Text List

Table of Contents

Only show available transcriptions

Summa quaestionum ordinariarum

Articulus 1

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum contingat hominem aliquid scire

Quaestio 2 : Utrum contingat hominem aliquid scire sine divina illustratione

Quaestio 3 : Utrum homo cognoscat lucem divinam qua cognoscit alia

Quaestio 4 : Utrum contingat hominem scire a natura, an ab acquisitione

Quaestio 5 : Utrum contingat hominem acquirere scientiam per semetipsum

Quaestio 6 : Utrum contingat hominem acquirere scientiam alio homine docente

Quaestio 7 : Utrum homo acquirat scientiam deo in quolibet actu discendi docente

Quaestio 8 : Utrum contingat hominem acquirere scientiam angelo docente

Quaestio 9 : Utrum acquirens per se scientiam possit dici seipsum docere

Quaestio 10 : Utrum contingat hominem acquirere scientiam nihil praesciendo

Quaestio 11 : Utrum notitia praecedens omnem scientiam acquisitam sit homini innata

Quaestio 12 : Utrum contingat hominem aeque primo sine discursu cuiuslibet rei scientiam acqirere

Articulus 2

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum contingat hominem scire aliquid certitudinaliter

Quaestio 2 : Utrum quilibet homo certitudinaliter scit quaecunque scit

Quaestio 3 : Utrum omnes homines quicunque sciunt eadem, sciunt ea aequae certitudinaliter

Quaestio 4 : Utrum quilibet homo quaecumque scit, sciat ea aeque certitudinaliter

Quaestio 5 : Utrum omnes homines apti sint aeque certitudinaliter scire

Quaestio 6 : Utrum omnia scibilia nata sint aeque certitudinaliter

Articulus 3

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum contingat hominem scitae non entia

Quaestio 2 : Utrum contingat hominem scire omnia entia

Quaestio 3 : Utrum contingat hominem scire omnia ex philosophicis disciplinis

Quaestio 4 : Utrum contingat hominem scire omnia ex puris naturalibus

Quaestio 5 : Utrum contingat hominem scire per gratiam illa quae excedunt naturam

Articulus 4

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum homo appetat scire

Quaestio 2 : Utrum omnis homo appetat scire

Quaestio 3 : Utrum homo naturaliter appetat scire

Quaestio 4 : Utrum omnes homines aequaliter appetant scire

Quaestio 5 : Utrum homo appetat scire ea quae notitiam rationis naturalis excedunt

Quaestio 6 : Utrum homo appetat scire omnia

Quaestio 7 : Utrum homo aequaliter appetat scire singula

Quaestio 8 : Utrum sit aliquod unum quod homo principaliter appetat scire

Quaestio 9 : Utrum propter illud quod homo principaliter appetit scire, appetat omnia alia scire

Articulus 5

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum studendum sit homini ut sciat

Quaestio 2 : Utrum studendum sit homini ut omnia sciat

Quaestio 3 : Utrum studendum sit homini ut sciat scibilia super scientias philosophicas

Quaestio 4 : Utrum studendum sit homini ut sciat omnia contenta scientiis philosophicis

Quaestio 5 : Utrum studendum est homini ut sciat singula eodem modo

Quaestio 6 : Utrum studendum est ei scire propter se

Quaestio 7 : Utrum debeat studio suo terminum imponere

Articulus 6

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia

Quaestio 2 : Utrum proprie dicenda sit sapientia

Quaestio 3 : Utrum sit scientia una

Quaestio 4 : Utrum sit scientia perfecta

Articulus 7

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia sit scientia distincta ab aliis scientiis

Quaestio 2 : Utrum sit certissima scientiarum

Quaestio 3 : Utrum sit universalis super alias

Quaestio 4 : Utrum subalternet sibi alias

Quaestio 5 : Utrum subalternetur alicui aliarum

Quaestio 6 : Utrum sit principalis super omnes alias

Quaestio 7 : Utrum sit prima omnium scientiarum

Quaestio 8 : Utrum omnes aliae ordinentur ad eam

Quaestio 9 : Utrum habeat assumere in usum suum exquisita in aliis scientiis

Quaestio 10 : Utrum alia sin discendae ad usum ipsius

Quaestio 11 : Utrum in usum suum habeat assumere quaecumque sunt determinata in aliis scientiis

Quaestio 12 : Utrum omnes scientiae aequalem usum habeant ad eam

Quaestio 13 : Utrum aliae scientiae concordent veritati huius scientiae et econverso

Articulus 8

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia sit utilis

Quaestio 2 : Utrum sit necessaria homini

Quaestio 3 : Utrum si theorica an practica

Quaestio 4 : Utrum literis erat conscribenda

Quaestio 5 : Utrum simul tota erat conscribenda

Quaestio 6 : Utrum perfecte conscripta sit in duobus testamentis novo et veteri

Articulus 9

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum idem sit auctor utriusque testamenti

Quaestio 2 : Utrum Deus sit auctor sacrae scripturae

Quaestio 3 : Utrum propter Dei auctoritatem principaliter credendum sit sacrae scripturae

Articulus 10

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum magis credendum sit auctoritati theologiae quam ecclesiae, an econverso

Quaestio 2 : Utrum magis credendum sit auctoritati theologiae quam rationi naturali

Quaestio 3 : Utrum auctoritas huius scripturae possit esse contraria rationi naturali

Articulus 11

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum solus deus sit doctor theologiae

Quaestio 2 : Utrum mulier possit esse doctrix eius

Quaestio 3 : Utrum iuvenis possit esse doctor eius

Quaestio 4 : Utrum vir religiosus possit doctor eius

Quaestio 5 : Utrum homo peccator possit doctor eius

Quaestio 6 : Utrum primi doctores eius simplices et idiotae esse debebant

Quaestio 7 : Utrum doctores sequentes debeant esse instructi et eruditi in scieentiis secularibus

Articulus 12

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum mulier possit esse auditor seu auditrix theologiae

Quaestio 2 : Utrum iuvenis possit esse auditor theologiae

Quaestio 3 : Utrum peccator possit esse auditor theologiae

Quaestio 4 : Utrum volens inhaerere naturali rationi potest esse auditor theologiae

Quaestio 5 : Utrum non instructus nec eruditus in scientiis secularibus possit esse auditor theologiae

Quaestio 6 : Utrum omnis homo debeat esse auditor theologiae

Quaestio 7 : Utrum quilibet homo ad auditum eius admittendus sit

Quaestio 8 : Utrum quilibet fidelis sit ad audiendum eam admittendus

Articulus 13

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia possit addisci ab homine

Quaestio 2 : Utrum theologia possit addisci ab homine sine speciali illustratine divina

Quaestio 3 : Utrum theologia possit disci ab homine sine lumine fidei

Quaestio 4 : Utrum ad eam discendam sufficiat lumen fidei

Quaestio 5 : Utrum ad eam addiscendam requiratur lumen gratiae gratum facientis

Quaestio 6 : Utrum eam addiscens acquirat aliquam notitiam eius super notitiam fidei

Quaestio 7 : Utrum cum illa ulteriori notitia stet notitia fidei

Quaestio 8 : Utrum homo per se, sine doctore possit theologiam discere

Quaestio 9 : Utrum scriptores huius scientiae hoc est theologiae habebant perfectum intellectum eius

Articulus 14

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum modus tradendi theologiam debeat esse multiformis an uniformis

Quaestio 2 : Utrum sit argumentativus an narrativus

Articulus 15

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia sit exponenda

Quaestio 2 : Utrum specialiter vetus testamentum sit exponendum

Quaestio 3 : Utrum theologia sit ubique exponenda

Articulus 16

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum expositio profunda sit in theologia investiganda

Quaestio 2 : Utrum multiplex sit in ea expositio quaerenda

Quaestio 3 : Utrum solum quadruplex expositio sit in ea quaerenda

Quaestio 4 : Utrum ubique in ea sit multiplex expositio investiganda

Quaestio 5 : Utrum in qualibet expositione et sensu sub sit ei veritas

Quaestio 6 : Utrum omnis expositio vera, sit in ea indifferenter accipienda

Quaestio 7 : Utrum rationis investigatione sit exponenda

Quaestio 8 : Utrum potior sit expositio rationis investigatione, an auctoritate

Quaestio 9 : Utrum expositio investigata claro sermone proponenda sit

Articulus 17

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum theologia sit omnibus indifferenter exponenda

Quaestio 2 : Utrum quaecumque eius expositio cuilibet indifferenter sit proponenda

Articulus 18

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum hominis sit scientiam sitam exponere

Quaestio 2 : Utrum indifferenter sit cuiuslibet hominis eam exponere

Quaestio 3 : Utrum homo possit eam exponere sine speciali illustratione divina

Articulus 19

Praeambulum

Quaestio 1 : De quo est theologia ut de subiecto: utrum de Deo an de aliquo alio

Quaestio 2 : De quo est ut de materia, utrum de quolibet scibili universaliter

Articulus 20

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum sermone humano de Deo et de rebus divinis debeat uti theologia

Quaestio 2 : Utrum indifferenter loqui debeat de eis significando ea rebus et vocibus

Quaestio 3 : Utrum loqui debeat de eis sermone proprio et claro, an figurativo et obscuro

Quaestio 4 : Utrum de eis loqui debeat sermone simplici, an ornaot

Articulus 21

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus habeat esse

Quaestio 2 : Utrum in esse communicet cum creaturis

Quaestio 3 : Utrum esse Dei sit aliquid praeter eius essentiam

Quaestio 4 : Utrum esse Dei sit ipsa essentia eius

Quaestio 5 : Utrum Deus habeat esse a seipso

Articulus 22

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deum esse sit cognoscibile ab homine

Quaestio 2 : Utrum Deum esse sit homini notum naturaliter

Quaestio 3 : Utrum contingat cogitare Deum non cogitando eum esse

Quaestio 4 : Utrum Deum esse sit homini demonstrabile

Quaestio 5 : Utrum Deum esse possit fieri notum homini alia via quam ex creaturis

Quaestio 6 : Utrum contingat aliquid intelligere circa creaturam esse, non cointelligendo Deum esse

Articulus 23

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum in Deo ponendum sit esse quiditatem

Quaestio 2 : Utrum Deus ipse sit sua quidditas et essentia

Articulus 24

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum quiditas Dei sit cognoscibilis a nobis

Quaestio 2 : Utrum ex puris naturalibus cognoscibile sit quid sit Deus

Quaestio 3 : Utrum eadem cognitione cognoscatur de Deo an sit et quid sit

Quaestio 4 : Utrum scire quid Deus non sit, expediat ad sciendum quid sit

Quaestio 5 : Utrum quid Deus non sit, possit sciri non sciendo quid sit, vel econverso

Quaestio 6 : Utrum quid sit Deus, possit sciri ex creaturis

Quaestio 7 : Utrum quiditas Dei sit primum quod homo ex creaturis cognoscit

Quaestio 8 : Utrum scire id quod Deus est, sit ratio sciendi omnia alia

Quaestio 9 : Utrum homo cognoscendo alia per id quod Deus est, discernat illud ab aliis

Articulus 25

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus sit unus

Quaestio 2 : Utrum Deus sit tantum unus

Quaestio 3 : Utrum sit possibile esse plures Deos quam unum

Articulus 26

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus sit res, et natura aliqua sub ente

Quaestio 2 : Utrum Deus sit res et natura alicuius praedicamenti

Articulus 27

Praeambulum

Quaestio 1 : Quid sit vita in vivente et quid nominet ibi

Quaestio 2 : Utrum Deo conveniat vita

Articulus 28

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum in Deo sit compositio ex partibus quantitativus

Quaestio 2 : Utrum in Deo sit compositio ex materia de forma

Quaestio 3 : Utrum in Deo sit compositio ex genere et differentiis

Quaestio 4 : Utrum sit in Deo compositio ex natura et supposito

Quaestio 5 : Utrum sit in Deo compositio ex essentiae esse

Quaestio 6 : Utrum sit in Deo compositio ex potentia et actu

Articulus 29

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus habeat componi cum alio: ut forma cum materia

Quaestio 2 : Utrum, ut materia cum forma, et hoc ad constituendum unum secundum substantiam

Quaestio 3 : Utrum, ut accidens cum subiecto

Quaestio 4 : Utrum, ut subiectum cum accidente, ad constituendum unum per accidens

Quaestio 5 : Utrum, ut motor cum mobili, ad constituendum unum ex se motum

Quaestio 6 : Utrum, ut finis cum ordinabili ad finem, ad constituendum universum

Quaestio 7 : Utrum, ut unitas cum alio uno, ad constitutionem numeri

Quaestio 8 : Utrum Deus omnino careat omni modo compositionis

Articulus 30

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus sit mutabilis mutatione a non esse in esse

Quaestio 2 : Utrum Deus sit mutabilis motu corruptionis ab esse in non esse

Quaestio 3 : Utrum Deus possit cogitari non esse

Quaestio 4 : Utrum Deus sit mutabilis mutatione variationis ab uno esse in aliud esse

Quaestio 5 : Utrum Deus sit mutabilis secundum situm, operationes alternando circa diversa

Quaestio 6 : Utrum Deus aliqua ratione sit mutabilis, an omnino dicendus immutabilis

Articulus 31

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus possit dici esse aeternus

Quaestio 2 : Utrum aeternitas possit dici esse mensura Dei

Quaestio 3 : Utrum aeternitas possit distingui secundum differentias temporis, quae sunt praesens praeteritum et futurum

Quaestio 4 : Quae differentiarum temporis magis proprie attribuatur Deo, praesens, praeteritum, an futurum

Articulus 32

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deo est aliquid tribuendum ex creaturis

Quaestio 2 : Utrum quaelibet res cuiusque praedicamenti indifferenter sit Deo attribuenda

Quaestio 3 : Utrum genus alicuius praedicamenti Deo possit attribui et non species vel econverso

Quaestio 4 : Utrum Deo attributa significent de ipso aliquid positive an negative

Quaestio 5 : Utrum ratio alicuius praedicamenti cadat in Deo

Articulus 33

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus sit intelligibilis

Quaestio 2 : Utrum Deus seipso sit intelligibilis

Quaestio 3 : Utrum ratio intelligendi Deum: sit ratio intelligendi omnia alia ab eo

Articulus 34

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum in Deo sit veritas

Quaestio 2 : Utrum duplex veritas sit in Deo: videlicet essentialis et personalis

Quaestio 3 : Utrum veritas sit in Deo ratione eius essentiae secundum se et absolute, an ex respectu aliquo ad eius intellectum

Quaestio 4 : Utrum veritas Dei sit in essentia, an in eius intelligentia

Quaestio 5 : Utrum veritas perfectius et verius esse habeat in eius essentia, an in eius intelligentia

Quaestio 6 : Utrum contrarium veritati, videlicet falsitas aliqua, sit in Deo

Articulus 35

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum in Deo sit potentia aliqua

Quaestio 2 : Utrum in Deo sit potentia aliqua

Quaestio 3 : Utrum in Deo sit una tantum potentia an plures

Quaestio 4 : Utrum in Deo sit potentia activa

Quaestio 5 : Utrum sit una potentia activa in eo an plures

Quaestio 6 : Utrum potentia Dei activa sit infinita

Quaestio 7 : Utrum potentia Dei activa sit differens a substantia eius et etiam ab actu

Quaestio 8 : Utrum dicat quid an ad aliquid

Articulus 36

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum intellectus sit in Deo

Quaestio 2 : Utrum intellectus sit in eo potentia

Quaestio 3 : Utrum intellectus sit in Deo potentia activa an passiva

Quaestio 4 : Utrum speculativa an practica

Quaestio 5 : Utrum naturalis, an rationalis

Quaestio 6 : Utrum intellectus divinus sit compositus

Quaestio 7 : Utrum intellectus in Deo sit discursivus

Articulus 37

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum in Deo sit ponere rationem habitus

Quaestio 2 : Utrum in Deo sit ponere rationes omnium habituum intellectualium

Articulus 38

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum scientia Dei sit universalis an particularis

Quaestio 2 : Utrum sit duplex scilicet essentialis et personalis

Articulus 39

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deo conveniat agere

Quaestio 2 : Utrum actio Dei sit ipsius essentia

Quaestio 3 : Utrum aliquam actionem agat divina essentia

Quaestio 4 : Utrum divina essentia sit ratio agendi omnem divinam actionem

Quaestio 5 : Utrum divina essentia sit per se terminus alicuius divinae actionis

Quaestio 6 : Utrum omnes divinas actiones communicet agant omnes personae

Quaestio 7 : Utrum actiones communes agant personae

Quaestio 8 : Utrum Deo conveniat aliqua actio in ipso manens

Articulus 40

Praeambulum

Quaestio 1 : Utrum Deus sit intelligens

Quaestio 2 : Utrum Deus intelligat seipsum

Quaestio 3 : Utrum semper et uniformiter intelligat Deus seipsum

Quaestio 4 : Utrum perfecte intelligat seipsum, ita quod intelligendo se intelligat alia a se

Quaestio 5 : Utrum uno simplici intuitu intelligat Deus se et alia

Quaestio 6 : Utrum intelligere in Deo sit tantum essentiale, an etiam personale

Quaestio 7 : Utrum ipsi intelligere Dei quod non est nisi essentiale, respondeat in Deo aliquod verbum essentiale

Articulus 41

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 42

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 43

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 44

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 45

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 46

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 47

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Articulus 48

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 49

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Articulus 50

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 51

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 52

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 53

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Quaestio 10

Articulus 54

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Articulus 55

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Articulus 56

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 57

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Praeambulum

Articulus 58

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Praeambulum

Articulus 59

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Articulus 60

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Quaestio 10

Articulus 61

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Quaestio 10

Articulus 62

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 63

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 64

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 65

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 66

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Articulus 67

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 68

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Articulus 69

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Articulus 70

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Articulus 71

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Articulus 72

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Articulus 73

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Quaestio 8

Quaestio 9

Quaestio 10

Quaestio 11

Articulus 74

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Quaestio 7

Articulus 75

Praeambulum

Quaestio 1

Quaestio 2

Quaestio 3

Quaestio 4

Quaestio 5

Quaestio 6

Prev

How to Cite

Next

Quaestio 6

Utrum omnis expositio vera, sit in ea indifferenter accipienda
1

CIrca sextum arguitur quod non omnis expositio vera indifferenter est accipienda. Primo sic. Si enim ita esset: cum ergo vbi Christus exponit expositionem veram, quandoque alia potest vera super eodem inueniri: aliter ergo posset exponi quid semel a Christo expositum est, cuius contrarium dictum est supra secundum Aguinus

2

⁋ Secundo sic. Clemens papa dicit dist. xxxvii. c. Relatum. "Multa verba in scriptura diuinis sunt, quae pabet trahi ad eum sensum: quem sibi spoteste vnusquisque praesumpsit, sed non oportet. Non enim sensum solum alienum extrinsecus, & extraneum debetis quaerere, sed quoquo modo ipsum ex scripturis sensum capere veritatis oportet". Hoc autem non esset verum, si quaelibet expositio vera indifferenter esset accipienda. er go &c.

3

⁋ In oppositum est, quoniam vero omnia congruunt vt existentia: vt dicit philosophus in i. Ethicorum. & ita omnia vera. cum ergo vt dictum est huic scientiae non subest nisi verum, omnis ergo vera expositio huic scientiae congruit.

4

⁋ Dicendum quod ista quaestio duplicem articulum habet. Vnum, an omnis expositio vera in hac scientia est accipienda: Alium, an indifferenter quaelibet illarum accipienda est. Ad primum articulum intel ligendum quod verarum expositionum quaedam est omnino impertinens ad id quod exponendum est. Alia vero est bene pertinens. Impertinens autem potest esse duplex, quia aut impertinens est circunstantiae literae, immo circunstantia litte aliud intelligendum indicat: aut est impertinens intentioni litte, quia non valens ad fidei aedificationem aut morum, ad quae tota expositio sacrae scripturae debet tendere, vt supra dictum est. Ex positio vera primo modo, si tamen ex circunstantia litte deprehendi poterit esse talis, tamquam impertinens respuenda est: vt dicit plane Decretum, vnde argumentum secundum sumptum est. de qua dicit Ambr. Quod aperta: scripturarum auctoritate non didici quasi secretum praetereo. Nos inhaereamus scripturarum caelestium magin sterio. Nos scripturarum seriem atque ordinem sequamur: & opus dei desinamus humanae operationis & nostrae contemplationis possibilitate metiri, opus contemplatione aestimemus auctoris, consideremus scripturae verba quae librata sunt, trutinemus examine. Et similiter est in illa quae impetinens est secundo modo. Vnde Augustinus i de doc. christiana de vtroque modo simul dicit. Quisquis scripturas diuinas vel quamlibet earum partem intelle xisse sibi videtur: vt in eo intellectu non aedificet istam geminam charitatem dei & proximi, nondum intellexit Quisquis vero inde talem scientiam duxerit: vt hinc aedificandae charitati sit vtilis: nec tamen hoc dixerit quod ille quem legit eo loco sensisse probatur, non perniciose fallitur, at si quis errore deserens viam, eo tamenper agrum pergat, quo etiam illa via perducit, corripiendus est, & quam sit vtilius viam non deserere demonstrandum est, ne assuetudine deuiandi etiam in transuersum aut paruersum ire cogatur. Sic enim exponi debent dicta sacrae scripturae, sicut dicit Augustinus de verbis Domni. ser. xxii. vt omnia in vnam rationem concurrant, nihilque in vna parte dicatur quod impediat aliam. Si vero expositio pertinens sit vtroque modo: vt scilicet circunstantia litte eam non refutet, & ad fidei & morum aedificationem ducat, omnis talis expositio vera acceptanda est. Sed tunc distinguendum est in secundo articulo, quoniam si litera habere poterit sensum historicum & literalem, & simiter mysticum: histori ca expositio primo & principaliter attendenda est & accipienda: & deinde mystica: & non primo mystica, nisi cum non poterit haberi literalis. secundum quod dicit Augu. ii. super Gen. contra Manichaeos. hic sermo totus primo secundum historiam discutiendus est: deinde secundum prophetiam. Secundum historiam facta narrantur. Secundum prophetiam futura praenunciantur. Sane quisquis voluerit omnia quae dicta sunt secundum literam accipere, idest non aliter intelligere quam litera sonat, & potuerit euitare blasphe mias, & omnia congruentia fidei catholicae praedicare, non solum ei non est inuidendum, sed praecipuus mul tumque laudabilis intellector habendus est. Si autem nullus exitus datur, vt pie & digne deo quae scripta sunt intelligantur, figuratiue & in aenigmate proposita credamus. Vnde quia apiltsoi in illo dicto Christianu Mat. xv. Non quod intrat in os &c. quaerebant sensum mysticum omittentes literalem, reprehen dit eos dicens. Adhuc vos sine intellectu estis. Glos. Putatis mysterium quod proprie est dictum. Super quo dicit Hieronymus in Glossa. Vitiosus est auditor qui vel obscura manifeste, vel ma nifesta dicta obscure vult intelligere. Vbicunque ergo sensus literalis haberi potest, primo quoque exponendus & intelligendus: deinde mysticus super eum fundandus. secundum quod dicit Augustinus in ser. quodam de immolatione lsaac. Ante omnia fratres hoc in nomine domini & admonemus quantum possumus, & praeci pimus, vt quando auditis exponi sacramentum scripturae narrantis quae gesta sunt, prius illud quod lectum est credatis sic gestum quomodo lectum est, ne subtracto fundamento rei gestae, quasi in aere quaeratis aedificare. Et sicut dicit. iiii. super Gen, prius omnia quae scripta sunt facta modostrentur: deinde si opus est etiam aliquid spirituale signasse doceantur, ne recedatur a proprietate rerum gestarum, quae primitus in huiusmodi narrationibus cum obseruatione fundanda est: vt dicit lib. vi.

5

⁋ Est autem aduertendum: quod tam in sensu literali quam mystico, cum vtrobique plures congruentes possint haberi, ad cognoscendum quis eorum magis sit acceptandus, sentiendum est cum Augustinus in eo quod dicit in fi. primi super Gen. ad literam. Cum diuinos (inquit) libros legimus, in tanta multitudine verorum intellectuum quid de paucis verbis eruuntur, & sanitate fidei catholicae muniuntur: id potissimum eligamus quod certum apparuerit eum sensisse quem legimus. Si autem hoc latet, id certe quod circunstantia scripturae non impedit, & cum sana fide concordat. Si autem scripturae circunstantia pertractari & discuti non potest, saltem id solum quod sana fides praescribit. Aliud est enim quid potissimum scriptor senserit non dinoscere: aliud autem a regula pietatis errare. Si vtrumque vitetur, perfecte se habet fructus legentis. Si vero vtrumque vitari non potest etiam si voluntas scriptoris incerta sit, sanae fidei congruam non inutile est eruisse sententiam. Cum enim (vt dicitur de vtili. credendi) de rebus obscuris lectio est: si hoc sentimus quod ille quem legimus: rarissimum omnino est, neque id liquido homo scire potest: sed tantummodo credere potest. In his tamen expositionibus gradus est aliquis. Semper enim illa est potior quae ex alia scripturae litera poterit confirmari. secundum quod dicit. iii. de doctrina christiana. Quando ex scripturae verbis non vnum aliquid sed duo vel plu ra sentiuntur, etsi iam latet quid senserit ille qui scripsit: nihil periculi est: si quodlibet illorum congruere veritati ex aliis locis sanctarum scripturarum doceri potest: id tamen eo conante qui diuina scrutatur eloquia: vt ad veritatem perueniatur auctoris: per quem scripturam illam spiritus operatus est sanctus. Ille quippe auctor in eisdem verbis quae intelligere volumus, & ipsam sententiam forsitam vidit, & certe dei spiritus qui per eum operatus est, & iam ipsam obscuram lectori vel auditori sine dubio praeuidit: immo vt accurreret: quia ex ipso est veritate subnixa, praeuidit. Nam quid in diuinis eloquiis largius & vberius potuit diuinitus prouideri, quam vt eadem verba pluribus intelligantur modis, quos alia non minus diuina faciant approbari: Vbi autem talis sensus eruitur, cuius in certum certis sanctarum scripturarum testimoniis non possit aperiri, restat vt ratione reddita manife stus appareat, etiam si ille cuius verba intelligere quaerimus, forte aliud sensit. Sed haec consuetudo periculosa est. per scripturas enim diuinas multo ambulatur tutius: quas verbis translatis occupatas cum scrutari volumus, vt hoc inde exeat, quod non habeat controuersiam, aut si habeat, ex eadem scriptura vbicumque eius inuentis atque adhibitis testimoniis terminetur. Et ideo dicit i. ist super Ge. ante finem. In rebus obscuris atque a nostris oculis remotissimis siqua in scriptura diuina legimus qua possunt salua fide qua imbuimur alias atque alias parere sententias, in nullam earum nos praecipiti affectione ita proiiciamus, vt si forte diligentius discussa veritas eam recte labefactauerit, corruamus non pro snima diuinarum scripturarum: sed pro nra ita dimicantes: vt eam velimus scripturarum esse quae nra est: cum potius eam quae scripturarum est nostram esse velle debeamus. De quo bene dicitur in coli. patrum. coll. viii. De his quae apta explanatione probata sunt, nos quoque constanter possumus definire: auderentque nostram pro ferre sententiam. Ea vero quae meditationi & exercitio nostro reseruatis scripturis sanctis spiritus diuinus inseruit, quibusdam ea volens indiciis & opinionibus colligi, ita pedetentim debent cauteque conferri, vt sit assertio vel confirmatio in disputantis vel suscipientis arbitrio collocata. Nonnunquam enim super vna re diuersa sententia potest vtraque rationabilis iudicari: & si ne detrimento fidei vel fixe vel medie suscipi: vt ei nec plena credulitas, nec absoluta refutatio deputetur, priorique sequens opinio derogare non debeat, cum neutra earum fidei inueniatur obsistere

6

⁋ Ad primum in oppositum: quod in eo quod Christus exposuit non est alia expositio vera accipienda: Dicendum quod verum est tamquam illam quam scriptor intellexit principaliter in illo gene re expositionis. In alio tamen genere expositionis non est inconveniens aliam acceptare sententiam tamquam congruam: licet non tamquam principaliter a scriptore intentam. Vnde non est inconveniens ipsum scriptorem sub eadem litera plures expositiones intellexisse: & vnam aliis excellentiorem & principaliorem: vt dicit Augustinus in fi. xii. contf.

7

⁋ Ad secundum: quod sensus alienus extrinsecus non est quaerendus: Dicendum: quod ille proprie est alienus extrinsecus qui impertinens est aliquo duorum praedictorum modorum: qui vt concessum est: non est quaerendus. Quilibet autem alius quoquo modo pertinens esse potest: dum. tamen scripturis circum stantibus congruat: & illae nullum alium expressius indicent.

8

⁋ Ad tertium: quod omnis expositio vera congruit sacrae scripturae: Dicendum quod verum est non contradicendo ei: quia nulla veritas (vt dictum est supra) contraria est veritati sacrae scripturae. Sed non omnis expositio vera congruit ei: se illi conformando: sed solum illa quae pertinens est secundum duas conditiones prae dictas.

PrevBack to TopNext

On this page

Quaestio 6