Quaestio 2

CIrca secundum arguitur quod deus non sit perfectus perfectione cuiuslibet creaturae. Primo sic, perfectiones creaturarum limitatae sunt in certo gradu essendi, & ita finito. nihil autem fi- & nitum & limitatum habet esse in deo. ergo &c.

⁋ Secundo sic. non sunt perfectiones di ersae per essentiam nisi secundum diuersitatem graduum in essendo. vbi enim idem gradus essen- a di per aequalem distantiam se habens ad esse idem, ibi eadem est perfectio. Vnde dicunt quidam quod quia diuersa per essentiam non possunt esse eiusdem perfectionis, diuersa per essentiam non possunt per aequalem distantiam se habere ad deum. de quo videndum est loquendo de creaturis. Vbi er go non possunt esse diuersi gradus in essendo, neque diuersae perfectiones diuersorum per essentiam. in deo nullus potest esse gradus in essendo, quia in ipso nulla in essentia est realis diuersitas. ergo &c.

⁋ In oppositum est Philosophus. v. Meta. vbi dicit quod vniuersaliter perfecta omnium generum perfectiones in se habent. vbi dicit Commentatorm quod ista est dispositio primi principii, scilicet dei.

⁋ Hic oportet primum videre quae & quales sunt rerum perfectiones. Ad cuius intellectum sciendum, quod quaelibet res creata tanto est perfectior in natura & essentia sua, quanto plus appropinquat in natura essendi deo, quid est ipsum esse, vt saepius dictum est. Nunc autem ita est in essentiis rerum, quod a prima crea tura quae deo summe appropinquat, vsque ad vltimam quae summe ab eo in gradu naturae & essentiae distat, omnes ordinatae sunt in gradu perfectionis secundum sub & supra: vt declarandum est loquendo de creaturis ita quod semper supior deo propinquior in natura & ratione, perfectior est inferiori, in perfectiori gradu esse re cipiendo a deo secundum essentiae suae capacitatem. Vnde dicit Dio. c. iiii. de di. no. Essentiale optimum in omnia qua habet extendit bonitatem. Etenm sicut qui secundum nos est sol, illuminat omnia quae participant lumen eius secundum propriam potentiae rationem: sic & optimum omnibus existentibus proportionabiliter supmittit totius bonitatis ra dios: per quos & subsistunt inuisibiles & intellectuales omnes & essentiae & virtutes & opeationes quae secundum eas sunt, & vitam habent non deficientem & materia & generatione purgatae, sursum positae, & incorporales & immateriales. & infra. Sed & post illos sacros & scions intellectus, animae, & quaecumque sunt animarum bona, propter bonitatem optimam sunt. & infra. Sed & de his si oportet dicere irrationalibus animabus quaecumque aera secant & quaecumque in terra gradiuntur, quaecumque in terra extenduntur, & in aquis vitam sortientia, & haec omnia per opti mun motiuam, & germina omnia nutritiuam habent vitam: & quaecumque sic non vitalis essentia, per optimum est essentialem habitum sortita. & infra. Sic enim diuina bonitas a summis & maximis essentiis vsque ad nouissimam per uenit, & adhuc super omne est, neque iis quae sursum sunt anticipantibus eius excellentiam, neque iis quae deorsum sunt ambitum transgredientibus. Et de di. no. c. eodem. iiii. Per omnia veniens perfectissima bonitas, non solas implet circum se optimas essentias: extenditur autem vsque ad nouissimas: his quidem vniuersaliter adueniens: his autem minus, his vero nouissime, vt vnumquodque eorum participare existentium. Et quaedam quidem omnino bonum par ticipant: quaedam vero magis & minus, quaedam vero obscuriorem habent participationem, & eis secundum no uissimam consonantiam adest bonum. & subdit. Quomodo autem esset possibile vniformiter omnia participare bonum: nunquod omnia existentia similiter ad vniuersalem eius participationem sunt opportuna: Diuinam bonita tem in creaturis receptam appellant essentialem cuiuscumque rei perfectionem in suo esse & natura, quia perfectio finis est. vt dicitur. v. Meta. Et in iiii. eiusdem. Quod est bonum per se & per suam naturam, est finis & complementum. Vnde dici v. Meta. Vnaquaeque rerum perfectarum & omnes substantiae dicuntur perfectae, quando non diminuitur in modo studiositatis siue bonitatis suae pers aliqua. Vnde & in alia translatione bonitas ista appellatur virtus. vbi dicitur. Virtus est quaedam erfectio &c. vt supra. Perfectionem ergo in quaecunque re hic appellamus vltimatam bonitatem rei & virtutem in completo esse, quod conpetit ei in sua essentia iuxta gradum & ordinem suum.

⁋ Et quod omnes huiusmodi rerum perfectiones sunt in deo, primo declaratur rationibus. secundo auctoritatibus, tertio exemplis. Rationibus declaratur tribus. secundum quod deus in triplici genere causae se habet ad creaturas. secundum quod dicit Dio. iiii. c. de di. no. Optimum est ex quo omnia subsistunt & sunt tamquam ex causa, & in quo omnia constituta sunt & comprehensa, & in quod omnia convertuntur si cut in propriam singularem summitatem. In genere ergo causae efficientis est prima ratio talis. cum effectus omnis sit ab agente producente in actum, id quod est actu in effectu, non est nisi ab eo quod est actu in agente. Quia agens omne non agit nisi secundum quod est actu, & agens inquantum agens non potest esse imperfectioris dispositionis quam actum. Perfectio autem vniuscuiusque consistit in eo quod est actu in ipso, & secundum quod est in actu. ergo erfectio effectus est a perfectione agentis. Quod autem procedit ab alio agente, inquantum huiusmodi simile est ei a quoe procedit. Habent enim causata causalium receptiuas imagines. vt dicit Dio. c. ii. de di. no. Ergo perfectio effe ctus semper est similis perfectioni agentis. Hoc autem est quod dicimus perfectionem effectus esse in agente. Non enim potest ei inesse secundum idem numero, sed secundum simile in aliqua conformitate naturae. Cum ergo omnis creatura est effe ctus dei agentis, omnem perfectionem creaturae necesse est ponere in deo. Et hoc est quod dicit Dio. c. iiii. cae. Hie. Superessentialis diuinitas eorum quae sunt essentias esse substituens adduxit. Est enim hoc omnium esse & super omnia bonitatis proprium, ad communionem suam ea quae sunt vocare, vt vnicuique eorum quae sunt ex propria definitur analogia non enim fortassis essent nisi eorum quae sunt essentiae & principii assumptione. Existentia igitur omnino eius esse aticipant, esse eim omnium est supresse diuinitatis. Et vt dicit. c. i. de di no. simpliciter dicendum viuentium vita & eorum quae sunt essentia, omnis vitae & essentiae principium & causa per suam vt sint quae sunt actiuam & continen tem bonitatem. omnia vero simpliciter praehabuit. Et vt dicit. vii. c. cae. Hie. a supercoelestibus essentiis vsque ad nouissima terrae extendens bonitatem suam. Vnde concludit de di. no. c. v. Non igitur inconveniens contemplari omnia in omnium causali, & sibi inuicem opposita vniformiter & vnite. de quibus multis annumeratis dicit Etenm neque est hoc, hoc autem non est: neque ibi est, ibi autem non est: sed omnia est vt causalis omnium. Et quia ratio ista non potest concludere nisi quod saltem sunt in diuina sapientia per rationes exemplares: Vnde subdit Dio hysius. similitudinem de sole omnia generante: ex qua concludit multo magis in omnium causali praeextitisse omnium existentium paradigmata, concedendum: deinde essentias adducit: Paradigmata (inquit) dicimus es se in deo existentium substantificas & vniformiter praetextas rationes: Ideo ad idem est secunda ratio in genere cau sae formalis probans quod sunt in eius esse & essentia, talis. Perfectio rei essentialis in natura sua & essentia consistit in suo esse primo quod formaliter habet a sua essentia: quia esse est actus in re creata formalis super essentiam eius, vt dictum est in praecedenti quaestione: & circuit singula & minima in quaecumque re: ita quod nihil sit in aliqua re essentialiter in actum & in perfectione sua nisi secundum actum essendi. lta quod perfectio in re tanto est maior quanto habet res esse supioris gradus magis appropiquans primo esse. Esse autem illud cuiuslibet creaturae est participatum ab esse dei, quid est ipsum esse per essentiam, vt habitum est supra. Nunc autem sic se habent adinuicem conditio participati, & eius quod est per essentiam tale, quod non potest esse aliquid vt actus in partici pato nisi quia est in eo quod est per essentiam: quia participatum capit hoc ab illo: sicut caera figuram a sigillo. Quic quid ergo actus habet esse in quolibet esse participato quod pertinet ad ipsum esse participatum: habet esse in eo quod est esse per essentiam pertinens ad ipsum esse. Sicut si esset aliquis color separatus qui esset color per essentiam nihil posset esse perfectionis in colore quolibet existente in materia, quod non haberet in se color ille: nec in ali quo posset ei abesse aliqua virtus coloris, sicut potest abesse colori existenti in materia ex indispositione subie cti. ita quod quicquod color participatus opeatur in materia, si per impossibile ille color sepatus fieret actus illius materiae, modo altiori opearetur idem quod singuli in singulis materiis. Quare cum deus secundum praedeterminata sit ipsum esse subsistens per essentiam, & a quo omne esse creaturae participatur, in quocumque gradu perfectionis participetur, quicquid est perfectionis in quocumque esse participato & per consequens in quacumque creatura, necesse est id ponere essentialiter in ipso dei esse vnico & simplici: & ita in deo sunt omnium rerum perfectiones. Et hoc ratione eius quo est aliquid in actu per essentiam: non solum ratione idearum diuersarum quae sunt para digmata creaturarum. Sic enim omnes perfectiones creaturarum bene sunt in angelis: quia sunt in aliquo vt in co gnoscente: non autem substantialiter per illas perfectio: sicut est ipse deus. vt sic esse dei habeat perfectiones omnis esse in se, qualiter haberet si esse dei esset esse cuiuslibet creaturae in ipsa creaturae essentia: & non aliquid participatum ab ipso: sicut quidam posuerunt, vt supra improbatum est. Cum enim in perfectionibus accidentalibus quod res aliqua propter nouam rationem essendi in ipsa alicuius accidentis pertinentis ad inte gritatem, vt est virtus vel sapientia, perfectius esse sibi acquirit, necesse est quod illud quod est ipsa ratio essendi tota, in se & ex se habeat omnem perfectionem in essendo: ex quo igitur esse dei in se est tota ratio essen di, quicumque sit modus perfectionis in quocumque modo essendi speciali, necesse est vt habeat illum in se: ita quod si formaliter daret esse rebus, daret eis diuersos modos essendi secundum diuersitatem essentiarum sicut dant eis modo diuersa esse participata. Nec refert in aliquo, esse omnes modos perfectionis simul in deo, & sparsim in creaturis: nisi quod quilibet modus perfectionis sub excellentiori modo habet esse in esse dei quam habeat in aliquo esse creaturae. Propter quod hoc esse dei est mensura cuiuslibet creaturae: ita quod quae libet creatura habet esse perfectum secundum magis & minus, inquantum magis vel minus ad esse dei appropinquat. sicut si albedo aliqua esset separata, in fine intensionis esset ita, quod materialia tan to perfectius albedine dicerentur participare, quanto magis ad rationem illius appropinquarent: & tan to imperfectius quanto minus. Et hoc est quod dicit Diony. iii. c. de di. no. Omnium causa & repletiua deitas partes vniuersi consonas saluans, neque pars neque totum est: & totum & pars, vt omne & totum & partem coambiens. Perfecta quidem est in imperfectis vt perfectio principalis: imperfecta vero in perfectis tanquam superperfecta & anteperfecta, forma formificans in inferioribus tanquam forma principalis, informis in ipsis formis tanquam superformis, essentia totius esse, & mensura esse eorum quae sunt. & cap. v. Deus non est ens: sed simpliciter & incircunfinite totum in seipso esse coambiens & praeambiens: neque est, sed ipse est esse existentibus. & infra. Et ipsum est per se esse, maxime per se vita in essendo, per se sapientia in essendo, & omnia alia quaecumque participantia esse participant: magis autem & hoc per se omnia quibus existentia participant: & ni hil est ens cuius non sit essentia, & secundum seipsum per se omne.

⁋ In genere causae finalis idem osten ditur per hanc viam. Cum enim bonitas finis in eis quae ordinantur ad finem proportionetur virtu ti efficientis & agentis: quia sicut omne agens agit & mouet aliud per suam virtutem: ita quicquid finis inclinat & reducit, in seipsum inclinat per suam bonitatem: in agentibus autem sic se habet quod agens separatum, agens per suam essentiam, cuiusmodi est deus, habet virtutem cuiuslibet agen tis inferioris, agentis per participationem virtutis: quia habent virtutem ab illo: ita quod quaecumque per media facit: posset facere immediate si vellet: ergo similiter in fine vltimo inclinante ad se omnia per essentiam suae bonitatis, oportet quod habeat in se bonitatem cuiuslibet quod mouetur in ipsum sua bo nitate quam participat ab illo vt in illo perficiatur. Vnde cum deus sicut est agens primum sua virtute quae est suum esse & sua essentia: ita est finis vltimus sua bonitate, in quae consistit ratio perfectionis sui esse: & si cut omnia agentia virtutem agendi participant ab ipso: ita omnia vt ordinata in finem, habent bonitatem ab ipso quia sicut in virtute sua continet essentialiter virtutes omnium aliorum: ita & in bonitate sua continet essen tialiter bonitates omnium aliorum: in bonitate autem rei essentiali quae conuertitur cum ente, consistit eius perfe ctio essentialis: Continet ergo in perfectione sua essentialiter perfectiones omnium aliorum: & ideo omnia alia eius bonitatem desiderant quantum possunt, & in eam tendunt, vt bonitas eorum incompleta, eius bonitate perfecta con pleatur. secundum quod dicit Dio. i. c. de di. no. Oia ipsam desiderant: intellectualia quidem & rationalia scienter: subiecta vero his sensibiliter: & alia secundum vitalem motum: & alia secundum essentialem & conditionalem necessitatem. &. c. iiii. Oia ad semetipsam bonitas convertit. & infra. Et illud concupiscunt omnia: intellectua lia quidem & rationalia scienter: sensualia vero sensibiliter: sensus autem expertia insito motu vitalis appetitus lnaia autem & tantummodo existentia ad solam essentialem participationem opportunitate. Et Auic. dicit. iiii. Meta. Esse per se est bonitas pura: & bonitatem hanc desiderat omnino quicquod est. Id autem quod desiderat omnis res, est esse: & perfectio esse inquantum est esse. Id ergo quod vere desideratur est esse, & ideo esse est bonitas pura & perfectio pura, & omnis bonitas est id quod desiderat omnis res iuxta modulum suum: quoniam per eum perficitur eius esse. igitur esse est bonitas: & perfectio essendi est bonitas essendi. Quod attendens domins cum Moyses pete ret ab eo vt onderet ei semetipsum, dixit Exo. xxxiii. Ego ostendam tibi omne bonum. Hinc dicit Augustinus de sen. Prosperi, Deus tibi totum est quod recte desideras, & omnium bonorum varietas in ipso vno fonte profunditur: seipsum sub diuersis munerum suorum motibus impertit. Et super Ion ser. iii. & de verbis domini. ser. iiii. Quae hic varie quaeris, ipse tibi vnus omnia erit. In creaturis aliquid deest quod laudamus: in creatore deesse nihil potest: quia quod inuenis in creatura a creatore artifice processit: quod autem deest, non attribuendum est maiestati in qua nullus defectus est. Quod reprehendis noli tribuere deo: quod laudas tribue. Quid dementius, quam vt in ali quo laudem creaturam quid non sit in creatore: Laudent ergo creatorem omnia opera eius: totum ibi est quod hic ex partibus singulis inuenitur: & totum ergo ibi simul, & non hoc solum quod in creaturis inuenio, sed tan quam in creatore. & in fine de civitate dei. Ego ero quaecumque ab hominibus honeste desiderantur, & vita, & salus & virtus, & gloria, & copia, & honor, & pax, & omnia bona. Sic & recte intelligi est quod ait Aposto. Vt sit deus omnia in omnibus.

⁋ Exemplis etiam hoc declaratur. Primo de calore, qui si esset separatus haberet omnes rationes essendi & gradus in eodem simplici quos haberent omnes calores existentes in materia, quia esset per essentiam id quod alii sunt per participationem. Sed hoc simile non est in toto, quia calor separatus eiusdem naturae & speciei omnino esset cum calore coniuncto. Esse autem & essentia dei in qua sunt omnes rerum perfectiones, omnino est alterius naturae supeminentis: ita quod licet propter omnium perfectiones quas habet, quodammodo est omnia quae sunt: propter tamen naturae eius eminentiam nihil est eorum quae sunt, secundum b infra dicetur.

⁋ Secundo est exemplum de motu primo mobilis, quod habet omnes perfectiones in duratione essendi quas habent omnes alii motus sub ipso. Perfectio enim cuiuslibet alterius motus primo est duratio secundum ali quam rationem temporis finitam: quod dicitur esse tempus periodale eius perfectum, vt dictum est supra. vt quod motus durationis vitae huius duret per decennium, alterius per triennium, & sic de aliis secundum plus & minus. Quae durationes quotquot sint, etsi essent infinitae, omnes inueniuntur in duratione primi motus. Est enim perfectus in duratione infinita, secundum Philosophos, continens perfectiones omnes durationis aliorum in se, & ideo dicitur esse mensura aliorum motuum. Sed hoc non est siile: quia motus iste si habet perfectionem durationis omnis motus in sua duratione, hoc non est nisi per motum & successionem, non autem in vno simplici fixo & stante, sicut habet deus.

⁋ Ideo est tertium exemplum omnino conpetens in praecio num morum in infinitum accipiendorum secundum ordinem numerorum: ita quod primus sua vnitate inchoans nume rum, ex dignitate substantiae suae sit precii infiniti: quilibet autem sequentium sit praecii finiti: ita quod secundum diuersam dignitatem materiae, proximus post primum qui cum primo constituit dualitatem, sit maioris precii caeteris sequentibus: & sic vlterius per ordinem quantum in numero minus distat a primo, sit maioris precii, & quanto magis, minoris. Sic enim creaturae (vt dictum est) quasi ordine numerorum pro cedunt a primo habentes semper esse finitum, cum ipse sit quasi vnitas in capite habens esse infinitum. Patet autem in nummis illis quod quilibet illorum habet perfectionem in precio suo proportionabiliter secundum dignitatem mater ae suae: sicut quaelibet creatura habet perfectionem in suo esse proportionabiliter naturae & essentiae suae. Vnde sicut planum est quod primus nummus precii infiniti habet in se perfectiones quo ad rationem precii omnium aliorum nummorum, quia in se continet precium cuiuslibet alterius nummi sic planum esse debet intelligenti quod deus quia est esse infiniti, continet in suo esse perfectiones esse omnium creaturarum, etsi essent infinitae, secundum speciem & naturam differentes, & in diuerso gradu di uersimode esse participantes.

⁋ Est tamen hic aduertendum: quod in esse creaturae cuiusl bet tria est conside rare, scilicet esse ipsum absolute, & eius consummationem in sua perfectione, & secundum gradus limi tationem. Prima duo sunt dignitatis & perfectionis in qualibet creatura, & sunt effectus dei in ipsa, & habentur in infinito pelago diuini esse, licet secundum modum eminentiorem. Tertium vero indignitatis est & imperfectionis: & contigit ex natura essentiae ipsius creaturae: quae ratione suae finitatis non est possibilis suscipre nisi esse finitum & limitatum in gradu determinato respectu esse alterius creaturae, & sub esse dei infinito. & secundum hanc rationem non inuenitur in esse diuino. Propter quod perfectiones esse omnium creaturarum cum in essen tia dei & esse considerantur, sine limitatione, gradu, & distinctione considerantur vt vnite, sicut dicit Diony. Et sic perfectiones illae quae in creaturis sunt limitatae & finitae secundum modum creaturarum, in deo sunt illimitatae & in finitae secundum modum esse dei. Secundum tamen modum huius limitationis bene cadunt perfectiones esse creaturae in scientia dei ratione idearum: quae licet in se non sunt limitatae aut finitae, sunt tamen ratio limitati & finiti & li mitandi & finitandi: non sic esse dei vel essentia: quia hoc quod dicit idea, non dicit nisi ex respectu ad creaturam: non sic autem essentia vel esse. Vnde ab essentia dei & esse eius nunquam produ cerentur varia & diuersa limitata, aut omnino aliquid in creatura, nisi in deo esset idealis ratio. Et multum peccabant Philoso phi ponentes deum producere creaturas ex necessitate suae essentiae, non per liberam voluntatem ex rationis determinatione. Propter illam etiam diuersitatem qua creaturae esse vt limitatum non cadit in dei essentia: sed in eius sapientia: contigit communiter dictum: quod multa sunt in eius sapientia quae non sunt in eius essentia. De quibus autem hoc contigit: & de quibus non: & qualiter: visum est supra loquendo de attributis.

⁋ Ex his dictis duo patent obiecta inspicienti.