vero in facie pulchritudo cujusque hominis maxime consistit atque relucet: ideo per faciem pulchritudo & gloria Dei significatur. Ita pulchritudo humani corporis nos admonet, Deum esse formosissimum, & non cognosci ab illis quorum animus caecus & oculis mentis quibus solis Deus videtur destitutus est

Adhaec pulchritudo externa humani corporis admonere nos demystica debet pulchritudine Christi sponsi & Ecclesiae sponsae Christi; de qua pulchritudine dicitur Psal. 45. v. 3. Multo pulthrior effectus est filiis hominum: & v. 11, 12. Aude filia, & vide, & inclina autem tuam: obliviscere populi tui & domus paternae tuae: Et delectabitur Rex pulchritudine tua. In Cantico autem Canticorum Salomonis subin de pulchritudo Christi & Ecclesiae praedicatur, veluti cap. 1. ver. 8. Ecclesia sponsa Christi dicitur pulcherrima feminarum. & vers. 8. ait ad eam Christus sponsus; Decorae sunt genae tuae velut lineis lapillorum: collum tuum velut tomitibus. & vers 15. Ecce pulchra es, amica mea ecce pulchra es: oculi tui sunt columbini, id est, gratiosi &x casti. Et v. 16. ait Ecclesia ad CHRISTUM sponsum; Ecce te, pulcher es dilecte mi, etiam amoenus. Et passim in libro illo,

Puilchritudo corporis humani est documentum sapientiae DEII Nam quia pulchritudo amorem conciliat, voluit per eam Deus maxime inter conjuges amorem eumque castum & honestum conciliato ut exemplum ostendit Adami & Evae: Abrahami & Sarae, cujus pul chritudinem irse Abrahamus commendat: exemplum item Jacobi & Rachelis Genes 29. v. 17, 18. Rachel erat pulchra forma & pulchro aspectu: Amans itaque lacob Rachelam dixit, Serviam tebi septem annos pro Rachela filia tua minore: Exemplum item Estherae & Achaschveri. Esther2, v. 7, 15, 16, 17. Cavendum tamen ne pulchritudine aliena ad illicitum & inhonestum amorem incitemur & calamitates nobis ipsi accersamus Prov 6. v. 25, 26. Notum est quid acciderit filiis Dei videntibus filias hominum bonam forma esse & ex illis accipientes sibi uxores Gen. 6. 2. quid Sichemitis Gen. 34. quid uxori Potipherahi Gen. 39. 6, 7. quid Davidi Regi pulchritudine Bathsebae decepti, 2. Sam. 11

Adhaec pulchritudo corporis humani nos admonet de animi pul chritudine Si corporis pulchritudine delectamur, multo magis enitendum & orandum est, ut mens sit pulchra in corpore pulchros

Forma autem corporis fragile bonum est: ideo ila minime si perbiendum, Prov. 31 30. Fallax est gratia, & vana pulchritudo Denique admonet nos pulchritudo corporis de futura gloria corporum nostrorum post universalem resurrectionem ex mortuis: qui de re Paulus Apostolus 1. Cor 15. v. 35. & sequentibus, Philipp. 3. 21.

Nuditas corporis humani in statu innocentiae pudenda non erat, sicut dicitur Gen. 2. v. 25. Erant ambo nudi, Adam & uxor ejus: ad non erubescebant. Nam in statu integritatis primae vae neque insaubre fuit, neque inhonestum, quod postea propter peccatum & valetudinm, adversum & probrosum effectum est Primi enim parentes nostri ante lapsum amicti erantiadmirabili gloria, & quidem longe majore, quam ut vestitus ullus eam ornate posset, omniaque hominis valetudini commoditati, utilitati, honori & voluntati, ancillabantur: denique sic erant in terris homines ut in coe is Angeli; immunes a rerum istarum, quibus jam homo citcumfuit, solicitudine. Ac certe ex solicitudine continua de corpote nostro, quam re simus induendi, cog noscitur quantum bonum nuditas primae va fuerit, Matth 6. v. 25.

Fortitudo & firmitas corporis humani ante lapsum felicitatem hominis plurimum commendabat. Quam praeclarum bonum illud fuerit, satis evidenter intelligitur: I. ex fortitudine & firmitate post lasum residua, & ejus praeclaris effectis in defensione Ecclesiae & Repub icae adversus hostes bella injusta moventes, in magnorum aedifi ciorum & molium exstructione, in aliis rebus ad quarum effectionem fortitudo & robur corporis requititur.

Hinc virorum fortium & heroicorum laudes eximiae veluti JACOBI Patriarchae, cui Angelus cum eo luctans dixit Genes. 32. 28. Non lacob dicetur amplius nomen tuum, sed Iisrael: nam ut principen te geris apud Angelos & apud homines, & potentia vales. Mo S15, Deut. 34. vers. 7. Erat Moses natus centum viginti annos, quum moret retur: non caligaverat oculus ejus, neque fugerat viriditas ejus. Josuae Calehi, & Judicum Israeliticorum, ut Othnielis, Samgaris, Simsonis de quibus liber Josuae & Judicum: tot virorum & heroum fortium tempore Davidis, quorum catalogus describitur 2. Samuel. 23. v. 8. & sequentibus

II. Ex contrario malo, nempe debilitate & infirmitate corporisive nativa, sive ex morbis, sive ex senio, sive ex aliis causis orta. Exempla sunt; in Mephibosetho Saulis Regis Israelitarum quondam filio, 2. Samuel. 19. vers. 27. in multitudine magna infirmorum, caecorum, claudorum, aridorum, & morbis variis affectorum, de quibus multa in historia Evangelica & Actis Apostolicis. Et quid verbis opus est? Sua unumquemque experientia per morbos docet, quantum bonum corporis robur & firmitas sit.

III. Ex restitutione roboris & firmitatis corporis post mor bos, sive per miraculum, sive ordinaria ac naturali sanatione

IV. Ex futura corporum post resurrectionem universalem ex mortuis fortitudine quam credimus & speramus: de qua I. Corinth. 15. vers. 43. seritur corpus omniam virium expers, suscitatur potens.

Habitatio in Paradiso, ingens bonum erat, ut manifestum est I. ex commendatione ejus quae exstat Genes. 2. vers. 8. & sequentibus Ornaverat autem plantis Iehova Deus hortum in Hedene ab Oriente. ubi collocavit hominem illum quem finxerat: Feceratque Iehova Deus ut germinaret e terra illa quaevis arbor desiderabilis ad adspectum, & bona ad cibum: arbor quoque vitae in horto illo, & arborscientiae boni &¬ mali. Fluvius autem procedit ex Hedene ad irrigandum hunc hortum: & inde sese dividit, ferturque in quatuor capita. Primi nomen est Pischon: hic est qui alluit totam regionem Chavilae, ubi est aurum; & aurum illius regionis praestans: ibidem est Bdellium, & lapis Sardonyxi Nomen vero fluvij secundi est Gichon: hic est qui alluit totam regionem Cuschi: Et nomen tertij fluvij, Chiddechel, hic est qui labitur ad Orientem Assyriam versus: fluvius autem quartus est Euphrates. Ac. cipiens itaque Iehova Deus hominem; collocavit ipsum in horto Hedenis.

Controversiae sunt multae de loco, quantitate, qualitate & rebus aiis Paradisi, quas alii copiose tractarunt

II. Quia Paradilus fuit typus tertii coeli, quod est beata sedes gloriae Dei, & in quo vita beata in sempiternum fruemur. Hinc dici: Christus ad latronem in cruce conversum Luc. 23. vers. 43. Hodie. mecum eris in Paraniso: Et Apocal 2. vers. 7. Qui habet aurem, audiat quid Spiritus dicat Ecclesiis; Victori dabo edere ex arbore illa vitquae est in medio Paradisi Dei. Et Paulus 2. Corinth. 12. vers. 3. 4. Novi hujusmodi hominem (an in corpore, an extra corpus, nescio: DEVS novit,) Raptum fuisse in paradisum, & audisse ineffabilia verba, qui non liceat homini loqui.

III. Quia extrusio Adami & Evae e Paradiso fuit poena & malum ingens quod illi sibi posterisque suis attraxerunt, ut legitur Genes. 3. v. 22, 23, 24. Et dixit Iehova Deus, ecce homo est ne sicut unus ea nobis, cognoscendo bonum & malum? nunc igitur videndum, ne exter dat manum suam & accipiat etiam de fractu arboris vitae, ut comedat victurus in saculum. Et emisit eum Iehova Deus ex horto Hedenis, ad colendam terram illam ex qua desumtus fuerat: Quumque expulisset, hominem, instituit a parte anteriore horti Hedenis Cherubinos, flammamque gladij tese vibrantis ad custodiendam viam quae ferebat ad arborem vita. Homines habitassent in Paradiso tanquam in arce & pa¬ latio amoenissimo, & in eo vixissent sine aerumnis & morte, si integr permansissent. Sed propter peccatum expulsi Paradiso, mutarunt. cum loco fortunam, & gladio fiammeo ministerioque Angelorum Dei, Paradisi aditu prohibiti. in exsilio deinceps vixerunt, cujus exsilii omnes ipsorum posteri facti participes. Itaque beatitudo & gaudium Paradisi non amplius in terris, sed in coelo quaeri debet

IV. Quia restitutio in veritatem Paradisi per Christum Dominum est bonum ineffabile. Primus Adam lapsu suo & innocentiam & Paradisi delicias, quae tantum innocentiae debebantur, sibi & nobi perdidit ac Paradisum clausit: Secundus Adam Christus Dominus. clave crucis & mortis suae, coelestis Paradisi fores reseravit & sanguine suo flammam gladii vibrantis extinxit, & nobis gaudia longe ampliora comparavit, quae oculus non vidit, autis non audivit, & quae in cor hominis non adscenderunt. Non igitur in terris, sed in coelo Paradisum quaeramus: non per nostra aliorumve hominum aut intercessiones, sed per Christum. In coelum animos erigamus, ibi locum, manentem inquiramus, ibi Paradisum fidei oculis contemplemur. quem hic laeta spe, certaque exspectatione tenemus. AEqui bonique conulamus, si ob Christum commodis habitationibus in his terris pel lamur, si ob paupertatem hic domiciliis & aliis possessionibus & fundis amoenis destituamur, qui incolae coelestis Paradisi jam fide & spesumus, & tandem reipsa erimus. Pet Christum reducimur ad Deum, ut coelestis Paradisi incolae beatissimi fiamus

Dominium hominis in creaturas inferiores est ingens & praeclarum bonum, quod ex argumentis sequentibus liquet:

I. Quoniam a Deo peculiariter homini tributum est prae caetetis creaturis omnibus, sicut legitur Genes. 1. vers. 28, 29. Et benedixit eis Deus, & dixit eis Deus, foecificate, & augescite & implete terram, id iamque subjicite: & dominamini in pisces maris & in volucres coeli, & in omnes bestias reptantes super terram. Praeterea dixit Deus, Ecce ded vobis omnes herbas sementantes semen quae sunt in superficie totius ter rae, omnesque arbores in quibus est fructus arboreus, sementantes semens vestrae ad comedendum erunt. Sic jus in creaturas inferiores Deus homini dedit. Quin etiam in juris hujus possessionem & exsecutionem. eum misit quum omnes bestias agri, omnesque volucres coeli ad Adamum adduxit, ut videret qui vocaret singulas: etenim quocunque unamquanque nomine vocavit illas Adam, animantem quamque, id nomen ejus est, &c ut legitur Genes. 2. v. 19. Ita Deus tradidit homini imperium in animantia, & stitit illa coram homine, ut sisti solem subditi coram novo Principe inaugurando & accipiendis mandatis eUs. Atque oroμα θεσια, id est, nominum impesitio fuit signum dominum & imperii, & documentum sapientiae quae inerat homini, quod non solum sui ipsius, sed etiam rerum creatarum cognitione fuit praeditus ad salutarem illam Dei notitiam accedente. Idem dominium confirmatum Gen. 7. 2, 3. & cap. 9. 2, 3. Huc pertinet Ps. 8. v. 7, 8, 9.

II. Quia dominium istud est proprium accidens imaginis Dei. ad quam homo conditus est: quapropter in dominio illo elucet gloria ac majestas Dei, Psal. 8. vers. 6. gloria & majestate coronasti eum. Hinc etiam ob dominium viri in mulierem, vir dicitur esse imago & gloria Dei, nempe politici ordinis respectu, & mulier gloria viri, 1. Cor. 11. 7. nam quod ad imaginem Dei in anima nostra attinet, ad eam non tantum vir creatus est, sed etiam femina, Genes. cap. 1. vers. vigesimo-septimo

Vsusfructus omnium fructuum in Paradiso, excepto fructu arboris scientiae boni & mali, usus item aliarum creaturarum liberrimus, concessus a Deo, est eximium bonum homini:

I. Quia & illud singulari privilegio homini a Deo datum fuit. II. Quia inopia aut denegatus usus rerum necessariarum ad vitae hujus sustentationem, est malum haud leve. Paupertas malum grave est, probrosa paupertas maledictio. Carendo experimur & discimus quanta amiserimus bona

Porro in statu integritatis omnium animantium victus fuit innocens: & omnium terra nascentium herbarum ac stirpium vires innotiae & salubres homini fuerunt

His tot bonis accessit conjugium duorum: nam non est bonum. homini esse solum, sed adjutorium ei necessarium esse, Deus ipse pronunciat Genes 2. vers. 17. Unde colligitur, quod conjugium omnium ordinum hominibus ac proinde etiam ministris Ecclesiae sit licitum quum integro etiam homini institutum fuerit: usus igitur conjugi non impedivisset religionis & pietatis exercitia, si homo in primae vainnocentia perstitisset Sed & de conjugio & de religione primorum hominum in Paradiso, suo loco dicetur.

CORGLVSIOET RECAPITVLATIO

TOTIVSLIBRI Sic igitur sex diebus perfecti sunt coeli & terra, omnisque exercitur iliorum. Quumque perfecisset Deus die septimo opus suum quod fecerat; quievit ipso die septimo ab omni opere suo quod fecerat: benedixit Deus dici septimo, & sanctificavit ipsum: quum in eo quie visset ab omni opere suo, quod creaverat Deus, faciendo. Istae sunt generationes coeli & terrae, quando creata sunt: qua die Jehova Deus fecit terram & coelum: Et omnem stirpem agri, qui nondum fuisset futurus in terra, omnemque herbam agri, quae nondum fuisset oritura: quum non demisisset Jehova Deus pluviam super terram, & nullus homo fuisset ad colendum terram. Aut vapor adscendens terra: qui irrigaret universam superficiem terrae: Finxit vero Jehova Deus hominem de pulvere terrae, sufflavitque in nares ipsius halitum vitae: sic factus est homo anima vivens Ornaverat autem plantis Jehova Deus hortum in Hedene ab Oriente: ubi collocavit nominem llum quem finxerat: Feceratque Jehova Deus ut germinatet e terra illa quaevis arbor desiderabilis ad adspectum, & bona ad cibum: arbor quoque vitae in horto illo, & arbor scientiae boni & mali Credendum ergo, quod Deus condiderit omnia & absolverit, feceritque ea, quae non erant ut essent. Deus enim bonus est, vel potius fons bonitatis. Bonus autem, nullius rei invidia tangitur: unde null essentiam invidens, ex non entibus universa creavit, per suum Verbum Dominum nostrum IESUM CHRISTUM, inter quae, prae omnibus humanum genus misericordia prosequutus est: Animadvertens enim eos conditione suae naturae perpetuo subsistere non posse, majus quiddam illis elargiturus non simpliciter, sicut reliqua in terris animantia, quae bruta sunt humanum genus creavit, sed ad suam ipsius imaginem illud effiguravit, deditque illis suae rationis dotem, ut veluti umbras quasdam ac lineamenta rationis possidentes rationalesque effecti, perseverate possent in beatitudine, viventes veram, & revera sanctorum in Paradiso vitam. Animadvertens rursum arbitrium defectumque hominis utroque vergere, mature hanc gratiam quam ipsis dederat, legis & loci praesidio communitam voluit. Introduxit igitur eos in suum ipsius Paradisum, edictumque praescripsit, ut si gratiam illam conseivarent probique permanerent, fruerentur in Paradiso sine moerore, sine anxietate hilarissima vita, praeter etiam id, quod ipsis in coelo immortalitas destinata erat:

Videmus coelum & terram, sive corporalem partem superiorem. atque inferiorem, sive spiritalem corporalemque creaturam: atque in ornatu harum partium quibus constat vel universa mundi moles, vel universa omnino creatura, videmus lucem factam divisamque a tenebris: videmus firmamentum coeli sive inter aquas sus eriores, & inferiores, primarium corpus mundi super hoc spacium aeris, & quia hoc vocatur coelum, per quod vagantur volatilia coeli inter aquas, quae vaporaliter in sublimi feruntur & serenis etiam noctibus rorant & has quae in terris graves fluitant. Videmus congregatatum aquarum speciem per campos maris, & aridam terram vel nudatam vel formatam, ut esset visibilis & composita, herbarumque atque arborum materiem. Videmus luminaria fulgere desuper, Solem sufficeret diei, lunam & stellas consolari noctem, atque his omnibus notari & significari tempora. Videmus humidam usquequaque naturam piscibus & beluis & alitibus foecundatam, quod aeris corpulentia, quae volatus avium portat, aquarum exhalatione concrescit. Videmus ter¬ renis animalibus faciem terrae decorari: Hominemque ad imaginem & similitudinem Dei cunctis irrationalibus animantibus illa imagine ac similitudine proponi. Et quemadmodum in ejus anima aliud est quod consultndo dominatur, aliud quod subditur ut obtemperet: Sic viro factam esse etiam corporaliter feminam quae haberet quidem in mente raticnalis intelligentiae parem naturam, sexu tamen corporis ita masculino sexui subjiceretur, quemadmodum subjicitus appetitus actionis ad concipiendam de ratione mentis recte agendi. solertiam. Videmus haec & singula bona, & omnia bona valde

Quapropter laudate Jehovam coelites, laudate eum in excelsis. Laudate eum omnes Angeli ejus, laudate eum omnes exercitus ejus. Laudate eum Sol & Luna, laudate eum omnes stellae lucidae, Laudate cum coeli coelorum, & aquae quae supra hoc coelum sunt. Laudent nomen Jehovae quae ipso praecipiente illico creata sunt. Quae stabilivit in sempiternum, in seculum, quibus decretum dedit quod nullum transgrediatur. Laudate Jehovam terrestria; cete, & omnes abyssi: ignis & grando, nix & exhalatio; ventus turbineus efficiens verbum ejus: Ipsi montes, & omnes colles; arbores fructiferae, omnesque cedri: Ipsae bestiae, & omnia jumenta; reptilia & aves alatae. Reges terrae, omnesque nationes: Principes & omnes judices terrae: Juvenes, etiamque virgines; senes cum pueris, laudent nomen Jehovae: quia editum est nomen ejus solius, decor ejus supra terram & coelum.

Optimum artificem eorum quae sapienter & artificios e facta sunt: glorificemus, & ex pulchritudine eorum quae videmus, eum qui omnem pulchritudinem ex cedit mente concipiamus; & ex magnitudine sensibilium horum & circumscriptorum corporum, infinitum illum & omnem magnitudinem superantem, omnemque intelligentiam, in multitudine potentiae suae excedentem reputemus. Etenim etiamsi naturam omnium quae facta sunt ignoramus: tamen id quod integre sensui nostro subjacet, tantum miraculi habet, ut etiam acutissima mens minor appareat, eo quod minimum est in mundo, ad

hoc ut aut pro dignitate ipsum enarrare valeamus, aut Creato¬

ti debitas laudes referre; cui omnis gloria & im¬

peria in secula seculorum,

AMEN. FINISLIERIRVINTI SYNTAGMATIS THEOLOGEELCIIRISIIANAE

LIBER SEXTUS

Qui est DE PROVIDENTIA DEIACTVALI.

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 35