PELIGIO seu pietas, si stricte accipiatur, differt a cultu DEI, dt causa ab effecto Nam religio seu pietas est causa interna cultus Dei: at cultus Dei est proprie actio seu opus a religione seu piecate proficiscens: Quanquam plerunque per metonymiam, religio, pietas & cultus Dei pro eodem sumantur.

Opera religionis & pietatis, sunt virtutes immediati cultus Dei, in quibus directe consistit nostrum erga Deum officium Suntque vel interni tantum cultus Dei, vel simul interni & externi. interni tantum cultus Dei sunt: fides salvifica, vera cognitio Dei, fiducia in Dei, spes in Deo, charitas erga Deum, fidelis timor Dei, humilitas cora Deo, & patientia. FIDES SALVIPICA, est virtus animae infusa per S.S. ut per eam tanquam instiumentum homines iustificationem coram Deo & salutem consequantur aeternam per & propter Christum. Appellatur etiam fides iustificans: nominatur etiam fides Christi, fides gratiae Christianae, id est, quae per dilectionem operatur, quae neminem per ire permittit, ut loquitur Augustinus quarto tomo, libro de octo Dul citii quaestionibus quaest. 1. cum fidem salvificam dicimus, fidem rerum. humanarum, seu fidem Theologicam intelligimus, & distinguit mus eam a fide rerum humanarum & in reb. humanis, quae no est salvifica: cuiusmodi est fides assentiens humanis promissionibus aut scriptis: item fidelitas seu integritas in dictis & factis, in functione & legotiis commissis, Tit. 2. 10. item cognitio certa Christianae liber tatis in rebus adiaphoris, Romanorum decimoquarto, versiculo vigesimosecundo. Tu fide habes, apud temetipsum habe in conspectu Dei. Quum virtute esse dicimus animae infusam, distinguimus ea a doctrina Evagelii, quae & ipsa fides nominatur, Act. 6. v. 7. 1. Tim. 1. 19. & c. 4. v. 1. & aP atribs frequeter dicitur fides Christiana, fides Apostolica fides, Catholica, & a rerum a Deo promissarum plena manifestatione, imple tione & veritate quae a Christo est praestita, ad Galatas 3. 23. Antequam autem venisset fides, sub Legis praesidio custodiebamur: & vers. 25. At postquam venit fides: non amplius sub paedagogo sumus. Et ab externa religionis professione, de qua Jacob. 2. 24. Videtis igitur ex operibus iustificari hominem & non ex fide tantum, id est, externa religionis, pfessione. Et a prima fide, I. Timoth. 5. 12. id est, promissione quam Christo dat Christianus in Baptismo: haec enim promissio praecedit alias omnes: haec est prima illa obligatio ad profitendam veram fidem & religionem Christianam, ad credendum in hunc Deum in cuius nomen baptizamur, & ad colendum religiose illum solum

Fides salvifica inter virtutes ordine est prima, ut sequentia argumenta ostendunt: I. Quia ipsa est fundamentum & radix totius divini cultus: absque fide enim nec Deum agnoscere possumus, nec illi fidere, nec sperate vitam aeternam, nec illum amare, adorare, invocare. nec alias cultus divini partes ei praestare, Heb. 11. 6. Atqui fieri non potest, ut absque fide quisquam Deo sit acceptus: Nam qui accedit ad Dei m, hunc credere oportet esse Deum, & praemia largiri iis qui ipsum requirunt Hoc argumentum urget Gregorius Magnus lib. secundo super Ezechielem homilia decimanona

II. Quia prima nobis a Deo mandatur, prima a nobis requiritur, Joh 6. 28. 29. Act. 16. 30, 31. 1. Joh. 3. 23. III. Quia prima a Deo datur, unde caeterae virtutes omnes & bona; pera promanant, Rom. 14. 23. Quicquid ex fide non est, peccatum est. Gal. 5. 5, 6. Jac. 2. 18, 22. Sic dicit Gregorius Magnus Episcopus Romanus, prologo expositionis primi libri Regum: In salute fidelium fides operibus prior est. Et lib. 2. super Ezech. homilia decimanona: Priusquam bona opera insinuet, praedicat fidem per quam anima humiliter veniens, ad bonam actuum altitudinem sublevetur. Et aliquanto post Non virtutibus venitur ad fidem, sed per fidem pertingitur ad virtutes Et mox: Cornelius Centurio non operibus venit ad fidem, sed fide venit. ad opera. Et rursus: Neque enim poterat bona agere, nisi ante credidisset. IEt mox: Per fidem venit ad opera, sed per opera est solidatus in fide.

IV. Quia est initium & princeps pars iustitiae in nobis inchoatae & nobis inhaerentis, I. Tim. 1. 14. V. Quia ei opposita infidelitas est rimum peccatum, ex quo alia peccata promanant, Roman. 14, 23. 1. Tim. 1. 13. Tit. 1. 15.

Consentiunt & Patres Orthodoxi. Petrus Diaconus & alii Orientis Episcopi, in epistola ad Fulgentium & alios Africae Episcopos; Abhac igitur damnatione & morte nullus omnino liberatur, nisi gratia Redemtoris. Et paulo post: Sine hac igitur gratia potest quidem cogitare & desiderare humana, non autem potest cogitare aut velle divina quorum primum & praecipuum fundamentum est, credere in Dominum gloriae crucifixum. Porro fides salvifica est tum in infantibus: tum in adultis. In infantibus fidem salvificam esse hinc constat: IQuia sunt in federe Dei gratuito, Act. 2. 19. & 3. 25. II. Quia, illis promissum est regnum caelorum, Matth. 19. 14. III. Quia placent Deo & iustificantur coram ipso, Matt. 19. 14. Omittite istos parpulos & ne prohibete eos ad me venire. Sine fide autem impossibile est placere Deo. Heb. 11. 6.

V. Quia illos Christus sibi adduci iubet, Matth. 19. 14. Quid ita; quia vita est, ut eos suis participes faciat & vivificet. V. Quia Christo inseruntur, Christi participes fiunt: alioquin manerent filii Adami, & morti adiudicatentur. Nam quum in Adamo omnes moriantur, I Cor. 15, 50. & nulla nisi in Christo vita nobis restet quo infantes (maxime qui in tenella infantia moriuntur) vitae aeternae. haeredes fiant, eos cum Christo communicare oportet. VI. Quia promissus est illis Spiritus Sanctus, & revera donantur Spiritu Sancto, qui non potest esse in illis otiosus, sed ab eo sanctificantur & regenerantur, sicut ad Jeremiam dicit Deus Jer. 1. 5. Quum nondum Aprodusses ex vulva, sanctificavi te: & 1. Reg. 14. 13. de Abija filio infante Jarobeami Regis Israelitarum: Inest huic e domo Iarobeami aliquid boni erga Iehovam Deum Israelis, Luc. 1. 15. dicitur de Johanne Baptista: Spiritu Sancto implebitur etiam a ventre matris suae. Et v. 80. Ipso autem puerulus crescebat & corroborabatur Spiritus

VII. Quia salutem obtinent aeternam: licet in infantia moriantur etiam in utero materno, Jam vero certum est, neminem salutem eternam consequi, nisi per fidem:

Fides autem salvifica in infantibus, est virtus in cordibus infantium ad vitam aeterna electorum, absque externo ministerio verbi Dei crea a immediate a Spiritus Sancto, qui pro ipsorum captu & modulo motus & inclinationes Deo placentes in ipsis excitat & si adultam etatem attigerint, paulatim fidem in eis auget & confirmat, ut non tatum habitu, sed etiam deinceps actu credant, veritatem Christi cognoscant fiduciam in eo collocent & Deo vivant ac serviant spiritu; quemadmodum ratio qua homines sunt & a bestiis distinguuntur in ipsis est etiamsi cum adolescente aetate demum actus rationis exserant: Aut si ante annos discretionis moriantur, ea fide serventur in aeternum.

Fides ergo salvifica in infantibus est in principio habitus & velus in semine quod in cordibus illorum S.S. insevit. Est autem in infantibus tantum electis ad vitam aeternam. ut iam dictum: at non in omnibus sed tantummodo in illis quibus visum est Deo semen fidei inserere Multis enim electis ad vitam aeternam fides salvifica confertur a Deo. in adulta demum aetate, ut Dionysio Arcopagitae, Damari & aliis.

Fides salvifica in adultis, est virtus qua illi non tantum in genere omni verbo Dei recte intellecto, quod jam in Sacra Scriptura Canonica continetur, & in eo speciatim promissioni gratiae in Evangelio annunciatae firmiter assentiuntur, verum etiam unusquisque eorum pro se certa fiducia persuasus est, non solum ad alios, sed ad se quoque pertinere promissionem gratiae & omnia beneficia salutis aeternae per unicum meritum Christi parta & in Evangelio oblata, Joh. 2. 22. cap. 5. 46, 47. Roman. 4. v. 16, 17. 18, 19, 20, 21. Appellatur ab Augustine fides Christianorum, ab aliis fides Christiana: item fides Theologica.

Fides haec est habitualis: quia virtus animi est habitus. De hac loquuntur Scripturae, quum fidem vocant donum Dei quum docent illam non deficere, quum vocant τληροφοριαν, υσυσασεν, ωρποιθησιν. Dicimus habitualem esse ad differentiam fidei actualis in iisdem adultis, de qua agetur infra¬

Partes eius tres sunt: notitia verbi Dei, & in primis promissionis gratiae: assensio eidem adhibita, & persuasio seu fiducia de cerro obtinenda gratia promissa. Nam nemo sanus certe negat in genere etiam, fidem esse persuasionem animi qua dictis alicuius assentimur, propter dicenis autoritatem, nulla oblata probatione dictorum

Fidei salvificae partem primam dicimus esse cognitionem & notitiam, non quod naturali ratione nostra assequamur & intelligamus a& quomodo sint vel fieri possint ea quae Deus dicit & credere jubet, quodque in causis & proprietatibus ea comprehendamus aut comprenendere possimus & debeamus, ut falso sententiam nostram Papista interpretantur: Nam probe novimus, quod ea quae Deus jubet credere, naturalem superent & excedant intellectum, & naturaliter in causis & proprietatibus suis ab homine animali cognosci nequeant, ut Paulus. 1. Cor. 2. docet: sed ideo cognitionem seu notitiam primam fidei salvificae partem esse asseveramus, quod credentem seu crediturum necesse sit primum omnium nosse verbum Dei, cui credendum est, quia fides est ex auditu, auditus autem per verbum Dei, Rom. 10, 17. Cui autem verbum Dei nec auditum, nec praedicatum, sed prorsus gnotum est, quid credit ad salutem? Sicut Apostolus ait Rom. 10. 24. Quomodo autem credent ei, de quo non audierint? Et quoniam nos non sumus Prophetae & Apostoli, qui immediate a Deo ipso verbum ipsi us audiamus, sed per Scripturam Sacram, & externum aliorum hominum ministerium ordinatie nobis innotescit, quid ad salutem crodendum sit: ideo secundum modum ordinarium & communem fide libus, fidei salvificae pars prima est ἐπιγνώσις seu notitia certa veritatis credendae, religios e atque accurate exploratae, an vere sit verbum Dei, aut consentiat cum Sacris Scripturis, extra quas nihil nobis ad salutem credendum est. Loquimur jam (quod repetendum est) de notitiae consequendae communi modo nobis conveniente & destinato post traditam nobis a Deo Scripturam Propheticam & Apostolicam, quae vere est verbum Dei, & ex quo doctrinae omnes examinandae.

Certa notitia exploratae veritatis divinae fidelibus est necessaria. I. Quia est mandata a Deo, Jes. 33. 13. Audite longinqui quod feci, & agnoscite propinqui potentiam meam. Hosc. 14. 9. Qui est sapiens intelligat ista, intelligens etiam agnoscat ista: nam rectae sunt viae Iehovae & iusti ambulabunt in eis. Et Joh. 5. 39. Scrutamine Scripturas, quia vos videmini vobis in ipsis vitam aeternam habere: & illae sunt quae testantur de me. Rom. 16. 19. Volo vos sapientes quidem esse in rebus bonis, simplices uero in malis. 1. Cor. 10. 15. Ut intelligentibus loquor: iudicate vos quod aio. Si dogmatibus quae Apostoli ipsi proponebant, non erat te mere credendum, sed jubebat Apostolus iudicare, quod ipse proponebat: multo magis iudicanda & examinanda sunt decreta Conciliorum Episcopalium, & cognoscendum an vere congruant cum verbo Dei in Sacra Scriptura Ecclesiae & omnibus fidelibus commendato. Et I. Thess. 5. 19, 10, 21. Spiritum ne extinguite: Prophetias ne pro nihilo habete: Omnia explorate: quod bonum fuerit, retinete. 1. Joli 4, 1, 2. Dilecti, ne cuivis Spiritui credite, sed probate Spiritus an ex Deo. sint: nam multi pseudoprophetae venerunt in mundum. Ex hoc cognoscite Dei Spiritum: quicunque Spiritus prositetur Iesum Christum in carnem venisse, ex Deo est. II. Quia praeclare a S.S commendatur, veluti i1 Berocensibus, Act. 17. 11, 12. Iis autem Iudaeis qui erant Thessalonicae fui erunt isti generosiores, ut qui receperint sermonem cum omni alacritate, Rt quotidie examinantes Scripturas, an haec ita se haberent. Multi igitur crediderunt ex eis, & Graecarum mulierum honoratarum & virorum. non pauci. Si Beroeenses generose & recte fecerunt, quod dogmatibus Apostoli Pauli non temere crediderunt, sed illa prius ex Scriptura Sacra examinarunt, an cum illa consentirent, & postquam id certo cognovissent, demum crediderunt: tum & illi generose & recte faciunt, qui hodie dogmata, sive Conciliorum Episcopalium, sive aliorum non approbant & suscipiunt, nisi ad Scripturam ea examinaverint, & cert, cognoverintprius, ea cum Sacra Scriptura consentire. Rom. 15. 14. Persuasum autem habeo & ipse ego de vobis: fratres mei: quod ipsi per vos pleni sitis bonitate, impleti omni cognitione, & qui possitis etiam vos mutuo ad monere. III. Quia eius neglectus certum periculum atque damnum affert Qui enim ab alio audiunt quidpia pro verbo Dei, poni quod non expiorant & cognoscunt prius certo an vere sit verbum Dei: ii facile & saepenumero decipi & seduci possunt, imo facto ipsodecipiuntur & seducuntur Exemplo est 1. Reg. 13. vir ille Dei jussu Iarobeamo Regilsraelitatum idololatrae denunciare vindictam Dei, & prohibitus edere & bibere quicquam Bethele: qui quum alii Prophetae falso praetexenti verbum Dei credidisset & obtemperasset, non cantum objurgatus, sed etiam morte affectus in itinere fuit. Facile auti cognovisset, alterius illius Prophetae mentientis sermonem non esse veroum Dei, sed eum ad illud verbum Dei, quod prius ipsemet a Deo acceperat exaininasset. Ita ludaei gravissimas poenas sibi attraxerunt quod Pseudoprophetis verbum Dei praetexentibus crediderunt, quo nomine a Propheta Jeremia saepe fuerunt reprehensi. Achabus rex Israelitatum ad interitum festinavit, quum Pseudoprophetarum suorum sermonem verbum Dei esse credidit eique morem gessit, 1. Reg. 22. Quam multos perdidit doctrina Pharisaeorum, quam tamen illiverbum Dei esse dictitabant? Quantum in periculum animarum se coniecerunt Galatae, credentes illis, qui eis persuaserat, oportere ipsos circumcidi & observari ceremonias Mofaicas? Quidam e secta Phaisaeorum, quasi ab Apostolis edocti, docuerunt Antiochiae, nisi Christiani circumciderentur ritu Mosis, non posse eos servari, Act. 15. 1. 7 tamen ab Apostolis non acceperant, ut ipsimet Apostoli testantur, Act 15. 24. quam Pharifaicam doctrinam, quicunque pro Apostolica amplexi fuerunt, & absque ulteriore cognitione & inquisitione crediderunt, in periculum certum se praecipitarunt. Sic apud Thessaonicenses & alios qui pro Apostolicis dogmatibus aut epistolis & scriptis susceperunt humana somnia aut figmenta aliorum, extra peciculum minime fuerunt Notitia igitur certa veritatis credendae primo omnium requititur, ne pverbo Dei habeamus, quod non est, nevepro vero & Scriptis Sacris consentaneo recipiamus quod verum non est, nec Scripturis Sacris consentiens. IV. Quia illa est petenda a Deo. nobis & aliis: ut David facit saepe Ps. 119. v. 34. Fac ut intelligam, ut custodiam legem tuam, observemque eam ex toto animo. v. 73 Redde me intelligentem, ut discam praecepta tua. v. 125. Servus tuus sum, prudentem me redde: ut cognoscam testimonia tua. vers. 144, Iustitia testimoniorum tuorum est in saculum: prudentem me effice, ut vivam. Et vers. 169. Appropinquet clamor meus ante faciem tuam, Iehova: secundum verbum tuum prudentem redde me. Ephes. 1. 16, 17, 18. Non cesso gratias agere pro vobis, mentionem vestri faciens in precibus meis. Ut Deus Domini postri Iesu Christi, Pater ille gloriae, det vobis Spiritum Sapientiae & revelationis per agnitionem ipsius: Illuminatis oculis mentis vestrae: ad sciendum quae sit spes illa vocationis ipsius, & quae opes gloriae haereditatis ipsius in sanctis. V. Quia pro illa gratiae Deo a sanctis aguntur & sunt agendae, 1. Corinth. 1. v. 4. 5, Gratias ago Deo meo semper de vobis. ob gratiam Dei quae data est vobis in Christo Iesu: Quod in omnibus ditati sitis in ipso, omni loquendi facultate, omnique cognitione.

VI. Quia interdum Synecdochice totam fidem salvificam complectitur, ut Joh. 19. v. 23. Scio redemtorem meum vivere. Iesa. 53. 114. Cognitione sui iustificabit iustus servius meus multos.

Papani contra negant, fidem salvificam esse notitiam, quorum argumenta Bellarminus recitat libro primo de iustificatione cap. 7. ad quae distincte respondebimus

I. Causa notitiae non est ipsa notitia

Fides est causa notitiae. Ergo fides non est ipsa notitia; Assumtionis probatio. Nam in primis Jesaias cap. 7. aperte protestatur: nisi credideritis, non intelligetis. Ubi videmus, fidem non esse intelligentiam, sed viam & geadum ad intelligendum. Quod aliis verbis lixit etiam de rebus naturalibus ille Philosophus: Addiscentem oportet credere.

RESPGN. Primo, propositio est tantum vera de propriis loquutionibus non autem de metonymicis, in quibus causa ponitur pro effectu. Secundo, est in assumtione processus a dicto secundum quid. Fides enim est quidem causa amplioris notitiae: Nam posteaquam credidimus verbo Dei, crescit & augetur in nobis notitia: sed tamen fide: tiam est notitia. Nisi enim noverimus Deum esse, & esse veracem, servantem promissorum: item, esse revera Dei verbum, quod credendum proponitur: non credemus. Ut autem sciamus illud, efficit Spiritus Sanctus. Tertrio, adducitur testimonium ex Jesaia, falsa versione depravatum. Textus enim Hebraeus habet ver. 9. iλLMn χl on habus. ty 39, hoc est, isi credideritis, profecto non stabiliemini, vel non permanebitis. Ubi videmus, Prophetam non loqui de notitia seu de intelligentia, sed de confirmatione, seu stabilitate regni Iuda. Quarto hilosophi dictum de rebus naturalibus est ἀπροσοιόνυσον ad res divinas traductum.

II. Quicquid distinctum est a notitia, id non est notitia:

Fides distincta est a notitiaFides igitur non est notitia. Assumtionis probatio. 1. Cor. 13. v. 2. Apostolus distinguit notitiam a fide, tanquam duo diversa dona: Sisinquit) habeam prophetiam, & noveim mysteria omnia, omnemque notitiam: & si habeam fidem, &c. RESP. Primo, Assumtio non recte probatur ex allegato testime nio: Nam in assumtione intelligitur fides justificans: At in testimenio Paulino, tantum fides miraculorum; quod liquet ex sequent bus verbiss adeo ut monces transferam. Secundo, dissentit Jesuita a Thoma Aquinate, qui in explanatione hujus loci, fidem nequa quam separat a cognitione; sed diserte dicit: Apostolum proponer quatuor dona gratuita, ad cognitionem pertinentia; scil. sapientiam, scientiam, FIDEM & prophetiam. Eadem est Nicolai Lyrani sententia

Replicatio: Non intelligi in testimonio Paulino tantum fidem miraculorum, ajunt Papistae inde liquere; quia Paulus expresse nominat, Omnem fidem, πκταν τῆν πίσεν,

RESP. Homonyma est vox omnis, quae hoc loco non significat, universalem complexum specierum, sed unius speciei quandam perfectionem, & (ut ita loquar) totalitatem declarat: Ita ut omnis fides hoc loco idem sit ac tota seu perfecta fides. Sicut etiam Thomas Aquinas in hujus loci explanatione declarat; Sic enim ait; Potest expont id, quod dicit omnem fidem, id est, omnium articulorum: sed melius est, ut exponatur omnem, id est, perfectam fidem, propter illud, quod subditur, ita ut montes transferam. Dicitur enim Matth. 17. Si habueritis fidem, sicut granum sinapis, dicetis monti huic. transi hinc & transibit. Et quamvis granum sinapis sit minimum quantitate, non tamen intelligitur parva, sed perfecta fides grano sinapis comparati. Similiter declarat Glossa ordinaria interlinearis

Triplicatio: Per omnem fidem, non intelligitur hic perfecta fides, quo miracula eduntur: quia multi sancti perfectam fidem habuerunt, nec tamen ullus legitur montes transtulisse.

RESP. Thomas Aquinas in explanatione 1 Cor. 13 recte respondet: Hoc solvitur per id, quod I. Cor. 12. dicitur: Unicuique datur declavatio Spiritus ad utilitatem, Illo enim modo, loco & tempore, miracula pogratiam Spiritus S fiunt, quo Ecclesiae requirit utilitas. Fecerunt autem sancti multo majora, quam translationem montium, prout erat fidelibs utile. puta suscitando mortuos, dividendo mare, & alia huiusmodi opera faciendo. Et hoc etiam fecisset, si necessitas affuisset.

Instantia: Similiter distinguit Apostolus notitiam a fide, 1. Cor. 13. 8, 9. Hucc quidem per Spiritum datur sermo sapientiae, alii vero sermi notitiae per eundem Spiritum: alteri vero fides per eundem Spiritum.

RESP. Primo, allegatur testimonium impertinens. Falsum enim est Apost. in hoc dicto discernere notitiam a fide justificante: sed discernit sermonem notitiae a fide. S cundo, hic quoque homonyma est voxfides; quae in dicto Pauli, vel significat specialem fidem, per quam eduntur miracula: quod fatetur ipsemet Bellar. qui ait hic intelligi eximifidem, quae montes etiam transferre possit: At in assumtione probanda intelligitur fides justificans. Vel per metonymiam subjecti, intelligitur sermo, seu facultas proponendi docttinam de fide; ut exponit Thom. Tquiit. in explanatione hujus loci, ubi ait: Alieri datur fidet in eodem spiritu, non autem hic accipitur pro fidet virtute, quoniam hoc commune est omnibus membris Christi, secundum illud Hebr. 11. Sine. side impossibile ist placere Deo. Sed accipitur pro sermone fidet, prout scidicet homo potest recte proponere ea, quae fidet sunt. Similiter explicat Glossa ordinaria interlinearis

III Si fideles est necesse captivare intellectum in obsequium Christi. tum fides non est notitia: At prius est; ut patet ex 2. Cor. 10. v. 5. & in captivitatem redigendo omnem coguationem ad obediendum Christo Ergo & posterius.

RESP. Prin o, Amphibolia est in phrasi propositionis, captivare intellectum in obsequium Christ.. Nam si idem declarat, ac credere Evangelio Christi, utcunque inteliectui non regenerato ac rationicorruptae illud absurdum videatur; & propterea etiam notitia, de hominis animalis sapientia intelligatur: vera erit propositio. Neque etiam nos dicimus, fidem esse notitiam rationi humanae, a Spiritu Sancto non regenerate. consentientem. Sin vero denotet, non intelligere ea quae sunt credenda, ita ut etiam notitia negetur articulorum fidei; tum falsissima est propositio Secundo, perperam accommodatur testimo. nium Pauli, ex Cor. 10. 5 ad probandam assumtionem. Nam in assumtione dicitur fidelib. esse necesse, captivare intellectum in obsequium Christi: At Paulus ait, arma muitiae suae diuvinitus esse valida, ad subversionem munitionum, rat ocinationes evertendo, omnemque psublimitatem, quae sese extollit, adverjus cognitionem Dei: & in captivitatem redigendo omnem cogitationem, ad obediendum Christe. Assumtio igitur primo tribuit fidelib quod Paulus adscribit armis militiae suae. Deinde, assumtio tollit omnem cognitionem: At Paulus to: dit tantum cognitionem terrenam, quae se extoilit adversus cognitionem Dei caelestem & spiritualem

IV. Quod est conquactum cum obedientia, id non est notitia¬

Fides est conjuncta cum obedientia: Fides igitur non est notitia; RESP. Propositio est falsa. propter errorem falsorum opposito. u Obedient a enim fide: non tollit notitiam, sed requirit, Joh. 10 58. Vt cignoscatis & crodatis, Patrem in me esse, & me in eo 1. Joh. 4. 16. Et nes cognovimus & credidimus, charitatem quam habet Deus en nos

Propositionis probatio. Quorsum enim obedientia in credendo opus esset, si per fidem notitia praeberetur?

RESP. Est manisesta principii petitio, in qua idem prorsus ζο λογίαᾳ quada, tantum interrogatione figurata petitur: similis huic: VeraEcclesia est Catholivs: Quomodo enim, sst vera, si non esset Catholicas

His igitur argumentis non evincitur, fidem notitiaui non esse: ad proinde eriam absurdissimum est, quod Bellarminus ait; Fidem melius per: guorantiam, quam per not intam definiri

Haec de prima parte fidei salvificae. Secunda pars fidei salvificae, est συγκαζοθεσις, id est, assensus firmus omni verbo Dei & spegiatim puomissioni gratiae aduibitus, uou propter evidentiam rei & probationum, nec propter notitiam causi rum & proprietatum rei, de qua aliquid credendum, sed propter autoritatem dicentis Dei. Nam verbo Dei assentimur, propter Dei autoritatem, non autem propter rationes a Deo nobis allatas; Assentiendum enim est Deo dicenti & promittenti, etiamsi non intellige remus, an & quomodo esse vel fieri possit, quod Deus dicit & promittit. Credimus nobis incognita videlicet naturaliter, sed tamen cognita per revelationem divinam, propter quam firmiter assentimur.

Tertia est ωληροφορια, ὑπο ςασις sεu πεποθεσις, id est, plena persua. sio & fiducia veracitatis seu fidelitatis, potentiae & misericordiae Dei, ac puoinde & salutis seu vitae aeternae per & propter Christi meritum seu justitiam, quam certo unusquisque statuit sibi quoque donari & imbutari.

Hactenus fuerunt partes fidei salvificae. Ejus caussa efficiens & conservans αρχετεκλονιιη & princeps est Deus Pater, Filius & Spiritus Sanctus, unus ille Iehova, cujus donum super naturale est fides salvifica, & quoad initium & quoad incrementum & quoad consummationem, quum ab eo detur ut credamus, ut in fide proficiamus & in eadem usque ad finem perseveremus.

Quod a Deo sit initium fidei salvificae, docet Paulus cum ait Phi 1. v. 6. qui incepit in vobis epus bonum: & clarius v. 29. Gratis datum est vobis in Christi negotio, non solum in eum credere, sed etiam pro epati. Docet Christus dicens Petro Matth. 16. ver. 17. Caro & sanguis haec non retexit tibi, sed Pater meus qui est in caelis. & Paulus itetum 2. Cor. 3. v. 5. Non quod idonei sumus per nos ipsos ad cogitandum quit quam, velut ex nobis ipsis: sed quod idonei sumus id ex Deo est.

Deinde ipsum etiam velle credere est a Deo, non a nobis, Phil. 2. 13. Deus enim is est qui efficit in vobis & ipsum velle, & ipsum agere pro gratuita sua benevolentia. Joh. 6. v. 44. Nemo potest venire ad me, id est, credere in me, nisi pater qui mesit me, traxerit eum, id est, ex nolente volentem effecerit. Non ait duxerit, ne putemus illic aliquo mo so praecedere voluntatem humanam. Quis enim trahitur, si jam volebat? Ergo in initio fidei in eius que acceptione homo se habet pure passive, quum homo ipse in se non efficiat fidem, sed a Deo intusam accipiat tantum. Nemo tamen venit ad Christum nisi vole ns Pater enim trahit ad Christum non cogendo invitos, sed operando intus ut velint, revelando Filium suum & largiendo Spitum Sancti per quem fidem Evangelii inspirat, per quem oculos menis no ttrae iliuminat, per quem nos docet, & dulcissimo raptu ad Christum trahit, sic ut volentes ex nolentibus facit, utque cupide trahentem Patri sequamur: Et v. 45. Quisquis audi vit a Patri, & didicit, venit ud me, id est, credit in me Matth. 11. 25. Illo ipso tempore respondens Iejus dixit, Gloriam tibi tribuo Pater Domine cali & terrae, quoa haec occuitaveris sapientibus & intelligentibus: & ea detexeris infantibus: I. Cor2. v. 4. Neque oratio mea & praeconium meum versatum est in persuasoriis humanae sapientiae verbis, sed in demonstratione spirituali & potente. Ne fides vestra consistat in sapientia hominum; sed in potentia Dei. Joh. 15 5. Seorsim a me nhil potestis facere. 2. Cor. 12. 9. Gal. 5. 22. Fructus Spiritus, est chartas, gaudium, pax, irae cohibitio, benigniras, bonitas, fides, lenitas, consinentia.

Obiicitur I. Quicquid est in nobis ante Spiritum Sanctum, ejus

causa efficiens non est Spiritus Sanctus: At fides est in nobis ante Spiritum Sanctum. Ergo fidei causa efficiens non est Spiritus Sanctus Assumtio probatur: quia fide accipimus Spiritum Sanctum. RESP. Primo, Majorem limito: Quicquid est in nobis ante Spiritum Sanctum, nempe reipsa, ejus causa efficiens non est Spiritus Sanctus: At fidem in nobis ante Spiritum S. esse teipia, negatur. Nam Spiritus S. est etia in illis qui non credunt, verum ut Deus ubique existens sua essentia, & ut suadens tantum, non ut sanctificans. In esectis autem repente fidem inserit cordibus, sic ut causa sit fidei, prioilla & ordine & dignitate. Fides quidem prius a nobis seutitur, quam praesentia Spiritus regenerantis: reipsa tamen Spiritus regenerationis est in nobis ante fide. Deinde assumtionis probatio est aibigua Fide enim accipimus Spiritum S. non quod fides sit prius in nobis ex naturae viribus & postea demum accedat Spiritus S. Ille enim error es Pelagianorum: & actio Spiritus Sancti creantis in nobis fidem est, prior fide, etsi tempore simul sit: sed quod fidei initium sit acceptioSpiritus Sancti: & quod fide inchoata, magis magisque per eam augeantur dona Spiritus Sancti, quae per fidem in nobis operatur.

Objicitur II. Fides impetiat Spiritum Sanctum per preces, LucI1. v. 13. Quanto magis Pater vester calestis dabit Spiritum Sanctum petentio, ab ipso? Ergo fidei causa efficiens non est Spiritus Sanctus,

RESP. Antecedens non est simpliciter intelligendum, sed secunlum quid. Fides impetrat Spiritum Sinimirum majore copia, per preces videlicet renatorum per Spiritum S. qui in eis format preces, Rom. 8. 26, 17. Initio aute datur Spiritus S. electis non petentibus Rom. 0. 26. Ex his patet initium fidei salvificae esse a Deo: Unde non dubitavit Augustinus retractare opinionem suam, qua aliquando initium fidei nobis adscripserat nostrum esse credere, Tomo primo, retractationum libro primo, capite vigesimotertio¬

Quod a Deo sit progressus seu profectus fidei salvificae, patet indequia a Deo incrementa fidei petenda sunt, sicut pater lunatici adoleentis fecit, clamans cum lachr; mis ad Christum. Marc. 9. v. 24. Ceedo Domine, succurre incredulitati meae: Et Apostoli dixerum Domino, Luc. 17. 5. Adaige not is fidem. Patet etiam inde, quia Deo pro incrementis fidei gratiae agendae sunt; Sic enim Paulus scribit. 2. Thess. 1. 3. Gratias agere deb. mus Deo semper ui vobis fratres, ut par est, quod vehementer augesca fides vestra.

Quod denique perfectio & consummatio fidei sit a Deo, se quentia testimonia Scripiura ostendunt. Philipp. cap. 1. versic 6. Persuasum habens hoc ipsum fore ut qui incepit in vobis opus bonum perficiat usque ad diem Iesu Christi. 2. Thessal. 1. v. 11. Cujus etiam reiratia oramus semper pro vobis, ut vos dignetur ista vocatione Deus noster, & compleat omnem sua bonitatis gratuitam benevolentiam, & opus fidei potenter. Ita neque velle credere possumus, nisi Deus ipse prae paret voluntatem & det illud velle: & postquam dono Dei volueri: mus, non sufficit voluntas nostra & cursus noster, nisi Deus & vires. ctirrentibus praebeat, & ad metam salutis perducat

Hinc Scholastici vocaut fidem infusam & Theologicam. Sic enim Thomas Aquinas ait: Virtutes Theologicas ita vocari, quod a solo Deo in nobis creentur.

Proinde fides salvifica Dei regenerantis est, non liberi nostri arbi trii: doni est, non meriti: gratiae, non naturae: adventitia, non haereditatia: supernatur alis non naturalis.

Nam quod naturale est, semper est cum natura simul: fides autem salvifica non est semper cum natura simul. Fuit enim tempus cum Paulus fidei expers fuit, 1. Tim. 1. 13 Damatis item & Dionysius Areopagita & alii innumeri ad fidem Christi conversi, sive ex Judaeis, sive ex Gentibus

Item quod a Deo ex gratia infunditur, naturale non est: Atqui fi des salvifica a Deo ex gratia infunditur. Non est igitur naturalis

Praeterea quod naturale est, omnium est: at fides non est omnium. Fixum igitur firmumque esto, fidem salvificam esse donum Dei, eamque totam, tam quoad initium, quam quoad incrementa & consummationem: ac nequaquam initium fidei esse a nobis, seu a viribus naturae nostrae, & consummationem tantum a Deo.

Quapropter damnamus Pelagianorum errorem, quo fides naturalis esse statuitur & fidei initium nobis seu naturae nostrae corruptae viribus tribuitur: & probamus Concilii Arausicani secundi canonem: quintum: Si quis, sicut augmentum, ita etiam initium fidet ipsum credulitatis affectum, quo in eum credimus, qui justificat impium, & ad regenerationuem baptismatis pervenimus, non per gratiae donum, id est, per inspirationem Spiritus Sancti corrigentem uoluntatem nostram ab infid litate ad fidem, ab impietate ad pietatem, & naturaliter nobis inesse dicit, Anostolicis dogmatibus adversarius approbatur, beato Paulo dicente: Confidimus, quia qui coepit in vobis bonum opus, perficiet usque in diem Domini nostri Iesu Christi. Et illud: Vobis datum est pro Christo, non solum ut in eum credatis, sed etiam ut pro illa patiamini. Et, gratia salvi facti estis per fidem, non ex vobis: Dei enim donum est. Qui erum fidem qua in Deum credimus, d cunt esse naturalem, omnes eos qui ab Ecclesia Christi alieni sunt, quodammodo fideles esse d finiunt. E¬

Causa ωροηγιμδuη, id est, antecedens interna, est primo proposilum aeternae electiouis, Johan. 6. v. 37. Quicquid dit mihi Pater, ad me veniit, id est, quisquis electus est a Patre meo in me & separatur a mundo reprobato, in me credet, Actor. 13. v 48. Et cred. derunt quotquot erant ordinati ad vitam aeternam Matth. 11. v. 46. Deinde gratia, seu gratuita Deibenevolentia, Philip. 1 29. Gratis datum est vobis in Christi negotio, non solum in eum credere, sed etiam pro eo pati. Tum vocatio secundum propositum, non tantum externa sed n ulto magis interna: vocamur enim ut credamus 2. Thess 2. 3 14. Atque haec est veca praepatati, nostri ad fidem suscipiendam, nempe gratuita DEI electio & efficax vocatio.

Causa ωροναλαρκτικη, seu impellens externa propter quam DEUS nos fide salvifica donat, est metitum Christi: non autem meritum nostrum. non praepatatio nostra, aut opera nostra praepatatoria. Roman. 9. v. 30, & 0. 20.

Causa organi a fidei extraordinarie in hominum mentibus accensae, id est, antequam verbum Dei illis auditum per praedicationem ex pernam fuerit ex quo & propter quod fides nascatur, non est: ut otendit exemplum Abrahami quem colentem deos lienos Deus fide donavit non adhibito prius externo verbi praeconio, Genes. 12. 11. Dixerat enim Iehova Abrahamo (sed nullo interveniente hominis ullius externo ministerio) abi a terra tua, &c. Josuae 24. 2, 3. Hebr. 11. 8. Per fidem vocatus Abrahamus auscultavit Deo, at eundo in locum quem accepturus erat in haereditatem, & exivit, nesciens quo esset venturus.

In generatione autem ordinaria fidei salvificae in adultis, est causaorganica.

Eaque non est externa visio eorum quae credenda sunt Joh. 6. 36. 20 29. unde fides salvifica non nascitur ex sensu externo, tactu, adspectu: neque miracula Johan. 12. 37. neque eloquentia ac disciplina ulla human 3. 1. Cor. 1. v. 17. & sequentibus, & cap. 2. v. 1. & sequenti bus: neque frequens iteratio actuum humanorum: neque genera tio carnalis ex parentibus fidelibus Johan. 1 v 13. neque propinqui tas sanguinis Johan. 7. 5 neque testimonium Ecclesiae: sed testime nium divinum & supernaturale, hoc est, verbum Dei, tum totum in genere & communiter, tum Evangelium in specie & proprie, idqui per alios fideles seu Ecclesiam praedicatum & auditum, non tantum auribus corporis sed etiam cordis, vel religios e lectum, seria meditatione perpensum, & in puro corde custoditum, Johan. 4. 41, 42. Roman. 10. 17. Joh. 6. 45 Actor. 4 v. 4 & cap. 17. v. 11, 12. Sic Angelus ut fidem resurrectionis Christi ex mortuis adstrueret, revocavit mulie res ad verbum Ch:isti, Matth. 28. 6. Marc. 16. 7. Sic passionis & resurrectionis suae fidem adstruxit Christus ex verbo Dei nempe ex Prophets, Luc. 24. Hoc enim instrumento nimirum Verbo DEI praedicato ex terne ab homine aliquo sive pastore Ecclesiae sive privato aliquo Spiritus Sanctus ordinarie in adultis fidem procreat, Verbum enim Dei credenda proponit, Rom. 10. 8. Prope te verbum est in ore tuo & in cerne tuo. Hoc est verbum illed fidei quod praedicam 11. Verbum Dei mandat nobis ut credamus, Marc. 1. 15. Credite. Evangeli. Joh. 12. 36. Dum lucem habetis, credite in tucem & cap. 24. 1aE Ita fides nascitur ex verbo Dei audito, sed afflante Spiritu Dei: & nititur testimoniis non humanis, sed divinis. Proinde fides saivificat hoc etiam nomine non est naturalis: quum sit ex testimonio divinosupernaturali. Imo fides salvifica absque verbo Dei esse non potest, sic ut ubi nullum verbum Dei est, ibi nulla sit fides.

OBJICIUNT quidam: Si Spiritus Sanctus est autor fidei per in strumentum verbi Dei: cur igitur non omnes credunt, qui verbum Dei audiunt.

RESP. Quia Spiritus Sanctus efficaciam verbo praedicato & audito adjungit in quibus vult, & non omnes intus etiam docet, sed quos vult. Causam autem voluntatis ejus nos reddere non possumus nec tenemur, sed in beneplacito Dei nobis acquiescendum, ut Christus docet Matth. 11. v. 25, 26. Unde Evangelium praedicatum est a liis odor vitae ad vitam, aliis odor mortis ad mortem.

NSTANT: St ita res habet, tum auditoribus non est necesse adhibere studium in auditione verbi Dei: quia frustra id facerent, quum unive sum pendeat a Spiritu Dei.

RESP. Negatur consequentia: quia etsi universum a Spiriti Dei pendeat, & nemo per externum auditum verbi Dei credat, nis accesserit interna operatio Spiritus Sancti regenerantis & fide donantis: tamen necesse est studium adhiberi in auditione verbi DE quia omnes mandato Dei obligati sunt, ut verbum Dei studiose & attente audiant, eique assentiantur: & ni fecerint, poenas incurrunt. Nec audiendi sunt, qui dicerent, se non potuisse redere, & etsi periculum virium suarum fecissent, conatum tamen irritum futurum. Nam hoc non magis excusat eos, quam si servus claudus ab hero suo jussus aliquo ire, non eati, sed ex usare se velit eo quod claudus sit.

OEJICIUNT II. Multis datur fides sine ministerio verbi Dei, ut infantibus, ut Paulo in itinere Dimasceno converso, Actor. 9. Ergo verbum Dei non est organum per quod fides nobis datur.

RESP. Quum dicimus fidem dari per ministerium verbi Dei, loquimur de adultis, & de via ordinar a qua Deus fide in nobis gignit.

Organum autem fidei salvificae communiter quidem est, ut paulo inte dictum, totum verbum Dei, quod jam libris Veteris & Novi Testamenti comprehensum: proprie vero e Evangelium de Christo, Roman. 10 vers. 8, 14. 15, 16, 17. Fidem enim in Christum Lex ingenere, Evangelium in specie praec pit. Lex praeparat credituros: Evangelum autem immediatum est organum Spiritus Sancti, quo fidem accendit.

Idem verbum Dei est organum seu instrumentm, quo fides semel procreata alitur & cons rvatur? Et ut magis succurreret Deus infirmitati nostrae, addidit verbo sacramenta, quae fidem jam procieatam non an um confirmant, sed etiam augent & conservant. Ac ut fid Scausa est precationis, ita precatio causa est incrementorum & conservationis fidei:

Caula σνεργουντες sunt ministri Dei, non quidem gignentes in nobis fidem, sed verbum fidei nnunciantes, 1. Cor. 3 v 5 & alii fideles suo exemplo & sermonibus ad credendum invitantes, Hebr. 13.

Joh. 4. 39. Nam ministerio Ecclesiae ordinarie opus est, per quod Deus efficaciter operatur & fidem in nonis gignit

Fides amen non pendet, ut nec nascitur ex autoritate Ecclesiae aut ejus qui praedicat verbum Dei, sed ex divino illo verbi semine Deo per Spiritum Sanctum operante & dante incrementum, 1. Cor3. v. 6, 7.

Unde duo sunt ex quibus fides nostra pendet; verbum Dei, quod foris per min sterium Ecclesiae sonat: & Spiritus Sanctus, qui intus fidem accendit, Jes 59 21. Hoc erit fedus meum cum istis ait Iehova. Spiritus meus aui est in te & verba mea quae posui in ore tuo. Et Joh. 15. 26, 27. Sic verbum Dei est unicum externum fundamentum quo fidet nostra nititur, si: ut idem est unicum externum medium, per quod fit des nascitur, teste Paulo, qui Rom. 10. 17. ait: Fides est ex auditu, auditus autem per verbum Dei.

Ex auditu fides est non tantum externo, sed conjuncto cum interno. Huc facit illud Christi; Qui habet aures ad audiendum, audiat In eo enim per verbum Dei accenditur fides, qui non tantum auribus corporis audit, sed etiam corde Quapropter verbum Dei est necessario audiendum, eique auscultandum, tum quia sic mandatum a Deo, Jesa 1. v. 10. Aud te verbum Iehovae, ductores Sedomi: auribus percipite doctrinam Dei nostri, nopuli, Hamorae: tum quia per illud fides salvifica in nobis procreatur & conservatur Errant proinde qui fidei statuunt tria fundamenta, naturam, Scripturam & consuetudiuem Fides enim Christiana proprie est rerum, quae sunt supra & praeter naturam, ut articuli Symboli Apostolicisa tis perspicue docent; qua in re fortitudo & vis fidei Christianae perspicitur. Fide intelligimus & acceptamus quae sunt supra & praeter naturam. Fidei igitur fundamentum non est, nec potest esse natura.

Multo minus consuetudo est fundamentum fide: quia consuetudo ad externas ceremonias & politiam Ecclesiasticam externam pertinet. non ad fidei mysteria salvifica

OSJICITUR. Ex natura & consuetudine Paulus Apostolus argumenta sumit, quibus ea quae dicit corfirmat: Ergo natur, & consue. tudo sunt fundamenta fidei. Antecedens probare conatur ex1 Cor1I. v. 14, 15,16. An ne naturae quidem ipsa hoc vos doces, quod vira quidem comatum esse d. decori sit? Contra multeri, omatam esse a certsit. Nam coma pro velamine data est ei. Qb: si quis videtur contentis sus esse, nos ejusmodi consuitudinem non hacemus, nique E cl. siae Dei.

RESP. Antecedens distinguo. Ex natura & consuetudine argunentantur Paulus, non ad confirmandos articulos fidei, sed ad asserendum decerum in ex erna Ecclesiae polita & m rib. externis: ut verna Pauli perspicue monstram. Papistarum etiam asseitio falsaesEcclesiae autor: tatem sufficere ad generandam in nobi fidem, OEJICITUR quod Paulus dicit Rom. 10. v. 14. Quomodo credent ei de quo non audierint? quomodo autem audient absque praedicante? Hinc colligunt Papistae, Scripturis sacris non aliter credi nispropter Ecclesiae praedicationem & testimonium.

RESP. Negatur consequentia: Nam verbi quidem praedicatio externum medium est a Deo institutum, per quod fides in mentibs audientium generatur: sed tamen non propter praedicationem Ecclesiasticam creditur. Distingui debent patticulae per & propter. Pet Ecclesiam quidem credimus 1. Cor. 3 v. 5. sed non propter ecclesiam

MATERIA fidei salvificae, non est voluntas nostra, ex qua fide generetur, aut tanquam e potentia educatur; quum fides sit donum Dei: sed certa non tantum verbi Dei in genere, verum etiam propitiae voluntatis Dei erga electos notitia, a Spiritu Sancto nobis indita ac revelata, gratuitae in Christo promissionis veritate nitens & coniuncta cum firmo assensu. Sicut enim artium & scientiarum materis in mente humana, est notitia certa praeceptionum, regulatum, axiomatum e quibus artes & scientiae constant: ita fides salvisica est nocitia & assensio axiomatum & promissorum divinitus revelatorum & animae impressorum per Spiritum Sanctum, Ephes. 1. 17. 18, 19. 2. Cor. 51. Hebr. 10. 34. 1. Ioh. 3. v. 2. Scimus autem fore, ut quum ipso factus fuerit manifestus, similes ei simus. & vers. 5. Siitis illum patefactum esse, ut peccata nostra tolleret. Et vers. 14. Nos scimus nos translatos esse ex morte in vitam. Et cap. 5. v. 15. Quod si scimus, eum audire nos, quicquid petierimus, scimus nos habere petitiones quas ab eo petimus.

ESSENTIALISFORMA salvificae fidei, est τληροφορια α διαϰριτος, id est, plena ac certa persuasio, dubitationis ac disceptationis expers de veracitate, fidelitate, potentia & misericordia Dei, ac proinde de reconciliatione nostri cum Deo per Christum, Luc. 1. 37. Rom. 4. 21. Coloss. 2. v. 2. Hebr. 10. 22. & 11. v. 11, 19. quae etiam dicitur τm ποιθεσις, persuasio, Rom. 8. 38. 2. Corinth. 3. v. 4. Eph. 3. 12. & ὑποςα¬ gis, Hebr. 11. v1.

Quocirca fides salvifica non est nuda notitia seu cognitio veritatis credendae, sed etiam firma assensio, sed etiam ωληροφορια seu fiducia misericordiae DEI & salutis aeternae per & propter CHRISTUM.

Id manifestum est ex sequentibus argumentis: I. Quia fides salvifica est ἀληροφορια, id est, plena persuasic Deum quod promisit, posse etiam efficere. Sic enim describitur fides Abrahami Roman. 4. 21. quod plene persuasum habuerit, Deum quod promiserat, posse etiam efficere: & fides Sarae Hebr. 11. v. 11. quod fide lem esse duxerit eum qui promiserat. Plena autem persuasio de potentia Dei in praestandis promissis, non est tantum notitia, sed firma ac indubitata siducia¬

II. Quia fides salvifica est intima acquiescentia in divina benevolentia ac gratia

OEJICITUR I. Effectum fidei salvificae non est essentialis forma ejus. Fiducia est effectum fidei salvificae: Ergo non est essentialis forma fidei salvificae. Assumtio probatur testimonio Pauli Ephes. 3. v. 12. In quo habemus libertatem & aditum cum fiducia perfidem in ipsum

RESP. Assumtio est distinguenda, quia est ambigua. Nam fiducia in ea, ut & in dicto Pauli allegato, est persuasio certa de exauditione precum in nomine & fide Christi factarum: Sed fiducia quae est essentialis forma fidei salvificae est persuasio certissima, de veracitate fidelitate, potentia ac misericordia Dei & reconciliatione nostri cum Deo per CHRISTUM. Fiducia exauditionis recte dicitur esse effectum fidei

OBJICITUR II. Nullius virtutis intellectualis, forma essentialis est fiducia: Fides est virtus intellectualis: Ergo fidei forma essentialis non est fiducia.

RESP. Nullius virtutis intellectualis, nimirum tantum intellectualis, tantum in intellectu sitae, forma essentialis est fiducia. An sidem esse virtutem tantum intellectualem, negatur: quia tonius quimae est perfectio.

OEJICITUR III. Quicquid est solus asfensus firmus nc certuad ea omnia quae Deus credenda proponit, id non est fidecia misericor diae Dei propter Christum. Fides salvifica est solus assensus frmus ad ea omnia quae Deus credenda proponit: Ergo fides salvifica non est fiducia. misericordiae Dei propter Christum.

Assumtionem probare nituntur adversarii ex toto capite undecimo epistolae ad Hebraeos.

RESP. Negatur minor propositio, nam vel solum exemplum Abrahami evincit, fidem salvificam esse fiduciam.

OBJICITURIV. Substantia rerum sperandarum non est fiducia: Fides justificans est substantia rerum sperandarum, Hebr. 11. v. 1. Ergo fides justifirans non est fiducia¬

Propositionem sic conantur probare: Repraesentatio rerum quio sperantur non est fiducia: Substantia rerum sperandarum est repraesentatio rerum quae sperantur: Non est igitur fiducio

Propositionis in hoc prosyllogismo epilogismus: In intellectus non est fiducia: Repraesentatio rerum quae, sperantur est in intellectu: Ergo repraesentatio rerum quae sperantur non est fiducia;

RESP. Primo probare ea quae in dubium non vocantur, praemissam autem in qua κρινσμδνον est, praeterire ac si extra omnem contro versiam esset, sophisticum est. Propositio prosyllogismi non negatur quorsum igitur opus est ejus probatione? Secundo, Assumtio prosyllogismi laborat elencho secundum quid ad dictum simpliciter. Nam substantia rerum sperandarum est quidem repraesentatio rerum quae sperantur, sed per Metonymiam quam effectum pro causa ponitur Repraesentatio siquidem est effectum ὑποςαάσεως, atque adeo fiduciae ta ut repraesentatio rerum quae sperantur fieri nequeat, nisi fiduci acquiescens promissioni divinae antecesserit. Nam ῶοηυσις ἔλπιζομίαν, est fiducia qua ita acquiescimus promissioni divinae, ut persuasi simus tam certo nobis Deum praestiturum ea quae speramus, ac si illa jam exstarent, idque propter certitudinem promissionis divinae. Fides igitur dicitur ὑπυςασις ἔλπιζομδείον: quia est fiducia promissioni divina acquiescens, quae ita certos reddit credentes de eo quod sperant, aci am illud completum esset & effectu praestitum. Repraesentatio autem sola non exprimit natura sidei justificantis: quia etiam Verbum Dei repraesentat ea quae sperantur. Cum hac exemplatione consentitGlossa ordinaria marginalis, quae dicit, fidem esse substantiam spetandarum rerum, id est, causam quae res sperandas faciet quandoque subsistere in nobis.

OBJICITUR V. Demonstratio non est fiducia: Fides justificans est demonstratio: Hebr. 11. v. 1. Ergo non est fiduciat

RESP. Primo propositio est vera tantum de illa re quae proprie est demonstratio: non est autem vera de illa re quae per Metonyminus dicitur demonstratio Secundo duo sunt notanda ad intelligendam recte assumtionem. Vnum, sidem iustificantem dici ἔλεγχον per Metonymiam qua effectum pro causa ponitur: Demonstratio enim rerum quae cernuntur est effectum fidei: illa enim menti demonstrat, quae non ceruuntur oculis corporis: eamque convineit contra omnem dubitationem, ut res quae non apparent vel sensibus externis vel quo ad impletionem & consummationem, tamenita certo credat, ac si oculis conspicerent tur. Fides, inquam, eximit omnem haesitationem & proposita promissione DEI qui mentiri est nescius, convincit mentem ut certo statuat esse ac fore ea quae Deus promittit. Alterum, hoc effectum praestari non posse nisi antecesserit fiducia, acquiescens in promissione Dei: alioquin mens perpetuo vacillabit & ambiget de rerum futurarum praestatione: ac propterea istius demonstrationis causa est fiducia. Sunt igitur in haec objectione quatuor termini, ex mutato genere praedicationis exsistentes: cum vox demonstrationis: in propositione proprie, at in assumtione metonymice capiatur

Nequaquam autem salvificae fidei forma est charitas nostra: ut sequentia argumenta adversus Papanos evincunt.

Ii. Si fides salvifica a Spiritu Sancto illuminante intellectum & movente voluntatem infusa est tum formam, vim & vitam suam non habet a charitate vel ulla alia virtute, sed ab ipso Spiritu fidei quo inspiratur, a quo & illud fides accipit, ut cunctis aliis virtutibus & bonis operibus vim tribuat, qua virtutes sunt & bona opera. Quod antecedit verum est: Ergo & quod sequitur

II. Quicquid praecedit charitatem, ejus forma essentialis non est charitas: At fides salvifica praecedit charitatem. Sic enim ait Gregorius Magnus Episcopus Romanus, homilia decima-sexta super Ezechielem; Non charitas fidem, sed fides charitatem praecedit: nemi potest amare, quod non crediderit. Et Thomas Aquinas in 3. Sent. D. 23. art. 4. scribit; Tempore quidem omnes virtutes sunt simul, quia simul divinitus infunduntur: sed secundum naturam ordo virtutum pensandus est ex actibus, & ideo fides prior est omnibus aliis virtutibus secundum naturam.

III. Virtutum diversarum ejusdem generis una non est alterius forma: At fides & charitas sunt diversae virtutes ejusdem genoris: ut Paulus docet 1. Cor. 13. v. 13. Nunc vero manet fides, spes, charitas; tria haec: maxima autem harum charitas

IV. Si fidei forma est charitas, tum charitas erit principium actionum fidei, & in primis actus credendi. Ratio consequentiae est, quia forma est principium actionum. At charitas non est principi um actionum fidei; certe non est principium actus credendi. Nam fides ex vi propria efficit ut verbum Dei apprehendamus, neque estaeo ritas eo spectat, quae potius nos ad amandum impellit Deuta, quem tum fide cognovimus

V. Si fidei forma est charitas, tum fides chariteti obsequitnt E &¬ charitate continetur. Ratio consequentiae est: nam materia sorrus. obedit & a forma continetur. At fides charitati non obsequitur, nes a charitate continetur: sed contra charitas fidei obtemperat & citaritatem fides moderatur. Quicquid enim recte diligimus, oportet ufide cognoscamus diligendum: siquidem amor sequitur cognitionem, ignoti enim nulla cupido.

100

VI. Quicquid gignit bona opera omnia, ac proinde & charitatem, eius certe forma non est charitas. Nam causae efficientis forma non est effectum eius. Causa efficiens per effectum non informa ur. At fides gignit bona opera omnia ac proinde & charitatem: nam ex fide in nobis exsistit omnis recta voluntas & vere bonum opus: sicut dicitur Rum. 14. 23. Quicquid non est ex fide peccatum est. Psal. 116. 10. Credidi, propter quod loquutus sum. Et 2. Cor. 4. v. 13. Et quoniam habemus eundem Spiritum fidei, secundum illud quod scriptum est, credidi, & ideo loquutus sum: nos quoque credimus, quamobrem etiam loquimur. Et Rom. 10. v. 14. Quomodo igitur inuocabunt eum, in quem non crediderunt: Eph. 3. 12. In quo habemus loquendi libertatem & aditum cum fiducia, per fidem ipsius. 1. Petr. 1. 7, 8. Ut exploratio fidei vestrae multo pretiosior exploratione auri quod perit, & tamen per ignem exploratur, inveniatur vobis esse laudi & honori & gloriae, quum revelubitur Iesus Christus: Quem quum non videritis, diligitis: in quem nunc cum non videntes, tamen credentes, exsultatis gaudio ineffabili & glorioso. Quod etiam charitas sit ex fide docet Paulus expresSe1. Timoth. 1. vers 5 Finis mandati est charitas ex mundo corde & conscientia bona, & fide minime simulata. Chrysostomus in I. Tim. homil. 2. Ex sincera fide charitas gignitur. Nec aliter fieri potest, quam ut ex fide charitas ut effectus proficiscatur: nam quum fide apprehendimus Deum, ut Summum Bonum nostrum, ut potentem, sapientem, & nostri amantissimnm qui Filium dederit pro nobis in mortem atque omnia cum eo nobis donaverit: tum non potest non erumpere charitas erga cundem & omnia quae ad illum pertinen¬ VII. Quicquid est perfectius charitate, eius profecto forma A hon est charitas. Fides est perfectior charitate: nam id quod gignit, perfectius est eo quod gignitur: fides autem gignit charitatem ut iam postensum.

101

IIX. Si aliquis effectus fidei tribuitur, qui charitati non competit; tum profecto charitas non est forma fidei. Ratio consequentia. est, quia forma est principium actionum rei illius cujus est forma. Quod antecedit verum est: nam fidei apprehendenti justitiam Christi quae perfectissima est, tribuitur justificatio coram Deo, quae minime competit charitati, quae imperfecta semper est dum hic vivimus Fidei tribuitur admissio & perceptio promissionum de Christo & de Bnobis salutis aeternae nobis dandis, quae charitati non congruit. Ergo & quod sequitur verum est.

102

IX. Quicquid est mensura charitatis, ejus profecto forma non est charitas. Atqui fides est mensura charitatis: nam modum fidei sequitur charitas: fidei mensura aestimatur charitas; & quemadmo, dum Gregorius Magnus loquitur super Ezechielem homilia ultima circa illud, & mensus est artium longitudine centum cubitorum, &c. quantum credimus, tantum amamus. Propterea ubi fides major in Deum, ibi & major charitas erga Deum est: ut exemplum ostendiAbrahami, qui firmiter credens in Deum, non dubitavit filium proprium offerre Deo in sacrificium: exemplum item Mosis & Paul quorum fides eminentissima genuit in ipsis ferventissimam charita tem in Deum & Israeliticum populum, dum ipsi e libro vitae deleri & anathema rejectum a Christo fieri optarunt potius quam ut gloria veritatis Dei in servando populo Israelitiago vel minimum labasceret, Exod. 32. Rom. 9. 3.

103

X. Si nulla virtus moralis est forma prudentiae: tum nec charitas est forma fidei. Ratio est certissima: nam sicut se habet prudenti ad virtutes morales, quoniam in illa omnes virtutes morales connectuntur, & illa per virtutes morales operatur; ita se habet fides ad charitatem, quemadmodum Chrysostomus homilia tertia super e pistolam ad Titum ait, fidem non minus valere ad nostram regendam vitam, quam prudentiam. Jam autem certum est, nullam virtutem moralium esse forma prudentiae: Ergo pariter certum est, charitatem non esse formam fidei.

104

XI. Sine quo vera fides potest exsistere, id certe non est essenialis forma fidei: At sine charitate fides vera potest exsistere, ut Papistae ipsi vehementer contendunt. Charitas ergo non est essentialis forma fidei

105

Sed refellenda jam sunt argumenta, quibus utuntur adversarii ut confirment, charitatem formam fidei esse

106

PRIMUM: Fides per charitatem est efficax, ut Paulus docet Gal. 5. v. 6. Ergo fidei forma est charitas. Ratio consequentiae: quia quaelis bet res agit per formam suam

107

RESP. Primo non est universaliter vera major propositio quae est omissa, nempe, Per quod fides operatur, id est fidei forma: quo vitio etiam laborat ratio consequentiae. Nam non semper id per quod aliquid operatur, est ejus forma. Potest enim esse causa efficiens princups: veluti 1. Cor. 12. 3. dicitur: Quapropter notum facio vobis, nu um per Spiritum Dei loquentem, dicere Iesum anathema, & neminem pesse dicere Iesum Dominum, nisi per Spititum Sanctum. Et 2. Tim. 1. 14. Praeclavum illud depositum custodi per Spiritum Sanctum qui inhabitat in nobis. Nam Spiritus Sanctus est causa efficiens princeps salutaris confessionis de Christo & custodiae doctrinae penes ministros verbi Dei depositae. Vel potest esse instrumentum, ut cum dicitur; Deitatem Christi agere per humanam naturam, animam agere per corpus, prudentiam per virtutes morales, sapientiam per benevolem tiam & humanitatem: nam humana Christi natura non est forma deitatis: & corpus non est forma animae, nec ulla moralis virtus pru dentiae, nec benevolentia aut humanitas sapientiae. Ita quoque fides efficax est per charitatem, ut per instrumentum a se generatum, non ut per formam.

108

SECUNDu: Finis praecepti est charitas: Ergo fidei forma estcharitas RESP. Negatur consequentia: Nam non magis hoc sequitur, quam istud; Finis Legis est Christus: Ergo fidei forma est Christus.

109

TERTIUM: Sine charitate etiam praestantissima opera nihil sunt. I. Cor. 13. v. 1, 2, 3. Si linguis hominum loquar & Angelorum, charitatem autem non habeam, factus sumaes resonans, aut cymbalum tinniens. Et si habeam prophetiam, & noverim mysteria omnia, omnem. cognitionem: & si habeam totam fidem, adeo ut montes transferam haritatem autem non habeam, nihil sum. Et si insumam alendis egenis omnia quae mihi suppetunt, & st tradam corpus meum ut comburar, charitatem autem non habeam, hoc nihil mihi prodest: Ergo charitaest fidei forma.

110

RESP. Negatur consequentia, Nam non magis istud sequitur quam hoc: Omne quod non est ex fide, peccatum est: Ergo fides est: forma aliarum virtutum aut bonorum operum omnium. QUA RTUM: Quo sublato, fides salvifica tollitur, id est essentialis forma fidei salvificae: Charitate sublata, fides salvifica tollitur?

111

RESP. Major universe intellecta, negatur QUINTUM: Fides ex operibus perfecta est, lacob. 2. 22. Ergo fide forma est charitas

112

RESP. Negatur consequentia: nam dictum Jacobi tantum docet, fidem perfectius declarari, comprobari & cognosci per opera bona: Quaelibet enim res agnoscitur esse perfecta, cum operatur Quemadmodum Philosophi docent, formam non esse perfectam, cum accipitur ut actus primus; sed quando spectatur ut actus secundus: nam operando exserit vires suas ac sese declarat. Ita & fides ex charitate perficitur, non quod natura seu essentia fidei per charitatem compleatur & absolvatur; sed quia se per charitatem declarat & manifestat. Et hoc non est proprium uni operi, puta charitati, sed omni¬ bus virtutibus commune; sicut Jacobus diserte dicit, Fides ex OPES RIBUS perfecta est

113

SEXTUM: Quod principium est dignoscendi fideles ab infidelibus;. id est forma fidei salvificae: Charitas principium est dignoscendi fideles ab infidelibus, ut constat ex sententia judicij extremi Matth. 25. v. 35. 36. Ergo charitas est forma fidei.

114

RESP. Major est limitanda: Quod principium est dignoscendi fideles ab infidelibus, nempe a priori, qualis cognitio habetur percausas, id potest esse aliqua causa; nec tamen necessarium illico ut sit forma, quum possit esse alia causa. Charitatem autem esse principium dignoscendi fideles ab infidelibus a priori, negatur: nam est principium cognitionis a posteriori, id est, ex effectis fidei. Cognitio autem per effecta, non est ex forma: quia effectus non est essentialis forma rei. Tum dignotio fidelium ab infidelibus ex operibus chariatis respectu nostri statuitur; quia nos non possumus fideles cognoscere, nisi ex effectis: sed Christus Dominus cognoscit eos a priorit nempe ex electione aeterna & aliis causis fidei, ut patet ex eodem capite vigesimo quinto Matthaei v. 34. Imo cognitio e causis praeponitur cognitioni ex operibus seu effectis, ut contextus ibi evidenter ostendit.

115

SEPTIMUM: Fides est dilectio, ut definit Augustinus: Ergo fidei forma est dilectio RESP. Mutato genere praedicationis non valet consequentia. Nam antecedens figuratam, consequens vero propriam praedicationem habet. Sic eidem Augustino, fides est in Christo perseverare: & quis dixerit, fidei formam esse perseverantiam

116

Haec de forma fidei Finis fidei salvificae δξχετεκλονικος est gloria Dei, Rom. 4. 20. Eph. 1. 12. 2. Thess. 1. 10, 11, 12 Subordinatus vero, salus electorum, Hebr10. 35.

117

Effectus fidei salvificae plurimi tribuuntur ut instrumentali causae seu instrumento creato in nobis a Spiritu Sancto, quum principalis illorum causa efficiens sit Deus ipse

118

Illi effectus modis aliquot distribuuntur. Nam primo effectus seu actus ejus, alii sunt interni, alii externis Interni actus fidei salvificae, sunt qui corde fiunt, sicut dicitur Rom; 10. v. 10. Corde creditur ad justitiam. Scholastici vocant actus fidei elicitos: cujusmodi sunt, credere proque divinis & certissimis habere uae Verbum Dei, ac inprimis Evangelium narrat ac credendum, po ponit: venire ad Christum Joh. 6. 37, 45. id est, credere in Christum: confidere sibi remitti peccata gratis propter Christum per quem semel expiata sunt: amplecti promissionem gratiae & vitae aeternae, & firmiter acquiescendo in praesenti gratia ex eadem se confirmare de futuris bonis ut resurrectione carnis & consumrnatione vitae aeternae, de veritate & potentia Dei sic persuasum esse ut pro facto impletoque habeatur quicquid is loquitur, Rom. 4. v. 18, 19, 20, 21.

119

Externi actus fidei, sunt quos Scholastici dicunt imperatos: cujus modiest constans confessio Christi & professio verae religionis, de qua dicitur Act. 14. v. 22. Paulus & Barnabas confirmabant animo: discipulorum, hortantes ut permanerent in fide, hoc est, in professione religionis Christianae: & 2. Cor. 4. v. 13. Cujusmodi sunt & alia bona opera quorum studium fides nequaquam extinguit, sed auget & infiamma

120

Secundo effecta fidei salvificae quaedam sunt respectu Dei, quaedam espectu nostri, quaedam respectu proximi nostri

121

Dei respectu fides est organum, quo ad Dei obsequium aptamur: efficit enim in nobis voluntatem promtam & serium studium obediendi Deo, sine exceptione, in omnibus faciendis aut patiendis quae Deus jubet, etiam diabolo & mundo reluctantibus: proinde verum. enuinum cultum Deo praestat, sistens nos Deo ut praesto simus ad obediendum, reddens nos morigeros Deo servos, Heb. 10. v. 38, 39. Hebr. 11. v. 4, 6, 7. 8. & aliquod aliis per totum prope capur,

122

Per fidem proficimus in agnitione Dei, 1. Tim. 1. v. 4. ubi Paulus ait, aedificationem Dei esse per fidem. Fides gignit necessario in nobicharitatem erga Deum. Nam animus qui divinae bonitatis gustum per fidem firmiter percipit, non potest non simul ad redamandum Deum totus accendi. Vere cognosci illa suavitatis affluentia non potest, quam Deus timentibus se recondidit, ut non simul vehementerm afficiatad diligendum Deum. Proinde charitas non est accidens, sed

123

roprium fidei salvificae in quarto modo. Johan. 6. 68, 69. Apostoli noluerunt Christum relinquere: unde apparet fidei conjunctam fuisse charitatem in illis, excepto Juda proditore

124

Si effecta fidei ad nos ipsos pertinentia spectes; accipimus fidei mantbona tum spiritualia, tum corporalia. Nam fides salutarem efficit Evangelii praedicationem, Rom. 1. v.16. Hebr. 4. v. 2. Fides est instrumentum, est medium Spiritus Sancti, per quod unicuique nostrum Christum & omnia ejus merita ac beneficia communicat & applicat ad salutem: hoc verum ac maxime proprium est fidei salvificae effectum ad quemque fidelium pertinens. Fide igitur apprehendimus & accipimus Christum ut Mediatorem & Servatorem nostrum nobis a Patre oblatum & datum: fide eum habemus in nobis & possidemus, Eph. 3. v. 17. sive in Evangelio sive in Sacramentis. Sed totum utrobique accipimus, non partem in Evangelio, partem in Sacramenis. Fide meritum ejus accipimus & nostrum facimus. Hoc est videre per fidem diem Christi, id est, non tantum nosse & certum esse de Christi incarnatione & Legis impletione per illum & redemtione, sed etiam eam apprehendere & sibi applicare: Sic enim Abrahamus vidi. diem Christi, Joh. 8. v. 56. Proinde non habitu sed actu praestita non servat, Ephi. 2. 8. Per fidem fimus Deo grati & accepti, Hebr. 11. 6.

125

Fides est vinculum quod nos Christo & per Christum Deo conungit; & quidem sufficienter conjungit, sic ut alia vincula quibus conjungamur Christo in nobis non sint. Quod vero paterculi Triden¬ tini Sessione sexta, cap. septimo ajunt, fidem nisi ad eam spes accedat & charitas, neque unire perfecte cum Christo, neque corporis ejus vivum membrum efficere; eo improbitatem suam produnt & satis ostendunt, se non intelligere quid sit fides salvifica, dum statuunt fidem salvificam charitate vacuam, quae a Sophistis vulgo fides informis vocatur

126

Fide, seu ex fide, seu per fidem justificamur coram Deo: Fides imbutatur nobis in justitiam; sicut dicitur: Ex fide justus vivet, Habac 2. v. 4. Roman. 1. v. 17. non quod fides initium sit justitiae quam coram tribunali Dei justificamur, (etsi sit initium justitiae in nobis inchoatae,) nec quod tanta sis ejus dignitas, ut propter eam justificemur, nequod sit bonum opus praecipuum quod Deus nobis imperat, sed quia fide apprehendimus justitiam perfectam Christi, nobis gratiose imputatam & donatam propter quam peccata nobis remittuntur, & vita aeterna adjudicatur. Per fidem regeneramur & interius ad novam vitam renovamur, Col. 2. v. 13.

127

Vivimus per fidem Filii Dei, Gal. 2. v. 20. quia illa excipit vitam Dei, non quia ipsa eam affert, vel ex se praestat: & ut clarius dicatur Fide vivimus, quatenus fides percipit Christum, qui autor nobis & causa vitae est.

128

Fide Deus purificat corda nostra, Actor. 15. vers. 9. sic ut Dei donum utrumque sit; fides quidem, ut instrumentum divinum in nobis a Deo effectum; purificatio vero cordium nostrorum, ut opus instrumento fidei productum a Deo.

129

Fide adducti fuimus in gratiam hanc per quam stamus, Roman. 7 vers. 2.

130

Per fidem habemus aditum & libertatem alloquendi Deum in precibus ut Patrem, Eph. 3. v. 12. Hebr. 10. v. 22.

131

Fides salvifica majora ac plura apprehendit, quam mens nostra & ratio comprehendit. Eph. 3. v. 19, 20.

132

Fide accipimus Spiritum Sanctum nos regenerantem, & eandem D fidem in nobis generantem & augmentantem. Joh. 7. 39. Eph. 1. 17.

133

Per fidem accipimus promissionem Spiritus, Gal. 3. 14. Per fidem cum Christo resurreximus, Col. 2. 13. Per fidem unusquisque de electione sua certus redditur, & de salute aeterna confirmatur, 2. Thess. 2. 13. Col. 2. 7.

134

Per fidem inserimur & unimur Christo ut ille sit caput, nos membra ejus; ut ille sit vitis, nos palmites, & ut in eo maneamus & ipse in nobis: non igitur per corporalem συνκφιν seu contactum, Col. 2 vers 7.

135

Pet fidem inhabitat Christus in cordibus nostris, Eph. 3. vers. 17. I Ergo non per pralem manducationem corporis Christi¬

136

Fide percipimus quod Evangelium promittit & offert, & Sacramenta significant atque obsignant, Mare. 16. vers. 16. ac proinde fid manducamus corpus, & bibimus sanguinem Christi: non ore corporis. Est enim fides salvifica nostrae animae oculus, quo Christum Dominum, quo corpus & sanguinem ipsius intuemur: est nostrae a nimae manus, quam Christum accipimus: est vas & instrumentum vere recipiens quod signa Sacramentalia testificantur nobis exhiberi: est animae os, lingua, dentes, stomachus, & calor ille corpus & sarguinem Christi acceptum spiritualiter manducans & digerens ut cibum & causam vitae aeternae, Joh. 6. 35. Quocirca qui fide salvifica caret, ex Sacramentis fructum nullum percipi¬

137

Per fidem firmi resistimus adversario nostro diabolo, instar leonirugientis obambulanti & quaerenti quem devoret. 1. Petr. 5. 8, 9. Fidei enim scuto possumus omnia jacula Mali illius ignita extinguere, Ephes. 616.

138

Per fidem efficimur filii Dei, Joh. 1. v. 12. Gal. 3. 26. Fide Deum videmus, fide tangimus, fide amplectimur Joh. 14. 9. Fide sibi Deus nos desponsat, ut ipsum agnoscamus, Ose. 2. v. 20. hoc est, ita sibi nos adjungit, ut dona ad salutem spectantia percipiamus fide, augescente in omnem cognitionem Dei,

139

Fide sic in Christo satiamur, ut penuriam nullam simus perpessu ri, id est, rei ullius ad salutem aeternam necessariae defectu laboraturi, Joh. 6. 35. Psal. 23. v. 1.

140

Fide stamus, Rom. 11. v. 20. 2. Cor. 1. 24. Fide acquirimus nobis multam παρίήσίαν in profitendo Evangelio Christi. 1. Tim. 3. v. 13:

141

Ex fide spem justitiae exspectamus, hoc est, haereditatem quam speramus. Gal. 5. v. 5. Hebr. 6. 12.

142

Fides solidum affert gaudium, quod propterea gaudium Fidei appellatur Philip. 1. 25. Exempla. Abrahamus vidit diem Christi ac gavisus est, Joh. 8. vers. 56. nempe cum accepta a Deo promissione de nascituro sibi illo semine, in quo omnes gentes benedicendae erant sese prostravit & risit, ut legitur Gen. 17 v. 17. Prostravit sese, ut graias ageret: risit, quod laetitiae signum fuit. Iste enim risus Abrahami non dubitationis vel incredulitatis, sed laetitiae indicium fuit; unde Oultelos verbum risit hoc Geneseos loco, interpretatur gavisus est Quapropter risus iste Abrahami non reprehenditur ut rilus Sarae, Gen. 18. 12. Comentariensis Philippensis exsultavit, quod cum uni persa domo sua credidisset Deo, Act. 16. v. 34.

143

Fides demonstrat ea quae non cernuntur, Hebr. 11. v. 1, Ob fidem testimonio sunt ornati majores: ut inductione exemplorum probat Apostolus ad Hebraeos undecimo capite, in quo multa etiam alia fidei salvificae effecta recensentur.

144

Fide vincimus mundum, I. Joh. 5. v. 4, 5. Per fidem contemnimus omnia hujus vitae commoda, & subimus varia incommoda, imo & mortem ipsam Dei causa adire non dubitamus, Hebr. 11. v. 8, 24, 25, 26, 36, 37.

145

Per fidem Deum ejusque mandata praeferimus rebus nobis inhac vita charissimis ut patriam, liberos, opos hujus mundi, hanc denique vitam Hebr. 11. v. 8, 13, 17, 26. Per fidem custodimur ad salutem paratam patefieri praestituto tempore ultimo, 1. Petr. 1. v. 5.

146

Fidei merees est salus animarum, 1. Petr. 1. v. 9. Fide impetramus etiam corporalia beneficia, Matth. 8. vers. 10, 13. & cap. 9. vers. 22. & cap. 15. v. 18. Dan. 6. v. 24. Hebr. 11. v. 11, 12, 20. 22, 23, 28, 29, 30, 31, 33, 34, 35. Per fidem obtinuit Josaphatus Rex Juda memorabilem victoriam contra Moabitas, Ammonitas, Edomeos & alios hostes 2. Chron. 20. Pet fidem obtinuit Elias Propheti & vidua Sareptana ne farina in cado & oleum in ampulla deficeret, 1 Reg. 17. v. 14, 15, 16. Per fidem obtinuit claudus ille a Petro sanatus integritatem corporis, Act. 3 v. 16.

147

Per fidem quidam sancti fuerunt translati, ne morerentur, ut Enochus Hebr. 11. v. 5. & Elias Propheta, 2. Reg. 2. v. 11

148

Per fidem sanctificantur nonis dona Dei, ut pura sint, & cum legitimo usu conjuncta in salutem nobis cedant, Luc. 7. v. 19.

149

Summa, tantum possumus, quantum credimus, ait Cyprianus Hactenus enumerata sunt effecta fidei, quae ad nos pertinent:

150

sequuntur quae ad proximum nostrum se ex¬

151

tendunt. Fides salvifica proximum sincera charitate complectitur, Gal. 5. vers. 6. Fides per charitatem efficax. I. Tim. 1. v. 5. 1. Cor. 13.

152

Per fidem operam damus justitiae, Hebr. 11. 13 Eadem prodest etiam aliis: ut Abrahae fides profuit posteris, dum gratuitum salutis fedus sibi & semini suo oblatum est amplex?. Ita fides parentum federatorum Deo prodest ipsorum liberis hactenus ut censeantur esse in federe gratiae & proinde baptizentur. Praeterea s fides parentum efficax sit per charitatem erga Deum & proximum, & bona opera edat, mala autem opera fugiat, prodest liberis tum exemplo, tum aversione calamitatum ab illis: sicut contra infidelitas parentum saepe etiam liberis noxia es¬

153

Fides orantium pro infantum baptizandorum sanctificatione, pconversione incredulorum, pro auxilio aegrorum, afflictorum bellis, peste vel aliis malis, profectu non caret, Jacob. 5. 15. Matth. 8. v. 13. & cap. 9. 2.

154

Per fidem Martyres sancti, quamvis mortui, adhuc loquuntur Hebr. 11. 4.

155

Fides impetrat terrena beneficia etiam incredulis: ut Moses impetravit liberationem a plagis impio Pharaoni & AEgyptiis aliquo cies: Elias impetravit pluviam etiam impio Achabo & aliis incredulis.

156

Hucusque effecta fidei salvificae: sequuntur sub¬

157

iecta eius. Subjectum ob fidei salvificae non sunt omnes homines: nam eam non habent universi & singuli homines, 2. Thessal. 3. v. 2. sed tantum vocati per praedicationem verbi Dei, sicut dicitur Rom. 10. versic. 14. quomodo autem credent ei de quo non audierint? quomodo autem audient absque praedicante?

158

Sed non omnes vocati per praedicationem verbi Dei consequuntur fidem: Nam quidam electi ad vitam aeternam non illico credum sed alii citius, alii serius, prout Deus illos donare fide dignatur. Reprobi autem nunquam vera & salvifica fide credunt, ut legitur Rom. 10. vers. 16. Sed non omnes auscultarunt Evangelio; Esaias enim dicit. Domine, quis credidit sermoni nostro? Jesa. 53. 1. & Joh. 12. v. 37, 38. Quum autem tot signa coram eis edidisset, non credebant in eum: Vt permo Iesaiae Prophetae impleretur, quem dixit, Domine, quis credidit sermoni nostro, & brachium Domini cui detectum est? Causa autem cur reprobi non credant fide salvifica in Christum, est quia non sunt oves Christi; sicut Joh. 10. 26. ad Judaeos Christus dicit: Vos nen creditis non enim estis ex ovibus illis meis. Omnes qui vere credunt in Christum, sunt oves Christi: Reprobi non sunt oves Christi: Propterea non credunt vere in Christum. Nec volunt credere, ut Christus dicit, Joh. 5. 40. Sed non vultis venire ad me ut vitam habeatis, Matth. 23. vers. 37.

159

Imo reprobati a Deo, non possunt credere, quia iterum dixit Iesaias, Excaecavit oculos eorum & obduravit corda eorum, ne videant oculis & sint intelligentes corde, & sese convertant & sanem eos, Jesa. 6. v. 9. Joh. 12. v. 39, 40.

160

Quod autem non possunt credere, non sit culpa Dei, sed vitio ipsorummet hominum reproborum. Nam impotentia illa credendi, poapsum primorum parentum, est ultro attracta; sicut & impotentia cogitandi, expetendi & persequendi bonum coeleste: sic ut impotem tia illa credendi sit justissima poena peccati

161

Non posse credere in Christum est justa poena peccati: Quin etiam nemo electorum ad vitam aeternam potest in Chritum credere, nisi id ei datum fuerit gratia Dei. Joh. 6. 44. ait Christ, Nemo potest venire ad me, nisi Pater qui misit, traxerit eum. Nemo, inquam, potest actu credere, ex vi naturae suae, sed quisquis credit, exlono gratiae credit.

162

Quapropter fidem salvifica non habent adversarii Evangelii Christi, neque haeretici, neque illi in quibus peccatum regnat, quibusque ludus & jocus est flagitia committere & publica scandala dare, nequi nypocritae: quia Spiritu regenerationis carent, quia non sunt ex ovibus Christi, Joh 10. v. 26. Sed vos non creditis: non enim estis ex ovibus illis meis, sicut dixi vobis.

163

Sed tantum illi, quibus dat Deus ut salutatiter intelligant verbum Dei & credant, Phil. 1. 29. nempe soli electi ad vitam aeternam, Act. 13. v. 48. Et crediderunt quotquot erant ordinati ad vitam aeternam, Matth. 13. 11. quorum propria est fides salvifica, Tit. 1. v. 1, sed efficaci ter vocati, Rom. 11, v. 14. & per Spiritum S. regeniti, I. Joh. 5. vers. 1. Quisquis credit, Iesum esse Christum illum, ex Deo genitus est? Et quia est in illis etiam electis ad vitam aeternam, quibus virtus edendi miracula non est concessa, ideo fides communis nempe Christianorum seu electorum Dei appellatur, Tit. 1. v. 3.

164

QUAESTIONES hic incidunt aliquot, quarum decisionem subjicio¬

165

QUAERITUR I. An fides in anima Christi fuerit, RESP. Distinguendum est: Nam si per fidem intelligatur de num, quo creduntur ea, quae non videntur, ut definitur Hebr. 11. v. 1. ἐλπιζομδμων θποσασις, πξαγμγτον ἔλεγχωσ κ φλεπομδρον, rerum quae sperantur ὑπο ωσις, & demonstratio eorum quae non cernuntur; tum des in Christi anima non fuit. Christus enim etiam secundum humanam mentem a primo incarnationis momento fuit comprehenjor & clare vidit & novit Deum, resque divinas quae sunt objectum fidei

166

Contra obiicitur: I. Omnes virtutes fuerunt in anima Christi: Fides proprie loquenpest virtus: Ergo, &c. RESP. Per distinctionem. Omnes virtutes, scil. quae sunt perfectionis & pertinent ad statum perfectionis, fuerunt in anima ChristiAt fidem proprie loquendo esse perfectionis, negatur. Nam fides est hujus tantum vitae in qua cognoscimus ex parte 1. Cor. 13 v. 8. in quanondum clare videmus Deum. 2. Cor. 5. v. 7. Per fidem enim ambulamus, non per adspectum,

167

Instantia: Per quod pervenitur ad vitam aeternam, id pertinet ad staum perfectionis: Per fidem pervenitur ad vitam aternam: Ergo fides pertinet ad statum perfectionis.

168

RESP. Major terminus est ambiguus. In propositione majore pertinere ad statum perfectionis, idem est, quod esse causam, instrumentum, medium ducens ad perfectionem: At in conclusione idem est, quod esse partem vel proprium essentiale seu perpetuum atque essen. D tiale requisitum, ornamentum, decus perfectionis. Sunt igitur quatuor termini

169

II. Cognitio Dei fuit in anima Christi: At fides est cognitio Dei Ergo fides proprie loquendo fuit in anima Christi.

170

RESP. Nego consequentiam: quia minor propositio est figurata: conclusio propria: Fides est cognitio Dei improprie & generaliter. At proprie fides, est cognitio verbi Dei & donum quo creduntur quae non videntur:

171

III. Omnia dona Dei quae in nos conferuntur, multo magis fuerunt & sunt in anima Christi: Fides proprie loquendo est donum Dei. Ergo fides proprie loquendo, fuit & est in anima Christi.

172

RESP. Omnia dona Dei scil. quae ad perfectionem naturae humanae pertinent ut pars vel proprium essentiale perfectionis illius, &c. Fides autem proprie loquendo non est pars aut proprium perfectionis naturae humanae

173

Instantia: Ergo nobis plura donata sunt, quam humanitati Christ. RESP. Nequaquam: nam qui centies mille numos auteos habet, an non ditior est illo, qui unum duntaxat numum habet? Ita & Christi anima clariorem Dei cognitionem habuit & habet quam est ea quae per fidem habetur: ditior igitur fuit, quam si praedita fuisset fide

174

IV. Si in anima Christi non fuit fides proprie loquendo, tum nec charitas in illa suit: Absurdum est posterius: Ergo & prius:

175

Probatur connexi consequentia, ex 1. Corinth. 13. v. ult. Nunc ver manet fides, spes, charitas, tria haec: maxima autem harum charitas.

176

RESP. I. Negatur consequentia connexi. II. Ea non probatur adducto loco, qui agit tantum de nobis, inquibus charitas in hac vita ex fide oritur, qui ex parte cognoscimus &c. de anima vero Christi intelligi nequit, cujus charitas non promanavit ex fide, sed ex perfectissima cognitione Dei.

177

V. Si in anima Christi non fuit fides, tum actiones Christi fueri, peccata: Falsum est consequens: Ergo & antecedens:

178

Connexum probatur ex Rom. 14. v. ult. Quicquid non sit ex fide. peccatum est,

179

RESP. Aliena est probatio: quia haec lex pertinet ad eos, ad quo rectus usus libertatis Christianae in rebus mediis pertinet: Atqui ad animam Christi non pertinet: Ergo neque haec lex¬

180

QUAERITURII. An fides in Angelis sit RESP. Quatenus fides est notitia verbi Dei & mysteriorum ejus & assensio verbo Dei adhibita, eatenus est in Angelis. Fiducia autem in Dei misericordia propter meritum Christi, non est in Angelis, sed ropria est hominum qui per peccatum in miseriam aeternam se conpecerant, a qua per Christum liberantur.

181

QUAERITUR III. An unicuique hominum electorum sua propria sides sit? Causa dubitandi est, quia Ephes. 4. vers. 5. dicitur esse una fides.

182

RESP. Est quidem fides in omnibus electis ad vitam aeternam. & efficaciter vocatis una, tum specie, quia fides est species specialissi ma, tum objecto citca quod fides versatur & in quod credimus, quia res credita una est: tamen differt tum numero, tum gradu

183

Numero differt, quia unusquisque credentium habet propriam sua fidem specialem seu individuam & singularem, ab aliorum fide disparatam, & ad successores non transcuntem, Hab. 2. v. 4. Matth. 8. v 2. 1. Cor. 12. 9. 2. Pett. 1. vers. 2 Exempli gratia: Fides Petri pro qua Christus rogavit ne deficeret. numero distincta fuit ab aliorum discipulorum Christi fide, ut & a suc cessorum suorum fide, nam personale donum fuit, atque transire ad alios non potuit.

184

Talis fides singularis seu specialis in quolibet fidelium est, quam singulatim & in specie unusquisque pro se promissiones generales Evangelii seu gratiae atque ita & bona in Christo promissa ac praestita, & in Evangelio oblata amplectitur, sibique particulariter applicat, unice in Christo conquiescens: Sicut Paulus Gal. 2. v. 20. ait: vivo perfidem illam Filii Dei, qui dilexit Me, & tradidit semetipsum pro Me Sic Rom. 8. v. 38. MIHI persuasum est, &c. Sic in Symbolo Apostolico unusquisque pro se dicit, CREDO remissionem peccatorum, persentiens applicatum sibi hoc beneficium per efficacitatem & operationem Spiritus Sanctis,

185

Talis fides specialis prorsus necessaria est unicuique credenti pro seI. Quia in specie eam in quolibet setvandorum Deus requirit. Sic enim Christus dicit paralytico Matth. 9. v. 2. Confide fili, remissa sunt tibi peccata tua: & Thomae Joh. 20. 27. Ne esto incredulus, sed credens. Et Paulus atque Silas commentariensi Philippis dicunt, Act 16. vers. 31. Crede in Dominum Iesum Christum & servaberis tu ac domus tua. Sic Johannes Baptista dicebat populo, ut in eum qui venturus erat post ipsum, crederent, hoc est, in Christum Iesum, ut Paulus Act 19. 4. testatur. 1. Joh. 3. v. 23. Hoc est igitur ejus praeceptum, ut credatis nomini Filij ejus Iesu Christi. Marc. 11. v. 22. Habete fidem Dei, & vers. 24. Quaecunque precantes petitis, credite vos accepturos: & erunt vobis, Joh. 14. 1. Ne turbator cor vestrum. Creditis in Deum, etiam in me credite

186

II. Quia speciatim in singulis fidelibus testimonio Spiritus Sancti commendatur ut totum caput undecimum epistolae Pauli ad Hepraeos ostendit. III. Quia fidem non habens, mendacem Deum facit, dum non credit testimonio, quod vitam aeternam dedit nobis Deus in Christo; I. Joh. 5. v. 10, 11.

187

IV. Quia nisi nostrum unicuique adsit haec fides cujus forma est fiducia, in perpetua dubitatione, anxietate & formidine judicii divinversari nos necesse est. Nulla igitur est fides salvifica, nisi sit fiducia de certitudine salutis

188

V. Quia, qualis esset fides, si crederes Deum esse Patrem, sed non tuum Patrem, esse omnipotentem, sed non tuo bono, Iesum Christum esse natum, factum Legi subjectum, passum, crucifixum, mortuum at non pro te? Ecclesiam esse, at te ex ea non esse? peccatorum remissionem, sed non tuorum? resurrectionem carnis fore in vitam aeternam, sed non tuae¬

189

VI. Quia hac fide unusquisque credentium accipit, obtinet & possidet Filium Dei unigenitum, sibi datum, sibi natum, sibi mortuum, sibi resuscitatum: sic ut haec receptio sit modus & ratio obtinendae salutis, quae nulla esse potest, si Christus & ejus beneficia offerantur tantum a Deo, non etiam ab homine, cui offeruntur, fide accipiantur, Ps. 2. v. 12. Beati omnes qui confidunt in eo¬

190

VII. Quia nulla est certitudo cum affectu, quin sit etiam particularis certitudo: sic ut non sit Christianus, qui non credit se esse electum in Christo ad vitam aeternam, se esse efficaciter vocatum, justificatum, adopatum in filium, se certo servatum iri propter Christum & glorificatum in aeternum, Rom. 8. v. 30.

191

Quisquis ergo vere credit, non tantum ore articulos fidei confitetur, sed etiam corde illos singulos sibi applicat, seque illis solatur in huc modum: Credo in Deum, ut qui non tantum aliorum, sed etiam meus. Deus est, & seminis mei post me, qui me in fedus gratiae suscepit, &c.

192

Sic ergo differt fides electorum uumero Gradu vrro differt, tum quia unicuique distribuitur pro mensura doni Christi, Eph. 4. v. 7. 1. Cor. 12. v. 11. Nam fides est in aliis major, inaliis minor: in aliis firmior, in aliis infirmior: Tum quia in uno eodemque homine alias est major & firmior, alias minor & infirmior

193

QUAERITURIV. An in sanctis, qui jam in coelum cransiat CHRISTUM vident, fides sit? Causa dubitandi est, quia ubi visto est, ibi fides non est; & ubi fides est, ibi visio non est

194

RESP. Distinguenda est ratio fidei. Nam aliter se habet fides in i ctis ipsius. Essentiam beatitudinis hic fide credimus, in aeso visione evacuatur fides: Adjuncta vero ejus & hic & illic creduntur quaedam nempe quae visioni beatae minime adversantur. Utrobique lumen est fidei, in via & in patria: sed in via movens ad perfectionem, in patiisic conquiescens in perfectione beatitudinis & plena visione Dei, ut tamen alia, quae viae sunt, non desinat propterea cernere; sive praeterita, ut sunt omnia quae Christus in vita fecit nostra causa; sive futura; ut sunt complementum regni Dei secundo adventu Christi. resur: ectio carnis & Ecclesiae perfectio. Quapropter ut nos cum sanctis, id mo etiam cum Christo, fide conjuncti sumus: sic & sancti nobiscum. ide conjuncti sunt, Illi re & adspectu praesentem Christum praesentes tenent, nos vero exspectant, & nobis haerent conjuncti fide. Vident complementum Christi, credunt complementum Ecclesiae quod futurum est secundo adventu Christi: nos complementum utrum qui credimus; & hoc futurum nobis, nos & illi communiter exspecta mus. Est enim fides teste Apostolo Hebr. 11. v. 1. ἐλεγρος τον μη ολε¬ πορδθνον, index eorum quae non videntur. Suorum autem corporum resurrectionem & gloriam, nostram conjunctionem secum, & complementum Ecclesiae, & supremam gloriae Dei manifestationem coelostem nondum vident: ergo index est ipsis eorum, quae non videntur fides. Quod ad causam dubitandi attinet ea particularito: ntum vera est, sic ut limitatione opus sit. Vbi fides est, ibi non est visio, nimirum ejus rei cujus est fides. Pari ratione ubi visio est, ibi non est sides, nimirum ejus rei cujus est visio. Nulla autem necessitate ex particula. ri sequitur universe, ubi fides est, ibi nullam esse visionem; aut e diverso, ubi vilio est, ibi nullam esse fidem, nisi alterum affirmetur aut negetur universe Summa, sanctis mortuis & jam quoad animas in coe um translatis adhuc superest quiddam, quod non vident, nempo resurrectio carnis & gloria Dei suprema implenda die judicii, quando satiabuntur adspectu vultus Dei, & interim dum ea non vident, credunt. Subjectum ἐν ᾧid est, in quo fides inhaerat in homine est cor, ut scriptura loqui solet, id est, anima, eaque tota, nempe & intellectus & voluntas: Est enim totius animae perfectio & ornamentum, ac non intellectus tantum. Nam Spiritus Sanctus & cor hominis ad agnoscendum Deum & verbum ejus recipiendum idoneum reddit, Ezec. 11. v. 19. 2. Corinth. 3. v. 5. & intellectum ad intelligendum illuminat I. Cor. 2. 14, & 15. & voluntatem flectit ac movet, ut verbo intellecto assentiatur, Christumque apprehendat, ei adhaereat, eo nitatur, e confidat: sic ut subjectum salvificae fidei non intellectus tantum sised etiam voluntas ac proinde tota anima. Fides salvifica quatenus est notitia, est in intellectu: sed quatenus est firmus assensus & corroborata persuasio nites verbo Dei, est in voluntate. Nam & haerens est intota adima: quatenus enim est opinio trunca de dogmatibus fidei, est in intellectu: quatenus autem est persuasio pertinax, est in voluntate

195

Subjectum seu objectum fidei salvificae in quo illa occupatur & in quo recumbit, sunt res divinae & ad salutem nostram pertinentes

196

Quatenus igitur est notitia, subjectum seu objectum citca quod versatur, sunt nobis invisibilia, seu quae a nobis non videntur oculis corporis, Hebr. 11. v. 1, 7. 2. Cor. 5. v1 7. etsi enim fides est certa cogniio, tamen non est evidens. Neque enim quae fide credimus, aut sub sensum cadunt, aut lumine naturalis intellectus percipiuntur; sed a Deo revelantur, 2. Cor. 4. 18. Hebr. 11. 1. 7. Ita fides non nititur corporali visu & tactu, sicut Christus dicit Joh. 20. 29. Beati qui non viderunt & crediderunt.

197

Quatenus est assensus, objectum ejus est in genere omnis divina veritas seu omne Verbum Dei, quod jam Prophetarum & Apostoiorum scriptis comprehensum est, Joh. 2. 22. In specie autem promissio gratiae in Evangelio tradita in qua offertur Christus cum suis beneficiis, Marc. cap. 1. versiculo decimo-quinto: Credite Evangelio

198

Metonymice autem objectum fidei, quatenus illa est assensus, dicuntur etiam ministri verbi Dei, qui annunciant verbum fidei, ut 2. Chronic. 20. v, 20. firme credite prophetis ejus. Joh. 5. v. 46. Si credere tis Mosi, crederetis mihi. Exod. 14. 31. timuerunt populus ipse Iehovam credideruntque Iehovae & Mosi servo ejus

199

Proinde fidei salvificae fundamentum est nunc sola Scriptura vere divinitusque sacra ac Canonica: in-primis promissio Evangelii, a qua fides salvifica incipit, & in qua consistit, Johan. 5 47. Quod si scriptis Mosis non creditis, quomodo verbis meis credetis? Rom. 10. v. 8. Prope te verbum est in ore tuo & in corde tuo. Hoc est verbum illud fidei quod praedicamus. Tum fides salvifica non est probabilium seu contingentium, sed necessariorum: nec singularium, sed ratione commum Deum & res divinas contemplatur & percipit. In hunc modum ratione communapprehendit verbum Dei & essentiales articulos.

200

Partes integrales multae sunt in verbo Dei, quae non de fide, sed de verbo Dei dicendae sunt. Nam etiam domesticae & particulares res habentur multae, non ad fidem: sed ad exemplum positae: quas credimus, non quod pertineant ad fidem salvificam nostram, sed quia ad verbum Dei pertinent Spiritu Dei exaratum, ut partes integrales ejus, materialiter ac non formaliter Itaque de fide sunt proprie atque univoce ea, quae ad rationem & essentiam fidei pertinent primo & per se, ut sunt dogmata Evangeliis, quorum summa in Symbolo Apostolico comprehenditur, & quo- rum ignoratio damnat, & negatio est haeretica: aequivoce vero quae ad rationem illam perpetuam essentiamque fidei accedunt, sive ut adjuncta necessaria, sive ut contingentia quocunque modo, propter aliud ad fidem aut instrumenta fidei pertinent etiam materialiter

201

Quapropter canem Tobiae caudam motitasse; aliquem Petro in praefectura totius Ecclesiae succedere debuisse: eumque successorem esse Papam Romanum: Romanum Pontificem esse pastorem universae Ecclesiae non est de fide: quia non est ex verbo Dei.

202

Item Paulum Apostolum habuisse poenulam, non est proprie & anivoce de fide salvifica: quia hoc non est dogma Evangelii; & hujus rei ignoratio neminem damnat.

203

Quatenus vero fides salvifica est fiducia, objectum ejus est solus Deus, unus essentia & trinus personis αμουσίοις, Pater, Filius & Spiritus Sanctus: profitemur enim nos credere in Deum Patrem, Filium & Spiritum Sanctum: Synecdochice autem veracitas, fidelitas, potentia ac misericordia Dei propter Christum atque adeo Christus Mediator, Redemtor & Servator (in quo uno fides salvifica defixa est) cum suis beneficiis, fide percipiendus & fruendus: cum beneficiis, inquam, tum praeteritis Hebr. 11. 3. 1. Cor. 15. v. 15. tum praesenti bus Johan. 6. 69. Rom. 3. 28. tum futuris quidem quoad consum: mationem, sed tamen etiam praesentibus quoad praesentem voluntatem Dei nobis ea dandi & quoad eorum initium in hac vita, 2. Cor 4. 14. & 5. v. 1. & Joh. 5. 24. Hebr. 11. v. 20, 22. Fides igitur respicit & apprehendit bona praesentia, & futura ac si jam essent exhibita ob certitudinem promissionis divinae cujus impletio minime fallit, ac proinde fides pro praesentibus ea habet, Hebr. 11. 1. Unde & fides est visio bonorum, quae non videntur; quanquam distinguatur a clara visione quam habebimus in coelo

204

Fidei salvificae vere & spiritualiter praesens est, etiam quod situ loci absens est, ut corpus Christi vere praesens est credentibus hic i1 terra degentibus & ab illis spiritualiter percipitur, etiamsi jam illo in coelis Christus versatur. Praeclare ait Augustinus nono tomo, tracta tu primo in epistolam primam Johannis: Dominum jam in coelo ses dentem manit contrectare non possumus, sed fide contingere. Ac certe si ad Solem conspiciendum, necesse non est ut aut Sol descendat in terras, aut oculus noster adscendat in coelum; sed oculus noster illustra tus a radiis solaribus, porrigit eousque visum, eumque reipsa & vero intuetur, nihil prohibente locorum distantia: multo magis cernimus spiritualiter & per fidem corpus Jesu Christi in coelo constitutum, quod hoc modo praesens est oculis nostrae fidei & quo fruimur spiritualiter, quamvis corporaliter sit in coelo, nos autem corporaliter si mus in terra. Hoc est quod Augustinus ait sexto tomo, libro tricesimo-tertio contra Faustum Manichaeum, capite octavo: Qui haec non litigiose, sed placide ac fideliter quaerunt, accedant ad Iesum, non carno. sed corde: non corporis praesentia, sed fidei potentia, sicut ille Centurio Et nono tomo, tractatu quinquagesimo in Evangelium Johannis: CHRISTUS adscendit in coelum, ibi sedet ad dexteram Patris: qui judicatus est, venturus est judex: audiant & teneant. Respondet, quem tenebo? absentem? Quomodo in coelum manum mittam, ut ibi sedentem teneam? Fidem mitte & tenuisti: parentes tui tenuerunt carne, tutene corde, quoniam Christus absens etiam praesens est: nisi praesens esset, E nobis ipsis teneri non posset

205

Ac sicut fidei non obstant locorum intervalla quo minus res locis dissitas possit spiritualiter praesentes habere: ita temporum quoque spacia non impediunt, quominus & praeteritas & futuras res spiritualiter praesentes habeat. Sic enim spiritualiter praesentem habet creationem mundi Hebr. 11. v. 3. nativitatem, passionem, crucifixionem, mortem, resurrectionem Christi, adscensionem in coelum, Johan. 20. vers. 29. Beati qui non viderunt & crediderunt. 1. Cor. 15. v1. & seqqu.

206

Sic Abraham vidit, id est, in promissionibus praesentem oculis fidei habuit diem Christi & gavisus est Johan. 8. v. 56.

207

Similiter fidei nostrae spiritualiter praesens est reditus Christi ad udicium universale. vivorum & mortuorum, resurrectio carnis & consummatio beatitudinis ac perfecta possessio vitae aeternae.

208

Adhuc quod ad objectum in quod dirigitur attinet, fides est vel in reatorem, vel in Redemtorem. Fides in Creatorem, est qua quis in Deo Creatore suo recumbit, ejusque se providentiae committit, persuasus Deum se ut creaturam suam nunquam deserturum.

209

Fides in Redemtorem qua est Redemtor est qua quis credit se redemtum a peccato & morte aeterna per Christum Dominum & sanctificatum per Spiritum Sanctum, & in extremo die perfecte redem tum regeneratumque iri. Johan. 11. v. 25, 26. Ego sum resurrectio & vita: qui credit in me, etiamsi mortuus fuerit, vivet: Et quisquis vivite & credit in me, non morietur in aeternum. Haec fides nominatur fides Iesu Christi, Rom. 3. v. 22.

210

Talis fides in Redemtorem qua est Redemtor, in Adamo ante lapsum non fuit. Nam ut ante lapsum Redemtore non eguit, ita nuliam in Redemtorem fidem habuit. Post lapsum demum interventu Mediatoris & sponsoris CHRISTIdonatus fide in Redemtorem. fuit.

211

Proinde fidei quatenus est fiducia, objectum seu subjectum occubans, non est Ecclesia. Non enim credimus in Ecclesiam, quia Ecclesia non est Deus, sed domus Dei.

212

OEJICITUR locus Pauli epistola ad Philemonem vers. 4, & 5. Gratias ago Deo meo, semper mentionem tui faciens in precibus meis Quod audiam tuam charitatem, ac fidem quam habes erga Dominum Iesum, μι εἰσ πάγτας τος αγίος, & in omnes sanctos: Unde sic argumentantur: Sancti sunt Ecclesia: Fides habenda est in sanctos: Ergo fides habenda est in Ecclesiam.

213

RESP. Negatur minor, quae ex Pauli verbis probari nequit. Nam in illis Paulus relata relatis accommodat, etsi ordine inverso: sic ut i1 veri sensus expositione, charitas sit referenda in omnes sanctos, fides vero erga Dominum Iesum. Pauli hunc sensum fuisse ex aliis locit patet, veluti Eph. 1. 15,16. Propterea etiam ego, audita eam quae in vobis est fide in Dominum Iesum, & charitate in omnes sanctos, Non cesso ratias agere pro vobis, mentionem vestri faciens in precibus meis. Coloss. 1. v. 2, 3. lis, qui sunt Colossis, sanctis ac fidelibus fratribus in Christo. Iesu. Gratia sit vobis & pax a Deo Patre nostro & Domino Iesu Christo. Gratias agimus Deo & Patri Domini nostri Iesu Christi semper provobis orantes.

214

Haec de subiectis fidei salvificae: sequuntur ad¬

215

iuncta etus. Fides salvifica datur cuique electorum tempore divinitus ab aeter no definito: praecedentibus interdum & occasionem dantibus mira culis, Joh. 448. Actor. 9. v. 34, 35. 42. & cap. 13. 12. & cap. 16. 29, 30. & afflictionibus, 2. Chron. 23. 11, 12, 13. Miracula igitur & afflictiones non causae sunt efficientes fidei, sed adjuncta antecedentia & praeparationes ad fidem

216

Datur semel tantum cuique electorum. Continua confirmatione & augmentatione eget. Confirmatur autem & corroboratur, augeturque tum verbo Dei, tum Sacramentis ordinarie: miraculis vero extraordinarie,

217

De ea gratiae agendae Deo, 2. Thess. 1. v. 3 Fides est necessatia: Habet autem in se necessitatem triplicem, sic ut non possit se aliter habere: prima necessitas, est ex parte rei quae creditur, haec enim non potest aliter se habere, quam sicut creditur secunda necessitas, est ex parte credentis, quia qui credit firmiter persuasus est, rem aliter se habere non posse: tertia necessitas, est ex parte medii & causae credendi, quae est divina autoritas, quae talis est causa ut secundum eam deceptio fieri non possit. Haec triplex necessitas inest fidei Christianae

218

Fides salvifica est tantum unaEst vera, non tantum ratione objecti, id est, earum rerum quas credit: sed etiam proprie ratione suae essentiae & in sese, αυθποκριτος & sine simulatione exsistens

219

Est viva, id est, efficax per charitatem & producens bona operaJac. 2. 21, 22. 1. Thess. 1. v. 3. Matth. 3. v. 23. Haec proprietas nisi adsit. minime vera ac salvifica est: qualis fides charitate & bonorum operum luce destituta, est mortua, Jacob. 2. 17, 20, 26. Probatur a Deo per tentationes varias, ut fides Abrahami probata fuit. Gen. fides viduae Sareptanae 1. Reg. 17. 13:

220

Eadem vides salvifica exploranda est an sit in nobis, 2. Cor. 13. 7 Intelligitur quid sit & videtur cognosciturque in seipso ab eo qu vere credit: nam vere credens scit se credere: sicut Paulus ait de se e omnibus vere credentibus, I. Corinth. 2. versic. 12. Nos vero non spiritum mundi accepimus, sed Spiritum qui est ex Deo: ut sciamus quae Deus est nobis gratificatus. Unde & quivis vere fidelium cum Paulo dicere potest, Novi cui crediderim, 2. Tim. 1. 12

221

Fidei autem salvificae sunt cuilibet vere fidelium notae tum internae tum externae, ex quibus certo cognoscere potest se ea praeditum esset

222

Internae notae sunt hae: Primo vere fidelis credit corde suo divina ac vera esse omnia quae verbum Dei, quod ia in Scriptura Sacra continetur, tradit

223

Secundo, sentit se obligari ad ea firmiter credenda & amplectenda. Si enim divina ac vera sunt, aequum est ut eis essentiamur.

224

Tertio, praecipue intuetur, amplectitur & sibi applicat promissionem gratiae in Christo.

225

Quarto, firmiter acquiescit in praesenti gratia Dei & ex ea certu est de salute aeterna.

226

Quinto, sentit in se luctam fidei cum dubitatione tandem cedente. Sexto, percipit in corde suo ingens gaudium & tranquillitatem conscientiae superantem omnem humanum intellectum.

227

Septimo habet voluntatem promtam & serium studium obediendi Deo sine exceptione in omnibus quae Deus vel facere vel omittere vel pati jubet: sic ut faciat officium Deo debitum, quamvis diabolo, mundo & Antichristo reluctantibus.

228

Haec omnia in se sentit qui fide salvifica est praeditus: ex iisdem eam in seipso cognoscit:

229

Externae notae sunt hae:. Prima, intrepida fidei confessio, sicut Paulus ait 2. Cor. 4. v. 13. Et quoniam habemus eundem Spiritum fidei secundum illud quod scriptum est Credidi, & ideo loquutus sum: nos quoque credimus, quamobrem etiam loquimur. Secunda, charitatis declaratio erga alios, tam inimicos quam admicos: Nam fides est efficax per charitatem, Gal. 5. v. 6.

230

Tertia, studium conservandi bonam conscientiam apud Deum & homines, Actor. 24. 16.

231

Ad hasce notas fidei internas & externas accedit internum testimonium Spiritus Sancti, Rom. 8. v. 16. 1. Cor. 2. v. 10, 11, 12.

232

Subscribunt Orthodoxi Patres, Augustinus secundo tomo, epistolam centesima duodecima, cap. tertio: Fides ipsa mente utique vide tur, quamvis hoc fide credatur, quod non videtur. Et mox sic de homine fideli: Videt ipsam fidem suam, qua se credere sine dubitatione. respondet. Et capite quarto: Menti nostrae fides nostra conspicua est, Et capite quinto: Mente videmus ipsam in nobis quam credimus fidem Proinde veri Christiani ignorare non possunt, sed certo sciunt s credere, se fide salvifica a Deo donatos esse & in eo recumbere.

233

Eandem in aliis quoque membris Ecclesiae Dei esse, canone cha ritatis sibi persuadent & credunt, sicut Paulus ait 2. Timoth. 1. ver. 5. Memoria repetens eam quae in te est minime simulatam fidem, quae habitavit prius in avia tua Loide & matre tua Eunica, persuasus sum autem quod in te quoque. Hebr. 6. v. 9. Sed nobis persuasimus de vobis, dilecti, quae meliora sunt, & saluti adhaerentia.

234

Confirmat idem articulus Symboli Apostolici quo profitemur, Nos credere sanctam Ecclesiam Catholicam. Multos ergo fideles salvifica fide praeditos esse credimus & novimus

235

Huc pertinet illud Augustini capit, quarto epistolae paulo ante citatae: Abest ab aspectu mentis mea fides tua, quamvis eam esse in tecredam, cum eam non videam corpore quod nec tu potes, nec mente quod tu potes, sicut ego meam, quam tu non potes.

236

Ante ultimum adventum Christi ad judicium rara erit in terra, Luc. 18. v. 8. Ubi Dominus loquitur non de fide miraculorum aut alioquin eximia quapiam fide qualis optimis etiam Ecclesiae temporibus in paucos cadit: sed de fide communi omnium Christianorum.

237

Ex adjunctis fides salvifica vel magna est vel parva, fortis vel languida, pro mensura donationis Christi. In aliquibus enim magna & fortis est, ut fuit in Abrahamo patre fidelium, Roman. 4. 18, 19, 20. 21. in sociis Danielis Dan. 3 in Daniele ipso Dan. 6. in muliere Cananaea Matthaei 15. vers. 28. In aliis parva seu pusilla, & infirma, quae propterea ολεροπισια, & Si praediti aλεοοmςον appellantur Matth. 6. v. 30. nonnunquam & ἀπιστία, incredulitas nominatur, veluti Marc. 9. v. 24. Matth. 17. v. 20.

238

Imo in uno eodemque homino fideli aliquando exigua & debilis est, aliquando major & confirmatior: exempli gratia in Petro Apostolo modica fuit fides, cum ambulans super aquas ccepit mergi, Matth. 14. 31, item cum Christum abnegavit in aedibus summi Sacerdotis, Matth. 26. 70. & sequentibus: in codemfuit fides magna & fortis post resurrectionem, cum Christum intrepide & magna constantia praedicavit contemtis minis Concilii sacerdotalis & Seniotum populi, & morte etiam ipsa

239

Parva etiam & languida sides dum modo vera ac viva sit, ad veram insitionem in Christum sufficit:

240

Veram ac vivam esse cognoscitur frimo ex vero sensu adeptae remissionis peccatorum & receptionis in gratiam propter Christum: nam quum David Psalm. 32. 1. pronunciet heatum cui remissa sunt, peccati: felicitas esset infelix, felicem esse sine felicitatis sensu. Secundo, ex fiducia in sola Dei bonitate & Christi merito, & non in meriti nostris ullis. Tertio ex sensu amoris Dei erga nos & nostri vicissim erga Deum Patrem & Filium ejus JESUM CHRISTUM. Quarte ex promtitudine & fiducia invocandi eum, & studio aliorum bono¬ rum operum a Deo praeceptorum: Sicut Christus dicit Johan. 7. ver. 17. Siquis voluerit, quod ille vult facere, cognoscet de doctrina utrim ex Deo sit, an ego a meipso loquar

241

Non est in nobis unquam quamdiu hic vivimus perfecta, neque intensive, ratione nimirum fiduciae perfectae quam creditur in Christum: neque extensive, ratione nempe rerum, quum omnia omninocredenda creduntur: sed est imperfecta:

242

I. Quia in hac vita ex parte regeneramur & ex parte cognoscimus res divinas & in aenigmate tantum videmus, 1. Cor. 13. 12.

243

II. Quia in hac vita crescit, & suis provehitur gradibus prout regeneratio incrementa sumit, Rom. 1. v. 17.

244

Exemplum est in Gideone, cui quum promisisset Deus se per ipsum liberaturum ab hostibus populum Israeliticum, credidit Deo promittenti, sed ut confirmaretur & cresceret in ipso fides, ad ejus petitionem vellus expansum rore madefactum fuit, reliqua humo sice manente, postridie humus irrorata fuit sicco vellere. Sic provecta fuit. gradibus suis fides Gideonis

245

III. Quia indies novis eget incrementis intensive & extensivepro quibus & Apostoli rogarunt & nobis quotidie necesse est orare; Domine auge nobis fidem Luc. 17. 5. 2. Cor. 10. 15. 2. Thess. 1. vers. 3. Ephes. 1. 17, 18. & 4. 29.

246

IV. Quia luctam habet continuam usque ad vitae hujus finem idversus varias tentationes, mentis nostrae nativam caecitatem, insidentem imis medullis pravam concupiscentiam, diffidentiam, dubiationes ex nostra infirmitate proficiscentes, securitatem, affectus sensum & prudentiam carnis, Psalm. 30. 7, 8. Psalm. 73. Rom. 7.

247

V. Quia fides versatur circa res profundas & altas quas in hac vita plene & perfecte assequi non valemus.

248

VI. Quia ejus effecta in nobis sunt imperfecta in hac vita: ut sanctificatio, charitas, justitia nobis inhaerens.

249

Nihilominus tamen vera est, etiamsi sit parva instar grani sinapis & imbecilla instar infantis & graviter aegrotantis

250

Est & sincera seu ανυποκριις, minime simulata, I. Tim. 1. v. 7. Conjunctam habet laetitiam veram ac solidam ortam ex apprehensione Christi & seusu gratiae Dei.

251

Multis tentationum variarum insultibus a diabolo & mundo oppugnatur & labefactatur, sic ut interdum secundum gradum alique minuatur, interdum secundum actum aliquem occultetur, interdum oppressa videatur, Luc. 22. v. 31. tamen est perpetua & semper perseverat secundum formam suam usque ad finem & firmitatem retinet inexpugnabilem; ut sequentia argumenta evincunt.

252

I. Quia fluit ab immutabili electione nostri ad vitam aeternam. Actor. 13. v. 48.

253

II. Quia est donum Dei ἀμεταμιληιον, Rom. 11. 29. Epist. Judae v. 3. semel tradita est sanctis, id est, constantissime plantata est a Deo. in sauctis, sic ut nunquam mutari & convelli possit.

254

III. Quia ab intercessione Christi habet ut deficere non possit. Luc. 22.

255

IV. Quia obsignata est a Spiritu Sancto & confirmata in cordibus electorum ut penitus evelli nunquam possit. 2. Cor. 1. 21, 22.

256

Sic invincibilis firmitas salvificae fidei pendet a Dei Patris nos ac fidem eligentis ab aeterno & donantis ea in tempore, immutabili voluntate: a Christi nos redimentis intercessione, & a Spiritus Sancti in nobis fidem obsignantis fidelitate & perpetua in nobis mansione.

257

Tandem post universalem resurrectionem omnium ex mortui. desinet, quum totam Ecclesiam Christi sistet Patri, quum id quod perfectum est advenerit & Deum facie ad faciem videbimus, I. Cor3. 10, 1.

258

Hucusque de adiunctis fidei salvificae sequuntur

259

dissentanea. Dissentanea a fide salvifica vel diversa sunt, vel opposita. Diversa a fide salvifica sunt quae sic ab ea distincta sunt, ut tamer possint cum ea in eodem homine simul consistere; cujusmodi sunt, fides historica & fides miraculorum, quae simul fuerunt unam cum fide ustificante in Apostolis & aliis electis ad vitam aeternam, qui dono edendi miracula, & res futuras vaticinandi & aliis dotibus Ecclesiam Dei instaurandi a Deo ornati fuerunt: etsi in aliis sint absque fide jutificante.

260

Fides historica, est qua aliquis credit Deum esse, & id quod Dei verbum tradit, agnoscit & statuit verum esse propter Dei ipsius autoritatem, testimonium & asseverationem. Dicitur etiam fides dogmatum, seu fides dogmatica¬

261

Dicitur fides historita ab Augustino libro de vera religione, cap. quinquagesimo, non quod tantum sit notitia historiae, id est, eorum quae Deus dicitur fecisse, aut facere, aut facturus esse; non quod tantum credat historias veras esse: nam universa etiam praecepta & dogmata Scripturae Sacrae vera esse statuit, utpote a Deo profecta: sed quia tantum est 15ρρια, id est, cognitio cum assensu quidem, sed absque applicatione & fiducia gratiae in Evangelio credentibus promissae quae applicatio atque fiducia gratiae, quando ad ἐσερίαν accedit, fidet historica sit salvifica sive justisicans & bonum opus Deoque placens: etsi etiam per se sit bonum opus, sed sit malum per accidens:

262

Papistae nomine historicae fidet nm ututur, sed simpliciter vocant fidem Catholicam: Interus: & hanc & illam nesciunt vel depravant. Bellarminus de justificatione libro primo, cap. quarto, Catholici inquit) non utuntur nomine fidei historicae, ne videantur sentire(ut. revera non sentiunt) res gestas Sanctorum quae referuntur in Scrituris, non credi nisi propter ipsius historici autoritatem: sed vocant simpliciter fidem Catholicam. Unde apparet primo, quod fidem historicam cum fide historiarum inscite confundant; cum etiam praeceptas & dogmata Scripturae tantum historice, hoc est, nuda cognitione &! assensu credi possint, quod sint vera. Secundo, quod fideine atpolicant, velcum side Theologica in generali confundant, vel de historica notitia atque assensione (quam nos fidem historicam vocamus) accipiant, & sic homonymia ludant, contra veteris Ecclesiae consuetudinem quae fidem Catholicam proprie vocabat solam confessionem fidei no thodoxae, seu doctrinam credendorum Symbolo Apostolico comprehensam, & symbolis Ecclesiasticis declaratam, ut patet ex symbolo Athanasiano, in quo dicitur, Haec est fides Catholica, qua nisi qui- &c. Et apud Vigilium lib. quarto: Haec est fides & confessio Catholica, quam Apostoli tradiderunt, Martyres roboraverunt, & fideles hucusque custodiunt. Sic Ambrosius ait libro secundo de Vocatione Gentium capite octavo: Qui gratiam Dei secundum merita hominum dari audet asserere, contra fidem Catholicam praedicat, id est contra doctrinam orthodoxam de fide:

263

Fides historica tantum in intellectu sita est, eaque etiam daemones credunt & contremiscunt, Jac. 2. v. 19. Unde passim a Patribus vetu¬s stis fides demoniorum appellatur, seu fides demonum, August. quarto tomo, libro octo quaest. Dulcitii, quaestio. prima. Eadem daemones & illi homines, qui fide justificante destituti sunt, Scripturas intelligere, possunt. Eadem credidit Simon ille Magus, Actor. 8. versic. 13

264

Contingere potest non tantum hypocritis qui sunt intra Ecclesia sed etiam hominibus extra Ecclesiam: nam credunt etiam Turcae esse Deum, eundem esse Creatorem mundi, Christum natum ex virgo ne MARIA, futuram resurrectionem mortuorum.

265

Eaque impios non juvat, sed magis arguit & damnat Sine charitate esse potest & sine bonis operibus. Eadem dicitur etiam respectu hominum fides acquisita, id est quae habetur ab Ecclesia, ab hominibus, vel ex nuda lectione Scriturae Sacrae, quam Papistae ipsi fatentur non sufficere ad ἀληρεφο ριαν, id est, ad certam ac plenam persuasionem.

266

Fides historica vel universalis est, vel particularis. Fides universalis, est assensio quae universam Scripturam Sacram ejusque doctrinam approbat & credit esse vere verbum Dei, id est, est se vere divinam, ubique veram, certam & Canonicam. Haec intelligitur Hebr. 11. vers. 3. Fide solam credimus mundum esse constructum Ista a Scholasticis fere agnoscitur & ab illis virtus Theologica dici tur, quia est donum Dei intellectum illuminantis, in electis quidem speciali actione divina, quam sanctificantur: in daemonibus autem & reprobatis hominibus generali & universali actione. Nam etiam in daemonibus & hypocritis quicquid est cognitionis, Deus per Spiritum suum efficit, sed non ita ut eos justificet & regeneret, neque ita ut ipsi eum doni hujus autorem agnoscant & celebrent, Hebraeorum 6. 4, 5

267

Proinde illa sola, in electis non est viva nec justificans: in demonii autem & reprobatis hominibus est semper mortua, id est, bonorum operum expers, qualem intelligit Apostolus Jacobus cap. 2.

268

Fides particularis, est quae particulare aliquod objectum respicit quale hoc est, Christum esse Prophetam Dei, & hominem a Deo. missum; qualis fides unum & alterum articulum fidei credit, reliquos aut ignorans, aut spernens.

269

Ad hanc pertinet etiam fides experimentalis, quae est eorum hominum, qui dicto alicui Dei & denunciationi Propheticae assentiuntur. ex metu judiciorum Dei, quae vel experti sunt vel experiri formidant, non autem ex constanti animi affectu, piove tactu, per quem verita. tem salvificam amplectantur & in promissione gratiae Christi acquiescant & coram Deo justificentur. Talis fuit fides Ninevitarum de quibus dicitur Jonae 3. 4. Crediderunt Ninevitae Deo.

270

Fides historica & justificans non est eadem, ne quidem diverso respectu:

271

I. Fides historica est a Spiritus Sancti actione divina generali: fides salvifica est ab ejusdem actione speciali.

272

II. Fides historica est etiam hominum reprobatorum, & qui sunt extia Ecclesiam Dei, imo & daemoniorum: at fides justificans est dum taxat hominum electorum ad vitam aeternam.

273

III. Fides historica sola neminem servat: at fides justificans servat ad vitam aeternam.

274

IV. Fides historica tantum est in intellectu: at fides justificans in tota anima ac proinde adhaesionem habet voluntatis & apprehensionem Christi salutarem.

275

V. Quaedam tantum historica fide creduntur: quaedam non tantum historica, sed etiam fide salvifica credenda sunt.

276

Historica tantum fide creduntur, quae ad salutem per se non sunt, necessaria: historica autem & salvifica simul fide credenda sunt ea quae ad salutem sunt per se necessaria. Exempli gratia: Sacram Scripturam sive essentialiter, sive accidentaliter dictam tum in generali tum in particulari esse divinam & Canonicam & revelatam a Deo propter salutem nostram, non solum historica sed etiam salvifica fide credendum est, Johan. 5. 39. & cap. 20. 31. Roman. 15. 4. 2. Tim. 3.16. Numerum autem & seriem librorum Canonicorum, item capitum singulo rum ut nunc in Bibliis habentur, & quod liber aliquis in particulariputa Evangelium secundum Matthaeum, secundum Marcum, secundum Lucam, &c. sit Matthaei, Marci, Lucae, &c. fide tantum historici tenemus. Sic omnes articuli fidei in Symbolo Apostolico comprehensi non tantum historica, sed etiam salvifica fide credendi sunt, Johan. 17. 3.

277

Hactenus de fide historica. Fides miraculorum, est vehemens quaedam fiducia qua quis certocredit, Deum hoc vel aliud miraculum esse facturum, aut praedicit certum eventum quem eventurum novit ex speciali revelatione divina; Est fidei vis singularis exsistens etiam extra justificationem & sauctificationem per Christum, data a Deo quibus voluit, ut edere possent miracula & futura praedicere. Dicitur etiam fides signorum; quod per eam signa edantur: item fides vaticiniorum, quia donum est vaticinandi de rebus futuris ex speciali revelatione divina

278

Non potest concipi ex nudo verbo generali, nisi accedat specialis promissio aut revelatio¬

279

Eaque tam mortuae quam vivae fidei conjuncta esse potest, ac proinde tam reprobis quam electis datur. De ea igitur Marc. 16. versic. 17, 18. 1. Cor. 13. 2. Si habeam πάσαν πισον omnem seu potius totam fidem, id est, perfectam ad edenda miracula, adeo ut montes transferam, charitatem autem non habeam nihil sum. Paulum loqui defide mortua liquet, quia addit, charitatem autem non habeam. Christus autem de viva fide loquitur, cum ait discipulis Matth. 21. vers. 21. Si habueritis fidem neque addubitaveritis, non solum hoc quod factum est ficui, facietis, verum etiam si monti isti dixeritis, tollitor & proijcitor in mare fiet. Sic fidem miraculorum habuit Agabus praedicens famem magnam futuram in toto terrarum orbe, quae etiam fuit sub Claudio Caesare, Actor. 11. v. 28.

280

Fides miraculorum non est eadem cum fide justificante, ne quidem diverso respectus

281

I. Quia fidem miraculorum etiam pravis & a Spiritu Sancto non regeneratis quibusdam hominibus donata fuit, ut Judae Iscariotae, Matth. 10. v. 1. & illis qui Christo dicent, Domine, Domine, nonn per nomen tuum prophetavimus, & in nomine tuo demonia ejecimus. & per nomen tuum multas virtutes edidimus? Matth. 7. v. 22. at fides justificans est tantum electorum ad vitam aeternam.

282

II. Fides miraculorum non est semper conjuncta cum justificante, ut Abraham, Johannes Baptista & multi alii sancti, habuerunmfirmam fidem justificantem absque dono miraculorum. III. Fides miraculorum ad certa tantum opera & eventus extraordinarios pertinet: ut ostendit exemplum Josuae 10. vers. 12. & exemplum Eliae Prophetae in coelo claudendo & aperiendo 1. Reg. 15. & 18. at fides justificans ad opera Dei communia & promissionem: gratiae Dei omnibus electis communem.

283

IV. Fides miraculorum annumeratur donis, quae privatim aliquibus distribuuntur, 1. Cor. 12. 9. Sed fides iustificans omnibus vere Christianis concessa est

284

V. Fidei miraculorum causa organica non est simpliciter verbum Dei, sed requititur revelatio & promissio singularis: at fidei salvifica. organum commune est totum verbum Dei, proprium autem praedicatio Evangelis

285

VI. Fides miraculorum seu donum edendi miracula sine charitate esse potest 1. Corint. 13. 4. At fides salvifica absque charitate esse nequit

286

VII. Fides miraculorum quae viguit in primitiva Ecclesia, iam pridem cessavit; quandoquidem doctrina Christiana mitaculis iam satis est confirmata.

287

At fides salvifica non cessavit. Eadem fides miraculorum distincta est specie etiam a fide historica: quia fidem historicam habentes non propterea possunt edere miracula, ut daemonia, ut Simon Magus, Ex orcistae filii Scevae, Actorum 19. 14.

288

Fides miraculorum nequaquam praeferri debet benedictioni electionis nostri ad vitam aeternam, Luc. 10. v. 20.

289

Diversa est a salvifica fide etiam ratio humana, quam tamen fides nequaquam extinguit, sed instaurat, illuminat, sanat, perficit, ac proinde ab investigatione veritatis non excludit. Facile enim alienis ercoribus decipiuntur tanquam rationis expertes, qui sine ullo iudicio dogmata aliorum probant, & ab aliis pecudum more ducuntur.

290

Quin etiam a fide salvifica habituali est diversa fides seu fiducia. actualis, quae tamen est actus fidei: quia fides habitualis in corde resi det, etiam cum actu nihil de Deo homo fidelis cogitat aut loquitur ut cum de Politicis aut Oeconomicis negotiis cogitat aut loquitur pel cum dormit: aut cum homo fidelis interdum deflectit alio naturali quadam infirmitate, sic ut peccet; tum enim actualis fides amittitur, cum actus peccati ex consensu admissi, consistere nequeat cum actuali fiducia de remissione peccatorum: quod Isaaco accidit, qui admonitus oraculo de honore primogeniturae ad minorem filium divinitus translato, non desiit tamen propensus esse in primogenitum suum Esau, & benedictionem primogeniti ei conferre voluit, Genes27. ver. 3. & sequentibus. Nec minus peccavit Rebecca fraude, quam excogitavit, & qua Jacobum instruxit, ibidem v. 8. & sequentibus: ime etiam quum subito & inopinato metu confessio Christi deficit in ore, fidei habitu seu virtute non deficiente in corde, quod accidit Petro Apostolo.

291

Etsi autem fides actualis ad tempus amissa est: tamen denuo fides habitualis ad novum actualis fiduciae actum excitatur nova verbi Dei. praedicatione, lectione, meditatione, & Sacramentorum administra tione, aliisque mediis quibus Deus utitur ad excitandam in cordibus electorum fidem, ut in Davidis & Petri exemplo videre est, 2. Sam 12. v. 13. Psalm. 51. Matth. 26. v. 75. Luc. 22. v. 61.

292

Haec diversa sunt a fide salvifica. Adversa autem atque opposita sidei salvificae vel contraria sunt vel disparata vel repugnantia.

293

Contraria fidei salvificae sunt infidelitas & fides perversa. Infidelitas, est peccatum cum quis fide salvifica destitutus est, ἀπισία. Et quemadmodum fidei salvificae tres sunt partes: notitia verbis Dei, assensus eidem adhibitus & ἀληροφορία: ita infidelitatis partes sunt tres, ignoratio veritatis divinae, negatio veritatis ejusdem & diffidentia.

294

Ignoratio veritatis divinae, est cum quis veritatem traditam in Verbo Dei, quod iam Sacra Scriptura comprehensum est, & inpri¬ mis promissionem gratiae ignorat. Quo etiam pertinet, quum quis ignorat, Sacrae Scripturae doctrinam sive in generali, sive in particulari, esse vere divinam & Canonicam:

295

Estque e subjectis vel universalis, vel particularis. Universalis, est quum quis universam veritatem in verbo Dei patefactam ignorat.

296

Particularis, est quum quis partem hanc vel illam veritatis a Deo. patefactae ignorat: qualis erat Jiphtachi, qui ignorabat, se filiam redimere posse, Jud. 11, 37. 41.

297

Praeterea ignoratio veritatis coelestis vel affectata est, vel non affectata.

298

Ignorantia affectata, quum quis voluntaria inscitia ignorat quanon poterat non scire. De quali agitur 2. Pet. 3. v. 5. Ignorantia non affectata, contra.

299

Ignoratio autem veritatis divinae damnabilis est & fugienda Primo, quia est peccatum a Deo prohibitum. Psalm. 32. 9. Neestote ut equus, ut mulus, expertes intelligentiae: cujus os fraeno & habena constringendum est, ne appropinquet ad te. Ephos. 4. v. 17, 18. 1. Thessal. v. 13. Nolim vos in ignorantia versari, fratres, &c. Secundo, quia reprehenditur a Deo gravissime, Jes. 1. vers. 3. & cap. 14. 13. 14. Psal. 92. 7. & 94. 8. Matth. 15. v. 16.

300

Tertio, quia est mater omnium haeresium & errorum: sic ut rectu ab Hieronymo dictum sit, Scripturarum ignorationem, Christi ignorationem esse, ut citatur in Jure Canonico, capitulo si juxta, Distinctione3 8.

301

Sic ut detestandum sit dogma Papistarum, ignorantiam esse verae pietatis atque obedientiae matrem atque causam.

302

Quarto, quia eam fideles detestantur, Psalm. 106. 7. Quinto, quia poenas certas attrahit. Psalm. 28. 4. 5. Distinguenda est ab ignoratione qua quis ignorat ea quae per se non sunt necessaria ad salutem aeternam: cujusmodi ignoratio non damnat, veluti cum quis nescit, quod Scriptura Sacra sive in generala sive in particulari accidentaliter seu quoad literas & apices quibus exarata est, sit divina & Canonica; Nam Patres ante Mosem olim servati sunt, ignorantes quod aliquando scribendi essent libri Biblici & post scriptos libros multi illiterati nescierunt eos & tamen credentes doctrinae servati sunt & servantur: Imo Turcae & barbari alii si praedicationi Evangelii crederent, servarentur, licet scriptos libros ignorarent

303

Similiter cum quis ignorat numerum & seriem librorum Canonicorum, item capitum singulorum, ut nunc sunt in Bibliis, talis ignoratio non damnat: quia sine notitia numeri & seriei librorum Canonicorum & capitum singulorum multi salvantur.

304

Ita non damnat ignoratio quod liber aliquis in particulari sit illius cujus nomen praefert, exempli gratia quod Hoseae liber sit Hoseae; quia sine ea notitia salvati sunt Patres ante Hoseam, & hodie sala vantur multi nescientes nomen Hoscae. Alioquin etiam ad salutem aeternam pertineret scire scriptorem libri Josuae, Judicum, Estherae, Jobi: de quotamen hactenus in Ecclesia ignoratum aut dubitatum fuit absque periculo salutis

305

Negatio veritatis divinae, opposita pio assensui est erronea & blasphema, & si pertinaciter contemtis omnibus monitis & evictionibus defendatur, est haeresi satque haereticum facit, sive per se & sim liciter, sive per accidens: Exempli gratia, si quis neget Sacram Scripturam sive quoad doctrinam sive quoad libros quibus continetur esse divinam & Canonicam, Jes. 8. v. 20. Ad Legem & ad testimonium, Quod si non dixerint secundum verbum hoc non erit eis lux matutina, I. Johan. 2. 22. Quis est mendax, nisi qui negat, Iesum esse Christum illum? hic est antichristus, qui negat Patrem & Filium. Etcap. 5. v. 10. Qui non credit Deo, mendacem cum facit, quia non credidit testimonio quod testificatus est Deus de Filio suo.

306

Negare tot esse libros Canonicos & tot singulorum capita quod in Bibliis exstant, item librum aliquem esse illius cujus nomen praefert; idque negare eo fine ut derogetur Scripturae Sacrae, aut turbetur & indubium vocetur fides Ecclesiae, est haeresis per accidens.

307

Diffidentia opposita plerophoriae fidei, est quum quis notitias de Deo & promissiones divinas ad se non applicat ac metu desertionis: divinae ab officio recedit & extra Deum praesidia quaerit.

308

istae sunt partes incredulitatis, quarum tamen quaelibet Synecdochice dicitur infidelitas, item incredulitas communiter¬

309

Porro infidelitas est primo vel positiva vel negativa. Infidelitas negativa, est peccatum, cum quis Evangelium de Christo non audivit, ac propterea non credit, proinde non habet salutarem habitum fidei vivae, sed tamen exitiali habitu incredulitatis caret.

310

Haec infidelitas negativa est peccatum, non tantum poena peccatis

311

Eaque vel sola damnat & a regno coelorum arcet: Nam non audiisse aliquid de Christo, non sufficit ad infidelitatis excusationem quandoquidem quod multi de Christo non audiverint, id ipsorum culpa contigit, Deo justissime puniente peccatum ipsorum, denega tione praedicationis verbi Dei. Ignorantia igitur non excusat eos qui fidei capaces sunt, quandoquidem ignorantia in Adamo, in quo omnes peccaverunt, voluntaria fuit, & debent omnes & scire & credere.

312

Infidelitatem negativam non esse peccatum, nititur Stapletonus Thomam Aquinatem sequutus probare his argumentis.

313

I. Quia sit peccati poena. RESP. Est ignoratio elenchi, quas non & peccatum esse possit, & peccati quoque poena; & si peccatum non sit, possit aliquis cum ea infidelitate servari; quia saluti nihil nisi peccatum adversatur. II. ExJohan. 15. v. 22. ubi Christus ait: Si non venissem & loquutus eis fuissem, peccatum non haberent. RESPON. Non voluit indicare Christus, Judaeos infidelitatis reos minime futuros, nisi ipse ad eos venisset, loquutusque eis fuisset: tum enim omnes; qui Christum ipsum nunquam audierunt infidelitatis noxae Christus eximeret: sed habituros tamen aliquid fuisse, quo seexcusarent, quodque suae infidelitatis peccato quasi velum quoddam obtenderent. Id enim sensisse Christum ex iis quae sequuntur verbis pertissimum est; quando ait: Nunc vero ωροφασιν σσκ εχεσι, nihil hapent quod peccato suo praetexant, quandequidem ego ipse ad illos veni, atque illis ipse viva voce loquutus sum

314

III. Qui habitus non fuit in Adamo ante lapsum, ejus habitusr privatio non est peccatum: At fidei salvificae habitus non fuit in Adamo ante lapsum,

315

Ergo: &c. RESPON: Major tantum est particularis, pro toto in ea ponitur; quod totum non est, sed tantum pars, tum esset vera, si sic proponere. tur: Qui habitus non fuit in Adamo ante lapsum, nimirum ullo modo; ejus privatio non est peccatum. Secundo minor non est simplici: ter vera, sed tantum secundum quid? Fidei salvificae habitus non fuit. in Adamo ante lapsum, scilicet non simpliciter, sed eo modo non fuit; quo post lapsum. Nam post lapsum in Adamo fuit fides in Christum moriturum propter peccata nostra: At ante lapsum fides in Adamo, erat in Filium Dei datorem vitae aeternae homini praestanti perfectamconstantemque Legi obedientiam. Fides ante lapsum non minus era in Filium Dei, quam post lapsum: sicut Filius Dei non minus anter lapsum erat autor & dator vitae aeternae, quod significabat sacramenlum arboris vitae quam est post lapsum: sed diversus fidei modus erat Nam ante lapsum credebat Adamus se vitam aeternam Filio Dei autore & datore habiturum, si ipse Adamus perstaret in praecepta a Deo obedientia: Post lapsum vero accepta promissione de semine mulie is credebat, se vitam aeternam Filio Dei autore & datore habitu rum, si ipse in sola obedientia & merito Christi plena fiducia recumberet.

316

Infidelitas positiva, est peccatum, quum quis verbum Dei & in eopromissiones Dei, aut de Christo Evangelium sibi annunciatum audivit, & tamen ei non credit, saltem cum fiducia, aut saltem aliquam diu, & proinde ex utroque laborat malo, nimirum & vacuitate fidei & habitu incredulitatis

317

Incredulitas onim, est proprie, cum quis audito & cognito verbo Dei, ac praecipue Evangelio de Christo & promissioni gratiae non assentitur.

318

Ea non tantum peccatum est, sed etiam poena, sicut Tertullianus dicit de Judaeis Apologetico adversus Gentes, capite vicesimoprimo: Ne enim intelligerent pristinum (id est, primum adventum Christi. nempe in carnem, Jcredituri si intellexissent, & consecuturi salutem si credidissent, meritum fuit delictorum. Meritum hoc loco idem est, quod poena commerita. Incrudelitas duplex est: manifesta & occulta. Incredulitas manifesta, est eorum qui verbo Dei improbe & contumaciter contradicunt, illudque contemnunt & reiiciunt: Qualis erat Achabi Regis Israelitatum, 1. Reg. 22. 18. Et Amatziae. 2. Chro25.16. & Achaxi Regis Judae, Jes. 7. vers. 10. & sequentibus: & Judaeorum Johan. 8.

319

Incredulitas occulta, est eorum qui quidem verbo Dei assentiuntur, sed fiducia in Christum destituuntur. Istam incredulitatem qui dam tandem produnt, ut Simon Magus; Actor. 8. ver. 18. & sequentibus.

320

Incredulus & non credens differunt: Nam illud fere de habitu, hoc se actu intelligitur. Potest autem aliquis non credere rem aliqua, qui tamen universaliter & simpliciter non potest dici incredulus.

321

Rursus incredulitas vel temporaria est, vel porpetua. Incredulitas temporaria, est qua electi Dei ad tepus occupati sunt, donec Deus illos plenius illuminet: qualis fuit Mosis & Aaronis ac petram contradictionis. Num. 20. v. 10, 11, 12. qualis fuit Zachariae patris Johamis Baptistae Luc. 1. vers. 20. & fratrum seu cognatorum Christi, Johan. 7. v. 5. discipulorum Christi, Marc. 16. v. 14. quam ei Christus exprobravit, eo quod iis, qui ipsum conspexerant suscitatum non credidissent. Qualis fuit nominatim Thomae, cui Dominus posresurrectionem dixit, Johan. 20. 27. Ne esto incredulus, sed credens: Et Pauli persequentis Ecclesiam Christi, 1. Tim. 1. 13:

322

Ista incredulitas non est habitualis, sed actualis duntaxat, quam qui peccant postquam Christum cognoverunt & fidem in eum professi sunt, dicuntur δλεγoσοι, item tardi ad credendum, Luc. 24. v. 25.

323

Incredulitas perpetua, est propria reproborum, quam illi ad extre num occupati manent, quam certa condemnatio & mors aeterna sequitur, Johan. 8. v. 24. Qualis fuit illorum Judaeorum de quibus Paulus 1. Thessal. 2. 15, 16.

324

Ut autem incredulitas temporaria est religiose cavenda, ita multo magis perpetua.

325

I. Quia Christum abigit, sic ut postea frustra quaeratur. Johan. 7. v. 33. 34: dixit Jesus incredulis Judaeis; Adhuc palisper ero vobiscum. deinde abibo ad eum qui me misit. Quaeretis me, nec invenietis

326

II. Quia excludit coelo; sicut Jesus dicit Judaeis incredulis Johan7. v. 34. Ubi ego ero, eo vos non poteritis pervenire, id est, ab ingressu in coelum, in quod ego adscendam, vos vestra incredulitas arcebit, Apocal. 21, 27. Johan. 3. 36. Qui non assentitur Filio, non videbit vitam

327

III. Quia est causa condemnationis, Johan. 3. v. 18. IV. Quia in infernum & mortem aeternam praecipitat, Apocaly21. &

328

Secundo infidelitas vel universalis est, vel particularis Infidelitas universalis, est quum quis nihil eorum credit quae credi debent ex verbo Dei quod totum reiicit: ut faciunt Epicuri de grege porci; quibus totum verbum Dei est fabula. Infidelitas particularis, est cum quis caput aliquod fidei non credit Tut si quis non credat, Christum corpore suo jam esse tantum in coelo.

329

Infidelitatis effectus est tentatio Dei qua quis Deum tentat, periculum illius facere, volens, an sit verax & omnipotens: nam Israelitae in deserto Deum ideo rentarunt, quia illius promissis non eam adhihuerunt fidem, quam debebant

330

Sic fuit de infidelitate. Perversa fides, Graeca κακοπισία, est cum quis promissiones divinas & verbum Evangelii aliter credit quam debebat. Hoc genere peccarunt ante acceptum Spiritum Sanctum ii, qui regnum Christi cogi tabant terrenum & corporale fore, non autem coeleste & spirituale.

331

Hactenus de contrariis fidei salvificae. Disparata est a fide salvifica temeraria credulitas in religione, fides implicita, fides hypocritica seu simulata, praesumtio fidei, fides teporaria, conjectura, opinio, clara visio, conceptio seu imaginatio res absentis, fides moralis, fides humana, scientia humana, experientia.

332

Temeraria crodulitas in religione, est levis assensio, quae in negetio religionis adhibetur alicui dogmati quod Verbo Dei neque continetur neque convenit.

333

Istam stolidam crudelitatem nonnulli sub nomine simplicis fide identidem commendant, dum paradoxa sua simpliciter credenda esse dicunt, & exploranda exanimandaque esse negant, & sic ajunt capti vari rationem in obsequium Christi¬

334

At talis simplicitas est fugienda: I. quia prohibetur a Deo1. Cor. 24. v. 20. Fratres, ne estote pueri intelligentia sed malitia infantes, in telligetio vero adulti estote. Eph. 4. 14. Vt ne simus amplius pueri, qui Dfluctuem & circumferamur quovis vento doctrinae, in hominum alea per veteratoriam ad artificiose fallendum versutiam. Et oap. 5. v. 6. Nemo vos seducat inanibus sermonibus, propter haec enim venit iraDei in homines contumaces. Coloss. 2. v. 4. Ne quis vos falso ratiocinando fallat, sermonis probabilitate. Et v. 8. Videte, ne quis sit qui vo depraedetur per philo sophiam & inanem seductionem, Et I. Johan. 4. 1. Dilecti, ne cuivis spiritui credite, sed probate spiritus an ex Deo sint.

335

II. Quia est noxia, ut docet exemplum primorum parentum, qui tam facise crediderunt serpenti antiquo mentienti Genes. 3. v. 4, 5, 6. Exemplum item viri Dei ad vaticinandum adversus altare Jarobeami missi, credentis seni cuidam Prophetae Bethelaro oraculum divinum praetexenti, 1. Reg. 33. v. 18, 19.

336

Quapropter merito a Patribus reprehenduntur, qui ignorantes & negligentes verum sensum Scripturae & in verbis haerentes, dictitant se simpliciter credere. Locus insignis est in dialogo Hieronymiandversus Luciferianos in secundo tomo epistolarum, pagina centesima quadragesimasecunda, editionis Basiliensis Frobenianae Ann1524. Ibi ait Orthodoxus ad Luciferianum: At dicis simpliciter in Patre & Filio & Spiritu Sancto credidit: & ideo baptisma consequutus est. Quae est ista quaeso simplicitas, nescire quod credas? Simplicites credidit. Quid credidit? certe aut tria nomina audiens, tres deo. credidit, & idololatra effectus est: aut in tribus vocabulis trinominem credens Deum, in Sabellij haeresim incurrit: aut edoctus ab Arianis, unum esse verum Deum Patrem, Filium & Spiritum Sanctum credidit creaturas: aut extra haec quid credere potuerit nescio. Si nein summo quidem mysterio Sacrosanctae Triados est probanda simplex fides absque recta cognitione eorum quae creduntur: multo me nus in aliis quaestionibus. Et si noxia est simplicitas, nescire quod credas; multo magis noxia & stolida est simplicitas, credere quod nec fuit unquam, nec est, nec futurum est,

337

Idem ad Pammachium adversus errores JohannisJerosolymitani, eodem tomo, pag. centesima septuages. prima: Simplicem ac rusticu te simulas, & sub verbis Scripturae, ea quae Scriptura non sentit, abscondis.

338

Fides implicita, est sensum suum obedientia stolida Ecclesiae submittere, & credere non intellecta, ac pro vero amplecti quicquid Ecclesia praescripserit, & inquirendi cognoscendique provinciam ad ipsam relegare, & non esse solicitum an vera praecipiat Ecclesia, necne¬

339

Hoc commentum implicitae fidei Scholastici fabricarunt, quo nomine crassissimam ignorantiam ornantes, miserae plebeculae cum magna pernicie illuserunt. Nam simul ac dogma de fide implicita receptum fuit, adeo crevit hominum stupiditas, tum inscitia, ut jam etiam nescirent, se nescire; quum res divinas ignorare magnae virtutis & pietatis, & inprimis Catholicae sidei esse ducerent

340

Atqui quae ignota sunt, credi non possunt: oportet enim quae credenda sunt nosse & intelligere eo modo quo in Scripturis divinis patefacta sunt,

341

Et quae corde credimus, ore confiteri debemus: certo igitur scien da sunt,

342

Fides hypocritica seu simulata, est eorum qui se credere glorian tur, sed fallaci simulatione, dum vacui sunt vera fiducia, charitate erga Deum & proximum, & spe patienti, qualis fides intelligitur Jacob. 2. 14.

343

Eaque fides mortua etiam est, quia nunquam homines movet ad odium peccati, & ad amorem justitiae, neque ad honestam Christianamque vitam quae bonis operibus relucet.

344

Praesumtio fidei, est vana opinio praeter verum Spiritus Sancti testimonium concepta, quam quis de se habet, quod sit de numero electorum, quod credat, quod sit filius Dei, proficiscens ex mera anim elatione.

345

cides temporaria, est eorum qui amplectuntur & profitentur doctimamEvangelii cum gaudio ad tempus, sed sine fiducia promniio¬ nis gratiae divinae, & sine regeneratione, ac propterea tentationibus persequutionibus vel spe commodorum & honorum; vel minis; vel metu incommodorum & periculorum victi, professionem veritatis rursus abiiciunt, Matth. 13. v. 5, 20, 21. Luc. 8. v. 13. Actor. 8. versic. 13. Hebr. 6. v. 4.

346

Est & ipsa mortua: quia etsi initio florentem quandam Christiana vitae herbam profert, nunquam tamen maturos & justos fructus bonorum operum adfert, sed in aliis mox, in aliis non ita multo post herba illa exarescit, Est reproborum, Hebr. 6. v. 4, 5, 6.

347

Eaque etsi potest dici aliquo modo vera, nempe quoad objectum ejus, quod verum est, quodque fatetur; tamen respectu formae & naturae suae & absolute non est vera; quum fiducia in Christum destituatur. Qualis fuit fides Judaeorum multorum, Johan. 2. v. 23. & primorum quorundam, Johan. 12. 42, 43.

348

Differt a fide historica. Historica enim fides tantum habet noti tiam & potest esse sine gaudio & professione, ut in daemonibus: temporaria autem habet laetitiam comitem, quamvis non veram ac solis dam, utpote ortam non ex sensu gratiae Dei & perceptione Christi. sed ex spe commodorum, vel quia Evangelium est temporariis illis res nova, vel quia videtur blandiri illorum affectibus vel quia libertatem Christianam putant esse licentiam peccandi, vel ex aliis causis temporariis, quibus mutatis fides illorum deficit.

349

Fides temporaria differt etiam a fide hypocritica seu simulata: quia potest esse fides aliqua temporaria quae tamen simulata non sit; ut fides Simonis Magi Actor. 8. 13. temporaria erat, simulata tamen non erat. Aperte enim Lucas testatur, eum credidisse, & additur ratio, quod admiratione tactus fuerit.

350

Quinetiam fidos salvifica non est conjectura, id est, probabilis collectio ex verisimilibus rationibus

351

Fides eadem salvifica non est opinio: sed ab ea disparata est. Nam primum opinio naturalis est: fides salvifica donum Dei sua pra naturam est, omnes habitus naturalis intelligentiae superans Hinc ita argumentamur.

352

Quae toto genere differunt, eorum unum non potest esse alterum: At fides salvifica & opinio toto genere differunt, nam supernatur ralia non possunt communi esse cum naturalibus genere: fides salvifica est supernaturalis, opinio est naturalis

353

Ergo fides salvifica non est opinioSecundo opinio paratur per viam quae non est certa, nimirum per autoritatem humanam vel medium Topicum: at fidem consequimur per medium firmissimum, nempe per autoritatem divinam.

354

Tertio opinio est omnium hominum: fides salvifica non est omnium, 2. Thessal. 3.

355

Tum habituum intellectus naturalium infimus est opinio, ut Aristoteles libro tertio de anima, cap. tertio optime declaravit, quum opinionem dignitate longe superent intelligentia ac scientia: Atqu fides salvifica excellentior est intelligentia ac scientia naturali. Quomodo igitur fides salvifica erit opimo?

356

Adhaec opinio est sententia animi de re aliqua vacillans & dubia: ides autem salvifica est firma ac certa, Jacob I. v. 6. Ro.4. v. 19, 20, 21

357

Praeterea opinioni falsitas subesse potest, ut quae sit rei opinabilis ac non necessariae, quae vera, aut falsa esse potest: at fidei salvificae falsi tas subesse nequit, sed est veritatis necessariae, coelestis, divinae, immutabilis

358

Insuper fides salvifica disparatur a clara visione, quali in coelis intuebimur Deum de facie ad facie, quali adspiciemus bona nobis promissa, quae hic credimus. Huc facit quod legitur 2. Cor. 5. versic. 7. Per fidem enim ambulamus, non per aspectum.

359

Eadem fides salvifica non est conceptio mentis & imaginatio res absentis, sed ab ea disparata est:

360

Primum quia fides salvifica est donum Dei ὑπρρφυσικον, superna turale: at conceptio mentis & imaginatio rei absentis, est res mere humana ac naturalis.

361

Deinde quia fides salvifica habet res, quas credit, sibi vere spiritua. liter praesentes, ut sequentia testimonia ostendunt, Hebr. 11. v. 1. Est autem fides ἐλπιζομδμον ὑσέστασις, πραγματον ἔλεγχος αολεπομδρων id est, fiducia quae facit ut jam exstent quae sperantur, & quae demonstrat res quae non cernuntur, dum ita certos reddit fideles de eo quod Deus sperate jubet, ac si jam illud completum esset & effectu praestitum. Fide vidit Abrahamus diem Christi & gavisus est, Johan. 8. 56. Fidei intuebatur Moses in praemii retributionem Hebr. 11. 25. Fide viderunt Galatae Christum ob oculos suos crucifixum Gala. 3. 1. Qui credit, habet vitam aeternam, & in condemnationem non veniet, sed transivit a morte ad vitam. Johan. 5. 24. Ita fidelis futuram resurrectionem & vitam aeternam certissima fide contemplatur atque apprehendit & suam jam esse credit eaque in mediis vitae procellis sua stentatur. Fideles etiam adhuc in terris agentes, habent suum πολι¬ rουμα in coelo, sunt municipes coelorum, Philipp. 3. v. 20. Sunt igitur in coelo per fidem spiritualiter praesentes.

362

Tertio quia si fides salvifica est tantum imaginatio, multa inde sequentur absurda: Nam fides erit tantum opinio; aut tantum historica fides communis cum plerisque reprobis: non erit σληροφορια & fiducia: non erit donum Dei supernaturale: non obsignabitur a Deo in animis nostris per Spiritum regenerationis: non credetur corde ad justitiam, sed φαντασιαᾳ ad opinionem: nulla erit pii & hypocritae, nulla electi & reprobi, nulla certitudinis & dubitationis, nulla denique veri & falsi differentia.

363

Fides moralis, est per quam quis de aliis omnibus Christianum homen externe profitentibus credit ex charitatis affectu, ipsos quoque esse vera membra Ecclesiae Catholicae: quam credulitatem charitativa aliqui nominant. Sed talis fides Ecclesiam Dei hypocritis replet, & veram Ecclesia cum falsa confundit: & eos vere fideles & pios facit, non quos Deus clegit, sed quos aliorum credulitas tales Audicavit. Fides humana est quae humanae promissioni adhibetur: veluti si captivus vel aere alieno obstrictus vel ab hoste obsessus acciperet abhomine quopiam puta a Rege seu Principe promissionem, se esse liberandum

364

Talis etiam fides mirificos animi motus secum trahit; sic ut animus qui antea tristitia ac metu citcumdatus erat, ad hilaritatem mutetur & nuncium liberationem pollicentem amare incipiat, eiqui quacunque in re potest obsequatur.

365

icientia humana etiam disparatur a fide salvifica. Nam etsi utraque circa res eas versatur quae verae sunt & animi tantum percipiuntur, non autem sensu corporis 2. Corinth. 4. 18. differunt tamen inter se primo origine seu causa efficiente: nam fidet salvifica est donum Spiritus Dei & lumen supernaturale animo hominis credentis infusum a Deo: at scientia humana est habitus animia nobis comparatus ex scintillis lucis naturalis post lapsum reliquis atque ex frequentibus actionibus & exercitiis.

366

Secundo, fides est rerum plane caelestium, divinarum & salutarium scientia vero est rerum humanarum, mundanarum & non pertinentium ad aeternam salutem

367

Tertio, ad cognoscenda ea quae sunt fidei, opus est afflatu divini Spiritus ejusque illuminatione, inspiratione & gratia infusa, I. Cor2. v. 7, 11. ea vero quae scientiae subjecta sunt, percipiuntur humana industria & ingenii viribus.

368

uarto, fides nititur veritate ac potentia Dei, praeter & supra hu manae naturae vires & totius mundi judicium sese efferens & extolles. scientia nititur principiis & causis naturalibus & ex iis proprias affectiones de subjectis concludit.

369

Quinto, fides salvifica habet firmum assensum ex testimonio & autoritate Dei: scientia vero ex demonstrationibus.

370

Sexto, fides est notitia obscura: scientia est notitia clara atque evidens.

371

Experietia itidem a fide salvifica disparatur: Fides enim cognoscires etiam ante eventum Heb. 11. v. 1. Experientia vero post eventum.

372

Disparata recensuimus: videamus repugnantia. Repugnat fidei salvificae, primo dubitatio seu titubatio, an simuin gratia apud Deum, an promissio gratia ad nos pertineat, an pecca ta nobis sint remissa, an simus justificati & adoptati in filios Dei, analus nostra aeterna sit certa: nam talem dubitationem a fide salvific. proficisci est impossibile, alioquin fides non esset fides: quanquam a nostra infirmitate, a carne, & humano sensu emergunt, saepe etiam nolentibus nobis, dubitationes, quae fidem in nobis oppugnant, non tamen expugnant, Rom. 7. v. 15. & sequent.

373

Proinde fides salvifica non est haesitabunda, non plena dubitationis: & Christiani non est fide vacillare, titubare, ambigere, dubitare.

374

Deinde cum fide salvifica personarum acceptio consistere non potest, Jac. 2. v. 1.

375

Eadem fides salvifica quo magis crescit & perficitur, eo magis a consortio suo pellit hypocrisin.

376

Eidem repugnat metus ab hominibus: Nam qui salvifica fide preditus est, non metuit sibi ab hominibus quantumvis truculentis & potentibus: sicut Hamram & Jocebed per fidem occultarunt filium suum Mosen, & non metuerunt edictum Regis, Hebr. 11. 23. Moses per fidem dereliquit AEgyptum, non metuens excandescentiam Regis, Hebr. 11. 27.

377

Nullo modo consistere potest cum peccatis ex destinata malitia proficiscentibus.

378

Non potest esse sine charitate erga Deum & proximum. OBIICITUR: Quod natura & tempore antecedit charitatem, id exsistit sine illa; Sed fides vera antecedit natura & tempore. charitatem. Ergo fides vera exsistit sine charitate

379

RESPOND. Concedimus totum recte intellectum, si nimirum exsistere non accipiatur pro esse. Nam aliud est apud omnes tanTheologos quam Philosophos τοὸ ειναι, esse: aliud, τό υπμρχειν, exsistere. Esse enim generale est; exsistere, est speciale: sicut essentia differt al exsistentia, sicut universale a singulari. Exsistentia presupponit essentiam, sed sua est cuique individuo propria exsistentia, quae est essentia operatio per quam ipsa essentia actu subsistit. Fides ergo potest sine charitate exsistere, sed non potest sine charitate esse.

380

Semel donata, nunquam deficit penitus in cordibus regenerato rum, nec totaliter, nec finaliter ullo unquam tempore amitti potest. ut sequentia argumenta evincunt

381

Primum quia fidei semen perpetuo conservatur a Deo in regenetatis, I. Johan. 3. 9. Quisquis natus est ex Deo, peccato non dat operam. quoniam semen ipsius in eo manet.

382

Secundum, quia a Deo habet promissionem, quod sit victoriam obtentura, 1. Johan. 4. v. 4. Quicquid natum est ex Deo vincit mundum: & haec est victoria quae vicit mundum, nempe fides nostra

383

Tertium, quia sustentatur intercessione Christi quae nunquam fit irrita, Luc. 22. 23. Ego deprecatus sum pro te, ne deficiat fides tua,

384

Praeterea fides salvifica non est meritoria apud Deum; Fides salvifica etsi apprehendat justitiam illam perfectam propter quam peccata nobis remittuntur a Deo & vita aeternae addicitur: non est tamen ejus initium & pars.

385

Hactenus de fide salvifica: sequitur

PrevBack to TopNext

On this page

Caput 6